TVP Historia Środa, 03.03.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - Traktat Brzeski; 1931 - "Gwiaździsty sztandar" uznany za hymn USA; 1875 - prawykonanie "Carmen" w Paryżu; 1983 - zmarł pisarz brytyjski Artur Koestler; 07:20 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 5/7 - ZNAK WĘŻA Serial sensacyjny, 59 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Leon Niemczyk, Danuta Kowalska, Stanisław Michalski, Elżbieta Panas, Marta Żak, Paweł Nowisz, Jerzy Nowak, Andrzej Mrozek, Tadeusz Skorulski i inni W Gdańsku grasuje groźny przestępca, który morduje młode kobiety. Komisarz Hagemann jest bezradny. Przemysłowiec Erlich zleca Bednarskiemu śledzenie swojej żony Marty, sam zaś wyjeżdża za granicę. W czasie jego nieobecności Marta staje się kolejną ofiarą nieuchwytnego mordercy, który zabija ją nożem. Okazuje się, że na narzędziu zbrodni zamiast odcisków palców znajdują się ślady blizn pooperacyjnych. Prowadzący prywatne śledztwo Bednarski dowiaduje się o pewnym lekarzu, który dokonywał takich zabiegów. Dzięki doktorowi trafia na trop zapaśnika "Boa", walczącego w klubie, którego prezesem był wówczas Erlich. Na liście Bednarskiego głównym podejrzanym o zamordowanie Marty jest mąż ofiary. Wprawdzie wydaje się, że Erlich ma stuprocentowe alibi, prywatny detektyw próbuje je obalić i ujawnić całą kombinację przebiegłego zabójcy. 08:30 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - ODC. CHANUKA. ŚWIĘTO ŚWIATEŁ. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski W kolejnym odcinku poznamy tradycyjne potrawy spożywane podczas Chanuki. Chanuka to doroczne święto żydowskie trwające osiem dni. Najbardziej tradycyjnym daniem na Chanukę są latkes, czyli inaczej placki ziemniaczane. To, co różni je od tradycyjnych placków ziemniaczanych, to tzw. zagęszczacz. Do przyrządzenia latkes używamy zmielonej macy zamiast mąki. Maca będzie również główną bohaterką drugiego dania, które spożywa się podczas Chanuki, jest to także odmiana placków, czyli chremzlach. 09:05 HISTORIA POLSKI - WITOLD Film dokumentalny, 32 min, Polska, 1990 Scenariusz: Tadeusz Pawlicki Zdjęcia: Tadeusz Roman, Andrzej Wyglądała, Wojciech Ozdowski, Janusz Zembrzuski Wykonawcy: Bogusław Kokotek, Katarzyna Zientecka, Roman Jabłoński, Krystyna Borucińska Bohaterem filmu jest Witold Pilecki, człowiek, który w czasie wojny dobrowolnie znalazł się w Auschwitz, aby zorganizować tam komórkę AK. Zadanie to wykonał, udało mu się z obozu wydostać, potem walczył w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie zorganizował w Polsce dla gen. Andersa siatkę informacyjną. Został aresztowany przez UB 5 maja 1947. Rok później został stracony w więzieniu na Rakowieckiej. Film przedstawia tragedię człowieka, który zdołał wyrwać się z rąk gestapo, ale pokonany został przez aparat przemocy PRL. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIĘKSZA TAJEMNICA KSIĘCIA WINDSORU Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony sprawie abdykacji króla brytyjskiego Edwarda VIII, który porzucił tron dla Amerykanki Wallis Simson. Sprawa ta została wyjaśniona tylko częściowo. Czy powodem abdykacji rzeczywiście była wielka miłość do dwukrotnej rozwódki? Wiele wskazuje na to, że w sprawę zamieszany był wywiad radziecki, a na pewno Anthony Blunt, zdemaskowany dopiero w 1979 roku. 10:25 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - MIASTO ZATOPIONYCH BOGÓW Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Andrzej Janowski, Mariusz Gala, Marek Skrzecz, Grzegorz Jóźwiak Wykonawcy: Maciej Gudowski Dzieje wczesnośredniowiecznego Wolina - mające swoje odzwierciedlenie w zapisach kronikarzy, w staroskandynawskich sagach, a także w legendach - są niezwykle barwne. Obraz miasta, jaki wyłania się z tej filmowej opowieści, powstał na podstawie wyników wieloletnich badań prowadzonych przez naukowców. Przy dzisiejszym stanie wiedzy wydaje się jedną z najbardziej prawdopodobnych wizji grodu. Czy naukowcy są zgodni w swoich hipotezach? Widzowie poznają różne stanowiska, a które z nich są trafne, pokażą w przyszłości towarzyszące archeologii coraz to nowe metody badawcze. Wolin cieszy się wyjątkowym zainteresowaniem w świecie odtwórców historycznych dzięki corocznemu Festiwalowi Słowian i Wikingów. W filmie występuje ich kilkuset, w tym wielu obcokrajowców, w rolach dawnych rzemieślników, kupców i wojowników. Scenografią do większości scen był unikalny woliński skansen archeologiczny. Dopełnieniem są wirtualne rekonstrukcje całego kompleksu osadniczego nad Dziwną. Film "Miasto zatopionych bogów" jest efektem współpracy filmowców, naukowców, odtwórców historycznych i wielu ludzi dobrej woli, których połączyła pasja poznawania tajemnic początków Polski. Z nadzieją, że pasja ta będzie się udzielać także widzom. 12:05 CZAS HONORU - ODC. 43 "SONDERKOMMANDO TIGER" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Janek, Ruda i Ernest przeglądają archiwum Holtza. Znajdują zaszyfrowany dokument, który może być spisem transakcji przeprowadzanych przez Holtza. Janek mówi Rudej, że Władek wrócił do Warszawy. Brehm robi postępy w śledztwie, okazuje się, że ofiary współpracowały w załogach obozów koncentracyjnych. Rainer zaczyna bać się, że podzieli los zamordowanych Niemców. Otto przywozi dr Marię do willi Fischera. Fischerowa jest oburzona faktem, że ma się nią zajmować brudna Polka. Bronek zmusza Teresę do ujawnienia, gdzie wywieziono Wandę. Dowiaduje się, że Wandę zabrano na roboty do Rzeszy do Czerniejewa. Krawiec i Brodowicz przesłuchują Osmańską. Kobieta daje im zdjęcie silnika pulsacyjnego nowej broni testowanej przez Niemców. Brehm nie znajduje akt kolejnej ofiary. Podejrzewa, że Neumeier był u Schoebbla nieformalnie. Brehm zabiera Rainera do prosektorium. Pokazuje mu ślady tortur na ciele Neumeiera i mówi, że Neumeier służył w Sonderkommando Tiger. Rainer postanawia pojechać do ich jednostki. Helena zgłasza się do Arbeitsamtu. W sytuacji bez wyjścia zgadza się dobrowolnie wyjechać na roboty. Przekupuje Schweriga, by skierował ją do Czerniejewa. Brodowicz informuje oddział, że w Pustkowie zlokalizowano poligon, na którym Niemcy przeprowadzają testy nowej broni. Osmańska flirtuje z Michałem. Janek zabiera Romka do mieszkania Leny. Nie ma odwagi powiedzieć mu o śmierci Sajkowskich. 13:05 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 1/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej poty. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus) była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 14:05 WIELKIE MITY HISTORII - WOJSKOWY GENIUSZ HITLERA. ODC 1/4 (HISTORY UNCOVERED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Cdric Condom, Bernard Georges, Christiane Ratiney Mity, które funkcjonują przez długie lata bardzo trudno obalić. Historia XX. wieku nie jest wyjątkiem od tej reguły. Zdarza się, że popularne do dziś przekonania przyjmujemy często za prawdy ewangeliczne. Dlatego uważamy, że zrzucenie bomby na Hiroszimę spowodowało kapitulację Japonii, że plan Marshalla uratował powojenną Europę, że Adolf Hitler był geniuszem wojskowym lub że Mao Zedong był złem koniecznym w modernizacji Chin. Oczywiście twierdzenia te zawierają odrobinę prawdy, ale są zbyt ogólne, by można było je uznać w całości za prawdziwe. Seria, dzięki badaniom powszechnie funkcjonujących mitów, powraca do najważniejszych momentów XX. wieku z nowym spojrzeniem i dokładniejszą interpretacją. 16:35 POLSKIE 100 LAT - PODZIEMIE NIEPODLEGŁOŚCIOWE 1944 1953 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski - od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Podziemie niepodległościowe działające na ziemiach II Rzeczypospolitej, zajmowanych w latach 1944 - 1945 przez wojska sowieckie, w większości stanowiło bezpośrednią kontynuację konspiracji działającej w okresie II wojny światowej. Pozostawanie w podziemiu stworzonej do walki z Niemcami organizacji było interpretowane przez Stalina jako działanie wymierzone przeciwko Armii Czerwonej, a zatem sprzyjające Niemcom. Działania Sowietów pokazały jednoznacznie, że nie mają oni zamiaru tolerować jakichkolwiek niekontrolowanych przez siebie organizacji polskich. Wśród przywódców Państwa Podziemnego następowała szybka zmiana oceny i roli Moskwy. Dotychczasowa mieszanina nadziei i niepewności, wyrażająca się w oficjalnym określaniu Związku Sowieckiego sojusznikiem naszych sojuszników, ustępowała przekonaniu, iż nadszedł czas kolejnej okupacji, której należy dać zbrojny odpór. Można szacować, że przez organizacje i grupy konspiracyjne przewinęło się ponad 120 tysięcy osób. Niemal połowa z nich wyszła z AK. Około 30 tysięcy konspiratorów było związanych z podziemiem narodowym, głównie z Narodowym Związkiem Wojskowym. Mniej więcej tyle samo osób należało do różnych lokalnych organizacji i grup konspiracyjnych oraz nieafiliowanych oddziałów zbrojnych. Wiele z nich za swą działalność zapłaciło życiem, zdrowiem, długoletnią utratą wolności i szans na normalne życie po uwolnieniu. 17:15 HISTORIA POLSKI - OPERACJA CEZARY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Sławomir Górski Scenariusz: Sławomir Górski Operację Cezary dobrze oddają słowa, prawdopodobnie Piotra Lipińskiego: Aresztowanych członków IV Komendy WiN przesłuchiwano jeszcze na Mokotowie, gdy w 1948 r. powstała V Komenda WiN. Była mistyfikacją. Stworzył ją III Departament Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Celem tej prowokacji, zwanej grą "Cezary", było ostateczne rozbicie WiN w Polsce i infiltracja zagranicznej Delegatury WiN, a za jej pośrednictwem - zachodnich wywiadów. Była to największa prowokacja komunistycznego kontrwywiadu w Polsce. Zakończyło ją tzw. ujawnienie WiN i aresztowania dziesiątków ludzi. 18:25 SPÓR O HISTORIĘ - TRAKTAT BRZESKI Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 3 marca 1918 roku w Brześciu Litewskim podpisany został traktat między bolszewicką Rosją a państwami centralnymi: Niemcami, Austro - Węgrami, Turcją i Bułgarią. Oznaczał on zerwanie przez Rosję sojuszu z Ententą. Wyznaczał także nową granicę Rosji. Odpadły od niej Królestwo Polskie, Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia. Na Zakaukaziu Rosja traciła Kars, Batumi i Ardahan na rzecz Turcji. Rosja zobowiązywała się do zdemobilizowania armii. Sygnatariusze traktatu nawiązywali wzajemne stosunki dyplomatyczne. Po wybuchu rewolucji w Niemczech i upadku cesarstwa niemieckiego oraz wobec rozpadu Austro - Węgier, Rosja anulowała 13 września 1918 roku brzeski traktat pokojowy, jako narzucony jej siłą przez niemiecki imperializm. Traktat nie zawierał wzmianki o Polsce. Pośrednio potwierdzał stan rzeczy wytworzony w Polsce pod okupacją niemiecko - austriacką na podstawie aktu 5 listopada 1916 roku. 19:00 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 6/7 - OSTATNIE LATO Serial sensacyjny, 49 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Marek Bahdaj, Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Jan Peszek, Stanisław Michalski, Stanisław Melski, Wiktor Sadecki, Henryk Talar, Mirosława Marcheluk, Monika Świtaj, Tadeusz Szymków i inni Bednarski śledzi żonę jubilera Gerharda, spodziewając się kolejnego zamachu na jej życie. O próbę zlikwidowania Helgi jej mąż oskarża Henia Matusa, znajomego detektywa. Mimo ochrony kobieta rzeczywiście ginie, a sprawca zabójstwa wymyka się sprawiedliwości. Tymczasem komisarz Hagemann otrzymuje wiadomość, że Gerhard chce uciec z biżuterią klientów do Amsterdamu. Prosi o pomoc Bednarskiego. Detektyw podąża tropem jubilera aż do Holandii. Niestety, przybywa za późno. Gerhard ginie, ale biżuteria jest w bezpiecznych rękach. Nie obywa się jednak bez kłopotów. Powrót do kraju jest utrudniony, bowiem Bednarski wchodzi w kolizję z prawem. 20:00 STALIN (STALIN) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2015 Reżyseria: Karl Zero, Charlotte Altschul Do momentu śmierci w 1953 roku Stalin był przez wielu żyjących traktowany jak bóstwo. Czyż nie pokonał symbolu zła - najgorszego ze wszystkich ludzi - Adolfa Hitlera? Autorzy dokumentu analizują godzina po godzinie ostatnie dni życia Stalina - jego agonii, powracają też do czasów, kiedy był określany mianem człowieka ze stali, przy okazji ujawniając wiele szczegółów z jego życia prywatnego. 21:05 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 2/6 GENERAŁ HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLER’S GENERAL) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Christian Frey We wrześniu 1944 roku brytyjskie służby wywiadowcze podsłuchują rozmowy pojmanych niemieckich generałów. Wyznanie generała Eberbacha jest prawdziwą sensacją. "Rommel powiedział do mnie: führera trzeba zabić, nie ma innej rady. Trzeba go usunąć". Brytyjczycy nie wierzą własnym uszom. Ulubiony generał Hitlera, osławiony dowódca Korpusu Afrykańskiego, zwany Lisem Pustyni, który przeszedł do legendy dzięki mistrzostwu taktycznemu, najwyraźniej zwrócił się przeciwko führerowi, dla którego tak mężnie walczył. Ale miesiąc później to wielki feldmarszałek już nie żył. 14 października 1944 roku w domu Rommla w Herrlingen zjawiają się wysłannicy śmierci. Przyjechali dwaj generałowie z ekipy Hitlera - Burgdorf i Maisel. Wyjaśnili mu, że ma do wyboru: albo Trybunał Ludowy i wyrok za współudział w zamachu bombowym Stauffenberga, co oznacza hańbę dla rodziny i zbrukanie nazwiska, albo drugie wyjście użycie fiolki z cyjankiem. Rommel był bardzo zdenerwowany, blady, ale panował nad sobą. Nie drżał mu głos. Fiolka z cyjankiem wydała mu się najlepszym rozwiązaniem. Powiedział tylko, że opinia publiczna nie może się dowiedzieć o prawdziwym przebiegu wydarzeń, bo wtedy jego rodzina zniknie bez śladu. Niecałą godzinę później Erwin Rommel już nie żył. Pogrzeb Rommla był typową pokazową uroczystością Trzeciej Rzeszy. Prawdziwym przedstawieniem. Choć Rommel nie życzył sobie politycznych symboli podczas pogrzebu, naziści wszędzie umieścili swastyki, także nad jego trumną, chcąc pokazać, że pozostał lojalny wobec reżimu do samego końca. Było to kłamstwem. Żona i syn nie mieli wyboru, musieli na to przystać. Opinii publicznej przedstawiono wersję, że Rommel zmarł wskutek ran odniesionych w wypadku samochodowym. Prawdziwą przyczynę śmierci zatajono. Pomnik na wzgórzu w rodzinnym mieście Herrlingen upamiętnia miejsce, gdzie popełnił samobójstwo Feldmarszałek Erwin Rommel do dziś pozostaje jedną z najbardziej tajemniczych postaci nazistowskich Niemiec; wątpliwy bohater, nalegający na Hitlera, by zakończył wojnę. Ostatecznie jednak sceptycyzm co do osoby Hitlera i rzekomy udział w zamachu na fuehrera życie okazały się jego zgubą. Film zawiera wywiady z członkami rodziny, z historykami i współpracownikami Rommla, które razem składają się na portret dowódcy. 22:10 O JEDEN MOST ZA DALEKO (A BRIDGE TOO FAR) Film wojenny, 168 min, USA, 1977 Reżyseria: Richard Attenborough Scenariusz: William Goldman Zdjęcia: Geoffrey Unsworth Muzyka: John Addison Aktorzy: Sean Connery, Gene Hackman, Robert Redford, Anthony Hopkins Film przedstawia przygotowania, przebieg i zakończenie operacji wojsk amerykańskich, brytyjskich i polskich pod kryptonimem Market Garden. Tytuł pochodzi od słów generała Browninga: "Myślę, że może planujemy o jeden most za daleko". Konsultantami wojskowymi przy produkcji filmu byli najważniejsi uczestnicy wydarzeń: generałowie Horrocks, Urquhart, Gavin i Frost oraz brygadier Vandeleur. 01:10 KAROL JAROSZYŃSKI - HISTORIA NAJBOGATSZEGO POLAKA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grażyna Czermińska Scenariusz: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Zdjęcia: Grażyna Czermińska Wykonawcy: Artur Kalicki Karol Jaroszyński był jednym z najbogatszych Polaków w historii, geniuszem ówczesnego biznesu i bankowości. Po odziedziczeniu, na początku XX wieku, majątku po ojcu, traci niemal wszystkie pieniądze w kasynie w Monte Carlo. Ale w końcu rozbija bank i wygrywa ogromną fortunę. Zaczyna inwestować w przemysł i w krótkim czasie staje się finansowym potentatem. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, mając poparcie kół rządowych, zaczął organizować w Rosji przemysł wojenny i uzyskał na ten cel kredyt w Banku Państwa do 400 milionów rubli. W 1917 roku stał na czele wielkiego koncernu, w skład którego wchodziły kopalnie, huty, fabryki, banki, cukrownie, towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa kolejowe, lasy, a nawet towarzystwa łowieckie i duże hotele. Wszystko stracił po dojściu do władzy bolszewików. Doradca cara Mikołaja II i Józefa Piłsudskiego. Urodzony i wychowany w Rosji nigdy nie przestał być polskim patriotą. Współzałożyciel Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego, największym odznaczeniem papieskim, nadawanym osobom świeckim za szczególne zasługi dla Kościoła. 02:45 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIĘKSZA TAJEMNICA KSIĘCIA WINDSORU Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony sprawie abdykacji króla brytyjskiego Edwarda VIII, który porzucił tron dla Amerykanki Wallis Simson. Sprawa ta została wyjaśniona tylko częściowo. Czy powodem abdykacji rzeczywiście była wielka miłość do dwukrotnej rozwódki? Wiele wskazuje na to, że w sprawę zamieszany był wywiad radziecki, a na pewno Anthony Blunt, zdemaskowany dopiero w 1979 roku. 03:15 SENSACJE XX WIEKU - AMBASADOR ANDROPOW INFORMUJE Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program o roli, jaką w stłumieniu powstania w Budapeszcie w 1956 roku odegrał radziecki ambasador, późniejszy sekretarz generalny KPZR, Jurij Andropow. 03:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAMTEN NAJDŁUŻSZY DZIEŃ CZ. 2 Magazyn, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku.