TVP Historia Czwartek, 11.03.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1851 - premiera "Rigoletta" Verdiego; 1908 - zmarł Edmondo de Amicis, autor "Serca"; 1948 - śmierć Jana Masaryka; 1968 - interpelacja posłów koła "Znak" w sprawie brutalności MO; oraz pobicie przez "nieznanych sprawców" Stefana Kisielewskiego; 07:20 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 4 - KUZYN DIABŁA Serial wojenny, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Kamil Studnicki, Mirosław Haniszewski, Patryk Szwichtenberg, Marianna Zydek, Julian Świeżewski, Jakub Kamieński, Filip Gurłacz, Aleksandra Justa, Marek Kossakowski, Stefan Weineret, Jędrzej Hycnar, Krzysztof Szekalski, Karol Szekalski Józef, Onyks i Dager informują Kurkę i Waleta, że konsekwencją ich zdrady jest śmierć. Oni upierają się jednak, że nigdy nie zdradziliby Polski. Okazuje się, że Kuzyn - pułkownik, któremu przysięgali, pracuje dla Niemców. W wyniku strzelaniny w restauracji Akwarium, w którą zamieszany jest Dager, ginie współpracownik Kuzyna - Biały. Generał Grot, nakazuje wstrzymać się z wykonaniem wyroku na Kuzynie, dopóki nie dostanie informacji z Londynu. Gdy Londyn potwierdza, że rząd na uchodźstwie nie ma nic wspólnego z operacją Klosz, generał Grot podpisuje wyrok na Kuzyna. 08:45 HISTORIA POLSKI - WIN WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ. OSTATNIA NADZIEJA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Górski Scenariusz: Sławomir Górski Zdjęcia: Tomasz Lewandowski, Bogusław Szetela, Piotr Niemcewicz, Krzysztof Modrak, Grzegorz Auguścik, Sylwester Stępień, Marek Dakowski Muzyka: Konstancja Kochaniec W październiku 1944 roku wkracza do Polski 2, 5 mln czerwonoarmistów, 10 tys. NKWD - zistów. Towarzyszy im ponad 160 tys. funkcjonariuszy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego formacji Ludowego Wojska Polskiego. W listopadzie 1945 roku w 131 więzieniach osadzono 62 tys. Polaków. Wojskowe Sądy Rejonowe komunistycznej Polski wydają ponad 80 tys. wyroków, skazują na śmierć od 30 do 60 tys. patriotów, których grzebią w bezimiennych grobach i masowych mogiłach. Zachód odwraca oczy od tragedii Polski. Garstka byłych dowódców Armii Krajowej tworzy organizację Wolność i Niezawisłość, m.in. po to, by ratować dziesiątki tysięcy pozostających w lasach żołnierzy. Rozpoczyna się walka z czasem i z bezwzględnym wrogiem. Ponad 100 więzień zostaje rozbitych, agenci WiN - u przenikają struktury UB i NKWD, przekazują do ONZ raport o sytuacji w Polsce. Jednak pętla się zaciska. Czy nadejdzie pomoc z Zachodu? Do walki brakuje sprzętu, ludzi, pieniędzy, wszystkiego. Pozostaje już tylko nadzieja. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 10:45 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa. 12:35 CZAS HONORU - ODC. 49 "WYPRAWA DO RZESZY" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek prosi Krawca o zgodę na uratowanie Wandy w drodze powrotnej z Berlina. Dowódca Rainer wypytuje Janka, czy znaleźli u Holtza złoto. Janek mówi, że w archiwum były tylko dokumenty. Brodowicz mówi chłopakom, że celem akcji w Berlinie jest propaganda. Zadanie polega na podłożeniu bomby na stacji Keiserstrasse. Władek przekonuje Bronka, żeby nie mówili Krawcowi, że widzieli Janka z gestapowcami pod kawiarnią. Władek przypomina Bronkowi, że sam był kiedyś niesłusznie oskarżony o zdradę. U Rainera zjawia się Guido Lichtmann, następca Brehma. Rainer zleca mu śledztwo w sprawie śmierci jego poprzednika. Akcja na dworcu w Berlinie kończy się sukcesem. W drodze powrotnej Władek, Bronek i Michał kradną furgonetkę potrzebną do transportu. Lena i Alan, jako urzędnicy Rzeszy, Manfred Werner i Elfride Kuntz, jadą do Czerniejewa. Na posterunku dowiadują się, gdzie przebywa Wanda. Przestraszony obecnością urzędników Kugel, posłusznie wypuszcza Wandę. Wanda jest zaskoczona widokiem Leny. Ruda widzi Osmańską z obcym mężczyzną w parku. Rainer torturuje Blazera. Chce uzyskać informacje, kto kieruje Stockiem. 15:35 STALIN I TROCKI - WALKA NA ŚMIERĆ I ŻYCIE (STALIN - TROTSKY, A BATTLE TO DEATH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Marie - Laurence Rincé Meksyk. 20 sierpnia 1940 roku. Trocki zostaje uderzony czekanem w głowę i umiera. Wraz z jego śmiercią kończy się 20 - letni pojedynek w ścisłym gronie najwyższych przywódców ruchu komunistycznego. Stalin w końcu eliminuje swojego wieloletniego rywala. Obie główne postacie rewolucji, Stalin i Trocki, nie cofnęły się przed niczym, aby zdobyć władzę absolutną. Ich pojedynek był starciem dwóch skrajnie różnych osobowości. Pierwszy to syn gruzińskiego szewca, drugi żydowski intelektualista. Pierwszy metodyczny, przewidujący człowiek; drugi, rzutki i entuzjastyczny umysł. Pierwszy cyniczny intrygant; drugi idealista. Był to ideologiczny pojedynek dwóch wizji komunizmu; pojedynek polityczny, pojedynek o władzę, a przede wszystkim pojedynek na śmierć i życie. Eliminując Trockiego, Stalin ostatecznie osiągnął najwyższy urząd i ugruntował swoje miejsce w historii. 16:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWSTAŃCZA BITWA O SZYNY ODC. 227 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Powstańcza bitwa o szyny Kolej żelazna zmieniła raz na zawsze oblicze wszystkich konfliktów militarnych. Możliwość szybkiego przerzutu ogromnych mas wojska i sprzętu na znaczne odległości zwolniła sztabowych planistów od obowiązku planowania niekończących się przemarszów wraz z kwestią zapewnienia po drodze ogromnej ilości żywności i kwater dla maszerujących. Dziś jesteśmy w Łochowie. W czasie powstania styczniowego przez Łochów przebiegała świeżo wybudowana linia kolejowa. To tu 23 stycznia 1863 roku na dworzec od strony Warszawy wjechał pociąg z powstańcami, którzy z pomocą miejscowej ludności w wyniku walki wyparli stąd Rosjan. Chwila chwały trwała krótko. Pod gradem rosyjskich kul nastąpił odwrót powstańców. Być może to właśnie wydarzenie tak mocno zapadło w pamięć inżyniera kolejowego Ignacego Mystkowskiego, że w maju 1863 roku legło u podstaw jego planu ataku na tę samą linię kolejową, gdy dowodził powstańczym zgrupowaniem. Potwór na gąsienicach. Nasza kolejna opowieść też pokaże, jak technika odmieniała oblicze pola walki. W przypadku broni, którą zamierzamy pokazać, na szczęście tylko teoretycznie. To 2S7 Pion - największa armata, jaka była na wyposażeniu Wojska Polskiego. 17:25 HISTORIA POLSKI. W STAREJ KOSZULI, Z ODWAGĄ W SERCU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Dokument o Jacku Zejdlerze, bohaterze kultowego w latach 70. serialu TVP "Stawiam na Tolka Banana", w którym zagrał tytułową rolę. Film ukazuje fenomen nagłej serialowej kariery młodego aktora, w którym wielu upatrywało wtedy polskiego Jamesa Deana lub następcę Zbyszka Cybulskiego. Film opowiada również o zaangażowaniu Zejdlera w nielegalną działalność opozycyjną wymierzoną w komunistyczny reżim. Jacek Zejdler współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zakończyło się to tajemniczą śmiercią w Opolu, do którego aktor został zesłany karnie po tym, jak na polecenie władz wyrzucono go z czołowego wówczas Teatru im. Jaracza w Łodzi. Śmierć ta obrosła czarną legendą, a jej sprawstwo przypisywano wtedy Służbie Bezpieczeństwa. 18:25 MARZYCIELE - WITOS. WÓJT I PREMIER Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Paweł Nowakowski, Piotr Legutko (prowadzący) Wincenty Witos urodził się we wsi Wierzchosławice k. Tarnowa w rodzinie chłopskiej. W Krakowie odbywał służbę wojskową w armii austriackiej. Jako działacz Stronnictwa Ludowego został posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego we Lwowie, a także posłem do parlamentu austriackiego. 28 października 1918 r. stanął na czele powstałej w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej, która przejmowała władzę od Austriaków do czasu utworzenia w Galicji trwałych instytucji niepodległego państwa polskiego. Przejęcie władzy od zaborców w Krakowie nastąpiło 31 października 1918 r. i odbyło się pod kierunkiem Witosa nadzwyczaj sprawnie i bez rozlewu krwi. Kraków na dwa tygodnie wcześniej od innych polskich miast cieszył się z odzyskanej wolności. W programie przewodnik zaprowadzi nas pod wieżę ratuszową na rynku krakowskim, która stała się symbolicznym miejscem przywrócenia niepodległości Rzeczypospolitej - tutaj został rozbrojony przez polskich żołnierzy oddział austriacki wartowników, a na wieży ratuszowej zawisł sztandar z polskim orłem. 18:55 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 5 - TRZEJ MUSZKIETEROWIE Serial wojenny, historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Maja Rybicka, Bartosz Mikulak, Marianna Zydek, Edyta Olszówka, Jakub Kamieński, Anna Karmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Jędrzej Hycnar, Filip Gurłacz, Anna Mrozowska Dager udaje się do Łomianek, aby ściągnąć do Warszawy braci Atosa, Portosa i Aramisa. Bracia uznają go jednak za kripowca i zanim Dager ma szansę się wytłumaczyć, kneblują go i wywożą do lasu, aby tam zabić. Na szczęście Dagerowi udaje się uciec. Pierwszą akcją przeprowadzoną wspólnie z muszkieterami ma być zlikwidowanie Bodyna, kapitana rezerwy, który przeszedł na stronę niemiecką we wrześniu 1939 r. Dager na akcję bierze Jadwigę; dziewczyna jest przekonana, że idzie na randkę. Gdy dowiaduje się, że ma wziąć udział w akcji, panikuje i płoszy Bodyna. Atos nie podporządkowuje się wyraźnemu rozkazowi przerwania akcji. 20:00 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 22. REWOLUCJA KULTURALNA, OBYCZAJOWA I SPOŁECZNO - POLITYCZNA KOŃCA LAT 60 - TYCH Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Szalone lata 60. XX wieku. Czas gigantycznego przełomu, po którym nic już nie było takie samo jak wcześniej. Wielki bunt pokoleniowy był aktem niezgody pierwszej powojennej generacji na rzeczywistość ukształtowaną przez ich rodziców z zimną wojną, atomowym wyścigiem zbrojeń, rywalizacją w gospodarce i kosmosie, konserwatywną obyczajowością. Rewolucja, którą zapoczątkowali młodzi ludzie pod hasłem make love not war, rozlała się na cały świat i objęła wszystkie aspekty życia kulturalnego, politycznego i społecznego. Zmieniła się muzyka za sprawą The Beatles, Rolling Stones, Joplin, Hendrixa, Dylana, w modzie pojawiły się minispódniczki, szerokie spodnie, frędzle i zwiewne sukienki. Szalone lata 60. to nie tylko zmiany obyczajow, lecz także polityczne: Paryski Maj, Praska Wiosna, Polski Marzec. O przemiany społeczne, obyczajowe i polityczne końca lat 60. zapytamy w tym odcinku Gigantów historii. 21:55 MIASTO GNIEWU S.I - /10/ Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 10. Kradzieże samochodów. Zabójstwo: Zabójstwo Piotra Witanowskiego ps. Kajtek TGI Friday's. plus ofiara przypadkowa pracownik Teatru Narodowego w Warszawie. 20 marca 1999 r. Zabójstwo Krzysztofa Kosiorowskiego ps. Baniak w Aninie. 6 stycznia 1999 r. Historia: Konflikt Wołomina z Karolem Sarną. Wyodrębnienie się niezależnej grupy pod kierownictwem Sarny. Przestępczość samochodowa. W policji powstają specjalne grupy do walki z taką przestępczością: MOSKIT, WEKTOR, GEPARD. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWSTAŃCZA BITWA O SZYNY ODC. 227 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Powstańcza bitwa o szyny Kolej żelazna zmieniła raz na zawsze oblicze wszystkich konfliktów militarnych. Możliwość szybkiego przerzutu ogromnych mas wojska i sprzętu na znaczne odległości zwolniła sztabowych planistów od obowiązku planowania niekończących się przemarszów wraz z kwestią zapewnienia po drodze ogromnej ilości żywności i kwater dla maszerujących. Dziś jesteśmy w Łochowie. W czasie powstania styczniowego przez Łochów przebiegała świeżo wybudowana linia kolejowa. To tu 23 stycznia 1863 roku na dworzec od strony Warszawy wjechał pociąg z powstańcami, którzy z pomocą miejscowej ludności w wyniku walki wyparli stąd Rosjan. Chwila chwały trwała krótko. Pod gradem rosyjskich kul nastąpił odwrót powstańców. Być może to właśnie wydarzenie tak mocno zapadło w pamięć inżyniera kolejowego Ignacego Mystkowskiego, że w maju 1863 roku legło u podstaw jego planu ataku na tę samą linię kolejową, gdy dowodził powstańczym zgrupowaniem. Potwór na gąsienicach. Nasza kolejna opowieść też pokaże, jak technika odmieniała oblicze pola walki. W przypadku broni, którą zamierzamy pokazać, na szczęście tylko teoretycznie. To 2S7 Pion - największa armata, jaka była na wyposażeniu Wojska Polskiego. 01:45 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 02:15 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie w sprzęt wojskowy dla ZSRR do portów w Murmańsku i Archangielsku.