TVP Historia Piątek, 12.03.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - Anschluss Austrii; 1945 - zmarła w KL Bergen - Belsen Anna Frank, autorka wstrząsającego dziennika czasów pogardy; 1947 - przemówienie prezydenta Harry 'ego Trumanna, początek zimnej wojny; 1953 - premiera musicalu "Can - Can" w USA Cole' a Portera; 07:25 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 5 - TRZEJ MUSZKIETEROWIE Serial historyczny, wojenny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Maja Rybicka, Bartosz Mikulak, Marianna Zydek, Edyta Olszówka, Jakub Kamieński, Anna Karmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Jędrzej Hycnar, Filip Gurłacz, Anna Mrozowska Dager udaje się do Łomianek, aby ściągnąć do Warszawy braci Atosa, Portosa i Aramisa. Bracia uznają go jednak za kripowca i zanim Dager ma szansę się wytłumaczyć, kneblują go i wywożą do lasu, aby tam zabić. Na szczęście Dagerowi udaje się uciec. Pierwszą akcją przeprowadzoną wspólnie z muszkieterami ma być zlikwidowanie Bodyna, kapitana rezerwy, który przeszedł na stronę niemiecką we wrześniu 1939 r. Dager na akcję bierze Jadwigę; dziewczyna jest przekonana, że idzie na randkę. Gdy dowiaduje się, że ma wziąć udział w akcji, panikuje i płoszy Bodyna. Atos nie podporządkowuje się wyraźnemu rozkazowi przerwania akcji. 08:35 HISTORIA POLSKI - FILM DOKUMENTALNY - W STAREJ KOSZULI. Z ODWAGĄ W SERCU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Dokument o Jacku Zejdlerze, bohaterze kultowego w latach 70. serialu TVP "Stawiam na Tolka Banana", w którym zagrał tytułową rolę. Film ukazuje fenomen nagłej serialowej kariery młodego aktora, w którym wielu upatrywało wtedy polskiego Jamesa Deana lub następcę Zbyszka Cybulskiego. Film opowiada również o zaangażowaniu Zejdlera w nielegalną działalność opozycyjną wymierzoną w komunistyczny reżim. Jacek Zejdler współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zakończyło się to tajemniczą śmiercią w Opolu, do którego aktor został zesłany karnie po tym, jak na polecenie władz wyrzucono go z czołowego wówczas Teatru im. Jaracza w Łodzi. Śmierć ta obrosła czarną legendą, a jej sprawstwo przypisywano wtedy Służbie Bezpieczeństwa. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Audycja przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - PIĘCIU WSPANIAŁYCH Kameralne i studyjne (widowisko), 21 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W 1938 roku wysoki funkcjonariusz radzieckich służb bezpieczeństwa, Aleksander Orłow, uciekł ze swojej socjalistycznej ojczyzny, by starać się o azyl w USA. Najprawdopodobniej ujawnił Amerykanom istnienie niezwykle groźnego radzieckiego szpiega, Kima Philby'ego, i być może jego współpracowników, działających od lat na terenie Wielkiej Brytanii. Utrzymywał, że Kim Philby i jego koledzy, młodzieńcy z szacownych, angielskich rodzin, absolwenci najlepszych uczelni, byli szczerze oddani ideom komunizmu i postanowili wiernie mu służyć. Dzisiaj wiadomo, że działalność Philby'ego i jego czterech kolegów (m.in. Gaya Burgesa i Anthony'ego Blunta) przypadła na okres od lat 30. do 50. Niektórzy uważają, że byli oni podwójnymi agentami, sterowanymi przez wywiad brytyjski. Czy tak było? Program przedstawia ujawnione dotąd informacje o działalności Philby'ego oraz okoliczności ucieczki Aleksandra Orłowa. 10:45 GIGANCI HISTORII - ODC. 22. REWOLUCJA KULTURALNA, OBYCZAJOWA I SPOŁECZNO - POLITYCZNA KOŃCA LAT 60 - TYCH Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (orowadzący) Szalone lata 60. XX wieku. Czas gigantycznego przełomu, po którym nic już nie było takie samo jak wcześniej. Wielki bunt pokoleniowy był aktem niezgody pierwszej powojennej generacji na rzeczywistość ukształtowaną przez ich rodziców z zimną wojną, atomowym wyścigiem zbrojeń, rywalizacją w gospodarce i kosmosie, konserwatywną obyczajowością. Rewolucja, którą zapoczątkowali młodzi ludzie pod hasłem make love not war, rozlała się na cały świat i objęła wszystkie aspekty życia kulturalnego, politycznego i społecznego. Zmieniła się muzyka za sprawą The Beatles, Rolling Stones, Joplin, Hendrixa, Dylana, w modzie pojawiły się minispódniczki, szerokie spodnie, frędzle i zwiewne sukienki. Szalone lata 60. to nie tylko zmiany obyczajow, lecz także polityczne: Paryski Maj, Praska Wiosna, Polski Marzec. O przemiany społeczne, obyczajowe i polityczne końca lat 60. zapytamy w tym odcinku Gigantów historii. 11:40 WOJOWNICY CZASU - CESARZ U BRAM, CZYLI I WOJNA POLSKA 1806 - 1807 Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Jutrzenka utraconej w wyniku rozbiorów Niepodległości zaświtała Polakom, kiedy z dalekiej, choć zawsze miłej polskiemu sercu Francji zaczęły napływać wieści o coraz bardziej efektownych skutkach niedawnej rewolucji. Stało się jasne, że wojny, jakie wówczas zaczęły przewalać się przez Europę, nie ominą polskich ziem. Kiedy więc w 1806 roku Napoleon Bonaparte wkroczył na polskie terytoria, rozpoczęła się tak zwana pierwsza wojna polska. 12:20 CZAS HONORU - ODC. 50 "OSTATNIA PODRÓŻ" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Wanda i Bronek cieszą się, że znowu są razem. Bronek umieszcza Wandę i Helenę w bezpiecznym mieszkaniu. Załatwia dla nich papiery. Na Kercelaku Michał pierwszy raz od lat widzi matkę. Romek pociesza zrozpaczoną Lenę. Mówi, że powinna myśleć o dziecku. Lena martwi się, że przesłuchania złamią Janka. O akcji na niemieckiej stacji jest głośno w gazetach. Krawiec mówi, że zna plan Rainera wobec Janka. Potwierdza, że Janek nikogo nie zdradził. Krawiec prosi Władka, żeby przekazał matce, by spróbowała zdobyć informacje w willi gubernatora. Fischer żałuje, że nie zlikwidował Rainera. Jest pewny, że to on stoi za zniknięciem Blazera. Osmańska przynosi zakupioną na bazarze kopię obrazu Jana Vermeera Dziewczyna z perłą. Ruda mówi Władkowi, że widziała Osmańską, jak spotyka się jakimś mężczyzną w parku. Idą do magazynu, gdzie Władek rozpoznaje kompana Osmańskiej. Jest nim Rosjanin Dykow. Rainer składa Jankowi propozycję. Jako genialny fałszerz ma rozpracowywać podrobione dokumenty. Bronek przyprowadza Bogusia do mieszkania Wandy i Heleny. Mówi, że chłopak zamieszka z nimi. Władek znajduje w mieszkaniu Osmańskiej kilka fałszywych paszportów jednej kobiety, które zostały wystawione na różne nazwiska. Michał jest wściekły na Karolinę. Władek nie pozwala mu się zdradzić. Każe nadal grać rolę narzeczonego. Tylko tak mogą wpaść na trop dokumentów, które nadal posiada Osmańska. Władek mówi dowódcom, że Osmańska ich oszukała. Lena sprawdza adres podany przez Osmańską w Poznaniu. Dowiaduje się od dozorcy, że prawdziwa Osmańska zmarła w obozie. Maria zakrada się do gabinetu Fischera. Kiedy przeszukuje jego biuro, ten przyłapuje ją. Z kłopotów wybawia kobietę Fischerowa. Tłumaczy, że wysłała Marię po wagę. Nieufny Fischer sprawdza Marię. Dowiaduje się, że jest matką znanych Niemcom działaczy polskiego podziemia. Lena wraca z Poznania z informacjami o Osmańskiej, jednak wpada w ręce gestapo, co wykorzystuje Rainer. Chce zmusić Janka do zdrady. 13:05 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - KRĄŻOWNIK Z WIELOPOLA Reportaż, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Tomasz Pomarański, Tomasz Kamiński Reportaż o Ilustrowanym Kurierze Codziennym, najwiekszym koncernie prasowym II Rzeczpospolitej, opowiedziany przez pryzmat historii sławnego, krakowskiego gmachu na ulicy Wielopole. 28 października 2011 roku skończyła się pewna epoka w Krakowie. Pałac prasy w centrum miasta, u zbiegu ulic Wielopole i Starowiślnej, opustoszał. Pracownicy "Dziennika Polskiego" przenieśli się, po sprzedaży gazety niemieckiej firmie wydawniczej, w nowe miejsce. W tym starym budynku, zwanym "krążownikiem na Wielopolu", nieprzerwanie od 1927 roku, tętniło zycie. Najpierw była tu siedziba potężnego Ilustrowanego Kuriera Codziennego, a od 1945 roku redakcje wielu gazet, wydawanych w Krakowie. 14:30 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. DZIKIE SERCE (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish W samym sercu Brazylii skrywa się pewna tajemnica - ogromne, otwarte przestrzenie. Ten kraj najlepiej znamy z lasów deszczowych Amazonki. Tymczasem centralny płaskowyż, o którym niewiele wiadomo, jest domem kilku wyjątkowo niezwykłych gatunków zwierząt. To miejsce ekstremalnego klimatu i wielkich dramatów. Może być zarówno piekłem lub rajem na ziemi. Płaskowyż Centralny kiedyś pokrywał 2 miliony km kwadratowych, a dziś wciąż rozciąga się na 300 tysiącach km kwadratowych, czyli 10 razy więcej od Parku Narodowego Serengeti. Na sawannie pora sucha też daje się we znaki. Wyżyny Brazylii to surowa i mało znana kraina, która zmusiła zwierzęta do dziwnej adaptacji i sprytnych sposobów na życie. 15:35 TAJNA BROŃ JAPONII (JAPAN'S SECRET WEAPON) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Masumi Mizunuma Scenariusz: Jeremy Evans Jednym z najlepiej strzeżonych sekretów II wojny światowej był ogromny okręt podwodny, który miał przetransportować japońskie bombowce, tak by znalazły się w zasięgu amerykańskich miast. Inżynierowie i historycy przeprowadzają serię eksperymentów, żeby odkryć tajemnice tego technologicznego cudu, który mógł zmienić losy wojny. W filmie pokazane zostaną także materiały archiwalne wyjaśniające, dlaczego okręty podwodne typu I - 400 były tak śmiercionośne i dlaczego technologia ta ostatecznie nie została wykorzystana w ataku na USA? 17:35 HISTORIA POLSKI - I TAK BĘDĘ ŻYŁ... Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Paulina Ibek, Rafał Śmierzchalski, Piotr Augustynek, Łukasz Perkowski, Maciej Mroziewski, Maciej Dźwigaj Wykonawcy: Marcin Kwaśny Film dokumentalny o Stanisławie Szuro, uczestniku kampanii wrześniowej, więźniu obozów koncentracyjnych, w 1947 roku przez władze komunistyczne skazanym na karę śmierci, którą później zamieniono na 15 lat więzienia. W październiku 2020 roku skończył 100 lat. Kampania wrześniowa 1939 roku, II wojna światowa, niemieckie obozy koncentracyjne, więzienia komunistyczne dla nas to fakty historyczne, które znamy podręczników szkolnych czy literatury fachowej. Dla naszego bohatera to wciąż żywe wspomnienia. Pamięta czasy dwudziestolecia międzywojennego. Od dziecka marzył, by studiować historię. Zawsze była jego pasją. Nawet nie spodziewał się, jak bardzo zostanie przez nią doświadczony. Okazuje się bowiem, że w zasadzie wszystko, co mogło się przytrafić człowiekowi w XX wieku, jemu się przytrafiło. Jego życiorys stał się odzwierciedleniem tego, z czym Polska mierzyła się w ostatnim stuleciu. 18:25 16 MM HISTORII - CIEŃ RADOGOSZCZA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Drugi odcinek cyklu zrealizowany jest w oparciu o 11 - minutowy film "Radegast Radogoszcz 1945 - 1965" z 1964 roku, w reżyserii Andrzeja Szczygła. Film jest pełną patosu impresją filmową o hitlerowskim obozie na ówczesnych przedmieściach Łodzi, gdzie w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku, na kilka godzin przed wyzwoleniem miasta, zamordowano około 2 tysięcy osób. Była to największa niemiecka zbrodnia wojenna dokonana między Bugiem a Odrą. Goście: dr Katarzyna Czekaj - Kotynia Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, kierownik oddziału Martyrologii Radogoszcz i prof. Przemysław Waingertner, historyk UŁ. 19:00 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 6 - ŚMIERĆ I MEDYCYNA Serial wojenny, historyczny, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Maja Rybicka, Dorota Landowska, Marianna Zydek, Edyta Olszówka, Jakub Kamieński, Anna Karczmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Jędrzej Hycnar, Filip Gurłacz, Krzysztof Szekalski odc. 6 ŚMIERĆ I MEDYCYNA Jest wyrok na doktora Jana Nowotnego, podwójnego agenta, który wydał już wielu szpiegów w ręce gestapo. Akcja patrolu Pazur kończy się jednak niepowodzeniem. Pomysł, jak zlikwidować lekarza ma Bella. Na przyjęciu u gubernatora Fischera, wraz z Dagerem starają się zdobyć adres Nowotnego. Dager próbuje skontaktować się z Jadwigą. Bezskutecznie. Do mieszkania Komanów przychodzi załamana pani Łokietkowa. Z Wisły wyłowiono ciało jej męża. Onyks odwiedza Bronkę w jej mieszkaniu. Zauważa, że jej synek jest chory. Obiecuje pomóc. Do Akwarium przychodzi Zander. Prawie rozpoznaje Różę, której szczęśliwie udaje się wymknąć przez zaplecze. Waga nalega, aby dziewczyna rzuciła pracę w kawiarni. Członkowie Pazura porywają ochroniarza Nowotnego. Udaje im się wyciągnąć od niego adres kochanki lekarza i umówiony sygnał, po którym dziewczyna otworzy drzwi. W mieszkaniu kochanki, Dager i Onyks obiecują Nowotnemu, że darują mu życie, jeśli poda nazwiska wszystkich, których aktualnie rozpracowuje. 20:00 TEATR HISTORII - CZAS ZDRADY Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Witolda Zalewskiego, Macieja Strzembosza i Wojciecha Marczewskiego (także w jego reżyserii) "Czas zdrady" z 1997 roku. Gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (Muzeum Historii Polski) będzie dr hab. Michał Łuczewski (socjolog narodu i pamięci, publicysta; Uniwersytet Warszawski). 20:15 CZAS ZDRADY Film obyczajowy, 63 min, Polska 1997 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz na podstawie sztuki Witolda Zalewskiego "Coś za coś": Wojciech Marczewski, Witold Zalewski, Maciej Strzembosz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Mariusz Benoit, Krzysztof Wakuliński, Agnieszka Krukówna, Rafał Mohr, Leon Charewicz, Janusz Gajos, Jakub Penier, Marek Siudym, Paweł Kleszcz, Henryk Gołębiewski, Jarosław Nosikowski, Adam Hejger W kilkadziesiąt lat po śmierci Niccolo Machiavellego Henri Estienne napisał o nim jako o "mistrzu, dla którego Florencja była najwyższą wartością, lecz on sam był hańbą Florencji". Uważano, że "otworzył szkołę dla tyranów, nie tylko żyjących, ale i tych, którzy mieli nadejść w przyszłości". Jego imię otacza do dziś zła sława, mieszanina niezrozumienia, lęku i odrazy, a mianem "makiawelizmu" określa się działania przewrotne i obłudne. Mimo to od ponad pięciu stuleci postać autora "Księcia" towarzyszy dziejom naszej cywilizacji. Życie i kariera Machiavellego przypadły na czasy upadku, a następnie restytucji rządów Medyceuszy we Florencji. W tym okresie zamętu i rozchwiania na firmamencie politycznym tego miasta - republiki pojawiła się postać szalona - dominikański mnich Girolamo Savonarola. W płomiennych kazaniach piętnował dążenie do bogactwa, ziemskie rozkosze, renesansową wolność myśli. Nawoływał do obalenia świeckich rządów i obwołania Chrystusa księciem Florencji. Jego smutny koniec - śmierć na stosie w maju 1498 roku - stał się dla Machiavellego dowodem kruchości władzy opartej na entuzjazmie ludu, znikomych możliwości leżących w rękach tego typu "bezbronnych proroków". Był też pierwszym impulsem do formułowania zasad rządzenia państwem i postępowania ze społeczeństwem. Od 1498 r. zaczął się też najbłyskotliwszy okres w karierze Machiavellego, sprawującego przez następnych 14 lat funkcję sekretarza drugiej kancelarii. W odradzającej się pod wodzą Piera Soderiniego republice florenckiej Machiavelli był jedną z bardziej znaczących postaci. Ale po klęsce sił Soderiniego pod Prato Medyceusze wrócili do Florencji. Machiavelli, pozbawiony swych funkcji publicznych, oskarżony o udział w antymedycejskim spisku, został skazany na wygnanie. Zakazano mu przebywania we Florencji, ale zarazem opuszczania granic Toskanii. Machiavelli osiadł wtedy w niewielkiej willi około 30 km od miasta. Tam właśnie powstały jego dwa najsłynniejsze dzieła: "Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza" oraz "Książę". Film Wojciecha Marczewskiego, zrealizowany według sztuki Witolda Zalewskiego "Coś za coś", to kameralne widowisko, którego akcja toczy się właśnie w okresie wygnania Machiavellego, czekającego na akt łaski nowego władcy i możliwość powrotu na dwór. Ledwo zarysowana akcja jest tylko tłem dla prowadzonego przez bohaterów dyskursu politycznego, zderzenia dwóch skrajnych sposobów myślenia: cynicznego pragmatyzmu Machiavellego i religijnego integryzmu Savonaroli. Pracujący nad "Księciem" Machiavelli często wraca myślami do nieżyjącego już mnicha. Prowadzi z nim niekończące się dysputy na temat relacji między człowiekiem i Bogiem, władzą świecką i kościelną. Jest głęboko przekonany, że społeczeństwo to motłoch szukający tylko własnej korzyści, a sprawą władcy, osoby wybranej, jest zmuszenie poddanych do właściwego postępowania. Liczy się tylko skuteczność rządzącego, a cel, do którego dąży, uświęca stosowane środki. Nie wierzy w głoszoną przez Savonarolę możliwość zmiany ludzkiej natury. Jego zdaniem ludzie i życie to tylko materia, z której wola władcy tworzy państwo. Gdy do byłego sekretarza drugiej kancelarii przybywa z Florencji mnich, wysłannik nowego księcia i - jak sam mówi - uczeń Machiavellego, Niccolo sądzi, że oto nadszedł wyczekiwany powrót do łask i zaszczytów. Ale obecny władca wyznaczył mu inną rolę: ma publicznie potępić poprzedniego księcia, którego wysoko cenił. Machiavelli, który jako uczestnik systemu władzy doradzał stosowanie wszelkich dostępnych metod, teraz sam staje się przedmiotem politycznego szantażu. Akcja filmu toczy się w 1516 r. w Toskanii, ale rozsiane są w nim całkowicie współczesne znaki: guma do żucia, rower, nowoczesne elementy kostiumów, przełamujące "historyczność" filmu i wskazujące, że dylematy polityki, stosunek skuteczności władzy do zasad moralnych, opisane po raz pierwszy tak otwarcie przez Machiavellego, nie straciły niczego ze swej aktualności. 21:35 AGNIESZKA Film dokumentalny, 62 min, Polska, 1989 Scenariusz: Grażyna Pieczuro Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Seweryn Krajewski, Elżbieta Czyżewska Sylwetka twórcza Agnieszki Osieckiej, autorki tekstów popularnych piosenek. Krótka biografia, wspomnienia rodzinne, próba określenia własnej osobowości. Wypowiedzi znanych osobistości ze świata artystycznego na temat postaw i zachowań Agnieszki Osieckiej w różnych sytuacjach życiowych (sprawa wydalenia jej z ZMP, kontakty z otaczającymi ją ludźmi, przyjaźń z mężem, praca w STS-ie). 22:50 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Audycja przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 02:05 SENSACJE XX WIEKU - PIĘCIU WSPANIAŁYCH Kameralne i studyjne (widowisko), 21 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W 1938 roku wysoki funkcjonariusz radzieckich służb bezpieczeństwa, Aleksander Orłow, uciekł ze swojej socjalistycznej ojczyzny, by starać się o azyl w USA. Najprawdopodobniej ujawnił Amerykanom istnienie niezwykle groźnego radzieckiego szpiega, Kima Philby'ego, i być może jego współpracowników, działających od lat na terenie Wielkiej Brytanii. Utrzymywał, że Kim Philby i jego koledzy, młodzieńcy z szacownych, angielskich rodzin, absolwenci najlepszych uczelni, byli szczerze oddani ideom komunizmu i postanowili wiernie mu służyć. Dzisiaj wiadomo, że działalność Philby'ego i jego czterech kolegów (m.in. Gaya Burgesa i Anthony'ego Blunta) przypadła na okres od lat 30. do 50. Niektórzy uważają, że byli oni podwójnymi agentami, sterowanymi przez wywiad brytyjski. Czy tak było? Program przedstawia ujawnione dotąd informacje o działalności Philby'ego oraz okoliczności ucieczki Aleksandra Orłowa. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau.