TVP Historia Sobota, 13.03.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1867 - Rosjanie sprzedają Alaskę Amerykanom za siedem milionów dolarów; 1943 - likwidacja getta w Krakowie, Niemcy przenoszą zdolnych do pracy dorosłych do obozu w Płaszowie; 1968 - studenci w Krakowie protestują przeciw represjonowaniu warszawskich kolegów; 1996 - umiera Krzysztof Kieślowski, wielki twórca filmów, które poruszają ludzi na całym świecie; 07:05 BIBLIA - ABRAHAM CZ. 1 (THE BIBLE - ABRAHAM P. 1) Film biblijny, 46 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1994 Reżyseria: Joseph Sargent Aktorzy: Maximilian Schell, Barbara Hershey, Vittorio Gassman Kolejna część z cyklu filmów ze znakomitą obsadą, opowiadających o głównych postaciach biblijnych. Opowieść ze Starego Testamentu o Abrahamie i jego wędrówce z Haranu do ziemi Kanaan, którą Bóg obiecał jemu i jego plemieniu. 08:10 Z ANDRUSEM PO GALICJI - BIELSKO - BIAŁA Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Bielsko i Biała były na przestrzeni wieków odrębnymi miastami, leżącymi w dwóch różnych królestwach i krainach. Czy ta róznorodność wpływa na mieszkańców miasta? W filmie m.in. o samochodach, technologii i rzemiośle, muzyce i tańcu. 08:40 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 5/9 - W GNIEŹDZIE WROGA Serial przygodowy, kostiumowy, 55 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Wykonawcy: Krzysztof Kolberger Aktorzy: Ewa Biała, Maciej Kozłowski, Zbigniew Lesień, Henryk Machalica, Piotr Garlicki, Roch Siemianowski, Marek Frąckowiak, Władysław Komar, Bożena Krzyżanowska, Marta Klubowicz, Arkadiusz Bazak, Emil Karewicz, Stanislaw Zatłoka, Józef Nalberczak, Jerzy Trela Korzystając z pobytu na dworze Witolda Baldwina von Helwensteina i Heinricha von Warmsdorfa Benko zgłasza się do nich jako Jawnuta z Niemierzy z prośbą o pomoc w pomszczeniu śmierci ojca. Po ucieczce z Krakowa Peter Vogelweder dociera do Malborka, ku wielkiemu niezadowoleniu komturów. Czarny i Jaksa jadą do Torunia, by odbić Unę. Dowiadują się, że przed dwoma dniami wywieziono ją z miasta. Muszą jechać do Gdańska i korzystać z pomocy herszta zbojów - Kosookiego. Wywieziony przez Krzyżaków z Litwy Benko dociera do Malborka. Otrzymuje zajęcie przy koniach. Zaprzyjaźnia się z pachołkami Sonnenberga i dowiaduje się, że Zyta żyje - jest jego nałożnicą. Brat Erazm uprzedza Czarnego, że Benko będzie chciał zabić Zytę i każe mu jechać do Malborka, by temu zapobiec... 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - OWOCE PO NALEWKACH Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zajmie się owocami, które zostają po nalewkach. Wiele osób w naszym kraju robi nalewki na owocach sezonowych, jest to bardzo stara polska tradycja. Jeszcze sto lat temu prawie każdy polski dom miał w swoim kredensie jakąś nalewkową specjalność. Dziś wracamy do tej tradycji, ale też zazwyczaj owoce po nalewkach po prostu wyrzucamy, traktujemy je jako odpad. A przecież nasze babcie, choć zapewne nie znały modnej w dzisiejszym świecie idei zwanej z angielska zero waste, czyli po polsku zero odpadów, to nie wyrzucały nigdy czegoś, co można wykorzystać. Tak właśnie jest z owocami po nalewkach. Karol pokaże, jakie potrawy można wyczarować, wykorzystując te owoce. Przygotuje między innymi stek z antrykotu w glazurze z owoców rokitnika po nalewce, a także stek wołowy pieczony w sosie barbecue wykonanym z owoców trześni, czyli dawnej odmiany dzikiej wiśni. 12:35 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - POWSTAŁE Z OGNIA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSEY 1. BORN OF FIRE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na ziemi. Położone między Australią i Azją, mają najbogatszą przyrodę na świecie. Są habitatami pięknych i dziwnych stworzeń. To świat, gdzie ptaki wykluwają się na zboczach aktywnych wulkanów, świnie się boksują, a kangury wspinają na drzewa. Te niezwykłe krajobrazy od dziesiątków milionów lat kształtują się za sprawą wulkanów. To tu 25 milionów lat temu kontynent australijski zderzył się z Azją. Na skutek kataklizmu Nowa Gwinea została wciśnięta między oba kontynenty. Ze szczytami gór dochodzącymi do blisko 5 tysięcy metrów jest to najwyższa wyspa na naszej planecie. Nogale melanezyjskie żyją w jednym z najbardziej ekstremalnych środowisk w przyrodzie. To miejsce jest śmiertelnie groźną strefą popiołów wulkanicznych i toksycznych gazów. Tymczasem gatunek tego ptaka w wyjątkowy sposób przystosował się i wykorzystuje niszczycielskie siły. Temperatura tuż pod powierzchnią sięga ponad tysiąca stopni Celsjusza. O dziwo ptaki te właśnie szukają ciepła. Nogale melanezyjskie wyposażone są w ogromne stopy, idealne do kopania. Mają niezwykłą zdolność wyczuwania temperatury. Za pomocą specjalnego gruczołu w gardle ptak ten wyczuwa różnicę nawet pół stopnia. Wokół wulkanu jest zaledwie kilka miejsc o odpowiedniej dla nich temperaturze 33 stopni ciepła. O takie miejsca warto powalczyć. Gorące zbocze jest znakomitym inkubatorem dla jaja. Pisklę wykluje się po 60 dniach. To jeden z najdłuższych okresów inkubacji u ptaków. Natychmiast po wykluciu pisklak jest w stanie odfrunąć. Aktywny wulkan jest jedynym rodzicem, jakiego zna, więc od pierwszej chwili małe jest samodzielne. 13:40 U PANA BOGA W OGRÓDKU Komedia obyczajowa, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Wojciech Solarz, Ira Łaczina, Emilian Kamiński, Małgorzata Sadowska, Krzysztof Dzierma, Agata Kryska, Andrzej Zaborski, Aleksander Skowroński, Mieczysław Fiodorow, Jan Wieczorkowski, Marian Krawczyk, Łukasz Simlat i inni Uhonorowana Nagrodą Specjalną Jury na FPFF w Gdyni w 2007 r. komedia obyczajowa będąca kontynuacją przeboju kinowego Jacka Bromskiego "U Pana Boga za piecem". Reżyser po raz kolejny przeniósł widzów w nostalgiczno - sielankowy krajobraz białostockiej prowincji z jej zaśpiewną, kresową mową, nieśpiesznym życiem małego miasteczka i zręcznie nakreślonymi, nietuzinkowymi bohaterami, którzy bronią się przed zgiełkiem świata, ale i do nich docierają w końcu modne nowinki techniczne i, niestety, także współczesne plagi (mafia i supermarkety). Całość okrasił dużą dawką humoru i wątkiem kryminalnym, też potraktowanym z przymrużeniem oka. Równolegle przygotował 8 - odcinkową wersję telewizyjną tej opowieści, a Dwójka emitowała ten serial. Mimo upływu czasu w małej mieścinie Królowy Most, gdzie życie płynie leniwie i spokojnie, niewiele się zmieniło. Rząd dusz nadal sprawuje ten sam ksiądz proboszcz regularnie opowiadający Najświętszej Panience o wydarzeniach w okolicy i radzący się Jej w trudnych sprawach. Porządku w miasteczku i na posterunku pilnuje ten sam komendant, ale teraz przybyło mu trosk. Agenci CBŚ właśnie tam przywożą bowiem gangstera Józefa Czaplę, pseudonim Żuraw, świadka koronnego w procesie mafijnym. W ramach programu ochrony świadków dają mu nową tożsamość (teraz Czapla nosi nazwisko Jerzy Bocian), umieszczają w luksusowej willi na uboczu i przydzielają świetnie wyposażony samochód, przekonani, że na takim odludziu nikt Czapli vel Żurawia vel Bociana nie znajdzie. W całą sprawę wtajemniczają tylko komendanta, który i bez tego ma dość zmartwień. Ojciec komendanta, emerytowany ogniomistrz, co i raz wspina się na wysoki fabryczny komin i trzeba go stamtąd ściągać, angażując ekipę strażacką i bufetową Struzikową, której obfity biust ma wielką siłę oddziaływania na staruszka. Komendant nie może też znaleźć męża dla swej córki Luśki, która - choć nad wyraz ponętna - ma nieślubnego potomka. Ojciec każe więc podwładnym łapać kierowców za rzekome wykroczenia i na posterunku poddaje ich bacznej lustracji w nadziei, że któryś z nich nada się na zięcia. W związku z nowymi zadaniami podwładnych zaczyna brakować, ale na szczęście z centrali zostaje przysłany na służbę do Królowego Mostu nowy pracownik - aspirant Marian Cielęcki. Co prawda, był najgorszym studentem szkoły policyjnej i przełożeni specjalnie wysłali go na głuchą prowincję uznawszy, że tam nie będzie miał czego zepsuć, ale tego komendant już nie wie. Nowo przybyły trochę się dziwi miejscowym obyczajom i darzy niekłamanym zachwytem córkę komendanta, lecz ona nie odwzajemnia jego zainteresowania. Tymczasem Bocian nie za bardzo chce żyć w ukryciu i rozbija się po okolicy swoją terenówką. Ksiądz i komendant, każdy na swój sposób, zajmują się jego zbłąkaną duszą, ale skutek ich zabiegów jest mizerny. Dopiero kiedy mafia namierza kryjówkę byłego gangstera i organizuje na niego nocny zamach, z którego Bocian wychodzi cało tylko dzięki opiece Najświętszej Panienki, następuje w nim nagła przemiana. Nawraca się i jeszcze zakochuje w kuszącej Struzikowej. Mafia jednak nie odpuszcza i postanawia zrobić wszystko, żeby Bociana uciszyć. I tu nieoczekiwanie bardzo pomocny okazuje się aspirant Cielęcki, który wyrasta na prawdziwego bohatera. 15:50 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - PURIM. SZALEŃSTWO KARNAWAŁOWE. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łuasz Modelski (pProwadzący) W kolejnym odcinku poznamy potrawy spożywane podczas święta Purim, kojarzonego z żydowskim karnawałem. Jedną z tradycyjnych potraw przyrządzanych w tym czasie są hamantasze - małe ciasteczka w kształcie trójkąta, faszerowane makiem. Drugą potrawą purimową są makagigi. 17:30 SPÓR O HISTORIĘ - ARMIA POLSKA W 1939 ROKU Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) We wrześniu 1939 roku polska armia nie zdołała obronić kraju przed agresją Niemiec i Związku Sowieckiego. Tempo zajmowania Polski przez Wehrmacht było szokiem dla społeczeństwa. Jakim potencjałem militarnym dysponowała Polska, kiedy została zaatakowana przez wrogich sąsiadów? Co zrobili dowódcy wojskowi, aby polska armia sprostała rosnącej potędze Niemiec? Czy informowali o stanie zagrożenia władze cywilne? Jakie były plany na wypadek wojny z Niemcami? Dlaczego granica wschodnia pozostała bez osłony? 18:10 CHŁOPI - ODC. 9/13 - WIELKANOC Serial obyczajowy, 48 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Tadeusz Janczar, Franciszek Pieczka, Zofia Merle, Jadwiga Chojnacka, Stanisław Milski, Mieczysław Czechowicz, Bronisław Pawlik, Irena Karel, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka Na Wielkanoc Hanka przenosi się do domu Boryny. Większość kobiet z Lipiec jedzie do miasta, by spotkać się ze swymi uwięzionymi mężami. Hanka także wiezie świąteczne jedzenie Antkowi. Boryna z dnia na dzień zaczyna czuć się gorzej. Jagna wdaje się we flirt z Jasiem, synem organisty, spotyka się też z wójtem. Dziedzic odmawia księdzu, a potem wójtowi wstawienia się za uwięzionymi. W odwecie ktoś podpala las. Hanka rodzi syna. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 23. NAPOLEON BONAPARTE. ŻYCIE I WOJNY Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Jak to się stało, że syn ubogiego adwokata z Korsyki, został cesarzem Francji, najpotężniejszym władcą Europy i ikoną historii? Mały Wielki Człowiek. Napoleon Bonaparte. Pod jego rządami Francja stała się prawdziwą potęgą. Doskonały dowódca, strateg, innowator sztuki wojennej. Potrafił tak pobudzić entuzjazm żołnierzy, by z powodzeniem ruszali nawet na przeważające siły wroga. Toczył wojny z Anglią, Austrią, Prusami i Rosją. Ze swoją armią stanął u stóp egipskich piramid i na egzotycznych, karaibskich wyspach. Reformował francuskie społeczeństwo, wprowadzając kodeks praw, oczywiście swego imienia. Wiedzcie, że wszystkie ludzkie wysiłki skierowane przeciwko mnie są daremne, bo wszystkim moim przedsięwzięciom pisany jest sukces, twierdził nieskromnie. Dla jednych był militarnym i politycznym geniuszem. Inni nazywali go despotą. Dla Polaków, był nadzieją na niepodległość. W hymnie narodowym znalazły się słowa: Dał nam przykład Bonaparte jak zwyciężać mamy. Napoleon Bonaparte. Życie i wojny to temat tego odcinka Gigantów Historii. 20:00 SZLAK NADZIEI - /11/ Reality show, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki Uczestnicy programu na polskim cmentarzu w Jerozolimie oddają hołd rodakom, którym nie było dane powrócić z tułaczki do Ojczyzny. Poznają miejsca, gdzie żołnierze umacniali wiarę w odzyskanie niepodległości. Jerozolima jest ostatnim etapem na Bliskim Wschodzie. Po przeprawie statkiem przez Morze Śródziemne, grupa dociera do Włoch. W porcie Formia uczestnicy spotykają się z Idą Nowakowską i znajdują darmowy transport pod Monte Cassino. 21:00 MEDYCEUSZE: WŁADCY FLORENCJI S.I - ODC. 3 POMÓR (MEDICI: MASTERS OF FLORENCE) Seroal historyczny, 51 min, Francja, 2016 Reżyseria: Sergio Mimica - Gezzan Scenariusz: Nicholas Meyer Wykonawcy: Marek Ciunel Aktorzy: Dustin Hoffman, Richard Madden Medyceusze schronili się na wsi, aby uniknąć zarazy, ale Marco zostaje we Florencji, aby przeprowadzić dochodzenie w sprawie rodziny Corona, która wydaje się być zamieszana w morderstwo Giovanniego. Wkrótce po włamaniu się do ich domu i odkryciu, że wszyscy zmarli z powodu zarazy, Marco widzi, jak kilku mężczyzn rozbiera kawałek po kawałku kopułę Santa Maria del Fiore. Albizzi zdołał podburzyć obywateli przeciwko Cosimo i jego planom, oskarżając go o lichwę. Kiedy Cosimo dowiaduje się o sytuacji, postanawia wrócić do Florencji, mimo że jego matka Piccarda jest chora na dżumę. Cosimo udaje się uratować konstrukcję kopuły, przekształcając katedrę w szpital wojskowy. W międzyczasie umiera nie tylko Piccarda, ale i dziecko, które nosiła Lukrecja. Co więcej, Albizzi znajduje pretekst do aresztowania Cosimo i postawienia go przed sądem. 22:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - SULEJMAN WSPANIAŁY (SULEIMAN THE MAGNIFICENT) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stphan Bern (prowadzący) Filmowa opowieść o XVI - wiecznym władcy Imperium Otomańskiego - sułtanie Sulejmanie Wielkim, zwanym także Wspaniałym, który rządził Turcją przez 46 lat, czyniąc z niej potęgę militarną i gospodarczą. Udało mu się skutecznie zreformować armię, administrację i prawo. Jako człowiek renesansu był miłośnikiem sztuki i architektury oraz namiętnym kochankiem. Ukochaną kobietą jego życia była żona Roksolana, niewolnica z terenów Ukrainy. Ciemną stroną jego charakteru i rządów były liczne zbrodnie, dokonywane nie tylko na wrogach, ale i na własnej rodzinie, nie wykluczając dzieci i wnuków, a także na przyjaciołach. Na tym przykładzie lepiej poznajemy, jak straszną doktryną był islam i na co zezwalało tureckie zwyczajowe prawo. 23:50 DZIAŁA NAVARONY (THE GUNS OF NAVARONE) Dramat wojenny, 150 min, Wielka Brytania/USA 1961 Reżyseria: J. Lee Thompson Scenariusz na podstawie powieści Alistaira MacLeana: Carl Foreman Zdjęcia: Oswald Morris Muzyka: Dimitri Tiomkin Zdjęcia: Oswald Morris Muzyka: Dimitri Tiomkin Występują: Gregory Peck, David Niven, Anthony Quinn, Stanley Baker, Anthony Quayle, James Darren, Irene Papas, Gia Scala, James Robertson Justice i inni "Działa Navarony" były jednym z największych przebojów kasowych lat 60. Scenariusz, będący adaptacją powieści Alistaira MacLeana, wyszedł spod ręki Carla Foremana, wcześniej autora scenariuszy do takich głośnych dzieł, jak "Pokłosie wojny", "Most na rzece Kwai" czy "W samo południe", który tak wspominał swoją pracę: < 'W "Działach Navarony" zamierzałem dać studium spustoszeń, jakie czyni wojna w człowieku, w sferze ludzkich doznań i przeżyć. Interesującą mnie problematykę usiłowałem wpisać w przygodowe ramy fabuły powieści MacLeana >. Ostatecznie aspekt widowiskowy wziął górę nad duchowym i moralnym i powstało bardzo sprawne, efektowne i trzymające w napięciu kino przygodowe. Praca nad filmem trwała zresztą niemal trzy lata. Plenery kręcono na greckich wyspach, w zdjęciach uczestniczyły jednostki greckiej marynarki. Akcja filmu - fikcyjna, choć osnuta wokół autentycznych wydarzeń - rozgrywa się w 1943 r. na wyspach greckich leżących nieopodal wybrzeży Turcji. Alianci zostali wyparci z wysp na Morzu Egejskim, zajmują tylko Kretę i niedużą wysepkę Kheros leżącą w odległości zaledwie kilku mil od Turcji. Zajęcie Kheros przez Niemców ma przyśpieszyć wciągnięcie do wojny neutralnej dotąd Turcji. Nieduży garnizon aliancki na Kheros skazany jest na zagładę, podobnie jak mieszkająca na wyspie ludność cywilna. Jedyną szansę ratunku stanowi ewakuacja drogą morską. Ale przejścia przez cieśninę między wyspą Navarona a sąsiednią Maidos strzegą zainstalowane przez Niemców na Navaronie potężne działa. Trzeba je zniszczyć w ciągu tygodnia, przed planowanym rajdem niszczycieli. Do agentów Intelligence Service zgłasza się major Franklin, gotów zorganizować złożoną z Anglików i Greków grupę komandosów, która dokonałaby tego trudnego zadania. Do grupy zostają zwerbowani: kapitan Mallory - w cywilu słynny alpinista, grecki pułkownik Andrea Stawrou, kapral Miller - specjalista od materiałów wybuchowych, telegrafista Brown i Grek Pappadimos. Franklin obejmuje dowództwo. Podczas burzy grupa ląduje szczęśliwie na południowym, niestrzeżonym cyplu wyspy. Wkrótce jednak Franklin ulega wypadkowi i łamie nogę. Rozkazy przejmuje Mallory. Zwiadowcy badają wyspę i nawiązują kontakt z partyzantami, w których oddziale są teraz także dwie kobiety: Maria i Anna. Dziwnym zbiegiem okoliczności Niemcy dowiadują się o miejscu przebywania oddziału i komandosi dostają się w ręce gestapo. Wszystko wskazuje na to, że w ich grupie działa szpieg. 02:35 WILEŃSKI WYBAWICIEL Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Bogusława Stanowska - Cichoń Scenariusz: Bogusława Stanowska - Cichoń Zdjęcia: Maciej Mroziewski Wykonawcy: Krzysztof Gadacz, Jacek Romanowski Filmu o nieznanym bohaterze Polski Podziemnej, słynnym fałszerzu dokumentów - Romualdzie Warakomskim. Wraz ze swoim bratem, Michałem, i profesorem Jerzym Hoppenem, przy współpracy całej Komórki Legalizacji Wileńskiej AK, przygotował ponad 85 tys. dokumentów tożsamości, ratujących życie ludności cywilnej, Polakom i Żydom (fałszywe metryki urodzenia), oddziałom partyzanckim, dowódcom i duchowieństwu. Dzięki Kuźni, bo tak nazywała się grupa tych niezwykle skutecznych partyzantów bez karabinów, uzyskał fałszywe dokumenty ks. Sopoćko, a także gen. Krzyżanowski Wilk. Romuald Warakomski - Hilary, był ostatnim szefem Komórki Legalizacyjnej AK, działał od początku jej powstania, od 1939 roku. Uratował wraz ze swoimi kolegami tysiące ludzi przed śmiercią, zsyłką na Sybir. To dzięki jego fałszywym dokumentom mógł przemieszczać się ze swoim wojskiem major Zygmunt Szendzielarz - Łupaszka. Po II wojnie światowej, kiedy znalazł się w Warszawie, jeszcze do 1947 roku pracował dla Podziemia, a w czerwcu tegoż roku otrzymał habit zakonny, chroniąc się w ten sposób przed UB. W 1953 roku przyjął święcenia kapłańskie. Gdy w 1957 roku został przeorem klasztoru w Krakowie, rozpoczęła się inwigilacja UB przeciwko Warakomskiemu vel Wojniczowi, ponieważ pod takim nazwiskiem wstąpił do zakonu. W jej wyniku Ojciec Romuald sam poprosił o degradację z funkcji Ojca i zmianę jego statusu w zakonie na brata zakonnego. Romuald Warakomski zapisał się na kartach historii jako legendarna postać Polskiego Państwa Podziemnego.