TVP Historia Środa, 17.03.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1898 - pierwszy nowoczesny okręt podwodny Hollanda w USA; 1901 - pierwsza duża wystawa obrazów Van Gogha, zmarłego 11 lat wcześniej; 1921 - konstytucja marcowa; 1981 - demonstracja siły - wielkie manewry wojsk Układu Warszawskiego w Polsce; 07:20 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 8 - ŻELAZNY ERNST Serial wojenny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Marianna Zydek, Gunther Brenner, Jakub Kamieński, Anna Karczmarczyk, Mateusz Grabowski, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Jędrzej Hycnar, Filip Gurłacz, Robert Czebotor, Maciej Radel, Peter Eberst, Katarzyna Dorosińska, Oskar Winiarski odc. 8 Oddział Pazur ma za zadanie zlikwidować Ernsta Ruddfelda, szmalcownika Grochola, a także konfidenta Kowala. Do oddziału dołącza chorąży Zimny. Okazuje się, że to Marczewski, z którym Dager pracował w Zakładzie Oczyszczania Miasta. Mężczyźni są w złych relacjach. Dager postanawia, że na akcji zlikwidowania Ruddfelda, Zimny będzie się tylko przyglądał. Bronka, widząc, że jej synek jest zapatrzony w Onyksa, decyduje się poprosić Leszka, żeby z nimi zamieszkał. Wygląda na to, że ich związek ma przyszłość, jednak kiedy Bronka dowiaduje się o działalności Onyksa, reaguje nerwowo. Nie przeżyłaby, gdyby ukochanemu coś się stało. Onyks nie zamierza jednak zmieniać swojego sposobu życia. Akcja zlikwidowania Kowala nie idzie zgodnie z planem. Dagera, Żbika i Wilka zatrzymują kripowcy, a Atosa, Aramisa i Kiecala straż kolejowa. Ostatecznie, dzięki dużej dawce szczęścia, udaje się zabić konfidenta. 08:10 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - PURIM. SZALEŃSTWO KARNAWAŁOWE. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łuasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy potrawy spożywane podczas święta Purim, kojarzonego z żydowskim karnawałem. Jedną z tradycyjnych potraw przyrządzanych w tym czasie są hamantasze - małe ciasteczka w kształcie trójkąta, faszerowane makiem. Drugą potrawą purimową są makagigi. 08:45 HISTORIA POLSKI - ŁUPASZKO CZ. 2 Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2000 Zdjęcia: Grzegorz Szczygielski, Sławomir Woźniak Druga, a zarazem ostatnia część dokumentalnej opowieści o losach Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" i jego żołnierzy, przypomina powojenną już działalność dzielnego dowódcy, jego aresztowanie, proces i wykonanie wyroku. W kwietniu 1945 roku na Białostocczyźnie pod dowództwem majora Szendzielarza rozpoczęła działalność V Brygada Wileńska. W jej skład weszli żołnierze z innych brygad wileńskich, dezerterzy z Ludowego Wojska Polskiego i żołnierze miejscowej siatki konspiracyjnej AK. Teren, na którym operował "Łupaszko", był obszarem, który częściowo znalazł się w jurysdykcji białoruskiego okręgu NKWD, na jego inną część skierowano sowieckie siły wojskowe do zwalczania polskiego podziemia. Przystąpiły one do zmasowanych działań przeciwko żołnierzom AK, a także zastraszania ludności wspierającej ich bardzo aktywnie. Aresztowanych NKWD przesłuchiwało w sposób bestialski, tysiące ludzi wywożono na wschód. W takiej sytuacji działania były coraz trudniejsze i ryzykowniejsze. Major Szyndzielarz przeniósł się z Białostocczyzny na teren woj. gdańskiego, gdzie zresztą znalazło się już wielu repatriantów z Wileńszczyzny i Nowogródczyzny. Nawiązał tam kontakt z płk. Antonim Olechnowiczem "Pohoreckim", kierującym ośrodkiem mobilizacyjnym wileńskiego okręgu AK. Zaproponował on "Łupaszce" dowództwo oddziałów leśnych. V Brygada Wileńska wznowiła w ten sposób działalność, tym razem na terenie Borów Tucholskich, Warmii i Mazur. Przeprowadziła kilka udanych akcji, sytuacja jednak stawała się coraz trudniejsza. Rok 1948 był rokiem generalnej rozprawy z polskim podziemiem niepodległościowym. W marcu zostaje rozbita struktura ośrodka mobilizacyjnego wileńskiego okręgu AK. W całym kraju aresztowano ponad sześćset osób, w tym płk. Antoniego Olechnowicza, a także majora Szendzielarza. Obaj znaleźli się w warszawskim więzieniu na Rakowieckiej. We wrześniu 1950 roku "Łupaszko" stanął przed wojskowym sądem rejonowym w Warszawie. Skazano go na karę śmierci. Wyrok został wykonany. Majora Szendzielarza i jego żołnierzy, ciężki okres walki UB z podziemiem wspominają m.in.: Rajmund Drozd, Marian Kiersnowski, Lidia Lwow - Eberle, Aldona Rymsza, Józef Bandzo, Olgierd Christa i dr Henryk Piskunowicz - historyk. Film kończy msza święta odprawiona za "Łupaszkę" w kościele pod wezwaniem św. Brygidy w Gdańsku. 09:40 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 10:40 ROKOSZANIN Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński Scenariusz: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński, Tomasz Szarliński Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski, Wojciech Kursa Mikołaj Zebrzydowski to jedna z najważniejszych postaci Polski II połowy XVI i początku XVII wieku, Film spróbuje zmierzyć się z czarną legendą, która otacza przywódcę sławnego buntu przeciwko królowi Zygmuntowi III Wazie. Przedstawimy istotne wydarzenia z życia Mikołaja Zebrzydowskiego: w młodości był żołnierzem i za panowania Stefana Batorego brał udział w wojnie polsko - rosyjskiej, walczył m.in. pod Pskowem. Potem zajmował wysokie stanowiska w administracji państwowej: był marszałkiem wielkim koronnym (odpowiednik współczesnego ministra spraw wewnętrznych), wojewodą krakowskim, marszałkiem Trybunału Głównego Koronnego (najwyższego sądu apelacyjnego Rzeczypospolitej). Drugim ważnym wątkiem filmu jest opowieść o sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, nazywanym Polską Jerozolimą. Jej fundatorem był właśnie Mikołaj Zebrzydowski, znany ze swojej pobożności i filantropii. W 2020 roku minęło 400 lat od śmierci Zebrzydowskiego. 11:15 DWIE OJCZYZNY OZJASZA THONA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Michał Bożek, Adam Szklarek Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Szefer, Krzysztof Grygier, Piotr Szefer (prowadzący), Urszula Grygier, Julia Wójcik, Andrzej Róg, Jacek Hołubowski, Adam Prucnal, Piotr Skupniewicz Film dokumentalny przedstawiający Ozjasza Thona (1880 - 1935), rabina krakowskiej synagogi Tempel, czołowego działacza syjonistycznego, posła parlamentu II RP, rzecznika polsko - żydowskiej współpracy. Był współtwórcą polskojęzycznej gazety żydowskiej Nowy Dziennik, a także patronem Gimnazjum Hebrajskiego w Krakowie, słynnego z wysokiego poziomu lekcji literatury polskiej. 12:00 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 3 OŁTARZ I TRON Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Przez pryzmat Wawelu pokazujemy ciągłość naszej historii i znaczenie, jakie to miejsce odegrało w dziejach narodu i państwa polskiego. Widok z Wawelu na Wisłę jest urzekający. Ale spojrzenie z tego samego miejsca na Skałkę przywodzi historyczne napięcie konfliktu króla Bolesława z biskupem Stanisławem. Sporu, o którym niewiele wiemy, a bez którego nie jesteśmy w stanie zrozumieć wielowiekowego kształtowania się relacji władzy, Kościoła i społeczeństwa w Polsce. Co właściwie wiemy o sporze Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem? Rozmowy na ten temat z zaproszonymi gośćmi prowadzi Piotr Legutko. 12:35 CZAS HONORU - ODC. 53 "KONIEC I POCZĄTEK" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Jest maj 1945 roku. Losy rozdzielonych przez wojnę bohaterów Janka, Władka, Bronka i Michała krzyżują się ponownie za sprawą pułkownika Wasilewskiego, ideowego komunisty i wysokiego funkcjonariusza UB. Pewnego dnia pułkownik zostaje wezwany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przed oblicze dyrektor Ady Lewińskiej. Ada zleca mu zadanie jak najszybszego ujęcia wszystkich skoczków angielskich, przeszkolonych w czasie wojny w Anglii i zrzuconych do Polski. 13:25 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 3/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej poty. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus), była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 15:25 GIGANCI HISTORII - ODC. 23. NAPOLEON BONAPARTE. ŻYCIE I WOJNY Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Jak to się stało, że syn ubogiego adwokata z Korsyki, został cesarzem Francji, najpotężniejszym władcą Europy i ikoną historii? Mały Wielki Człowiek. Napoleon Bonaparte. Pod jego rządami Francja stała się prawdziwą potęgą. Doskonały dowódca, strateg, innowator sztuki wojennej. Potrafił tak pobudzić entuzjazm żołnierzy, by z powodzeniem ruszali nawet na przeważające siły wroga. Toczył wojny z Anglią, Austrią, Prusami i Rosją. Ze swoją armią stanął u stóp egipskich piramid i na egzotycznych, karaibskich wyspach. Reformował francuskie społeczeństwo, wprowadzając kodeks praw, oczywiście swego imienia. Wiedzcie, że wszystkie ludzkie wysiłki skierowane przeciwko mnie są daremne, bo wszystkim moim przedsięwzięciom pisany jest sukces, twierdził nieskromnie. Dla jednych był militarnym i politycznym geniuszem. Inni nazywali go despotą. Dla Polaków, był nadzieją na niepodległość. W hymnie narodowym znalazły się słowa: Dał nam przykład Bonaparte jak zwyciężać mamy. Napoleon Bonaparte. Życie i wojny to temat tego odcinka Gigantów Historii. 16:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAK WIELE TAJEMNIC Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tak wiele tajemnic Są takie miejsca w Polsce, które nawet oglądane z okien jadącego samochodu powodują rozpalenie historycznego głodu poznania. Do Opoczna sprowadziła nas historia osadzona w roku 1863. Wraz z pracownikami Muzeum Regionalnego w Opocznie wyruszamy w teren, choć już samo muzeum jako dawny zamek wzniesiony jeszcze przez króla Kazimierza Wielkiego, a potem wielokrotnie niszczony i odbudowywany, stanowi nie lada zabytek. W terenie zaś spróbujemy zlokalizować pobliskie miejsce związane z powstaniem styczniowym. Znajduje się ono pomiędzy miejscowościami Prymusowa Wola i Sławno. Wieść gminna niesie, że jest to miejsce spoczynku powstańców. Następnie zmienimy nieco tematykę, by sięgnąć po wyjątkową książkę. Na rynku wydawniczym ukazała się bowiem niezwykła pozycja - pamiętnik Wacława Makowskiego, legendy polskiego lotnictwa począwszy od czasów I wojny. "Cywil w wojsku. Wspomnienia z życia i wojen" to propozycja dla każdego, kto interesuje się lotnictwem i przedwojenną Polską. 16:50 POLSKIE 100 LAT - USTANOWIENIE SYSTEMU KOMUNISTYCZNEGO W POLSCE Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Prace nad utworzeniem popieranego przez Stalina ośrodka władzy w Polsce, konkurencyjnego wobec rządu Rzeczypospolitej w Londynie już od jesieni 1943 roku prowadzili w Moskwie komuniści skupieni w Związku Patriotów Polskich. 20 lipca 1944 roku w Moskwie powołany został Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, który zainstalowany został przez Sowietów w Chełmie, a następnie w Lublinie. PKWN rozpoczął rządy przy pomocy rozbudowanego aparatu represji. Najważniejszym argumentem dla trwałości komunistycznej władzy w Polsce była obecność Armii Czerwonej w formalnie suwerennym kraju. Komuniści, przejmując władzę, dążyli do stworzenia prawa i ustroju, w którym człowiek zmuszony był działać w określonych, nieprzekraczalnych ramach. Nowy komunistyczny człowiek miał być anonimową cząstką kolektywu, trybikiem w maszynerii biurokratycznego państwa, a nie wolną odpowiedzialną jednostką. 17:25 HISTORIA POLSKI - AMERYKANIN Z TORUNIA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marcin Tomaszewski Scenariusz: Marcin Tomaszewski Historia bohatera czasów II wojny światowej. Urodzony w Chicago, podporucznik Waldemar Szwiec, pseudonim Robot, należy do grona Polaków, wychowanych już w niepodległej Polsce. W jego życiu i postawie skupiają się wszystkie wartości, jakie stały się udziałem pokolenia, które marzyło o wolnej i niepodległej Rzeczpospolitej. Jego historia łączy 100 - lecie odzyskania niepodległości przez Polskę oraz 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Magister prawa, wszechstronny sportowiec, żołnierz Września, żołnierz generała Maczka, cichociemny. Niewielu miało tyle odwagi co on. W czwartą rocznicę napaści Niemiec na Polskę, na czele skromnego oddziału, odbił miasteczko Końskie, gdzie stacjonował silny garnizon niemiecki. W tej bitwie na jednego Polaka przypadało aż 30 Niemców. Mimo to Polacy wyszli zwycięsko z tego starcia. Podporucznik Waldemar Szwiec był postrachem żołnierzy niemieckich w Górach Świętokrzyskich. 18:00 PRZYSTANEK LAMSDORF. POWSTAŃCY WARSZAWSCY W NIEWOLI Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Mirosław Basaj, Dariusz Jakubiak Scenariusz: Mirosław Basaj, Dariusz Jakubiak Zdjęcia: Mirosław Basaj Największa, prawie sześciotysięczna grupa, idących do niewoli powstańców warszawskich, została skierowana do Stalagu 344 Lamsdorf (od 1945 r. Łambinowice na Śląsku Opolskim). Walczący o Warszawę żołnierze Armii Krajowej przybyli do Lamsdorf w pierwszej połowie października 1944 r. Czekały tam na nich izolacja, baraki, druty kolczaste, wieże strażnicze, głód, trudne warunki sanitarne, chłód, nagła bezczynność po okresie wytężonej pracy i walki. W Lamsdorf przeprowadzano ewidencję, nadawano powstańcom numery jenieckie i selekcjonowano w celu dalszych przemieszczeń w głąb Rzeszy. Zanim więc zdążyli się przyzwyczaić do nowego życia, zaczęły się transporty do innych obozów. W pierwszej kolejności objęły oficerów sztabowych, następnie oficerów, kobiety, dzieci, a na końcu podchorążych, podoficerów i szeregowych. Ostatni transport odszedł 20 stycznia 1945 r. Nieliczni ranni i chorzy, niezdolni do marszu ewakuacyjnego, zostali w obozie do czasu wkroczenia oddziałów Armii Czerwonej 17 marca 1945 r. Niektórzy, jak zabici podczas prób ucieczek, pozostali już tam na zawsze. 18:30 SPÓR O HISTORIĘ - TRAKTAT RYSKI Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 18 marca 1921 roku w Rydze podpisany został traktat pokojowy pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Rosyjską Socjalistyczną Republiką Rad, Białoruską Socjalistyczną Republiką Rad i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad. Kończył on nigdy niewypowiedzianą wojnę polsko - bolszewicką, toczącą się w latach 1919 1920. Podpisując traktat, Polska uznała sowiecką Rosję, Białoruś i Ukrainę. Ustalono przebieg granic między państwami konfliktu. Przyjęty dokument regulował kwestie polityczno - prawne, kulturalne i majątkowe. Określał też zasady repatriacji ludności. Ustanawiał ochronę praw Polaków w Rosji, Białorusi i na Ukrainie. Mówił również o ochronie praw Rosjan, Ukraińców i Białorusinów w Polsce. Traktat nie dawał jednak Polsce żadnych możliwości sprawdzania, czy prawa Polaków są respektowane. Polska otrzymać miała otrzymać za wkład ziem polskich w budowanie gospodarki rosyjskiej w czasie rozbiorów rekompensatę w wysokości 30 milionów rubli w złocie. Do Polski miały powrócić m.in. zagrabione podczas rozbiorów dzieła sztuki, sztandary, broń i biblioteki. Rosjanie zobowiązali się także do zwrotu zagrabionych w latach 1914 - 1918 maszyn i taboru kolejowego. Wiele z tych postanowień nie zostało nigdy zrealizowane. Polacy mieli zagwarantować wolny tranzyt towarów między republikami sowieckimi a Austrią i Niemcami. Strony zrzekały się odszkodowań z tytułu kosztów wojny. W maju 1921 roku nastąpiła wymiana dokumentów ratyfikacyjnych i traktat zaczął obowiązywać. W sierpniu 1921 roku nastąpiła wymiana przedstawicieli dyplomatycznych. Kwestie do dyskusji: negocjacje z białą Rosją i bolszewikami w 1919 roku. Jakie są oczekiwania Piłsudskiego, a później rządu polskiego? Wznowienie rokowań z bolszewikami po Bitwie warszawskiej i niemeńskiej. Jakie były warunki rozejmu? Negocjacje pokojowe w Rydze: przewaga endecji i brak zawodowych dyplomatów. Dlaczego Piłsudski oddał sprawę w ręce endecji? Dlaczego Polacy nie wykorzystali zwycięstw w Bitwie warszawskiej i bitwie niemeńskiej, dlaczego nie podyktowali warunków pokojowych? WYGRANA W POLU, PRZEGRANA PRZY STOLE ROKOWAŃ. Na terenie Rosji sowieckiej pozostali Polacy. Dlaczego ich zdradzono? Stanisław Grabski mówił, że woli jedną wioskę w Poznańskiem, aniżeli cały powiat nowogródzki. Dlaczego Polacy bez żadnego oporu zgodzili się w Rydze na złamanie układu sojuszniczego zawartego 12 kwietnia 1920 roku z Ukrainą Petlury i internowanie jego żołnierzy? Traktat i co dalej? Czy był przez bolszewików realizowany? Konsekwencje traktatu ryskiego. Dla bolszewików: Sowiecka Rosja dostała większość ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, Rosja okrzepła, miała Ukrainę i Białoruś. Mogła instrumentalnie wykorzystywać to i wykorzystywała przeciw Polsce. Dla Polski: Traktat ryski to klęska polityki wschodniej Piłsudskiego. Białorusini, a zwłaszcza Ukraińcy tylko w Polsce mogli realizować swoje dążenia narodowe, walcząc z państwem polskim. Pytanie więc, czy rządzący Polską naprawdę uznali, że Traktat ryski zapewnia nam pokój na Wschodzie? Ryga to koniec wielkiego projektu zaczętego w Horodle, to koniec Polski Sienkiewicza. Pytanie może brzmieć: Dlaczego tak łatwo z tego projektu zrezygnowaliśmy? Jak traktat został przyjęty w Europie? 19:05 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 9 - DOPAŚĆ GENERAŁA Serial wojenny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Julian Świeżewski, Bartosz Mikulak, Anna Mrozowska, Dorota Landowska, Jakub Kamiński, Anna Karczmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Maja Rybicka, Edyta Olszówka, Aleksandra Justa Odc. 9 DOPAŚĆ GENERAŁA Ciąg dalszy operacji Klosz. Kuzyna zastępuje Puma, jego zastępcą jest Wejner. Rymkiewicz działa w grupie, ale współpracuje z polskim podziemiem. Kurka wciąż jest przekonana, że Klosz działa bezpośrednio na rozkaz Londynu. Dzięki pomocy Rymkiewicza oddział Pazur likwiduje Czarnego. Działania Kurki kosztują podziemie zbyt dużo. Zimny dochodzi do siebie w mieszkaniu Kazimierza, gdzie mieszka również Róża. Jadwiga dowiaduje się od Dagera, że Marczewski żyje i przychodzi z wizytą. Dziewczyna podejrzewa, że jest w ciąży. Wejner chce uciekać z miasta, ale wcześniej musi dostarczyć Pumie pieniądze i materiały - chce w tym celu posłużyć się Rymkiewiczem. Mężczyźni spotykają się w mieszkaniu Bykowskiego. Na miejscu pojawiają się też Onyks i Dager. Na spotkaniu z Józefem, Puma przyznaje, że zgodził się na współpracę z Niemcami. Chce się zrehabilitować i jako dowód dobrej woli przekazuje Józefowi mikrofilm. Onyks i Bronka odbierają Józia ze szpitala - planują zabrać go do Otwocka. Przed wyjazdem Onyks chce im przedstawić swoją mamę i siostrę. Do mieszkania Marii Zaręby przychodzi Zosia, dawna narzeczona Onyksa. 20:05 FIDEL CASTRO: NIEZNANE TAŚMY (THE FIDEL CASTRO TAPES) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Tom Jennings Muzyka: Mac Squier W 1959 roku Fidel Castro doszedł do władzy na Kubie. Był jednym z najbardziej kontrowersyjnych polityków na świecie. Film dokumentalny przestawia historię kariery kubańskiego dyktatora na podstawie nieautoryzowanych doniesień medialnych, zdjęć i nagrań, odsłaniając kulisy niemal półwiecznego trwania przy władzy Fidela Castro. 21:10 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 4/6 PIENIĄDZE HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLER'S MONEY) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Alexander Berkel, Stefan Brauburger Na nazistowskim wiecu Hitler prezentuje się jako skromny wódz, oddany narodowi. "Uważajcie mnie za człowieka, który nie przynależy do żadnej klasy. Nie mam nic, poza więzią z narodem niemieckim". Minister propagandy Joseph Goebbels przedstawiał Fuehrera jako sługę narodu, który z biedy doszedł na szczyt. Było to niezupełnie zgodne z prawdą. Tworzony przez nazistowską propagandę mit ascetycznego, bezinteresownego Fuehrera, gotowego do największych wyrzeczeń w imię ojczyzny i narodu, nie miał nic wspólnego z rzeczywistością. Z dokumentów i badań wynika, że Hitler był multimilionerem, żył w wielkim luksusie na koszt państwa. Wykorzystywał publiczne pieniądze. Uchylał się od płacenia podatków. Czerpał korzyści z przymusowej sprzedaży swego politycznego manifestu Mein Kampf. Otrzymywał ogromne datki od bogatych przemysłowców. Jako wódz przyciągał uwagę i pieniądze, a granice między funduszami partii a prywatnymi rachunkami Hitlera stawały się płynne. Prowadził bardzo wygodne życie. Wstawał późno, spędzał niewiele czasu w biurze, po południu pił herbatę do ciasta, wieczorami oglądał filmy, lubił się otaczać partyjnymi towarzyszami i przyjaciółmi. Osoby, które łączyły z Hitlerem interesy, frustrował fakt, że tak niewiele uwagi poświęcał zarządzaniu. Po wojnie miliony marek na koncie Hitlera straciły na wartości. Dawna waluta zniknęła w 1948 roku wraz z reformą monetarną. Pieniądze ze spadku Hitlera przypadły w udziale rządowi Bawarii. Pozostała część schedy - zbiory sztuki, nabyte dla Muzeum Hitlera w Linzu znajdują się w gestii Republiki Federalnej Niemiec. Wydobyto je z kopalni soli w Aultaussee w Austrii, gdzie zostały ukryte przed nalotami bombowymi aliantów. Niemcy planowali wysadzić w powietrze wejścia do kopalni, zanim przybyli Amerykanie, ale plan się nie powiódł. Zarejestrowano więc tysiące obrazów i sprawdzano, czy nie zostały skradzione. Wiele z nich wróciło do Francji czy Holandii, skąd wcześniej zostały wywiezione podczas niemieckiej okupacji. Ustalono też, że niemal dwie trzecie kolekcji Hitlera nabyto legalnie. Dzieła te przekazano rządowi Niemiec Zachodnich. Oprócz kilku budynków w Alpach bawarskich niewiele pozostało z niegdyś ogromnej fortuny Hitlera. Wierny sługa Niemiec nie tylko dopuszczał się oszustw podatkowych, ale też przywłaszczał sobie zrabowane dzieła sztuki. 22:15 WESTERPLATTE Dramat wojenny, 92 min, Polska 1967 Reżyseria: Stanisław Różewicz Scenariusz: Jan Józef Szczepański Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Zygmunt Hbner, Arkadiusz Bazak, Józef Nowak, Tadeusz Pluciński, Tadeusz Schmidt, Andrzej Zaorski, Bohdan Niewinowski, Bogusz Bilewski, Janusz Paluszkiewicz, Józef Nalberczak, Zdzisław Mrożewski, Marian Rułka, Mieczysław Stoor, Bolesław Płotnicki, Józef Łodyński, Zbigniew Józefowicz, Zdzisław Szymański, Roman Wilhelmi, Mieczysław Milecki, Jerzy Kaczmarek i inni "Westerplatte - półwysep u wejścia do portu gdańskiego - polska składnica amunicyjna na terenie Wolnego Miasta Gdańska, zbudowana na mocy postanowienia Rady Ligi Narodów. Jej załogę stanowił oddział wartowniczy w sile jednej kompanii piechoty i grupa pracowników cywilnych - razem 182 ludzi. Jedyna straż polska u ujścia Wisły - 5 wartowni, 1 działo polowe, 2 działka przeciwpancerne, 4 moździerze. Westerplatte stało się pierwszą zaporą na drodze zaborczego pochodu Hitlera przez Europę. Tu padły pierwsze strzały II wojny światowej" - tymi słowami rozpoczyna się "Westerplatte" Stanisława Różewicza, uznane przez polskich krytyków za jeden z najwybitniejszych rodzimych filmów o wojnie. Reżyser, ochrzczony nawet mianem "piewcy Września" dał tu znakomitą próbkę swego stylu, znanego już choćby z "Wolnego miasta" czy "Świadectwa urodzenia". Po raz pierwszy "Westerplatte" pokazano na festiwalu filmowym w Moskwie, z którego film wrócił ze Srebrnym Medalem. Polska premiera miała miejsce w 28. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Utwór Różewicza - w opozycji do stylistyki "szkoły polskiej" - pozbawiony jest romantycznej otoczki. Scenariusz powstał na podstawie skrzętnie zgromadzonej i zbadanej dokumentacji, w której niepoślednią rolę odegrały zapiski majora Henryka Sucharskiego - dowódcy westerplatczyków. Aktorów dobierano według podobieństwa do kreowanych bohaterów. Sposób narracji i staranność realizacji zbliża film do stylistyki dokumentalnej. W "Westerplatte" brak wyrazistego, pierwszoplanowego bohatera. Zastępuje go zbiorowość. Osią konstrukcyjną fabuły jest nasilający się spór między majorem Henrykiem Sucharskim i jego zastępcą kapitanem Franciszkiem Dąbrowskim. Pierwszy, widząc bezsens długotrwałego oporu, chciał przede wszystkim ocalić życie swych żołnierzy; drugi - wierząc, że Westerplatte jest dla całego narodu symbolem bohaterstwa i wytrwania, zamierzał bronić się do ostatniej kropli krwi. Film Stanisława Różewicza z drobiazgową dokładnością ukazuje 7 dni i nocy walki z niemieckim najeźdźcą. Mistrzowskie zdjęcia Jerzego Wójcika wiernie oddają stan nieustannego napięcia, psychiczną ewolucję bohaterów od wiary w rychłą pomoc do tłumionej rozpaczy i poczucia osamotnienia. 00:05 MORZE HALLERA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film przywołuje historię Zaślubin Polski z morzem. Ten patriotyczny akt dokonał się 10 lutego 1920 roku w Pucku. W filmie zostanie przedstawiona sylwetka generała Józefa Hallera, wzbogacona historią jego armii. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAK WIELE TAJEMNIC Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tak wiele tajemnic Są takie miejsca w Polsce, które nawet oglądane z okien jadącego samochodu powodują rozpalenie historycznego głodu poznania. Do Opoczna sprowadziła nas historia osadzona w roku 1863. Wraz z pracownikami Muzeum Regionalnego w Opocznie wyruszamy w teren, choć już samo muzeum jako dawny zamek wzniesiony jeszcze przez króla Kazimierza Wielkiego, a potem wielokrotnie niszczony i odbudowywany, stanowi nie lada zabytek. W terenie zaś spróbujemy zlokalizować pobliskie miejsce związane z powstaniem styczniowym. Znajduje się ono pomiędzy miejscowościami Prymusowa Wola i Sławno. Wieść gminna niesie, że jest to miejsce spoczynku powstańców. Następnie zmienimy nieco tematykę, by sięgnąć po wyjątkową książkę. Na rynku wydawniczym ukazała się bowiem niezwykła pozycja - pamiętnik Wacława Makowskiego, legendy polskiego lotnictwa począwszy od czasów I wojny. "Cywil w wojsku. Wspomnienia z życia i wojen" to propozycja dla każdego, kto interesuje się lotnictwem i przedwojenną Polską. 01:45 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 2 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu, m.in. budowie w Eperlecques bunkrów, z których można by było wystrzeliwać rakiety V - 2 na Londyn. W bunkrze miała znajdować się fabryka paliwa oraz montownia rakiet.