TVP Kultura Czwartek, 18.03.2021 08:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANDRZEJ TITKOW Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Bohaterem odcinka jest twórca filmów dokumentalnych, scenarzysta i poeta Andrzej Titkow. W programie, oprócz dzieciństwa wspomina także lata studiów w szkole filmowej w Łodzi, przyjaźń z Krzysztofem Kieślowskim i początki pracy w Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. 08:50 PORTRET RODZINNY WE WNĘTRZU (GRUPPO DI FAMIGLIA IN UN INTERNO / CONVERSATION PIECE) Dramat obyczajowy, 116 min, Włochy/Francja 1974 Reżyseria: Luchino Visconti Scenariusz na podstawie noweli Enrica Mendoliego: Luchino Visconti, Suso Cecchi d'Amico i Enrico Mendoli Zdjęcia: Pasqualino de Santis Muzyka: Franco Mannino i Wolfgang Amadeusz Mozart Występują: Burt Lancaster, Helmut Berger, Silvana Mangano, Claudia Marsani, Stefano Patrizi, Elvira Cortese, Romolo Valli, Claudia Cardinale, Dominique Sanda i inni Kończąc latem 1972 r. prace nad dramatem kostiumowym "Ludwig", 66 - letni Luchino Visconti ciężko zachorował. Kilka miesięcy spędził w szpitalu, skąd wyszedł na pół sparaliżowany. Jego stali współpracownicy ze scenarzystą Suso Cecchi d'Amico na czele, uznali, że najlepszą terapią dla mistrza będzie praca i przedstawili mu projekt filmu możliwego do zrealizowania w jednym atelier. W "Portrecie rodzinnym", nagrodzonym Grand Prix na festiwalu w Valladolid w 1975 r. , pojawiają się wątki przewijające się przez całą twórczość Viscontiego. Nostalgia za przemijającym światem wyrafinowanej kultury ustępującej miejsca dynamicznej, brutalnej nowoczesności to jakby echo "Lamparta". Namiętności rozdzierające rodzinę należącą do społecznej elity, stopniowe demaskowanie prymitywnych żądz, amoralności i egoizmu tych ludzi przywodzi na myśl "Zmierzch bogów". Tęsknota starca za pięknem bezpowrotnie minionej młodości odwołuje się do "Śmierci w Wenecji". W filmie występuje właściwie tylko pięciu znakomitych aktorów: Burt Lancaster ("Zabójcy", "Vera Cruz", "Stąd do wieczności", "Zaklinacz deszczu", "Wyrok w Norymberdze", "Lampart", "Zawodowcy", "Cyrk straceńców", "Łowcy skalpów") jest wzruszający i pełen godności jako odcinający się od ludzi i świata Profesor, milczący, trochę maniakalny kolekcjoner. Silvana Mangano ("Gorzki ryż", "Złoto Neapolu", "Ludzie i wilki", "Śmierć w Wenecji", "Ludwig", "Gra złudzeń") gra piękną, lecz wulgarną markizę Biankę Brumonti. Helmut Berger - aktor - maskotka Viscontiego, znany już z jego "Zmierzchu bogów" i "Ludwiga", tutaj jest perwersyjny i zepsuty, a jednocześnie subtelny i wyrafinowany jako Konrad. Tej doborowej trójce towarzyszy dwoje młodych, odkrytych przez Viscontiego włoskich aktorów: Claudia Marsani - Lietta i Stefano Patrizi - Stefano. W ogromnym apartamencie barokowego pałacu rzymskiego mieszka samotnie stary Profesor, bogaty odludek, kolekcjoner cennych obrazów. Należący do niego identyczny apartament piętro wyżej usiłuje od niego wynająć markiza Bianca Brumonti dla swego kochanka, młodego Niemca Konrada Hübela oraz dla córki Lietty i jej narzeczonego Stefano. Profesor broni się przed intruzami, jednak natarczywość markizy zwycięża. W wynajętym na rok apartamencie Brumonti zaczynają przeprowadzać ogromny remont, powodując przy okazji poważne szkody w mieszkaniu Profesora. Zawodzą wszystkie próby pozbycia się uciążliwych lokatorów, Profesor jest bezradny wobec brutalnego, dynamicznego egoizmu ludzi nie rozumiejących, że ktokolwiek na świecie mógłby mieć inne niż oni zdanie, potrzeby i upodobania. Po pewnym czasie Profesor nawiązuje jednak bliższy kontakt z Konradem, młodzieńcem o nader dwuznacznej przeszłości. Pod maską cynicznego playboya odkrywa w nim wrażliwość, wiedzę i poczucie piękna, różniące niesłychanie Konrada od aroganckich Brumontich. Zaczyna odczuwać do niego coś w rodzaju ojcowskiego uczucia. Odżywają niespełnione marzenia o synu - spadkobiercy wiedzy i idei, które wraz z Profesorem odchodzą bezpowrotnie w przeszłość. Życie samotnego intelektualisty i Brumontich coraz bardziej się zazębia. Profesor jest świadkiem histerycznych ataków starzejącej się markizy, widzi całkowitą amoralność młodych, odkrywa niezrozumiałe dla niego wydarzenia polityczne. Coraz bardziej przywiązany do swych lokatorów Profesor zaczyna ich traktować jak rodzinę. Ale gdy wydaje mu się, że zaprzyjaźnił się z nimi na dobre i zaprasza ich do siebie na obiad, między uczestnikami spotkania dochodzi do gwałtownego konfliktu. Krytycy dopatrywali się w postaci Profesora rysów samego Viscontiego, wszechstronnie wykształconego potomka starego rodu książęcego, choć sam reżyser podkreślał w wypowiedziach, że nie jest ani takim egoistą, ani odludkiem, jak jego bohater. Z całą pewnością jednak, co sam przyznawał, obaj reprezentowali odchodzące pokolenie intelektualistów, którzy nie potrafiąc żyć w zgodzie ze swym czasem, zmagają się boleśnie z dzisiejszą generacją, wychodząc z tej próby okaleczeni na resztę życia. "Usiłowałem wyrazić prawdę, że kiedy człowiek dojrzały próbuje zbliżyć się do młodych, jak do własnych dzieci, nie uda mu się to nigdy, bo nigdy ich nie zrozumie powiedział w jednym z wywiadów. - Otwiera oczy ze zdumienia, bo odnajduje się w świecie spraw i rzeczy, których nie pojmuje. Zamyka się w sobie ze strachu, by problemy innych nie stały się jego własnymi i nie zatopiły go. Skupia uwagę na przeszłości, na dziełach ludzkiej myśli, a nie na ludziach". 11:00 Z BIEGIEM LAT, Z BIEGIEM DNI - KRAKÓW 1914 Serial historyczno - obyczajowy, 83 min, Polska 1980 Reżyseria: Andrzej Wajda i Edward Kłosiński Scenariusz: Joanna Olczak - Ronikier Zdjęcia: Edward Kłosiński, Witold Adamek Muzyka: Stanisław Radwan Wykonawcy: Józef Radwan, Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach Scenografia: Teresa Smus - Barska i Allan Starski Aktorzy: Izabella Olszewska, Bolesław Nowak, Anna Polony, Jerzy Binczycki, Roman Stankiewicz, Jerzy Stuhr, Wiktor Sadecki, Jerzy Grzegorzewski, Halina Wojtacha, Halina Kuźniakówna, Wanda Kruszewska, Urszula Kiebzak, Anna Halcewicz, Maria Bujas, Bogna Gębik, Halina Smolska, Anna Chudzikiewicz, Dorota Pomykała, Melania Sadecka, Zbigniew Szpecht, Zbigniew Kosowski, Edward Dobrzański, Ryszard Bromowicz, Leszek Świgoń, Henryk Majcherek, Krzysztof Heliasz, Ryszard Wojnarowicz, Wiesław Olejniczak i inni Nadchodzi rok 1914. Wszyscy mówią o zbliżającej się wojnie między mocarstwami, która może przynieść Polsce wyzwolenie. Młodzież zapisuje się gromadnie do organizacji wojskowej, która przygotowuje do walki przyszłych polskich żołnierzy. Panie Chomińska i Dulska nie mogą zrozumieć, dlaczego ich dzieci tak daleko odeszły od nich i nie czują się zobowiązane do wdzięczności za to, co matki starały się dla nich robić. Wreszcie wybucha wojna. 6 sierpnia z Krakowa wymaszerowują na front oddziały żołnierzy, zalążek przyszłego wojska polskiego. Idzie z nimi najmłodszy syn Chomińskiej - Fredzio. W salonie Dulskich jeszcze raz gromadzi się cała rodzina, pretekstem jest choroba Felicjana Dulskiego. Każdy kogoś żegna, nie wiadomo, jaki będzie los odchodzących na wojnę. Jedynie pani Dulska nie traci energii, jeszcze raz rządzi wszystkimi. I dopiero kiedy za ścianą umrze niekochany, poszturchiwany, milczący mąż, z którym przeżyła smutne 40 lat, zda sobie sprawę z tego, że wśród dziejowego chaosu została sama i nikomu niepotrzebna. 12:35 ZŁOTA KACZKA Baśń filmowa, 45 min, Polska, 1976 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Jerzy Sztwiertnia Zdjęcia: Aleksander Lipowski Muzyka: Maciej Małecki Aktorzy: Marek Frąckowiak, Jerzy Karaszkiewicz, Krzysztof Kowalewski, Witold Pyrkosz, Franciszek Pieczka, Anna Szczepaniak, Hanna Balińska, Helena Gruszecka, Ewa Milde, Marian Krawczyk, Zdzisław Maklakiewicz, Jerzy Tkaczyk, Józef Kalita, Stanisław Gawlik, Jan Orsza-Łukaszewicz Baśń filmowa na podstawie opowiadania Ewy Szelburg - Zarembiny. Akcja toczy się w XVII w. Do Warszawy powraca z wojen szwedzkich młody, zabiedzony żołnierz. Dowiaduje się, że w podziemiach jednego z pałaców znajdują się wielkie skarby, których strzeże królewna zamieniona w Złotą Kaczkę. Aby zdobyć skarby i wyzwolić królewnę z czarów, należy jednak spełnić jeden warunek: wydać 100 dukatów, nie czyniąc nikomu nic dobrego. Żołnierz podejmuje wyzwanie. Ale kiedy zostaje mu ostatni grosz, daje go napotkanemu ślepcowi - wówczas czar pryska. Tym samym potwierdza się, że człowiek nie potrafi być do gruntu złą istotą. Nagroda Jury Dziecięcego "Marcinek" na FF w Poznaniu w 1997 roku. 14:35 PIERRE RICHARD - KOMIK DYSKRETNY (PIERRE RICHARD: THE QUIET ONES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Gregory Monro Dokumentalny portret Pierre ' a Richarda, francuskiego aktora i komika, najbardziej znanego jako odtwórca głównych ról w filmie "Pechowiec" (reż. Francis Veber) czy "Tajemniczy blondyn w czarnym bucie" (reż. Yves Robert.) 17:50 RZECZ POLSKA S.I - SKUTER OSA Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W tym odcinku skuter osa. Pierwszy model powstał w 1959 roku w "odwilżowej" Polsce i był częścią rodzącej się kultury młodzieżowej. Był też odpowiedzią na dostępne na zachodzie jednoślady (włoskie słowo vespa znaczy osa). Choć w Polsce był towarem ekskluzywnym i deficytowym, jego produkcja na wielką skalę odbywała się w Indiach, gdzie sprzedano na niego licencję. 18:05 WILLMANN. OPUS MINOR Reportaż, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Wystawa prac Michaela Leopolda Willmanna pt. "Willmann. Opus minor", jest nawiązaniem do wrocławskiej wystawy "Willmann. Opus magnum (2019 - 2020)". Warszawski "Opus minor" to prezentacja dzieł o mniejszych rozmiarach, ale nie mniejszej wartości. Muzeum Archidiecezji Warszawskiej zaprezentuje 30 obrazów olejnych oraz rysunki autorstwa Michaela Willmanna, a także grafiki inspirowane jego twórczością. Łącznie na wystawie zostanie pokazanych 53 prac ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Narodowego w Warszawie, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Większość z prezentowych w MAW prac to dzieła o tematyce religijnej (m.in. Pocałunek Józefa, Ucieczka do Egiptu, Rodzina Chrystusa, Miłosierny Samarytanin, Ostatnia Wieczerza), ponadto będzie można zobaczyć portrety, pejzaże i prace o tematyce mitologicznej. Będzie to zatem wystawa różnorodna pod względem treści, jak i technik artystycznych. (źródło: maw.art.pl) 21:30 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - SŁODKA IRMA (IRMA LA DOUCE) Film komediowy, 137 min, USA 1963 Reżyseria: Billy Wilder Scenariusz na podstawie musicalu Alexandre'a Brefforta: Billy Wilder, I.A.L. Diamond Zdjęcia: Joseph La Shelle Muzyka: Andre Previn Występują: Jack Lemmon, Shirley MacLaine, Lou Jacobi, Bruce Yarnell, Herschel Bernardi, Hope Holiday, Joan Shawlee, Grace Lee Whitney, Paul Dubov, Cliff Osmond i inni Pełna wdzięku filmowa adaptacja sztuki scenicznej, której akcja rozgrywa się na tyłach tętniących życiem hal targowych Paryża. W zacisznym hoteliku Casanova, położonym przy uliczce o tej samej nazwie, świadczą swe usługi panienki do towarzystwa. Wśród nich prym wiedzie Słodka Irma (Shirley MacLaine), która wyciąga od klientów sowite zapłaty, poruszając ich serca zmyślonymi historyjkami o przekreślonej kontuzją dłoni karierze pianistki, sierocie pozostawionej bez środków do życia czy nieuleczalnie chorej siostrze. Zarobione pieniądze Irma oddaje co do grosza brutalnemu Hippolyte'owi (Bruce Yarnell). Nielegalny proceder kwitnie w okolicy za przyzwoleniem skorumpowanej policji, która za łapówki na wszystko przymyka oko. Swój pierwszy dzień służby naiwny i uczciwy Nestor Patou (Jack Lemmon) z paryskiej żandarmerii rozpoczyna właśnie od patrolowania ulicy Casanovy. Zorientowawszy się w sytuacji, aresztuje trudniące się nierządem panienki, licząc na pochwałę przełożonych. Tymczasem okazuje się, że wśród bywalców hotelu jest sam inspektor Lefevre (Herschel Bernardi), który odbiera nadgorliwcowi policyjną odznakę. Straciwszy posadę, zrezygnowany Nestor włóczy się po mieście. Trafia do bistro naprzeciwko hotelu Casanova, gdzie przesiadują sutenerzy i wpadają panienki, aby pokrzepić się filiżanką kawy. Spotkanie z Irmą, na którą już wcześniej zwrócił uwagę, nieco poprawia jego podły nastrój. W bójce z Hippolytem Nestor niespodziewanie pokonuje bezwzględnego przeciwnika i zostaje nowym opiekunem dziewczyny. Nie mając lokum do spania, chętnie przyjmuje jej zaproszenie do domu. Fascynacja uroczą Irmą przeradza się w żarliwe uczucie. Jej "randki" z innymi mężczyznami coraz bardziej ranią serce zadurzonego po uszy Nestora. Aby mieć ukochaną tylko dla siebie, ucieka się do sprytnego fortelu z pomocą przyjaznego mu właściciela bistro (Lou Jacobi). Podając sią za bogatego angielskiego lorda i nie szczędząc grosza, Nestor zostaje jedynym klientem Irmy. Nocami wymyka się z domu, imając się rozmaitych, ciężkich robót fizycznych, by zdobyć pieniądze. Kiedy Irma odkrywa jego tajemnicze zniknięcia, zaczyna podejrzewać go o zdradę. Po ostrej sprzeczce postanawia porzucić wiarołomnego kochanka dla lorda. Nie mając innego wyjścia Nestor "zabija" rywala. Splot wydarzeń sprawia jednak, iż pod zarzutem morderstwa niewinnie trafia za kratki. Krytycy wiele miejsca poświęcili romantycznej komedii mistrza gatunku, Billy Wildera, choć niektórzy jednocześnie przyznali, że twórca nieśmiertelnego "Pół żartem pół serio", nie był tu w najlepszej formie. Same superlatywy skierowano z kolei pod adresem odtwórców pierwszoplanowych ról, doborowego duetu Jack Lemmon - Shirley MacLaine. Kreację aktorki Akademia Filmowa nominowała nawet do Oscara. Tym prestiżowym wyróżnieniem uhonorowano także autora zdjęć, Josepha La Shelle, ale ostatecznie jedyną statuetkę zdobył Andre Previn za adaptację muzyczną. 00:25 JOE STRUMMER. NIEPISANA PRZYSZŁOŚĆ (JOE STRUMMER: THE FUTURE IS UNWRITTEN) Film dokumentalny, 119 min, Wielka Brytania, 2006 Reżyseria: Julien Temple Joe Strummer - legenda punk rocka. Przez jednych nazywany "Chrystusem rocka", przez innych "małym krzykatym dupkiem". Film dokumentalny ("The Future Is Unwritten") w reżyserii Juliana Temple jest poruszającą historią życia tego wielkiego artysty, który stał się ikoną punk rocka. I portretem wspaniałego, nietuzinkowego człowieka, który wciąż żyje w muzyce i pamięci swoich przyjaciół i wielbicieli. (www.gutekfilm.pl) 02:55 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - OSTATNI CESARZ (THE LAST EMPEROR / L'ULTIMO IMPERATORE) Film biograficzny, 155 min, Wielka Brytania/Chiny/Włochy 1987 Reżyseria: Bernardo Bertolucci Scenariusz: Mark Peploe, Bernardo Bertolucci, Enzo Ungari Zdjęcia: Vittorio Storaro Muzyka: Ryuichi Sakamoto, David Byrne, Cong Su Aktorzy: John Lone, Joan Chen, Peter O'Toole, Ying Ruocheng, Victor Wong, Dennis Dun, Ryuichi Sakamoto i inni Inspiracją scenariusza tego niezwykłego filmu stały się dwie książki: pamiętnik Aisin - Gioro Pu Yi "Byłem ostatnim cesarzem Chin" oraz jego nauczycieka Reginalda Johnstona "Twilight in the Forbidden City". Na ich podstawie Bertolucci z niebywałym rozmachem zbudował epicką opowieść o dramatycznym życiu Pu Yi, ostatniego cesarza Państwa Środka, który z obiektu kultu milionów ludzi zmienia się w więźnia poddanego resocjalizacji. Pu Yi urodził się w 1906 roku. Z woli Cesarzowej w wieku 3 lat został zabrany matce i osadzony na tronie jako dziesiąty władca mandżurskiej dynastii Ching. Gdy miał 6 lat, dynastia abdykowała na rzecz republiki, ale chłopiec aż do pełnoletności pozostał w Zakazanym Mieście jako jego władca. To swego rodzaju więzienie opuścił w 1924 roku, wyrzucony z niego wraz z resztką dworu przez żołnierzy generała Fen Yuhsinga. Przez jakiś czas występował w roli zachodniego playboya, do której to roli w dużym stopniu przygotował go bezwiednie Szkot Reginald Johnston. Potem Pu Yi był marionetkowym cesarzem Mandżuko. W 1945 roku dostał się do niewoli radzieckiej. Po kilku latach wrócił do Chin, gdzie został poddany reedukacji i do końca życia pracował jako ogrodnik. Bertolucci opowieść zaczyna w 1950 roku na granicy radziecko - chińskiej, od przekazania Chińczykom przez władze radzieckie jeńców wojennych. Jest wśród nich Pu Yi, któremu niektórzy jeńcy oddają cześć. Były cesarz zamyka się w dworcowej kancelarii i próbuje popełnić samobójstwo podcinając sobie żyły. Dalej reżyser prowadzi akcję dwutorowo, cofa się w czasie, by w dzieje postępującej reedukacji bohatera wpleść opowieść o jego smutnym dzieciństwie przeżywanym samotnie i bez miłości, wychowywaniu chłopca na boga, jego dorastaniu, dramatycznej konfrontacji z rzeczywistością, nieudanych małżeństwach, niemożności sprostania roli, jaką mu wyznaczyła historia. Ten film już zanim powstał, stał się sensacją, bo po dwóch latach pertraktacji, w 1984 roku Bernardo Bertolucci jednak otrzymał zgodę na jego realizację w Chinach wcześniej zupełnie niedostępnych dla zachodnich filmowców. Po raz drugi "Ostatni cesarz" stał się sensacją, gdy w 1988 roku Amerykańska Akademia Filmowa przyznała mu aż 9 Oscarów: dla najlepszego filmu, reżysera, za najlepsze zdjęcia, scenariusz adaptowany, muzykę, scenografię, dźwięk, kostiumy i montaż. Bertolucci po mistrzowsku zapanował nad niebywałą machiną produkcyjną: 60 aktorów - w tym czterech odtwórców roli tytułowego bohatera - 19 tys. statystów, blisko 300 techników, sztab charakteryzatorów, tysiące kostiumów i rekwizytów. Efekt zachwyca przepychem i dopracowaniem najdrobniejszych szczegółów. Znakomicie skonstruowany scenariusz dopełniają świetnie z nim współgrające mistrzowskie zdjęcia i doskonała muzyka.