TVP Historia Środa, 24.03.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1794 - przysięga Kościuszki na Rynku w Krakowie; 1903 - urodził się Igor Abramow Newerly, pisarz; 1945 - powstanie "Tygodnika Powszechnego" 1976 - zmarł gen. Stanisław Kopański; 07:20 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 13 - ODWET Serial wojenny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Bartosz Mikulak, Anna Mrozowska, Anna Kraczmarczyk, Maciej Maciejewski, Jakub Kamieński, Julian Świeżewski, Patryk Szwichtenberg, Piotr Bondyra, Marek Kossakowski, Maja Rybicka, Maciej Kosmala, Krzysztof Szekalski Adler wystawia gestapo porucznika Szczepana, czego świadkiem jest Ostoja. Podziemie nie ma najmniejszych wątpliwości, że pracuje dla Niemców. Oddział Pazur ma za zadanie załatwić konfidenta. Aby zdjąć Adlera, chcą skorzystać z pomocy Róży. Dager, Zimny i Karina spotykają się w Akwarium. Do lokalu wchodzi Zaręba, jego uwagę zwraca Róża. Konfident wychodzi za nią i każe ją zatrzymać przechodzącemu patrolowi. Dziewczyna trafia na Pawiak. W tym czasie w lokalu rozpoczyna się strzelanina. Luft dowiaduje się, że syn jego i Zosi nie żyje. Wkrótce tę straszną prawdę odkrywa także Zosia. Niemiec chce jeszcze raz przesłuchać Onyksa. Zander zamierza zabrać więźnia na przesłuchanie. Bürkl nie może się na to zgodzić - wziął już pieniądze za jego uwolnienie. Józef oznajmia Dagerowi, że jego przyjaciel popełnił samobójstwo. Podejrzewa, że wziął cyjanek. Dager spotyka się z Zosią. Oznajmia jej, że chce zabić Lufta. Dziewczyna bierze sprawy w swoje ręce. Bronka, dowiedziawszy się, że Onyks nie żyje, decyduje się na desperacki krok. Koło podchorążówki oddział organizuje symboliczny pogrzeb Onyksa. Józef odznacza żołnierzy oddziału Pazur. 08:45 O ZWIERZĘTACH I LUDZIACH Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Zdjęcia: Kacper Czubak Muzyka: Marcin Masecki Aktorzy: Adam Banaszek, Maciej Hubert, Damian Chojecki, Krzysztof Chrzanowski, Krzysztof Garbarski, Marcin Kożuchowski, Oliwier Krajewski, Kamila Kuboth - Schuchardt, Magdalena Kwapis, Damian Parzeski Film dokumentalny o tym, co zdarzyło się w czasie II wojny światowej na terenie warszawskiego zoo. Głównymi bohaterami są zwierzęta, poprzez które opowiemy historie ludzi, którzy w zoo szukali schronienia. Biorąc pod uwagę dzisiejszą wiedzę, naukowcy zajmujący się emocjami zwierząt zgadzają się co do tego, że zwierzęta je odczuwają. Najczęściej mówi się o strachu, gniewie, wstręcie, zdziwieniu, smutku i radości. Co oczywiste odczuwają też ból i cierpienie. Ten zestaw emocji i odczuć jest wystarczający, by opowiedzieć w sposób zupełnie niespotykany o dramatycznych wydarzeniach wojennych. Będziemy obserwować zwierzęta podczas nieobojętnych emocjonalnie sytuacji, np. w trakcie porodu, podczas zabawy rodzeństwa, w czasie ucieczki przed zagrożeniem, etc. Te sceny są np. łączone z ujęciami archiwalnymi z okresu przedwojnnego lub z czasów wojny. W filmie poza nowymi ujęciami stylizowanymi na archiwalne zarejestrowanymi w ogrodzie zoologicznym oraz w naturalnym środowisku zwierząt wykorzystano również prawdziwe filmy archiwalne ze zwierzętami. Są też archiwalne fotografie i filmy poświęcone bohaterskiej rodzinie Żabińskich, oraz tym, których uratowali. Ponadto archiwalne materiały poświęcone Warszawie między 1928 a 1950 rokiem. Narratorem filmu będzie Antonina Żabińska, która głosem słynnej aktorki wspomina lata 1928 - 44, poczynając od momentu, w którym zoo powstało, aż do zakończenia wojny. Ważną rolę w filmie odegrają ostatni żyjący świadkowie tamtych wydarzeń, jak Teresa Zawadzki, córka Antoniny i Jana. W filmie występuje również żyjący dziś w Izraelu Moshe Tirosh (dawniej Moshe Kenigswein), który w 1942 roku przez wiele miesięcy wraz z siostrą Stefcią (ona też wystąpi w filmie), która do dziś mieszka w Kanadzie, ukrywali się w piwnicy willi. W tym czasie ich rodzice byli ukrywani w opustoszałej bażanciarni w pobliżu domu. Moshe wraca do willi, do miejsca, w którym - jak mówi - uwierzył, że przeżyje wojnę. Fragmenty wybrane ze spisanych wspomnień Antoniny, uzupełnione inscenizowanymi scenami ze zwierzętami stylizowanymi na archiwalne oraz filmami archiwalnymi dadzą odbiorcy możliwość doświadczenia zupełnie surrealistycznego klimatu, który panował na terenie zoo w czasie wojny. Willa była nazywana przez tych, którzy się w niej ukrywali Domem pod zwariowaną gwiazdą i Arką Noego, co tylko podkreśla niezwykłość i niepowtarzalność atmosfery, która emanowała z tego cudownego miejsca w tamtym okrutnych czasach. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) John Kennedy objął urząd prezydencki w czasie największego rozwoju radzieckich sił nuklearnych. Program przedstawia dramatyczną grę polityczną, jaką podjął Kennedy, ponosząc na jej początku dotkliwą klęskę (Zatoka Świń) i analizuje działania, które doprowadziły do odzyskania przez Stany Zjednoczone parytetu nuklearnego. Sytuacja była tak dramatyczna, że eksperci Pentagonu uważali, że zabójstwo prezydenta było pierwszym posunięciem Moskwy poprzedzającym atak nuklearny. Wiceprezydent Johnson nie umiał obsługiwać walizki, za pomocą której mógł wydać rozkaz ataku odwetowego. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. II Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia mechanizm rozgrywki Chruszczowa z prezydentem Johnem Kennedym. Chruszczow, usiłując zapewnić przewagę nuklearną Związku Radzieckiego, umieścił rakiety średniego zasięgu na Kubie. Zdecydował się na takie posunięcie, gdyż uznał, że Kennedy jest politykiem chwiejnym i niedoświadczonym. Negatywną ocenę możliwości Kennedy'ego Chruszczow oparł na fatalnych działaniach prezydenta: zaakceptowaniu inwazji w Zatoce Świń, braku stanowczości w sprawie budowy muru berlińskiego. Program przedstawia mechanizm tej rozgrywki, od wyniku której zależał układ sił na świecie. 10:45 KORFANTY Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2020 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak, Agata Olenderek Zdjęcia: Roman Wasiluk, Sławomir Bartkiewicz Aktorzy: Adam Bauman, Jerzy Głybin, Michał Dworczyk Jest to opowieść o jednej z najważniejszych postaci Śląska - Wojciechu Korfantym. Opowieść o jego walce o przyłączenie Śląska do Polski. Obejmuje okres ostatnich jego wystąpień w Reichstagu, udziału w Powstaniu Wielkopolskim, przygotowaniach do plebiscytu i walkach w III Powstaniu Śląskim. Przyjęta koncepcja narracyjna, jaką jest wywiad dziennikarzy z Korfantym, umożliwia skupienie się na sprawach, które dla Śląska były wtedy najważniejsze - przyłączenie Śląska do Polski. Narracja wydarzeń prowadzona jest linearnie, z zaznaczeniem dat następujących po sobie wydarzeń. Wprowadzone sceny fabularne nie są jedynie ilustracją historycznych faktów, lecz poprzez dialogi między postaciami pozwalają na poznanie emocji postaci, którymi się kierowały, podejmując decyzje i oceniając bieżące wtedy wydarzenia. Bardzo ważne jest wykorzystanie materiałów archiwalnych (zdjęcia, dokumenty, prasa, ulotki, mapy), które dokumentują minione wydarzenia. 12:05 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 4 KORONACJE Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Przez pryzmat Wawelu pokazujemy ciągłość naszej historii i znaczenie, jakie to miejsce odegrało w dziejach narodu i państwa polskiego. W kolejnym odcinku cyklu "Tu wszystko jest Polską" prowadzący program Piotr Legutko dyskutuje z zaproszonymi gośćmi na temat roli Wawelu, jaką odegrał jako miejsce koronacyjne władców polskich. Wawel nie był pierwszym miejscem koronacyjnym władców piastowskich. Ale okazał się najistotniejszym. Czy rzeczywiście tak ważne było, gdzie król odbywa ceremonię? Kraków od 1320 r. pozostał stałym miejscem koronacji aż do czasów stanisławowskich. Nawet wówczas, gdy ośrodek polityczny przeniósł się do Warszawy, wzgórze wawelskie podkreślało ciągłość monarchii polskiej od gnieźnieńskich intronizacji po czas elekcji. 12:35 CZAS HONORU - ODC. 58 "PAMIĄTKA Z POWSTANIA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał i Władek pomagają Bocianowi dotrzeć na spotkanie z Brodowiczem. Okazuje się, że Bocian jest w posiadaniu niezwykle ważnego dokumentu podpisanego przez samego generała Okulickiego. Ruda dostaje pilną depeszę od matki z prośbą o jak najszybszy powrót do domu. Do mieszkania Otta i Berty zostają dokwaterowani polscy lokatorzy. Niemcy nie potrafią przejść nad tym do porządku dziennego, są mimo przegranej wojny zszokowani nowym ładem. Kazimierz ponownie prosi Helenę o zorganizowanie spotkania, mimo że Wanda nie chce go znać. Janek wypuszczony przez UB wraca do Bolka i Jadzi, pokazuje im zdjęcie, które dostał od Wasilewskiego. Bolek z Jankiem rozpoczynają poszukiwania osób z fotografii. Dzięki plakatowi teatralnemu Wandę odnajduje Lena. Lena została uratowana przez żołnierza Armii Ludowej. Szuka Janka. Michał i Władek ewakuują się wraz z Bocianem ze zdekonspirowanego mieszkania, które obserwują ubecy. Lena wraca do domu. Krawiec przejmuje Bociana. Michał i Władek zostają chwilowo zawieszeni w swoich obowiązkach. 13:25 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 4/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej pory. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus) była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 14:20 WIELKIE MITY HISTORII - MAO - ZAŁOŻYCIEL WSPÓŁCZESNYCH CHIN. ODC 4/4 (HISTORY UNCOVERED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Cdric Condom, Bernard Georges, Christiane Ratiney Mity, które funkcjonują przez długie lata bardzo trudno obalić. Historia XX wieku nie jest wyjątkiem od tej reguły. Zdarza się, że popularne do dziś przekonania przyjmujemy często za prawdy ewangeliczne. Dlatego uważamy, że zrzucenie bomby na Hiroszimę spowodowało kapitulację Japonii, że plan Marshalla uratował powojenną Europę, że Adolf Hitler był geniuszem wojskowym lub że Mao Zedong był złem koniecznym w modernizacji Chin. Oczywiście twierdzenia te zawierają odrobinę prawdy, ale są zbyt ogólne, by można było je uznać w całości za prawdziwe. Seria, dzięki badaniom powszechnie funkcjonujących mitów, powraca do najważniejszych momentów XX wieku z nowym spojrzeniem i dokładniejszą interpretacją. 15:20 GIGANCI HISTORII - ODC. 24. EZGAMIN Z TRYLOGII HENRYKA SIENKIEWICZA Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Wiek XVII. Rzeczypospolita staje w ogniu. Napadnięta przez Turcję i Szwecję oraz rozdarta wewnętrznie przez bunt Kozaków, znajduje się na krawędzi upadku Czy zdoła przetrwać ten kryzys? Mając za obrońców takich narodowych bohaterów jak Jan Skrzetuski, Pan Wołodyjowski, Kmicic czy Onufry Zagłoba, moglibyśmy być spokojni o jej los! Trylogia - epicka powieść historyczna Henryka Sienkiewicza, napisana ku pokrzepieniu serc, nie tylko z miejsca zdobyła serca czytelników, ale dała Polakom spójną wizję polskiej historii, którą dzielić miały następne pokolenia. Zatroskani losem ulubionych bohaterów czytelnicy słali tysiące listów. Mężczyźni zapuszczali charakterystyczne bródki hiszpanki, żeby się upodobnić do pisarza. Kobiety, chcąc naśladować bohaterki powieści, zaczynały trenować szermierkę. Trylogia Hentryka Sienkiewicza, jej bohaterowie, ale także spory, jakie powstały wokół tego dzieła oraz jego percepcja przez kolejne pokolenia, są tematami tego odcinka teleturnieju. 16:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LARUM DLA BYCZYNY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Udajemy się na pole bitwy pod Byczyną. Ta miejscowość, podobnie jak Grunwald, wywołuje u nas ogromne emocje. Byczyna to miejsce wielkiego tryumfu Jana Zamoyskiego i zarazem tryumfu oręża polskiego, a jednak bitwa pod Byczyną nie jest tak znana, jak - zdaje się - powinna być. Sprowadziła nas tu alarmująca wiadomość od miejscowych regionalistów - miejsce bitwy pod Byczyną, dziewiczy teren nietknięty od czterech wieków ludzką ręką ma być zurbanizowany, są plany poprowadzenia tędy drogi ekspresowej. Plany budowniczych dróg stają zatem w kolizji z pamiątką historyczną. Czy uda się pogodzić interesy obu stron, tak by nie dokonywać jednoznacznego wyboru pomiędzy przeszłością a przyszłością? 16:45 POLSKIE 100 LAT - POLSKA GIERKA. ZMARNOWANA DEKADA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Sochacka - Kraśko Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki W grudniu 1970 roku Edward Gierek objął władzę i musiał zmierzyć się zarówno z rozbudzonymi nastrojami społecznymi, nową falą strajków, jak i umocnić swoją władzę w PZPR. Społeczny bunt został opanowany poprzez wycofanie się z grudniowej podwyżki cen, złagodzenie napiętych stosunków z Kościołem, przejściową liberalizację w polityce kulturalnej, ułatwienie wyjazdów zagranicznych. Niebagatelną rolę odegrała poprawa sytuacji gospodarczej dzięki zaciągnięciu licznych kredytów zagranicznych. Kwitła "propaganda sukcesu", podkreślająca, że "Polak potrafi". Sukces nie trwał długo. Już w 1975 roku rozpoczął się ogromny kryzys gospodarczy. W sklepach brakowało wszystkich towarów a próba wprowadzenia podwyżek cen w 1976 roku zakończyła się kolejnym wrzeniem społecznym. W odpowiedzi na represje po czerwcu `76 powstał Komitet Obrony Robotników. Wkrótce potem szereg innych organizacji. W podziemiu wydawano niezależną prasę i zakazane książki. Nadzieją dla Polaków był wybór na papieża kardynała Karola Wojtyły. Po słowach Jana Pawła II "Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi", Polska była gotowa na wielką zmianę. 17:25 PROROK - RZECZ O KS. FRANCISZKU BLACHNICKIM Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2016 Reżyseria: Adam Kraśnicki Film dokumentalny prezentuje osobę i dzieło wybitnego polskiego duchownego, twórcę Ruchu Światło - Życie, ks. Franciszka Blachnickiego. Kapłan, reprezentujący najlepszą tradycję polskiego duchowieństwa jest kandydatem na ołtarze - finalizuje się proces beatyfikacyjny w Watykanie. Film będzie też próbą przedstawienia najnowszej oceny oryginalnej myśli ks. Franciszka Blachnickiego, postrzeganego jako prekursora nowoczesnego duszpasterstwa w Polsce i w świecie czasów posoborowych, po które dziś sięga nauczanie m.in. papieża Franciszka. 18:25 SPÓR O HISTORIĘ - II RZECZPOSPOLITA I WĘGRY Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Temat: stosunki polsko - węgierskie w dwudziestoleciu międzywojennym. Jesienią 1918 roku, po zakończeniu pierwszej wojny światowej, zarówno Polska jak i Węgry ogłosiły niepodległość. Dwa lata później Węgry, które nie graniczyły z Polską, były jedynym krajem w regionie, który udzieli nam znacznej pomocy wojskowej, podczas wojny, toczonej z Rosją bolszewicką. Polacy dostrzegali w Węgrzech sojusznika, z którym powinniśmy graniczyć, zwłaszcza że i sami Węgrzy nie byli zadowoleni z rozwiązań terytorialnych, przyjętych przez zwycięzców wielkiej wojny. Ta idea urzeczywistniła się dopiero w marcu 1939 roku, kiedy oba kraje połączyła wspólna granica. 19:05 QUO VADIS? - ODC. 1/6 Serial kostiumowy, 45 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Telewizyjna wersja (sześcioodcinkowa) jednego z największych przedsięwzięć w dziejach polskiej kinematografii - ekranizacji powieści "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, uhonorowanej literacką Nagrodą Nobla. Łączny koszt produkcji tego obrazu wyniósł 18 mln dolarów. Zdjęcia kręcono w Tunezji, na południu Francji, we Włoszech, Warszawie i podstołecznym Piasecznie. Zaangażowano 53 aktorów, ponad 1000 statystów i 50 kaskaderów. Tresowane lwy przyjechały z Czech. Jerzy Kawalerowicz w swej superprodukcji nie próbował odczytywać Sienkiewicza na nowo, nie starał się szokować widza nowatorskimi rozwiązaniami - po prostu pozostał wierny literackiemu pierwowzorowi. Na szczególną uwagę zasługują kreacje Bogusława Lindy (Petroniusz), Krzysztofa Majchrzaka (Tygelinus), Michała Bajora (Neron), Jerzego Treli (Chilon) i Franciszka Pieczki (Piotr apostoł). Autorem scenografii jest Janusz Sosnowski, dopracowanych w szczegółach kostiumów - Magdalena Tesławska i Paweł Grabarczyk. Kinowa wersja "Quo vadis" reprezentowała Polskę w rywalizacji Oscarowej. Lata 60. ery nowożytnej. Cesarzem Imperium Rzymskiego jest Neron, człowiek despotyczny i okrutny, przy tym niezwykle próżny. 30 lat wcześniej w Judei został ukrzyżowany Jezus. Jego wyznawcy jeszcze się kryją, lecz ciągle ich przybywa. Wielu mieszka w Rzymie. Chrystus zdobywa dusze zwłaszcza biedoty, ale chrześcijanami stają się także patrycjusze. Do domu Petroniusza przybywa jego siostrzeniec, Marek Winicjusz, który wrócił właśnie z wojny w Azji Mniejszej. Młodzieniec z zachwytem opowiada wujowi o dziewczynie spotkanej w domu Plaucjusza, gdzie udzielono mu pomocy po upadku z konia. Jest nią Ligia Kalina, córka króla plemienia Ligów, przetrzymywana w Rzymie jako zakładniczka. Pragnąc pomóc zakochanemu Winicjuszowi zdobyć wybrankę, Petroniusz knuje intrygę. Z rozkazu Nerona Ligia zostaje sprowadzona do pałacu cesarskiego, by następnie zostać nałożnicą Winicjusza. Wyuzdanie bywalców dworu cezara przeraża ją. Tymczasem Winicjusz staje się coraz bardziej natarczywy. Widząc to, Ursus, niewolnik Ligii, wynosi ją z sali. Następnej nocy, za wiedzą życzliwej dziewczynie Akte, byłej kochanki Nerona, chrześcijanie porywają Ligię. 19:55 WOJNA W ETERZE Felieton, 6 min, Polska, 2019 Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Cykl Wojna w eterze to kilkuminutowe filmy, w których skonfrontowane są dwie strony tej wojny: Wschód i Zachód, komunistyczne władze i kraje demokratyczne, blok sowiecki i wolny świat reprezentowany przez USA i Europę Zachodnią. To Obrazy Propagandy i Głosy Prawdy. Ta konfrontacja jest pokazana przez dwa zbiory multimedialne: głosy prawdy płynące do PRL - u spoza żelaznej kurtyny na falach zagranicznych radiostacji oraz obrazy propagandy peerelowskiej, którymi przez dziesięciolecia zakłamywano ważne wydarzenia, wielkie postaci, znaczące zjawiska, kluczowe daty historyczne. 20:10 ZAGADKA GROBOWCA CZYNGIS - CHANA (THE TOMB OF GENGHIS KHAN, THE SECRET REVEALED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Cdric Robion Od XIII wieku pokolenia odkrywców, naukowców i historyków fascynuje porywająca tajemnica archeologiczna. Grób Czyngis - chana, największego zdobywcy w historii, ukryty jest gdzieś w Mongolii. Ale gdzie? Film wsparty przez najlepszych ekspertów z historii Mongolii, profesora Johna Wooda (uniwersytet w Chicago), eksplorujący starożytne teksty oraz obrzędy pogrzebowe cywilizacji mongolskiej i chińskiej, przedstawia porywający portret cesarza mongolskiego i odkrywa jedną z wielkich zagadek z przeszłości. 21:15 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 5/6 RODZINA HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLERS FAMILY) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Florian Beierl, Thomas Staehler, Oliver Halmburger Nazistowski kult Hitlera opierał się na micie czystości rasowej. Wyznawcy Führera musieli udowadniać, że mają solidne niemieckie pochodzenie. Tymczasem historia jego rodziny daleko odbiegała od ideału nazistowskiej rasy panów. Krążyły pogłoski, że w żyłach Hitlera płynęła żydowska krew. Nigdy tego nie udowodniono, ale jego matka była służącą w żydowskim domu. Poza tym nazwisko Hitler często występowało wśród żydowskich mieszkańców na wschodzie dawnej monarchii habsburskiej. Ojciec Hitlera, Alois, był nieślubnym dzieckiem. Nosił nazwisko matki Schicklgruber. Po śmierci matki dorastał u stryja Johanna Nepomuka Hiedlera, który później zaktualizował rodzinne akta: za ojca Aloisa prawnie uznano Georga Hiedlera, brata Johanna. Miejscowy proboszcz skrupulatnie odnotował szczegóły w księdze parafialnej. Aloisowi Schicklgruberowi nadano nazwisko ojca - Hiedler, chociaż ten nie żył już od 20 lat. Potem nazwisko to uległo zmianie na Hitler. Sam Hitler robił wszystko, by utrzymać w tajemnicy swoje rodzinne sprawy. Nawet dzisiaj niewiele wiadomo o jego bliskich krewnych. Mimo to historycy składają w całość intrygujące szczegóły. Wiadomo, że jego rodzina była kompletnie dysfunkcyjna. Występowały w niej przypadki chorób psychicznych, bigamii, samobójstw. Tajna policja wnikliwie badała przeszłość Hitlera i jego krewnych. W styczniu 1944 roku sekretarz Hitlera Martin Bormann otrzymał niezwykły dokument od szefa SS Heinricha Himmlera: tajne akta dotyczące krewnych Führera. Himmler polecił gestapo sprawdzić pogłoski o krewnych Hitlera w Grazu w Austrii. Agenci odnaleźli niektórych z nich, opisując ich jako półidiotów i szaleńców. Nie wiadomo, czy Führer wiedział, że gestapo sprawdza jego austriackie korzenie. W filmie przedstawione zostają zdumiewające fakty z życia rodzinnego Hitlera oraz historie jego krewnych: rodzonej siostry Pauli Hitler, bratanków Williama Patricka oraz Heinza Hitlera, przyrodniego brata Aloisa, kuzynki Aloisi Veit. Dziś krewni Hitlera chodzą po ulicach Long Island, Nowego Jorku, Niemiec i Austrii. Ich prawnicy blokują każdą próbę nawiązania z nimi kontaktu. Żadne z nich nie życzy sobie rozmów o historii rodziny. Pozostając w cieniu zbrodniarza stulecia, wolą zachować anonimowość. 22:15 JOANNA Dramat, 109 min, Polska 2010 Scenariusz i reżyseria: Feliks Falk Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Bartek Gliniak Aktorzy: Urszula Grabowska, Sara Knothe, Stanisława Celińska, Kinga Preis, Halina Łabonarska, Izabella Kuna, Monika Kwiatkowska, Joachim Assböck, Mieczysław Grąbka i inni Kraków, okupacja hitlerowska. Joanna, młoda kobieta, której mąż zaginął na wojnie, znajduje w kościele siedmioletnią Różę, ocalałą z łapanki. Dziewczynka nie ma dokąd pójść, więc Joanna postanawia zabrać ją do siebie. "Kameralny, świadomie staroświecki film Falka ma czysty ton, rzadki w nowym polskim kinie. Dobro i zło są tu pozbawione masek, jakie nakłada im zbiorowość."Joanna"powstała jako reakcja na sytuację współczesną, gdy kwestie moralności i wiary wywleka się na sztandary, łącząc je ze zbiorowością, z narodem, z partią. Falk sprowadza te wartości na grunt osobowy. To punkt widzenia chrześcijański, personalistyczny. Samotne dobro, napiętnowana cnota ukryta pod pozorem grzechu, nierozpoznane poświęcenie - to przecież ewangeliczne paradoksy" pisał w recenzji Tadeusz Sobolewski. Owa "staroświeckość", czy też "stereotypowość" dzieła Falka jest zatem zwodnicza. Reżyser posługuje się nią, by kręcąc kolejny film "o ratowaniu Żydów"opowiedzieć jednocześnie bardziej uniwersalną, poruszającą historię o ludzkiej samotności, kruchości więzów międzyludzkich, nieustannej grze prawdy i pozorów, w której ukryte dobro piętnowane bywa jako zło, a deklarowana przyzwoitość i patriotyzm mogą posłużyć za fałszywe moralne alibi, pozwalające "nie dostrzec" krzywdy drugiego człowieka. Bogaty w treść, dojrzały scenariusz i reżyserska sprawność w przetłumaczeniu go na język ruchomych obrazów to jednak nie jedyne walory dzieła Falka. Wśród tych ostatnich nie sposób pominąć Urszuli Grabowskiej, odtwarzającej tytułową postać. Kameralny film, jakim jest "Joanna", by przekonać widza wymaga bowiem świetnego aktorstwa. Tu liczy się prawda każdego gestu, spojrzenia, słowa, a nawet milczenia. Urszuli Grabowskiej udało się tę prawdę pokazać, podobnie jak i partnerującym jej kolegom koleżankom, ze szczególnym uwzględnieniem drugoplanowych ról Stanisławy Celińskiej i Kingi Preis. "Joannę" uhonorowano nagrodami za reżyserię, scenariusz, kostiumy i charakteryzację na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni (2010) oraz Orłami za najlepszą główną i drugoplanową rolę kobiecą 2010 roku. Ponadto film zdobył laury na festiwalach w Moskwie, Taszkiencie, Chicago, Palm Beach i Los Angeles. Kraków, lata okupacji hitlerowskiej. Joanna Kurska pracuje jako kelnerka w restauracji. Pewnego dnia niemieccy żołnierze urządzają w okolicy łapankę. Jej ofiarami padają także goście lokalu. Na szczęście Joannie udaje się uciec. Podobnie jak małej siedmioletniej Róży, żydowskiej dziewczynce, którą matka, zdemaskowana przez siedzącego obok szmalcownika, na chwilę przed niemieckim "nalotem" wysłała do położonego naprzeciwko restauracji kościoła. Do tego samego kościoła często zachodzi Joanna, by prosić Boga o powrót niedawno poślubionego męża, który poszedł na wojnę we wrześniu 1939 roku i jak dotąd nie wrócił. Czy w ogóle jeszcze kiedykolwiek go zobaczy? Joanna wciąż ma nadzieję, co pomaga jej stawiać czoło coraz bardziej natarczywej i nieznośnej samotności. Tym bardziej że czuje, iż w rodzicach i siostrze nie ma pełnego oparcia. Namiastkę poczucia spokoju i bezpieczeństwa daje jej tylko mieszkanie, wciąż pełne dawnej obecności męża i pamiątek po nim, ale i na ów ostatni azyl w dobie powszechnych dokwaterowań coraz więcej osób spogląda łakomym okiem. Kiedy nazajutrz po niemieckiej łapance Joanna jak zazwyczaj modli się w pustym kościele, ku swemu zdumieniu znajduje śpiącą pod ławką dziewczynkę. Jest nią Róża. Jeden rzut oka i Joanna już wie, że mała jest Żydówką i jeśli nikt jej nie pomoże wkrótce zginie. Niewiele myśląc kobieta postanawia ukryć ją w swoim mieszkaniu. Nie mając pełnego zaufania do rodziny, przyjaciół i sąsiadów, a zapewne także nie chcąc ich narażać, Joanna nikomu nie mówi, że w domu "ukrywa Żyda". Jednocześnie musi szukać nowej pracy i dyskretnie zaopatrzyć Różę w ubrania, jedzenie i choćby najskromniejsze zabawki. Pomimo wysiłków Kurskiej, wścibska gospodyni kamienicy zaczyna coś podejrzewać, a co jeszcze gorsze Joanną zaczyna interesować się pewien niemiecki oficer, który daje dość jasno do zrozumienia, jaki rodzaj znajomości chciałby z nią zawrzeć. 00:20 RZECZPOSPOLITA ZAKOPIAŃSKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Migoń, Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Adam Ferency W październiku 1918 roku w kurorcie pod Giewontem powstała Rada Narodowa, która oficjalnie przejęła władzę nad wojskiem, policją i urzędami w Zakopanem. Stała się ona jednym z pierwszych zaczątków niepodległej Polski. Film dokumentalny "Rzeczpospolita Zakopiańska" opowiada o jej powstaniu. Prezydentem Rady na dwa tygodnie został Stefan Żeromski - pisarz i społecznik. 16 listopada Rada została rozwiązana, a władzę przejęły organy nowo tworzącego się polskiego rządu. Film przedstawia również relację łączącą Józefa Piłsudskiego ze Stefanem Żeromskim, a także burzliwe tło walk o niepodległą Polskę i ewolucję wielu koncepcji, ideologii i związków politycznych. W tym decydującym momencie i wobec dziejowej szansy wszystkie stronnictwa i partie potrafiły zjednoczyć siły, dla dobra Rzeczypospolitej. Film jest bogato ilustrowany niepublikowanymi fragmentami filmów, fotografiami ilustrującymi wydarzenia i przedstawiającymi bohaterów tamtych czasów. Zostały one ożywione za pomocą komputerowych technik graficznych i animacji. Duże fragmenty to inscenizacje w wykonaniu aktorów Teatru Witkacego. Film powstał z inspiracji śp. Wojtka Mroza. Przybliża piękną kartę z dziejów Zakopanego, mało znaną i bez wątpienia wartą opowiedzenia. W filmie nie występują żyjące postaci. Posłuchamy jednak znanych z kart historii, będą to: Stefan Żeromski, Stanisław Witkiewicz, Józef Piłsudski, Medard Kozłowski, Władysław Leopold Jaworski, Jan Kasprowicz, Andrzej Strug, Ludwik Solski, Kazimierz Sichulski, Jadwiga Jakimowiczowa, por. Bolesław Wieniawa - Długoszowski, Kazimierz Dłuski, Bartus Obrochta, Franciszek Pawlica, major Mariusz Zaruski, Wincenty Szymborski, Bolesław Roja, kpt. Marian Bolesławicz, por. Antoni Stawarz, Wincenty Witos, por. Jerzy Lgocki, ks. Jan Humpola, Wojciech Brzega, dr Jan Bednarski, Ignacy Daszyński. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LARUM DLA BYCZYNY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Udajemy się na pole bitwy pod Byczyną. Ta miejscowość, podobnie jak Grunwald, wywołuje u nas ogromne emocje. Byczyna to miejsce wielkiego tryumfu Jana Zamoyskiego i zarazem tryumfu oręża polskiego, a jednak bitwa pod Byczyną nie jest tak znana, jak - zdaje się - powinna być. Sprowadziła nas tu alarmująca wiadomość od miejscowych regionalistów - miejsce bitwy pod Byczyną, dziewiczy teren nietknięty od czterech wieków ludzką ręką ma być zurbanizowany, są plany poprowadzenia tędy drogi ekspresowej. Plany budowniczych dróg stają zatem w kolizji z pamiątką historyczną. Czy uda się pogodzić interesy obu stron, tak by nie dokonywać jednoznacznego wyboru pomiędzy przeszłością a przyszłością? 01:55 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) John Kennedy objął urząd prezydencki w czasie największego rozwoju radzieckich sił nuklearnych. Program przedstawia dramatyczną grę polityczną, jaką podjął Kennedy, ponosząc na jej początku dotkliwą klęskę (Zatoka Świń) i analizuje działania, które doprowadziły do odzyskania przez Stany Zjednoczone parytetu nuklearnego. Sytuacja była tak dramatyczna, że eksperci Pentagonu uważali, że zabójstwo prezydenta było pierwszym posunięciem Moskwy poprzedzającym atak nuklearny. Wiceprezydent Johnson nie umiał obsługiwać walizki, za pomocą której mógł wydać rozkaz ataku odwetowego. 02:25 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. II Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia mechanizm rozgrywki Chruszczowa z prezydentem Johnem Kennedym. Chruszczow, usiłując zapewnić przewagę nuklearną Związku Radzieckiego, umieścił rakiety średniego zasięgu na Kubie. Zdecydował się na takie posunięcie, gdyż uznał, że Kennedy jest politykiem chwiejnym i niedoświadczonym. Negatywną ocenę możliwości Kennedy'ego Chruszczow oparł na fatalnych działaniach prezydenta: zaakceptowaniu inwazji w Zatoce Świń, braku stanowczości w sprawie budowy muru berlińskiego. Program przedstawia mechanizm tej rozgrywki, od wyniku której zależał układ sił na świecie. 02:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.