TVP Historia Wtorek, 30.03.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1912 - zmarł Karol May; 1943 - zmarł z ran Jan Bytnar "Rudy", odbity w akcji pod Arsenałem; 1963 - Maria Dąbrowska w swoich dziennikachskomentowała podwyżki cen; 1995 - w Paryżu otwarto nową Bibliotekę Narodową; 07:20 QUO VADIS? - ODC. 4/6 Serial kostiumowy, 45 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni W Ancjum dochodzi do spięć między Petroniuszem a Tygelinusem. Petroniusz sprytnie przymusza cezara, by wyraził zgodę na ślub Winicjusza i Ligii. Właśnie wtedy przyjeżdżają posłańcy z wieścią, że Rzym płonie. Winicjusz niespokojny o los ukochanej pędzi do Rzymu. Nie odnajduje dziewczyny w ogarniętym paniką mieście. Chilon wskazuje mu drogę do chrześcijan. Piotr apostoł prowadzi go do Ligii, lecz odrzuca propozycję Winicjusza, by opuścił miasto. Ze wzruszeniem przyjmuje jego wyznanie wiary i chrzci go. W trawionym ogniem mieście wybuchają rozruchy. Neron ze świtą wkracza na akwedukt i z jego wysokości, podniecony pożarem, śpiewa na tle płonącego miasta. Jego zachowanie rozwściecza tłum. Petroniusz uspokaja ludzi obietnicami chleba i igrzysk. Za radą Poppei, Tygelinus o podpalenie Rzymu oskarża chrześcijan. Neron podchwytuje ten pomysł. Petroniusz demaskuje intrygę Tygelinusa i zawiadamia Winicjusza o niebezpieczeństwie grożącym chrześcijanom. 08:35 HISTORIA POLSKI - WIZY ŻYCIA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Andrzej Miłosz Zdjęcia: Jacek Siwecki Muzyka: Lech Brański Sławny z filmu Spielberga Schindler uratował przed Holocaustem około 1000 Żydów. W 1940 roku japoński konsul na Litwie, w Kownie, Chiune Sugihara, przy współudziale oficerów polskiego wywiadu ocalił wiele większą liczbę Żydów, wystawiając im wizy japońskie - wbrew zaleceniom japońskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. 09:40 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 10:35 KRÓLOWA PANORAM Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2012 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Wykonawcy: Marcin Bradke Filmowa opowieść o historii Panoramy Racławickiej, od pomysłu jej powstania po czasy współczesne. Narratorem opowieści jest wrocławski historyk sztuki dr hab. Piotr Oszczanowski. Przedstawia kulisy powstania Panoramy i konfliktu jej twórców, dramatyczne wojenne losy płótna oraz drogi, jakie doprowadziły dzieło od Lwowa do Wrocławia. Tłem opowieści są wydarzenia polityczne i społeczne drugiej połowy XIX wieku. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KADRY BEZ CENZURY Magazyn, 28 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) W tym odcinku: Po stanie wojennym społeczeństwo traciło ducha, potencjał zadym się wyczerpał, strajki ustały, konspiracja kręciła się siłą rozpędu. Wtedy Mistrzejowice były prawdziwą oazą wolności. Biła stamtąd wola walki i oporu opartego na wierze, kulturze, odkłamywaniu oficjalnej propagandy. Sam inicjator Niezależnej Telewizji tak był rozkochany w nowym medium, że Jacek Fedorowicz żartował, zwracając się do ks. Jancarza: "Gdyby msza była, jak dawniej, po łacinie, to zamiast Deo gratias mówiłbyś Video gratias". 12:20 CZAS HONORU - ODC. 62 "WRÓG CZY SOJUSZNIK" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek nie może dojść do siebie po śmierci kompanów. Janek pogrąża się w depresji, nie może darować sobie, że zginęli przez niego ludzie. Karol przesłuchuje Kobrę, obiecuje, że po ujawnieniu miejsca ukrycia archiwum, zwolnią brata Kobry z radzieckiego łagru. Kobra w końcu się łamie. Wskazuje miejsce, jednak okazuje się, że archiwum zostało wcześniej ewakuowane. Ruda odzyskuje przytomność, daje Marii adres mieszkania, gdzie spotyka Władka. Bronek i Władek zjawiają się u Karola. Grożą mu śmiercią przez powieszenie. Karol jest przerażony i zgadza się przekazać Michałowi gryps i broń. Marii udaje się wprowadzić Władka do szpitala do Rudej. Janek zaczyna śledzić Wasilewskiego i dociera do jego domu. Wasilewski jedzie do swojej matki, u której Lena zostawiła Jasia i porywa dziecko. 13:20 SIOSTRA IZABELA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Siostra Izabela - Zofia Łuszczkiewicz. Najważniejszym wątkiem filmu będzie współpraca siostry Izabeli z podziemiem niepodległościowym po 1945 oraz sprawa jej uwięzienia przez komunistyczne władze. W filmie opowiemy jednak nie tylko o ostatnich latach życia siostry Izabeli i tragicznym w skutkach konflikcie z totalitarnym systemem. To będzie także film o jej współpracy z Armią Krajową i działaniach skierowanych przeciwko niemieckim okupantom. Cofniemy się także głębiej w przeszłość. Opowiemy o jej dzieciństwie i młodości spędzonych w dużej mierze w Krakowie, podkreślimy także rolę wychowania jakie odebrała (urodziła się w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych). Dzięki temu wizja jej osoby zaprezentowana w filmie będzie spójna. Późniejsza postawa siostry w czasach komunistycznych ma źródło w krakowskich czasach i w jej rodzinie. Ważnym wątkiem będzie także jej praca jako pielęgniarki. Była wszechstronnie wykształcona (studiowała w Polsce i we Francji), kierowała m.in. Szkołą Pielęgniarską we Lwowie, wielokrotnie uczestniczyła w kongresach na temat nowoczesnego pielęgniarstwa w Wiedniu, Londynie czy Nowym Jorku. 16:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SIEBURCZYN - SPLOT TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Sieburczyn - splot tajemnic. Dzisiejsza wyprawa koncentruje się wokół letniej kampanii zgrupowania powstańczego, dowodzonego przez płk. Konstantego Ramotowskiego, legendarnego Wawra. W powstaniu styczniowym Ramotowski działał w guberni augustowskiej i grodzieńskiej. Ale kiedy Rosjanie ogromnymi siłami postanowili go osaczyć i zniszczyć, rozpoczął odwrót w swe rodzinne okolice, nad Narew. 7 lipca pod Sieburczynem Rosjanie dopadli go, w trakcie przygotowań do forsowania rzeki. My kontynuujemy nasze badania, związane z bojem pod Sieburczynem. Najpierw próbowaliśmy dokładnie określić miejsce bitwy. Teraz czeka nas już tylko sprawdzenie ostatnich, dostępnych dokumentów i konkretne poszukiwania na tym terenie. 16:40 EKSPERTYZA - KATYŃSKIE DOŁY ŚMIERCI Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Podczas II wojny światowej do Krakowa trafiły osobiste rzeczy należące do ofiar zebrane podczas ekshumacji w zbiorowych mogiłach polskich oficerów zamordowanych przez Rosjan w Katyniu. Od maja 1943 r. badał je zespół pod kierownictwem doktora Jana Zygmunta Robla. Kopie dokumentacji z ekspertyzy ukryto w pierwszej poł. lat 50. XX wieku pod powałą dachu obecnej siedziby Instytutu Ekspertyz Sądowych. Dokumenty odkryto dopiero w 1991 r. podczas remontu Instytutu. Od tej pory są one nazywane Archiwum Robla. 17:15 HISTORIA POLSKI - POLMISSION. TAJEMNICE PASZPORTÓW Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Papis Scenariusz: Jacek Papis Dokument jest próbą rozwikłania najbardziej zagadkowych wątków tzw. akcji paszportowej, czyli działalności polskich dyplomatów w Szwajcarii i żydowskich aktywistów, którzy podczas II wojny światowej ratowali Żydów z całej Europy. Film ten skupia się przede wszystkim na losach tych, którym udało się ocaleć dzięki południowoamerykańskim paszportom, ale zarazem opowiada o tych, którzy o mały włos by ocaleli, ale niemal w ostatniej chwili zostali przez Niemców zamordowani. Głównymi interlokutorami są tu bezpośrednio Ocaleni lub ich potomkowie (tzw. drugie pokolenie), co sprawia, że film ten jest także dokumentacyjnym zapisem niezwykłych, jednostkowych losów, z których każdy właściwie nadawałby się na osobną hollywoodzką produkcję. Oprócz Ocalonych w filmie pojawiają się też historycy i badacze, próbujący dociec prawdy, podjąć niewyjaśnione dotąd kwestie i odpowiedzieć na najbardziej nurtujące pytania. 18:55 QUO VADIS? - ODC. 5/6 Serial kostiumowy, 47 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Chciwy i mściwy Chilon zdradza i wydaje wszystkich chrześcijan. Donosi Neronowi, że Winicjusz jest chrześcijaninem, a być może jest nim także Petroniusz. Neron nie chce w to wierzyć, Tygelinus natomiast próbuje wykorzystać tę okazję, by rozprawić się z Petroniuszem. Neron odkłada to na później. Winicjusz dowiaduje się, że Ligia została uwięziona. Petroniusz nie jest w stanie mu pomóc. Przegrał starcie z Tygelinusem i czuje, że jego życie wisi na włosku. Chrześcijanie mrą w więzieniach. Winicjusz idzie do Piotra, który naucza jeszcze nie pojmanych, błogosławiąc ich na mękę i śmierć. Zrozpaczony młodzieniec błaga Piotra, by wstawił się do Chrystusa o ocalenie Ligii. Jest załamany, zwłaszcza że dostaje wiadomość, że ukochana jest chora. Neron rozpoczyna okrutne prześladowania chrześcijan. Ku uciesze ludu zebranego w amfiteatrze, część z nich każe rzucić na pożarcie lwom, część - ukrzyżować. Ligii na razie nie ma wśród skazanych na śmierć. 22:15 AUSTERIA Dramat obyczajowy, 103 min, Polska 1983 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz według powieści Juliana Stryjkowskiego: Julian Stryjkowski, Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Leopold Kozłowski Występują: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło, Liliana Głąbczyńska, Szymon Szurmiej, Gołda Tencer i inni O filmowej wersji "Austerii" głośno było jeszcze w trakcie produkcji. Ekranizacja jednej z najwybitniejszych powieści Juliana Stryjkowskiego wzbudzała zrozumiałe zainteresowanie. Potem przyszła premiera w Chicago, polska premiera w czasie "Konfrontacji", wreszcie: Złote Lwy '84 - główna nagroda na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni. Już pierwsze sekwencje dzieła Kawalerowicza wprowadzają widza w świat dla wielu nie znany lub zapomniany, świat, który odszedł bezpowrotnie. Jest nim kultura Żydów polskich - oryginalnej i hermetycznej społeczności o własnej filozofii, obyczajowości, religijności i niepowtarzalnym humorze. "Zawsze wydawało mi się, że tylko w Polsce można nakręcić odpowiednio reprezentacyjny film, poświęcony tej tematyce. Żyją tu jeszcze ludzie, którzy pamiętają ten zaginiony świat, pracują artyści, którzy mają jeszcze w oczach kształt wizualny zamordowanej cywilizacji, którzy słyszą jeszcze dźwięki i melodie tamtych czasów" - mówił w jednym z wywiadów Jerzy Kawalerowicz. "Austerię" okrzyknięto jednym z najważniejszych filmów polskich i najważniejszym, obok "Matki Joanny od Aniołów", w dorobku Kawalerowicza. Znakomite recenzje zebrał Franciszek Pieczka jako odtwórca głównej roli Taga. Bardzo podobały się również sugestywne zdjęcia przedwcześnie zmarłego operatora Zygmunta Samosiuka. "Dzięki niemu "Austeria" jest najlepiej sfotografowanym - oprócz "Doliny Issy" - filmem polskim ostatnich lat" - pisał branżowy "Film". Pojawiły się nawet głosy, że dzieło Kawalerowicza przewyższa swój literacki pierwowzór. Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka, są i chasydzi - mistycy i fanatycy religii, niezdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem i serdecznością wszystkich, których jego austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. 00:10 NIE TYLKO GUSTLIK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Tomasz Smolorz, Mieczyslaw Herba Wykonawcy: Franciszek Pieczka Franciszek Pieczka, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych i teatralnych. Należy do najbardziej lubianych i popularnych aktorów kształtujących trzy pokolenia współczesnych Polaków. Sceniczne emploi, role teatralne i filmowe (od debiutu w 1954r.) oddają niezwykłą skalę jego talentu. Urodził się w 1928 r. w Godowie na ziemi wodzisławskiej, wychował na Śląsku w rodzinie o tradycjach górniczych. Jest jedną z ikon współczesnej kultury śląskiej. Film składa się z sekwencji - rozdziałów: prywatność aktora (dom rodzinny koło Warszawy), młodość - pierwsze aktorskie próby i studia w Akademii Teatralnej w Warszawie, praca w Teatrze Powszechnym w Warszawie od początku istnienia tej sceny, udział w serialu "Ranczo" (rola Stanisława Japycza), praca w Teatrze Polskiego Radia, miejsca rodzinne w Godowie (szkoła, parafia). Portret aktora uzupełniają archiwalia filmowe z zasobów TVP i Filmoteki Narodowej. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SIEBURCZYN - SPLOT TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Sieburczyn - splot tajemnic. Dzisiejsza wyprawa koncentruje się wokół letniej kampanii zgrupowania powstańczego, dowodzonego przez płk. Konstantego Ramotowskiego, legendarnego Wawra. W Powstaniu Styczniowym Ramotowski działał w guberni augustowskiej i grodzieńskiej. Ale kiedy Rosjanie ogromnymi siłami postanowili go osaczyć i zniszczyć, rozpoczął odwrót w swe rodzinne okolice, nad Narew. 7 lipca pod Sieburczynem Rosjanie dopadli go, w trakcie przygotowań do forsowania rzeki. My kontynuujemy nasze badania, związane z bojem pod Sieburczynem. Najpierw próbowaliśmy dokładnie określić miejsce bitwy. Teraz czeka nas już tylko sprawdzenie ostatnich, dostępnych dokumentów i konkretne poszukiwania na tym terenie. 01:50 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 03:20 SIOSTRA IZABELA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Siostra Izabela - Zofia Łuszczkiewicz. Najważniejszym wątkiem filmu będzie współpraca siostry Izabeli z podziemiem niepodległościowym po 1945 oraz sprawa jej uwięzienia przez komunistyczne władze. W filmie opowiemy jednak nie tylko o ostatnich latach życia siostry Izabeli i tragicznym w skutkach konflikcie z totalitarnym systemem. To będzie także film o jej współpracy z Armią Krajową i działaniach skierowanych przeciwko niemieckim okupantom. Cofniemy się także głębiej w przeszłość. Opowiemy o jej dzieciństwie i młodości spędzonych w dużej mierze w Krakowie, podkreślimy także rolę wychowania jakie odebrała (urodziła się w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych). Dzięki temu wizja jej osoby zaprezentowana w filmie będzie spójna. Późniejsza postawa siostry w czasach komunistycznych ma źródło w krakowskich czasach i w jej rodzinie. Ważnym wątkiem będzie także jej praca jako pielęgniarki. Była wszechstronnie wykształcona (studiowała w Polsce i we Francji), kierowała m.in. Szkołą Pielęgniarską we Lwowie, wielokrotnie uczestniczyła w kongresach na temat nowoczesnego pielęgniarstwa w Wiedniu, Londynie czy Nowym Jorku.