TVP Historia Sobota, 03.04.2021 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - zmarł Juliusz Słowacki; 1933 - pierwszy przelot samolotem nad Mount Everest; 1948 - Harry Truman podpisał tzw "Plan Marshalla"; 1981 - ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność"; 07:05 BIBLIA - JÓZEF, CZ. 1 (THE BIBLE - JOSEPH, P. 1,) Serial biblijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1996 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Paul Mercurio, Ben Kingsley, Martin London, Ann Warren Lesley Józef - ukochany syn Jakuba, sprzedany przez zawistnych braci kupcom wędrującym do Egiptu. Potifar, wysoki urzędnik faraona, kupuje Józefa, a przekonawszy się o jego rzetelności i uzdolnieniach, obi z niego zarządcę swoich dóbr. Józef przepowiedziawszy siedem lat tłustych i siedem lat chudych, zostaje wysokim urzędnikiem faraona. Gromadzi zboże na lata głodu. Gdy przychodzi susza, Egipt ma wystarczające zapasy żywności. 08:00 Z ANDRUSEM PO GALICJI - WADOWICE Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Wadowice to miasto, gdzie dla Jana Pawła II "wszystko się zaczęło". W odcinku m.in. spotkanie z raperem, który śpiewał dla Ojca Świętego, o smaku wadowickiego miodu i jabłek, a także o liceum, do którego chodzili święci. 08:35 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - JAJA NA WIELKANOC Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa rusza do miejscowości Luszkowo niedaleko Świecia. Znajduje się tu pięknie odrestaurowana stara, kryta strzechą chata pana Zdzisława. To doskonałe miejsce, aby złamać kilka przepisów na wielkanocne śniadanie. Zwłaszcza że pan Zdzisław słynie w okolicy ze wspaniałych wielkanocnych bab drożdżowych, które wypieka w starych, stuletnich formach. Nasi przodkowie, którzy niezwykle restrykcyjnie przestrzegali postów, nie jedli mięsa przed Wielkanocą przez czterdzieści dni! Dlatego podczas wielkanocnego śniadania rzucali się przede wszystkim na szynki, kiełbasy, wędzonki, wszelkiego rodzaju mięsiwa. Dziś jemy nieco lżej, ale nie wolno zapominać o tradycji. Dlatego Karol przygotuje w polowych warunkach potrawy oparte o typowo wielkanocne składniki jak jajka czy żur, ale w zupełnie nowej odsłonie. Karol przygotuje trzy dania dobrze znane wszystkim mięsożercom, ale w wegetariańskiej odsłonie: 1/ Kwaśny biały barszcz grzybowy z wędzonką; 2/ Warzywa zapiekane z jajkami; 3/ Kanapka z jajkiem, zieloną sałatą i podpieczonym dorszem. 11:20 AMUR, NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI. DALEKI WSCHÓD (AMUR ASIA’S AMAZON. THE FAR EAST) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 12:25 TAJEMNICE WŁOSKICH MIAST. RZYM (ROME’S INVISIBLE CITY) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2015 Scenariusz: Michael Scott Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący) Dr Michael Scott, znawca starożytnej Grecji i Rzymu, prowadzi zespół ekspertów, który, dzięki dostępowi do najgłębszych wykopalisk pod Rzymem i wykorzystaniu najnowszych technik wizualizacji, może dopowiedzieć nieznane wątki z historii najbardziej inspirującego miasta starożytnego świata i niezwykłych ludzi, którzy w nim żyli i tworzyli. Niezwykła panorama Rzymu, tak samo jak kiedyś, w czasach jego budowy, zapiera dech w piersiach. Ale ten kultowy krajobraz miejski to tylko połowa historii. Jest jeszcze inny Rzym, którego nie widziało zbyt wiele osób. Od ogromnych podziemnych kamieniołomów, podziemnych akweduktów, rozległych cystern wodnych po bogato zdobioną świątynię i grobowce oraz skomplikowane windy, drzwi pułapkowe i inne mechanizmy pod Koloseum. Ten film po raz pierwszy ukazuje podziemną historię genialnych Rzymian i to, jak zaplanowali, stworzyli i żyli w swoim wspaniałym mieście ponad dwa tysiące lat temu. 13:25 KRZYŻACY Film historyczno - kostiumowy, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 16:20 SPÓR O HISTORIĘ - NA SYBIR PO WYZWOLENIU Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Na początku stycznia 1944 roku maszerująca na Berlin Armia Czerwona przekroczyła przedwojenną granicę z Polską. W ślad za nią wchodziły oddziały NKWD. Na zajmowanych terenach rozpoczynały się rządy znaczone terrorem. Podejrzewani o niesprzyjanie nowej władzy byli aresztowani i osadzani w obozach specjalnych. Często powstawały one na miejscu dotychczasowych niemieckich więzień i obozów koncentracyjnych. Stąd więźniów kierowano na wschód. Tak było chociażby w Rembertowie. W marcu 1945 roku wyruszył stąd liczący blisko dwa tysiące ludzi transport na Ural. Wśród zesłanych znajdował się nierozpoznany wówczas przez NKWD zastępca komendanta głównego Armii Krajowej gen. Emil Fieldorf "Nil" ukrywający się pod nazwiskiem Walenty Gdanicki. 16:55 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - PESACH ŚWIĘTO WYZWOLENIA Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący Łukasz Modelski przyrządzi kurę faszerowaną macą oraz deser z jabłek, orzechów i migdałów. 17:30 NIE MOGŁEM INACZEJ. KAPŁAN I ŻOŁNIERZ PS. SKI Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia księdza Michała Pilipca, księdza, który powinien znaleźć się w panteonie niezłomnych bohaterów walki o niepodległość RP, ofiar komunistycznego terroru. Był jednym z pierwszych kapłanów Kościoła rzymskokatolickiego bestialsko zamordowanych przez reżim komunistyczny, po wkroczeniu Armii Czerwonej i armii gen. Berlinga na tereny RP. Szczegółowa, filmowa rekonstrukcja życia i śmierci księdza Michała Pilipca ukaże w pełni jego postawę chrześcijańską i patriotyczną w powojennych czasach terroru Urzędu Bezpieczeństwa. 18:20 SKARBY OPACTWA W KRZESZOWIE Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2012 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Zdzisław Cozac, Stanisław Plewa Wykonawcy: Janusz Szydłowski Mamy jeszcze w Polsce mało znane miejscowości, które mogą się poszczycić zabytkami najwyższej światowej klasy. Jednym z takich miejsc, budzących największe zdziwienie i podziw, jest Krzeszów koło Kamiennej Góry na Dolnym Śląsku. W malowniczym krajobrazie sudeckim dominuje monumentalne pocysterskie opactwo, którego początki sięgają XIII wieku, dziś sanktuarium Matki Bożej Łaskawej, określane przez znawców europejską perłą baroku. Filmową opowieść o historii i skarbach opactwa rozpoczyna słynna toccata d - mol Jana Sebastiana Bacha wykonana na krzeszowskich organach, o wschodzie słońca, przez wybitnego organistę prof. Andrzeja Chorosińskiego. Końcówka tego samego utworu, o zachodzie słońca, stanowi zakończenie filmu. Ta muzyczna klamra zawiera prezentację najważniejszych obiektów opactwa: Bazylikę Łaski Najświętszej Maryi Panny o dwuwieżowej fasadzie z unikalną dekoracją rzeźbiarską, Mauzoleum Piastów świdnicko - jaworskich, kościół pw. św. Józefa oraz okazały budynek klasztorny. Obiekty te kryją wspaniałe dzieła sztuki: m.in. malowidła sklepienne śląskiego Rembrandta Michała Willmanna; zaliczane do najwspanialszych w Europie, bogato dekorowane figurami świętych stalle; największe na Śląsku organy czy ikonę Matki Bożej Łaskawej z połowy XIII wieku - najstarszy wizerunek maryjny w Polsce. W olśniewającej barokowej oprawie toczy się współczesne życie krzeszowskiego Sanktuarium: uroczyste msze i procesje. To wielkie dzieło mecenasów sztuki i artystów wielu nacji dzięki rewaloryzacji przeprowadzonej przez Diecezję Legnicką z pomocą funduszy unijnych, prezentuje się dziś okazale, jak nigdy w swojej długiej, burzliwej historii. Warto to miejsce odwiedzić! 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 26. ŚWIAT W CZASACH CHRYSTUSA Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Górski Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Postać Jezusa znamy z Ewangelii i wydaje nam się bliska. Ale czy naprawdę wiemy, jak wyglądał ówczesny świat? Świat wojen i okrucieństwa, w którym rządziła bezwzględna siła. Przesłanie Jezusa o miłości bliźniego, przebaczeniu win i nadstawieniu drugiego policzka musiało w tych okolicznościach brzmieć rewolucyjnie. Ziemie żydowskie znajdowały się pod kontrolą Imperium Rzymskiego i były pogrążone w stanie zamętu religijnego i politycznego. Stronnictwa Saduceuszy i Faryzeuszy zaciekle rywalizowały o wpływy. Ortodoksyjni wyznawcy judaizmu widzieli w rosnącej popularności Jezusa zagrożenie. Czym jeszcze żyli mieszkańcy ówczesnej Judei i Galilei? Jakie wydarzenia i procesy rozgrywały się w Imperium Rzymskim, w kręgu kultury helleńskiej, w Egipcie. Jaki był ich wpływ na Ziemię Biblijną? Co nurtowało umysły Rzymian, Greków i Żydów? Ludzi nauki, filozofów i poetów? "Świat w czasach Chrystus"a to temat tego odcinka teleturnieju. 20:00 KATYŃ. OSTATNI ŚWIADEK (LAST WITNESS, THE) Dramat historyczny, 89 min, Wielka Brytania/Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Szkopiak Aktorzy: Alex Pettyfer, Robert Więckiewicz, Talulah Riley, Piotr Stramowski Powojenny Bristol. Dziennikarz Stephen Underwood (Alex Pettyfer) marzy o sławie i temacie, który wreszcie rozkręci jego karierę. Ta szansa rodzi się, gdy Stephen przypadkowo wpada na trop sprawy samobójstwa polskiego żołnierza przebywającego w lokalnym obozie dla uchodźców. Kierowany dziennikarskim instynktem, Stephen dociera do informacji o tym, co tak naprawdę wydarzyło się w Katyniu. Ujawnienie tych faktów wpłynie na losy całej powojennej Europy. 21:40 KLERYCY W KOMUNISTYCZNEJ ARMII Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2017 Reżyseria: Stanisław Królak, Elżbieta Szumiec - Zielińska Scenariusz: Stanislaw Królak, Elżbieta Szumiec - Zielińska W 1959 r. władze komunistyczne złamały zawarte dziewięć lat wcześniej porozumienie między Rządem a Episkopatem Polski o niepowoływaniu seminarzystów do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Zanim rozpoczęło się wcielanie alumnów do wojska, zdecydowano, że państwo będzie nadzorować ich kształcenie w seminariach duchownych. Podkreślano, że nowy narybek duchowieństwa rzymsko - katolickiego jest sfanatyzowany, ślepo wykonuje wytyczne swego kierownictwa i nie daje gwarancji lojalnej współpracy z władzami państwowymi. 12 października 1959 roku Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz poinformował Episkopat Polski, że (...) ze względu na wysoce niewłaściwą atmosferę panującą w seminariach duchownych, jak również wywołującą kategoryczny sprzeciw postawę społeczną młodego duchowieństwa, minister oświaty i Urząd do Spraw Wyznań sprawować będą nadzór nad wyższymi i niższymi diecezjalnymi i zakonnymi seminariami duchownymi. Wobec sprzeciwu biskupów rozpoczęto wcielanie kleryków do wojska. 22:45 NOCE I DNIE Film obyczajowy, 170 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Karol Strasburger, Barbara Ludwiżanka, Jerzy Kamas, Ilona Kuśmierska, Stanisława Celińska NOCE I DNIE po rekonstrukcji, w jednej części (wersja reżyserska). Film nominowany do Oscara. Ekranizacja wydanej w 1934 roku powieści Marii Dąbrowskiej. W kinach obejrzało ją blisko 25 mln widzów. Reżyser mówił: "Zafascynował mnie proces przemijania, śledzenie 40 lat życia bohaterów, Barbary i Bogumiła. W moim przekonaniu"Noce i dnie"są rzadko spotykanym utworem o przemijaniu, jakie wydała światowa literatura, a Barbara Niechcic to jeden z najpiękniejszych i równocześnie najbardziej złożonych portretów kobiecych w naszej literaturze". Saga rodzinna, ukazująca losy rodzin Niechciców i Ostrzeńskich, od upadku powstania styczniowego do wybuchu I wojny światowej. 01:45 BAGAŻ STRACHU Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2013 Reżyseria: Jerzy Bojanowski "Bagaż strachu" otrzymał nagrodę Złotego Opornika na V Festiwalu Filmów Dokumentalnych Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci Gdynia 2013. Opowiada o wydarzeniach rozgrywających się w latach 70. XX wieku. Autorzy dokumentu wykorzystali wiele materiałów archiwalnych z okresu PRL - u, ale także wprowadzono elementy animacji komputerowej. Osią fabuły jest nielegalne sprowadzenie do Polski z Zachodu powielacza, czyli urządzenia do kopiowania tekstów. Tę brawurową akcję podjęli ówcześni studenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego - Piotr Jegliński, Janusz Krupski, Bogdan Borusewicz i Wit Wojtowicz, którzy postanowili wydawać książki zakazane przez władze PRL - u. Jeden z konspiratorów wyjeżdża do Paryża, gdzie kupuje powielacz, który następnie zostaje przemycony przez Londyn do Lublina, co dało początek niezależnemu ruchowi wydawniczemu w naszym kraju. Film odsłania kulisy sprowadzenia powielacza do Polski, pokazuje towarzyszący temu przedsięwzięciu strach: kontrole na granicy, konspiracyjne metody kontaktowania się studentów między sobą. Głównym inicjatorem powstałego w Lublinie w połowie lat 70. środowiska podziemnego ruchu wydawniczego był Janusz Krupski (zginął w 2010 r. katastrofie smoleńskiej).