TVP Kultura Wtorek, 30.03.2021 09:20 SONATA KSIĘŻYCOWA (MOONLIGHT SONATA) Melodramat, 83 min, Wielka Brytania 1937 Reżyseria: Lothar Mendes Scenariusz: Edward Knoblock Aktorzy: Ignacy Jan Paderewski, Charles Farell, Marie Tempest, Barbara Greene, Eric Portman, Graham Browne, Queenie Leonard, Lawrence Hanray i inni Przedwojenny program, jaki polscy widzowie oglądający "Sonatę Księżycową" mogli nabyć w kinach przed seansem, tak reklamował film Lothara Mendesa: "Na usilne prośby całego świata mistrz Paderewski zgodził się wystąpić po raz pierwszy w filmie, aby pozostawić potomności dokument swego wielkiego geniuszu. Powstał film o wartości nieprzemijającej, a przy tym przepiękna opowieść o czarodziejskim wpływie muzyki na kochające się serca". Dla współczesnych odbiorców "Sonata Księżycowa" ma przede wszystkim walor dokumentalny jako zapis gry sławnego pianisty i kompozytora. Mistrz wykonuje w filmie utwory Beethovena, Chopina, Griega, Liszta oraz słynny Menuet G - dur własnego autorstwa. Tło akcji filmu stanowią londyńskie pałace i malownicze szwedzkie plenery. Eric Molander, zarządca majątku ziemskiego baronowej Lindenborg, kocha się w jej wnuczce, pięknej Ingrid. Młoda dziewczyna nie jest jednak pewna stanu swych uczuć i powstrzymuje się od jednoznacznych deklaracji. Przymusowe lądowanie na terenie posiadłości baronowej samolotu pasażerskiego lecącego do Paryża, sprowadza pewnego dnia pod jej dach troje niespodziewanych gości. Jednym z nich jest światowej sławy pianista Ignacy Jan Paderewski. Drugi, Mario de la Costa, wygląda na osobnika o dość wątpliwej reputacji, ale na Ingrid, która wiodła dotąd dość nudne, niemal pustelnicze życie na prowincji, jego sprytna, uwodzicielska gra wywiera duże wrażenie. Naiwna, łatwowierna dziewczyna gotowa jest niebawem uciec z nim z domu. Gdy Molander odkrywa zamiary ukochanej, bezskutecznie próbuje ją ostrzec. Wreszcie, zdesperowany, informuje baronową, że de la Costa to łowca posagów, w dodatku już żonaty. Ale baronowa, podejrzewając, że zarządcą kieruje jedynie zazdrość, lekceważy jego ostrzeżenia i nakazuje mu opuścić posiadłość. Wydaje się, że nieszczęsny Eric już na zawsze utraci ukochaną. 11:00 LALKA - ODC. 1/9 - POWRÓT Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Alina Janowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedmann, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Zygmunt Apostoł, Stanisław Jaroszyński, Teresa Lipowska, Józef Łodyński, Wojciech Machnicki, Tadeusz Teodorczyk, Jerzy Tkaczyk i inni "To powieść stworzona na serial" - mówił Ryszard Ber w trakcie realizacji telewizyjnej wersji "Lalki". Zadanie miał niełatwe. Po pierwsze książka Bolesława Prusa należy do kanonu literatury polskiej i stworzenie jej równorzędnego, ekranowego ekwiwalentu to trudne i ryzykowne. Po drugie Ber musiał się liczyć z porównaniami do wcześniejszej, kinowej adaptacji dokonanej przez Wojciecha Hasa. Z perspektywy roku 2000 można powiedzieć, że "Lalka" jako serial przetrwała próbę czasu, a nawet zaskarbiła sobie sympatię sporej części widzów, o czym świadczą liczne wznowienia. Cykl Bera jest też znacznie bliższy literackiemu oryginałowi niż film Hasa, w którym np. pominięto "pamiętnik starego subiekta". Nie znaczy to oczywiście, że serial przyjęto bezkrytycznie. Część recenzentów wytykała reżyserowi błędy obsadowe, narzekano też na stosunkowo niską temperaturę relacji między Wokulskim a Izabelą. Zgodny aplauz wywołała chyba tylko kreacja Bronisława Pawlika jako Rzeckiego. W interpretacji krakowskiego aktora pan Ignacy był jakby żywcem przeniesiony z Prusa. Rozbrajająco naiwny politycznie, do końca wierny w przyjaźni, przywiązany do staroświeckich zasad w handlu, dla ludzi dobry i współczujący, w interesach uczciwy. Za swą rolę Pawlik otrzymał kilka nagród, w tym "Złoty Ekran". Twórców "Lalki" wyróżniano zresztą wielokrotnie (liczne Nagrody Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, laury na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie). Warszawa, rok 1878. Na Krakowskim Przedmieściu mieści się wielki sklep galanteryjny "J. Mincel i S. Wokulski". Pod nieobecność pryncypała, a zarazem przyjaciela - Wokulskiego, sklep prowadzi pan Ignacy Rzecki. Pewnego dnia Stanisław Wokulski wraca z zagranicy, przywożąc duży majątek, którego dorobił się na dostawach wojskowych. Główną motywacją działań kupca jest romantyczna miłość do pięknej Izabeli Łęckiej, córki zrujnowanego arystokraty. Ta jednak widzi w nim jedynie żałosnego parweniusza. 12:20 JA GORĘ! Film krótkometrażowy, fantasy, 27 min, Polska, 1967 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Jerzy Turek, Jerzy Wasowski, Cezary Julski, Kaziemierz Rudzki, Krystyna Kołodziejczyk, Marian Opania, Władysław Hańcza Krótkometrażowy film z telewizyjnej serii "Opowieści niesamowitych" - I nagroda na krakowskim OFFK w 1968 r. w kategorii "innych form". Komediowe ujęcie tematu duchów pozwoliło twórcom filmu, zrealizowanego na podstawie opowiadania Henryka Rzewuskiego, równie sympatycznie sportretować wszystkie postaci - żyjące i te z zaświatów. Ogromną zasługę mają tu aktorzy - Jerzy Turek, wspaniały Kazimierz Rudzki i Jerzy Wasowski oraz Władysław Hańcza, użyczający swego głosu duchowi potępienia. Autora nawiedza duch szlachcica Pogorzelskiego, opowiada mu swoją historię. Za życia, działając na polecenie biskupa, osiadł na zamku w Samsonowie, aby odnowić zniszczoną budowlę. W pracach renowacyjnych przeszkadzał mu jednak duch dawnego właściciela, niejakiego Zatorskiego, który wciąż powtarzał kwestię: "Pan tu, panie Pogorzelski, robisz swoje - a ja gorę!" Powiadomiony o wszystkim biskup odprawił w zamku egorcyzmy, ale na próżno. Udręczony Krzywda - Pogorzelski zmarł. Nawet po śmierci nie uwolnił się jednak od swego prześladowcy. Gdy opowiada tę niesamowitą historię autorowi, duch Zatorskiego nadal powtarza swoje "Ja gorę!" 12:55 DOCENT H. Film fabularny telewizyjny, 21 min, Polska, 1964 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Gaj Sandbarmay Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Jan Machulski, Andrzej Rausz Docent Hammler zamierza stworzyć nowy porządek świata. W tym celu konstruuje cyborgi. Jeden z nich, Traumer, zostaje asystentem profesora Fossa. Hammler chce podstępem przeszczepić mózg naukowca swoim sztucznym tworom. 14:55 CZERWONY! SZTUKA AWANGARDY W KRAJU SOWIETÓW (RED! ART IN THE LAND OF THE SOVIETS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Pierre - Henri Gibert Rosja, luty 1917 r. - seria strajków wstrząsa Petersburgiem, doprowadzając do końca carskich rządów. Wielka rewolucja zaczyna się od entuzjastycznego poparcia klasy robotniczej i postępowej inteligencji. Od czasu krwawej niedzieli i nieudanej rewolucji w 1905 r. Rosja nie widziała takiego klimatu zmian i emancypacji, wywołujących fale wstrząsów w społeczeństwie, a zwłaszcza w świecie sztuki. Poszukiwanie nowych środków wyrazu jest wspólne dla wszystkich dziedzin artystycznych: w malarstwie rozwijają się nowe ruchy (w tym rayonizm, suprematyzm, konstruktywizm). W 1917 r. rewolucja polityczna podąża śladami rewolucji estetycznej. Rewolucjoniści i artyści maszerują obok siebie, a Malewicz, Gonczarowa, Kandinsky, Rodczenko pełnią rolę przywódców i odgrywają aktywną rolę w budowaniu nowego społeczeństwa. Dzieła sztuki, przeżycia i wolne studia artystów rozwijają się. Pod jarzmem Stalina awangardowi artyści nie mają innego wyboru, jak przyjąć naturalistyczną estetykę, bardziej dostępną dla mas. Malarze realistów są umieszczani na piedestale, podczas gdy Malewicz, Rodczenko i Lissitsky walczą o dalszą pracę. Jednak w ruchu realistycznym i po śmierci Stalina pojawia się nowe pokolenie artystów (takich jak Deyneka, a następnie Bulatovand i Kabakov), którzy specjalizują się w obchodzeniu zasad w celu ożywienia kreatywności i innowacji w formach. Nie ma większej siły niż sztuka. Autorzy filmu, wykorzystując archiwalne zdjęcia, dokumenty i nagrane materiały, a także badania nad projektowaniem graficznym, opowiadają o powstaniu ruchów, które ukształtowały sztukę XX wieku. Film opowiada także o dumnych, zaangażowanych twórcach. 16:05 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - FRANCISCO GOYA Y LUCIENTES Magazyn, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Lucyna Lencznarowicz Francisco Goya, hiszpański malarz i grafik uważany za najważniejszego twórcę przełomu XVIII i początku XIX wieku, stworzył serię rycin zatytułowaną "Okropności wojny". Grafiki powstały w latach 1810 - 1820 pod wpływem wojen napoleońskich, toczących się na terytorium Hiszpanii od 1808 do 1814 roku. Cykl jest realistyczny, pełen drastycznych szczegółów. Jest pierwszym w sztuce europejskiej tak jednoznacznie antywojennym dziełem. O kilku wybranych grafikach opowie Lucyna Lencznarowicz. 16:15 KURARA (KURARA: HOKUSAI NO MOSUME) Film fabularny telewizyjny, 73 min, Japonia, 2017 Reżyseria: Takao Kato Aktorzy: Aoi Miyazaki, Hiroki Miyake, Ryuthei Matsuda, Kimiko Yo Film oparty na biografii córki jednego z najwybitniejszych malarzy japońskich, twórcy barwnych drzeworytów, świetnego rysownika, pejzażysty i ilustratora z przełomu XVIII i XIX wieku - Hokusai Katsushika. Swojej córce O - Ei wpajał on od najmłodszych lat zamiłowanie do malarstwa. Dziewczynka zaczęła postrzegać świat, jego barwy i kształty z myślą o przenoszeniu swych wrażeń na papier lub drewno, a malowanie stało się sensem jej życia. Po ojcu odziedziczyła niebywały talent, ale też wolnomyślicielstwo, była kobietą dosyć ekscentryczną jak na owe czasy, rozwiodła się z nudnym mężem, by oddać się swej malarskiej pasji. Asystowała ojcu w jego pracowni przy tworzeniu zamówionej serii obrazów "36 widoków góry Fudżi", zafascynowana barwami i półcieniami wypracowała własny styl malarski. Odtwarzała sceny z życia codziennego Japończyków, krajobrazy, florę, faunę, wykazując znakomite opanowanie rzemiosła i bujną wyobraźnię. 18:00 TAMTE LATA, TAMTE DNI - TERESA LIPOWSKA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuc - Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem gościem programu jest popularna aktorka Teresa Lipowska. 18:55 ROZWAŻNA I ROMANTYCZNA - ODC. 1/3 (SENSE AND SENSIBILITY) Serial kostiumowy, 51 min, Wielka Brytania, 2008 Autor: Jane Austen Reżyseria: John Alexander Scenariusz: Andrew Davies Aktorzy: Hattie Morahan, Charity Wakefield, Dominic Cooper, Dan Stevens Adaptacja powieści Jane Austen. Anglia, XVIII wiek, Kiedy pan Dashwood umiera, prawowitym właścicielem posiadłości w Sussex zostaje jego syn z pierwszego małżeństwa John. Po śmierci męża, wdowa wraz z trzema córkami (Elinor, Marianne i Margaret) muszą przeprowadzić się do skromnego domu na wsi w Devonshire. Jedynym wyjściem z sytuacji jest odpowiednie zamążpójście dziewcząt, które pozwoli im na zdobycie fortuny i wejście w świat wyższych sfer. Z pomocą bogatego sąsiada, sir Johna Middletona, wkrótce pojawiają się odpowiedni kandydaci. Są wśród nich dziarski Willoughby, przyszły wikariusz Edward Ferrars i emerytowany kolonialny dżentelmen pułkownik Brandon. Jednak nie wszystko ułoży się tak, jakby sobie tego życzyły bohaterki. 20:00 RUSAŁKA (THE METROPOLITAN OPERA - RUSALKA) Opera, 178 min, USA, 2017 Reżyseria: Mary Zimmerman Wykonawcy: Kristine Opolais, Brandon Jovanovich, Jamie Barton, Eric Owens, Mark Elder, Met Orchestra, Met Choir Rusałka Antonina Dvoraka pod dyrekcją Sir Marka Eldera w uznanej przez krytyków inscenizacji Mary Zimmerman w The Metropolitan Opera. Główną partię wykonuje znakomita śpiewaczka Kristine Opolais. 23:10 LEKKIE OBYCZAJE - DWORZEC DLA DWOJGA (VOKZAL DLYA DVOIKH) Film fabularny kinowy, 132 min, ZSRR, 1982 Reżyseria: Eldar Riazanow Zdjęcia: Wadim Alisow Muzyka: Andriej Petrow Aktorzy: Ludmiła Gurczenko, Oleg Bazilaszwili, Nikita Michałkow, Nonna Mordjukowa Wzruszająca opowieść o miłości dwojga samotnych ludzi, którzy poznają się na dworcu kolejowym prowincjonalnego miasteczka. Smutna komedia - - takie określenie chyba najbardziej pasuje do "Dworca dla dwojga" - jest filmem nastroju i zamyślenia. Riazanow jest mistrzem obserwacji, potrafiącym z błahych szczegółów zbudować sytuacje frapujące i nieodparcie śmieszne. Ludmiła Gurczenko stworzyła tu niezapomnianą kreację, subtelnie ukazując spowodowaną przez miłość przemianę krzykliwej kelnerki z dworcowej restauracji w opiekuńczą i pełną oddania kobietę. [Filmoteka Narodowa] 01:55 PANORAMA KINA POLSKIEGO - KATYŃ. OSTATNI ŚWIADEK (THE LAST WITNESS) Film fabularny kinowy, 89 min, Wielka Brytania/Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Szkopiak Aktorzy: Alex Pettyfer, Robert Więckiewicz, Talulah Riley, Piotr Stramowski Powojenny Bristol. Dziennikarz Stephen Underwood (Alex Pettyfer) marzy o sławie i temacie, który wreszcie rozkręci jego karierę. Ta szansa rodzi się, gdy Stephen przypadkowo wpada na trop sprawy samobójstwa polskiego żołnierza przebywającego w lokalnym obozie dla uchodźców. Kierowany dziennikarskim instynktem, Stephen dociera do informacji o tym, co tak naprawdę wydarzyło się w Katyniu. Ujawnienie tych faktów wpłynie na losy całej powojennej Europy.