TVP Dokument Czwartek, 31.03.2022 06:00 DZIKA POLSKA - ŚWIATOWA UNIA ŻUBRÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Jest symbolem skutecznej ochrony przyrody i eksportową chlubą polskich przyrodników. Nasz kraj wręcz kojarzy się z żubrem. Ale - dodajmy: z żubrem w Puszczy Białowieskiej, bo tu, w ostatnim pierwotnym lesie Europy został ocalony od zagłady i przywrócony naturze. W ich cieniu pozostają żubry, sprowadzone w połowie minionego stulecia w Bieszczady. Mają niewielką przymieszkę krwi górskich, wymarłych już dziś żubrów kaukaskich. To zwierzęta naprawdę dzikie, których zresztą nikt tutaj nie zaprasza zbyt szerokim gestem do żłobu i nie oswaja. Nie mają, jak białowieskie, pokazowych wybiegów. Ich historia jest nie mniej ciekawa i równie pełna meandrów, jak tamtych. Zna ją dobrze, bo i prawie od początku czynnie się jej przypatruje prof. Kajetan Perzanowski. Traktuje zwierzęta nieledwie jak dalszych członków rodziny. Ale prace, zmierzające do odnowy górskiego stada żubrów wykraczają poza wszelką rodzinność, a nawet poza granicę państwa. Chodzi o stworzenie całego karpackiego państwa leśnych i zarazem górskich żubrów, sięgającego po Bałkany. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 115 PIŁA Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Piłę. Wiele miast w Polsce i Europie może pozazdrościć jej pięknej i dzikiej rzeki, która przepływa przez sam środek miasta. Gwda jest nie tylko łamańcem dla języka, ale i jej nieregulowany nurt łamie się malowniczo. Meandrująca rzeka stanowi wielki walor przyrodniczy i jest także popularnym szlakiem kajakowym. W sercu miasta znajduje się olbrzymi plac ukształtowany w latach 60. XX wieku. Jeszcze 80 lat temu w tym miejscu znajdował się brukowany Nowy Rynek - najelegantszy plac w Pile, z ratuszem oraz kościołem ewangelickim. Ten świat przestał istnieć na początku 1945 roku, kiedy Armia Czerwona doszczętnie zniszczyła historyczne centrum. W swoich dziejach miasto wielokrotnie dotknęły dramatyczne wydarzenia. Piła obróciło się w perzynę podczas potopu szwedzkiego, po rozbiorach Polski była silnie germanizowana, a po 1918 roku pozostawiona w granicach Niemiec. Mimo to nie tylko przetrwała, ale i przeobraziła się w nowoczesne i zielone miasto. Dziś warto je odwiedzić chociażby z uwagi na najbardziej znanego pilanina - Stanisława Staszica. Ten słynny mąż stanu uhonorowany został tutaj nie tylko odlaną z brązu ławką, ale i popiersiem umieszczonym w parku swojego imienia czy monumentalnym pomnikiem ustawionym przy bulwarach nad Gwdą. Ma też swoje muzeum biograficzne, które powstało w jego dawnym domu rodzinnym. 07:00 EPIDEMIE: NIEWIDZIALNY WRÓG (EPIDEMICS: THE INVISIBLE THREAT / EPIDEMIES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Raphael Hitier, Anne Poiret Film dokumentalny opowiadający o dotychczasowych światowych epidemiach. W ciągu 60 lat pojawiło się 350 chorób zakaźnych, Ebola, grypa H7N9 i MERS - CoV (bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej) to patogeny zabijające w 40 do 90 procentach przypadków. Tajemnicze wirusy pochodzące ze świata zwierzęcego, które na skutek mutacji mogą być równie groźne, jak grypa hiszpanka i AIDS. W 1918 roku grypa hiszpanka spowodowała więcej ofiar niż pierwsza wojna światowa. Zakażeniu uległa jedna trzecia światowej populacji. Od tamtej pory dzięki polepszeniu warunków higienicznych, dzięki szczepionkom i antybiotykom udało się znakomicie zmniejszyć liczbę ofiar. AIDS zabił ponad 36 milionów ludzi. W ciągu trzydziestu lat opanował cały świat. Zmienił nasze zachowania i wierzenia. AIDS wciąż trzyma w szachu medyków, którzy obwieścili koniec ery epidemii. Skąd pochodzą te wirusy? Dlaczego pojawiają się tak nagle? Czy możemy się przed nimi chronić? Dla stojących na straży naszego zdrowia naukowców rozpoczął się wyścig z czasem. Teraz wiemy o patogenach dużo więcej. Znamy ich DNA i skalę mutacji. Nie wiemy, gdzie do nich dojdzie. Wymaga się od nas, byśmy to przewidzieli, a przyroda jest dużo bardziej zmyślna od nas. 08:10 DANIA. DZIKA I PIĘKNA 2. MORZE I WYBRZEŻA (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 2. THE SEA AND COASTLINE) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. 09:15 DZIKA PÓŁNOC ODC. 1 LAS (WILD NORTH EP. 1 THE FOREST) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Arne Naevra, Torgeir Lande Seria dokumentalna o dzikiej, dalekiej północy. Odcinek pierwszy opowiada o lasach, gdzie poznamy samicę niedźwiedzia wraz z trzema młodymi niedźwiadkami wychowującymi się w tym trudnym środowisku. Na skraju lasu będziemy obserwować potężnego łosia na rykowisku. Ale jeszcze rzadszy widok to zaloty potężnych ptaków. Z pokrytych bujną zielenią lasów, przez góry, lodowce i wybrzeże Norwegii - po zimną, arktyczną Północ dalekich wysp Swalbardu w Morzu Barentsa. To najdalej wysunięty na północ kraniec Europy. Przetrwać tu mogą tylko mistrzowie, którzy wiedzą, jak się znaleźć w takich warunkach. Stworzenia Skandynawii są płochliwe i trudne do namierzenia. Wieki polowań i połowów zniszczyły zaufanie do człowieka, więc zbliżenie się do nich to wyjątkowe wyzwanie. Tym razem udało się po raz pierwszy ukazać z bliska sekretne życie dzikiej przyrody Północy. Od kilku lat fotografowie Arne Nvra i Torgeir Beck Lande filmują nieznaną, dziką naturę Skandynawii. Wymaga to nowych technologii i ogromnej cierpliwości. Skandynawię pokrywa wiele pasm górskich i lasów. 10:15 Z AMSTERDAMU DO ODESSY ODC. 5 (FROM AMSTERDAM TO ODESSA / VOM AMSTERDAM BIS ODESSA 5. HAVEL PIKE PERCH AND AN AIRFIELD FOR THE PEOPLE) Cykl dokumentalny, 25 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dagmar Brendecke Dokumentalny film drogi, w którym bohater, holenderski pisarz i muzyk, Auke Hulst, przemierzy 2500 km środkiem Europy od Amsterdamu do Odessy. Podróżuje autostopem, ale drogami wodnymi, od holenderskich kanałów po Morze Czarne, przemierzając europejskie kraje. Będą to drogi wodne północnych Niemiec, malownicze polskie rzeki i bagna Białorusi oraz rozległe zbiorniki wodne na Ukrainie. Wszędzie wysokie niebo, rozległe obszary wiejskie i woda. Odkryjemy różne krajobrazy i miasta: pola gazowe jego fryzyjskiej ojczyzny, zagubioną granicę między dwoma państwami niemieckimi, słynne lotnisko w Berlinie, odkryte na nowo warszawskie Waterside, europejskie przygraniczne miasto Brześć, miasto duchów Prypeć koło Czarnobyla, plac w Kijowie i słynne schody z widokiem na Morze Czarne. Będziemy gościć na barkach, łodziach rekreacyjnych i rybackich łodziach wiosłowych. Ciekawie będzie na pokładzie łodzi policyjnej, katamaranu i historycznego klipra. Ten film to film drogi na wodzie, 2500 km przygody w środku Europy w 10 odcinkach. 10:50 Z AMSTERDAMU DO ODESSY ODC. 6 (FROM AMSTERDAM TO ODESSA / VOM AMSTERDAM BIS ODESSA 6. AN ICE - BREAKER AND THE END OF THE JOURNEY) Cykl dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dagmar Brendecke Dokumentalny film drogi, w którym bohater, holenderski pisarz i muzyk, Auke Hulst, przemierzy 2500 km środkiem Europy od Amsterdamu do Odessy. Podróżuje autostopem, ale drogami wodnymi, od holenderskich kanałów po Morze Czarne, przemierzając europejskie kraje. Będą to drogi wodne północnych Niemiec, malownicze polskie rzeki i bagna Białorusi oraz rozległe zbiorniki wodne na Ukrainie. Wszędzie wysokie niebo, rozległe obszary wiejskie i woda. Odkryjemy różne krajobrazy i miasta: pola gazowe jego fryzyjskiej ojczyzny, zagubioną granicę między dwoma państwami niemieckimi, słynne lotnisko w Berlinie, odkryte na nowo warszawskie Waterside, europejskie przygraniczne miasto Brześć, miasto duchów Prypeć koło Czarnobyla, plac w Kijowie i słynne schody z widokiem na Morze Czarne. Będziemy gościć na barkach, łodziach rekreacyjnych i rybackich łodziach wiosłowych. Ciekawie będzie na pokładzie łodzi policyjnej, katamaranu i historycznego klipra. Ten film to film drogi na wodzie, 2500 km przygody w środku Europy w 10 odcinkach. 11:20 POLACY U ŹRÓDEŁ NILU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1983 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Bohdan Sienkiewicz Polskie misje pallotyńskie w miejscowościach Bikondo i Masaka w Rwandzie. Tubylcza ludność zajmuje się głównie rolnictwem i garncarstwem. Księża misjonarze i siostry zakonne mają za cel pomóc mieszkańcom w unowocześnieniu i usprawnieniu codziennego życia. Organizują żywność, pomoc medyczną i szkolnictwo. Prowadzą ośrodek zdrowia i sierociniec. Organizują warsztaty kulinarne, tkackie i szkołę dla matek. Pallotyni dbają o rozwój duchowy mieszkańców. Przy polskim kościele misyjnym skupia się życie lokalnej społeczności. Do dobrego smaku należy na przykład, by ślubowanie małżeńskie składać na ręce przełożonego pallotynów. Przykład Rwandy dowodzi, że tym, co decyduje o poziomie życia mieszkańców w Afryce, jest przede wszystkim spokój, stabilizacja i zaniechanie walk plemiennych. W tym zbożnym dziele mają swój udział Polacy. 11:45 GDZIEKOLWIEK BĘDĘ.... Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Autor: Piotr Poraj - Poleski Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Danuta Grechuta, Piotr Poraj - Poleski Wykonawcy: Danuta Grechutowa, Jan Kanty - Pawluśkiewicz, Grzegorz Turnau, Andrzej Sikorowski Dokument poświęcony wielkiemu i wszechstronnemu artyście, Markowi Grechucie. Narratorem jest Danuta Grechuta, żona i muza pieśniarza, malarza, architekta, poety i kompozytora, zakochanego w sporcie kibica. Opowiada ona, jak na co dzień była świadkiem zmagania się artysty z własną wrażliwością, jego walki o prawo do własnej odrębności, o prawo do własnego życia w zamkniętej społeczności krakowskich elit artystycznych i intelektualnych. Danuta Grechuta mówi też o namiętnościach i słabościach męża artysty, o jego lękach i radościach. Uczestniczyła w jego życiu, walczyła wraz z nim z chorobą i wspierała go w ciężkich chwilach. Powstał obraz osoby niezwykle ciepłej i niezależnej, charyzmatycznego poety, kompozytora i pieśniarza obdarzonego niespotykaną barwą głosu. Kamera pokazuje tak bliskie bohaterowi miejsca w Krakowie, jak: Politechnika, Rynek, Piwnica pod Baranami. W filmie wypowiadają się także inni ludzie bardzo blisko związani z Markiem Grechutą: m. in. Andrzej Sikorowski, Grzegorz Turnau, Leszek Aleksander Moczulski oraz syn artysty, Łukasz. 12:50 WRACAMY? Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Piejko Zdjęcia: Antoni Woodley Film przedstawia losy największej współczesnej emigracji Polaków, obecnie trzydziesto - , czetrdziestolatków, którzy około 10 lat temu udali się na emigrację do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Za pracą wyjechało wtedy ponad 2 mln osób. Socjologowie mówią w tym kontekście o całym tzw. pokoleniu nic, skazanym na wyjazd z kraju w poszukiwaniu godnego życia. 13:45 DZIKA PÓŁNOC - DZIKA PÓŁNOC ODC. 2 GÓRY (WILD NORTH EP. 2 THE MOUNTAINS) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Arne Naevra, Torgeir Lande Seria dokumentalna o dzikiej, dalekiej północy. Odcinek drugi opowiada o potężnych górach północnego krańca Europy, które wydają się bajecznie piękne, lecz dla dzikich stworzeń, które mają tu swój dom, to najtrudniejsze miejsce pod słońcem. Niemniej - dostosowują się do warunków w górach na dalekiej północy i żyją w zgodzie z naturą i zmianami pór roku. Po raz pierwszy udało się dwóm fotografom sfilmować płochliwego leminga. W niektórych latach zbocza gór są ich pełne i drapieżniki - futrzaste lub pierzaste - raczą się nimi obficie w krainie słońca o północy. Skandynawia posiada rozległe obszary górskie. Według mitologii kultury skandynawskiej, głęboko w lesie żyją trolle i olbrzymy. Kiedyś człowiek dzielił las z takimi zwierzętami jak łoś, lis polarny czy puchacz śnieżny - jeden z najrzadszych ptaków Skandynawii. Od wieków człowiek na nie polował, więc trudno je spotkać czy się do nich zbliżyć. 14:50 NAJDZIKSZE WYSPY ŚWIATA - DZIKIE WYSPY. FILIPINY WYSPY TAJEMNIC (WILDEST ISLANDS: THE PHILIPPINES: ISLAND OF MYSTERY) Cykl dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Filipiny to łańcuch wysp tropikalnych na Zachodnim Pacyfiku, które należą do najbardziej widowiskowych na Ziemi, bogatych w egzotyczną przyrodę. Tajemnicze stworzenia zamieszkują lasy i namorzyny. Rośliny stają się drapieżne, a ciemności wyciągają z kryjówek najbardziej skryte zwierzęta. Filipiny to ponad 7 tysięcy wysp na Pacyfiku Zachodnim. Są jednymi z najstarszych wysp na naszej planecie. Większość lądu pokrywają gęste lasy. Długość wybrzeża wysp stawia je na piątym miejscu na świecie. Położone na groźnym, pacyficznym pierścieniu ognia nieustannie są narażone na tajfuny, trzęsienia ziemi i wybuchy blisko dwudziestu aktywnych wulkanów. Te wyspy są również miejscem jednych z najbardziej zróżnicowanych na świecie gatunków zwierząt i roślin. Wśród występujących tu w dużej liczbie drapieżników, są jedne z najsprawniejszych, zamieszkujące gęste lasy wyspy Palawan, która leży między Morzem Południowochińskim na północnym zachodzie a morzem Sulu, na południowym wschodzie. To szósta co do wielkości wyspa na Filipinach, jest również najrzadziej zaludniona i najgęściej zalesiona. Gęsty las deszczowy i zamglone góry ciągną się przez całą długość wyspy. Pod koroną drzew znajduje się plątanina gałęzi i lian, będąca idealnym domem dla pewnych nadzwyczajnych myśliwych filipińskich - skorpiona, uzbrojonego w jadowite żądło, paraliżujące komórki nerwowe każdej ofiar. Równie groźna jest skolopendra olbrzymia, największa stonoga na świecie. Dorosły osobnik osiąga długość 20 cm. Palawańską dżunglą rządzi jednak binturong palawański, jedno z najrzadszych zwierząt filipińskich. Nie tylko zwierzęta rozwinęły specjalne umiejętności, by przetrwać w tutejszej dżungli, ale również flora. Dziwaczne, bulwiaste rośliny gęsto porastające skraj lasu, to dzbaneczniki, nazywane tak ze względu na swój kształt. Są groźniejsze niż wyglądają. To drapieżniki, ich źródłem pokarmu są żywe stworzenia. Istnieje ponad sto gatunków dzbaneczników, ale w palawańskiej dżungli występują tylko te z gatunku nepenthes philippinensis. Specjalne gruczoły wydzielają słodko pachnący nektar, co przyciąga zastępy mrówek, które wpadają w pułapkę. Poza gęstymi lasami porastającymi wyspę, na Palawanie jest jeszcze inny, ukryty świat. To wyrzeźbiona przez rzeki, spektakularna sieć jaskiń - Park Narodowy Rzeki Podziemnej Puerto Princesa. Gdy znika światło dzienne, mieszkańcy jaskini wypełzają z cienia. Ściany jaskini penetruje biczykoodwłokowiec, bliżej spokrewniony z pająkiem niż ze skorpionem. Tarantula jaskiniowa czeka, aż cieniutkie włoski na jej ciele się poruszą, sygnalizując obecność przyszłej ofiary. Olbrzymie kolonie nietoperzy tłoczą się na sklepieniu jaskini. Ciemne pęknięcia w skale, to idealne miejsce do spania w zwisie i ochrona przed drapieżnikami. Palawan jest siedzibą współcześnie żyjącego smoka, warana paskowanego. Waży ponad 25 kg i jest drugim co do wielkości jaszczurem na świecie. Spędza jedną trzecią życia w wodzie, lubi zamieszkiwać tereny przy rzekach i blisko morza. Palawan zapewnia mu idealne warunki. Warany mają tu łatwy dostęp do morza i są głównymi drapieżnikami na wyspie. W jaskiniach i klifach w całej Azji Południowo - Wschodniej gniazdują małe ptaszki collocalini z rodziny jerzykowatych. Budują gniazdka nie z gałązek i mchu, ale ze śliny. Ślina idealnie przywiera do ścian i schnie na powietrzu. Budowa gniazda trwa dwa miesiące. Gniazda te to główny składnik zupy z gniazda ptasiego, są tak cenne, że nazywają je białym złotem. Dla Tagbanua, jednego z najstarszych plemion filipińskich, gniazda collocalini od wieków są ważnym źródłem dochodu. Gniazda collocalini nie tylko zawierają cenne minerały, ale są też uważane za afrodyzjaki i lekarstwo dobre na wszystko. Są trudne do zdobycia, co sprawia że kilogram osiąga cenę nawet 10 tysięcy dolarów. Morze Południowochińskie nie tylko kształtuje wybrzeże wyspy, ale również pomaga w formowaniu bardzo skomplikowanych ekosystemów, czyli lasów namorzynowych. Tam gdzie słone wody spotykają się ze słodkimi, tworzy się unikalne środowisko. Błoto jest wszechobecne, a poziom zasolenia może zniszczyć większość roślin w ciągu kilku godzin. Niektóre rośliny świetnie się tu jednak rozwijają, tak jak namorzyny. To najbardziej wytrzymała formacja roślinna na świecie. Na wyspie Palawan istnieje mnóstwo egzotycznego pożywienia, ale jedno znalezione na namorzynach jest szczególnie ulubione. To olbrzymie, robakopodobne stworzenia zwane świdrakami okrętowcami. Świdrak nie jest robakiem, ale wydłużonym małżem z malutką skorupą. Żyje w obumarłych korzeniach namorzyn. Znalezienie ich wymaga czasu i cierpliwości. Miejscowe restauracje czasami serwują świdraki w specjalnej marynacie, podobno najsmaczniejsze są jednak wprost z korzenia. Namorzyny nie tylko dostarczają niezwykłego pożywienia ludziom. 550 km na wschód od Palawan, na wyspie Bohol, namorzyny stały się ulubionym miejscem posiłku naszych najbliższych kuzynów. Makaki długoogoniaste okupują namorzyny dla bardzo niecodziennego dla siebie przysmaku - dla krabów. Po posiłku wracają do jednego z najniezwyklejszych miejsc na Filipinach - do Wzgórz Czekoladowych. W samym sercu wyspy Bohol znajduje się 1200 stożkowatych wzgórz. Są zadziwiająco podobne kształtem i rozmiarem, mają od 30 do 50 metrów wysokości. Widok jest urzekający. 15:55 CUD ARCHITEKTURY - KATEDRA W STRASBURGU (EXTREME CONSTRUCTIONS: THE SECRETS OF STRASBOURG CATHEDRAL / STRASBOURG - LA CATHDRALE DE TOUS LES RECORDS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lionel Langdale Film dokumentalny o katedrze w Strasburgu. Jest drugą najczęściej odwiedzaną świątynią we Francji i perłą architektury sakralnej o wyjątkowej sylwetce. Był to najwyższy budynek zbudowany w średniowieczu i jest arcydziełem architektury. Budowana przez setki lat, w latach 1176 - 1439, katedra w Strasburgu różni się radykalnie od innych katedr. Została zbudowana przy użyciu nowych technologii i zgodnie z zasadami nigdy wcześniej nietestowanymi. Badaczy fascynuje iglica, która długo była najwyższą w Europie. Katedra ma wymiary boiska do piłki nożnej: 118 metrów długości na 51 szerokości. Iglica ma 142 metry wysokości, czyli tyle, ile czterdziestopiętrowy budynek. Budowę świątyni rozpoczęto w XII wieku, w okresie architektonicznej rewolucji. Nowe technologie umożliwiły stopniowe przejście od stylu romańskiego do gotyku. Odkryto, że pod fundamentami znajdują się resztki innej katedry. Po raz pierwszy badacze mogli prześledzić w 3D niesamowitą historię tego projektu. Ujawniają, jak budowniczowie byli w stanie przeciwstawić się prawom fizyki, aby budować coraz wyżej i wyjaśnić znaczenie żelaza w tej kamiennej katedrze. Możemy podziwiać katedrę w jej oryginalnym stanie. To zabytek, który czyta się jak książkę o historii ewolucji architektury gotyckiej. Katedra w Strasburgu: wyjątkowy projekt, który trwał 400 lat i zmobilizował najlepszych architektów średniowiecza. 17:00 Z AMSTERDAMU DO ODESSY - Z AMSTERDAMU DO ODESSY ODC. 7 (FROM AMSTERDAM TO ODESSA / VOM AMSTERDAM BIS ODESSA 7. WARSAW AND A WILD RIVER) Cykl dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dagmar Brendecke Dokumentalny film drogi, w którym bohater, holenderski pisarz i muzyk, Auke Hulst, przemierzy 2500 km środkiem Europy od Amsterdamu do Odessy. Podróżuje autostopem, ale drogami wodnymi, od holenderskich kanałów po Morze Czarne, przemierzając europejskie kraje. Będą to drogi wodne północnych Niemiec, malownicze polskie rzeki i bagna Białorusi oraz rozległe zbiorniki wodne na Ukrainie. Wszędzie wysokie niebo, rozległe obszary wiejskie i woda. Odkryjemy różne krajobrazy i miasta: pola gazowe jego fryzyjskiej ojczyzny, zagubioną granicę między dwoma państwami niemieckimi, słynne lotnisko w Berlinie, odkryte na nowo warszawskie Waterside, europejskie przygraniczne miasto Brześć, miasto duchów Prypeć koło Czarnobyla, plac w Kijowie i słynne schody z widokiem na Morze Czarne. Będziemy gościć na barkach, łodziach rekreacyjnych i rybackich łodziach wiosłowych. Ciekawie będzie na pokładzie łodzi policyjnej, katamaranu i historycznego klipra. Ten film to film drogi na wodzie, 2500 km przygody w środku Europy w 10 odcinkach. 17:30 Z AMSTERDAMU DO ODESSY - Z AMSTERDAMU DO ODESSY ODC. 8 (FROM AMSTERDAM TO ODESSA / VOM AMSTERDAM BIS ODESSA 8. UNFAMILIAR TERRITORY AND A CATAMARAN) Cykl dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dagmar Brendecke Dokumentalny film drogi, w którym bohater, holenderski pisarz i muzyk, Auke Hulst, przemierzy 2500 km środkiem Europy od Amsterdamu do Odessy. Podróżuje autostopem, ale drogami wodnymi, od holenderskich kanałów po Morze Czarne, przemierzając europejskie kraje. Będą to drogi wodne północnych Niemiec, malownicze polskie rzeki i bagna Białorusi oraz rozległe zbiorniki wodne na Ukrainie. Wszędzie wysokie niebo, rozległe obszary wiejskie i woda. Odkryjemy różne krajobrazy i miasta: pola gazowe jego fryzyjskiej ojczyzny, zagubioną granicę między dwoma państwami niemieckimi, słynne lotnisko w Berlinie, odkryte na nowo warszawskie Waterside, europejskie przygraniczne miasto Brześć, miasto duchów Prypeć koło Czarnobyla, plac w Kijowie i słynne schody z widokiem na Morze Czarne. Będziemy gościć na barkach, łodziach rekreacyjnych i rybackich łodziach wiosłowych. Ciekawie będzie na pokładzie łodzi policyjnej, katamaranu i historycznego klipra. Ten film to film drogi na wodzie, 2500 km przygody w środku Europy w 10 odcinkach. 18:05 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 NOWI KOCZOWNICY (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 3: NEW NOMADS) Cykl dokumentalny, 56 min, Niemcy/Hiszpania, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. 19:10 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SOFIA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku czwartym - Sofia. Miasto leży u stóp górskiego masywu Witoszy. Wiele budowli historycznych przypomina o jego długiej i bogatej historii. Trzydzieści lat po rozpadzie Związku Radzieckiego Sofia to nowoczesna stolica. Działają tu międzynarodowe korporacje i start - upy. Miasto uchodzi za europejską Dolinę Krzemową. Ma milion mieszkańców i jest znane z tolerancji oraz kultywowania tradycji. Tutaj wyznawcy trzech głównych religii żyją spokojnie obok siebie. To miasto w okresie przejściowym między swą przeszłością i przyszłością. Sofia to polityczny, gospodarczy i kulturalny ośrodek Bułgarii. Co siódmy mieszkaniec kraju mieszka w stolicy. Różne style architektoniczne minionych czasów to świadectwo liczącej ponad pięć tysięcy lat historii kraju. 20:10 STRAŻ GRANICZNA Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sambor Wilk Film dokumentalny przedstawiający pracę straży granicznej RP. 21:00 GRA O KORONĘ. ZAMOYSKI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Szymon Kuśmider, Podolski Regiment Odprzodowy Aktorzy: Mikołaj Dróżdż Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. 22:00 ZRODZENI DO SZABLI Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Deląg, Janusz Sieniawski Scenariusz: Janusz Sieniawski Zdjęcia: Aleksander Leydo Aktorzy: Paweł Deląg, Wiktor Osiński, Bartosz Sieniawski Jan Jerlicz weteran wojny moskiewskiej powraca w rodzinne strony, by za namową swojego dawnego towarzysza broni Jerzego Wronowskiego rozpocząć edukację wojskową jego syna Błażeja. Jest to fabularna opowieść o honorze, męstwie i walce widziana oczami młodego rycerza dorastającego w dawnej Rzeczypospolitej. Dokumentalna cześć filmu zabiera widza w podróż ku tajemnicy rzemiosła najwyższej jakości, którego dziełem jest polska szabla, do dziś uważana za jedną z najlepszych na świecie. Światowej klasy eksperci, w niespotykany dotychczas sposób, demonstrują staropolską sztukę jej użycia oraz tworzenia. 23:10 POLSKĄ KOLEJĄ W ANDY Reportaż, 17 min, Polska, 1972 Scenariusz: Andrzej Żurowski Czarno - biały reportaż ukazujący wyprawę do Peru. To materiał pokazujący najpiękniejsze zakątki tego kraju - od największych miast, po najmniejsze górskie wioski. W materiale zdjęcia Andów - dolin, pasm górskich - widoków zapierających dech w piersiach, ale także dużych aglomeracji, gdzie życie płynie zdecydowanie szybciej. To niema opowieść o życiu Peruwiańczyków, ale przedstawiona z perspektywy podróży pociągiem - w różnych przedziałach znajdują się różni ludzie, starsi, młodsi i dzieci - każdy z tubylców gdzieś zmierza, podziwiając widoki zza okna. 23:35 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 9. OBLICZA ABU ZABI (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. VISAGES D’ABU DHABI) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Oblicza Abu Zabi. Głos muezina rozbrzmiewa wśród drapaczy chmur. Minęła dziewiętnasta. To Abu Zabi 50 lat temu. Pod koniec lat sześćdziesiątych. Ojciec narodu. Połączył emiraty i stworzył dzisiejsze Abu Zabi. Szejk Zajid nie żyje, ale wciąż jest wśród nas. Trudno go nie zobaczyć. Jest wszędzie. Bez niego miasto by nie istniało. Deweloperzy są mu wdzięczni. Mieszkańcy Abu Zabi zawdzięczają mu wszystko. Zbudował kraj z niczego. Nie do wiary. Khawla to w Emiratach wyjątkowa kobieta. Choćby dlatego, że kieruje mężczyznami na budowie. I to nie byle jakiej. Khawla. To wejście północne. I parking na 1000 samochodów. 23:50 NOTACJE - JADWIGA LESIECKA. SZTUKA I SMUTEK Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2010 Autor: Krzysztof Tadej Jadwiga Lesiecka urodziła się w 1921 roku w Warszawie. Od 1945 roku mieszkała i tworzyła w Sopocie. Odbyła liczne podróże artystyczne m. in.: do Francji, Włoch, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii. Wiele wystaw indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą przyniosło jej uznanie zarówno wśród krytyków jak i miłośników sztuki. Jadwiga Lesiecka zmarła w lipcu 2015 roku. 00:05 ZAPOZNAM PANIĄ Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film rozpoczyna się sielskim obrazkiem, ukazującym piękno polskiej wsi. Zielone pola, drzewa, w oddali widać niewielki domek z drewnianym płotem, nieopodal wije się boczna droga, a tuż przy niej stoi słup telegraficzny z bocianim gniazdem na wierzchołku. Życie toczy się tu leniwie, z dala od wielkomiejskiego zgiełku. Na łąkach spokojnie pasą się krowy, konie. Bohaterowie dokumentu - Adam, Józek, Andrzej - są sobie obcy i mieszkają w różnych wsiach na Podlasiu, jednak łączy ich wiele. Wszyscy trzej są kawalerami w średnim wieku i szukają towarzyszek życia, z którymi mogliby dzielić życie i codzienny trud na gospodarstwach, które teraz sami prowadzą. Statystyki podają, że na wsi polskiej od wielu lat brakuje młodych, wolnych kobiet, które uciekają do wielkich miast w poszukiwaniu męża i przede wszystkim lżejszej pracy. Jeden z bohaterów żali się, że w jego wsi zostały jedynie mężatki albo małolatki. Dramatycznie przedstawia się również sytuacja w sąsiednich wioskach. Autorzy filmu w dość lekki sposób pokazują problem, który stał się bolączką społeczną nie tylko u nas, ale w całej zjednoczonej Europie. Przed kamerami pokazują swoje twarze samotni rolnicy, mężczyźni w sile wieku, borykający się z trudami samodzielnego prowadzenia gospodarstw rolnych. Bez skrępowania opowiadają o swoich problemach, zainteresowaniach, marzeniach. Pełni nadziei czekają na swój dzień, w którym spotkają odpowiednią kandydatkę na żonę - kobietę wrażliwą, dobrą, która zechce dzielić z mężem nie tylko radości, ale i troski i jeszcze urodzi dzieci. Losem swoich synów martwią się również ich starzejące się matki, które pragną dożyć czasów, kiedy pod ich dachem zamieszka synowa, a po obejściu będą się kręcić wnuki. Adam, Andrzej i Józek podejmują różne próby znalezienia dla siebie żon. Zadanie nie jest łatwe, kawalerowie zdają sobie sprawę, że nie są zbyt młodzi, do tego mieszkają daleko od miasta, gdzie jest najwięcej niezamężnych kobiet, które zresztą i tak nie mają zamiaru przenosić się na wieś. Obecność kamery wręcz stymuluje ich do działania, są zdeterminowani i gotowi na każde wyzwanie, choć z drugiej strony obawiają się, że mogą trafić z deszczu pod rynnę. W poszukiwaniach drugiej połowy korzystają z "kącika samotnych serc" w lokalnej gazecie, prowadzą korespondencję SMS-ową, rozmawiają przez telefon. Możliwości i ofert jest wiele, ale jak wybrać tę właściwą? "Mężczyzni do wzięcia" muszą uwierzyć w odmianę swojego losu, zwłaszcza że jednemu z nich sprzyjają gwiazdy. Wróżba mówi, że nie tylko czeka go wkrótce wesele, ale w perspektywie są także dzieci. Cóż, marzenia często się spełniają. 00:40 JESTEŚMY W RAJU Reportaż, 24 min, Polska, 2005 Autor: Anna Ferens Tajlandia - jeden z najpopularniejszych kierunków na wyjazdy wakacyjne - od kilkunastu lat jest drugą ojczyzną dla wielu Polaków. Na stałe mieszka tam około 50 naszych rodaków. Głównie w stolicy kraju - Bangkoku, ale nie tylko. Polacy mieszkają również w miejscach atrakcyjnych turystycznie. Bohaterami reportażu są Piotr, który ma swój tajski dom w Krabi, a w Tajlandii żyje od 17 lat, oraz Rafał, który od 14 lat na stałe mieszka w Bangkoku. Obaj pracują w branży turystycznej, świetnie mówią po tajsku, wtopili się w tajską społeczność i nie planują powrotu do Polski. O Polsce jednak wciąż pamiętają, organizują spotkania w gronie rodaków, czasem odwiedzają nasz kraj. Piotr zawiesił przed swoim domem polską flagę, a górę, którą widać naprzeciw, nazwał Giewontem. Tak też mówią na nią inni mieszkający w Krabi Polacy. W reportażu opowiadają o tym, jak się adaptowali do nowego, egzotycznego kraju, o tajskiej kuchni, języku, innych rodakach i swojej codzienności. Pokazują swoje ulubione miejsca. Dzięki temu mamy okazję zobaczyć piękne tajskie wybrzeże, plaże i dowiedzieć się czegoś o tajskich obyczajach. 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - IŚĆ ZA SWOIM MARZENIEM. ODC. 252 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:35 NIEPOGODZENI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Adam Fręśko Bohaterami filmu są: niewidoma od urodzenia Monika i jej mąż Wojtek z porażeniem mózgowym. Wspierają się i uzupełniają, nie godzą się ze swoją niepełnosprawnością, mają takie same marzenia jak ludzie zdrowi. Towarzyszymy im w czasie drogi do szpitala w Bydgoszczy, gdzie Wojtek ma mieć przeprowadzoną operację wszczepienia stymulatorów do półkul mózgowych. Ma ona zredukować jego ruchy mimowolne, poprawić mowę. Czy operacja się uda? Jak Monika i Wojtek poradzą sobie ze swoimi oczekiwaniami i emocjami? 02:35 TATA, I LOVE YOU Film dokumentalny, 49 min, Polska 1999 Scenariusz: Ryszard Kaczyński, Piotr Morawski Reżyseria: Piotr Morawski Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Anka Morawska, Jacek Bąk Sylwester, Andrzej, Artur - wyraźnie z siebie zadowoleni - opowiadają, jak okrutnie obchodzili się z kotami i jak pięściami i kopniakami zwykli załatwiać porachunki między sobą i z kolegami. Mówią też, co wiedzą o Stanach Zjednoczonych. Są przekonani, że jest tam bardzo wielu narkomanów oraz - co bardzo ich pociąga - łatwo tam o broń i właściwie każdy ma pistolet. Chłopcy, a także ich siostry Oktawia i Kasia, są wychowankami domu dziecka w Szklarskiej Porębie. Przeżyli w nim dwa i pół roku. Wcześniej spędzili prawie rok w sanatorium i kilka miesięcy w innej placówce opiekuńczej. Jeszcze wcześniej byli w rodzinnym domu, pod "opieką" nieodpowiedzialnej matki i zapijaczonego ojca, któremu sąd ostatecznie odebrał prawa rodzicielskie. Wkrótce dzieci wyjadą do Stanów Zjednoczonych. Autor filmu towarzyszy im w ostatnich dniach pobytu w domu dziecka i w okresie oczekiwania na załatwienie formalności związanych z wyjazdem, który spędzają z nową matką w wynajętym domku w górach. Kamera obserwuje próby zorganizowania wspólnego życia, naukę porozumiewania się, telefoniczne rozmowy z nowym ojcem, który musiał wrócić do pracy. Oktawia ma lat 14, Sylwester 12, Andrzej 11, Artur 6, a Kasia 5. Rodzeństwo adoptowali Rita i Robert Jurotichowie z St. Louis. Pobrali się w 1990 roku, kupili dom z czterema sypialniami i pragnęli zapełnić je licznym potomstwem. Okazało się jednak, że nie mogą mieć własnych dzieci, kilka lat temu podjęli więc starania o adopcję. Wybrali dzieci z Polski. Zdecydowali się na przysposobienie tak licznego rodzeństwa - co jest w świecie ewenementem - głęboko przekonani, że są w stanie dać gromadce ciepło, miłość, troskę i szansę wszechstronnego rozwoju. Ekipa filmowa towarzyszy Ricie i dzieciom w locie do Stanów Zjednoczonych. Kamera obserwuje powitania, pierwsze dni życia we wspólnym domu, zakupy odzieży, wreszcie - pójście dzieci do szkoły. Realizatorzy dokumentu wracają do St. Louis po ośmiu miesiącach. Okazuje się, że Sylwestra nie ma już u Jurotichów. Został umieszczony w zakładzie dla trudnych dzieci. Nie mógł poradzić sobie z bagażem, jaki wyniósł z przeszłości. Trudności wychowawcze są zresztą ze wszystkimi dziećmi, przez lata zaniedbanymi emocjonalnie i pedagogicznie. Wymowa filmu jest jeszcze jednym argumentem za tym, że domy dziecka zapewniają wprawdzie podopiecznym codzienny byt, nie dają im jednak możliwości startu w normalne życie. Sprzyjają raczej temu, by w przyszłości powielali błędy nieodpowiedzialnych rodziców i schodzili na margines społeczeństwa.