TVP Dokument Niedziela, 03.04.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - KONTEMPLOWANIE SŁOŃCA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Rozsiadły na wysokich wapiennych, nadwiślańskich skałach klasztor oo. benedyktynów w Tyńcu wygląda tak, jakby sam był tworem natury. Niewątpliwie jest perłą jurajskiego krajobrazu, a tej harmonii dopełniają dobiegające zeń chóralne pieśni. Ale jak tu mówić o harmonii z naturą, gdy zatruwa się atmosferę przestarzałą koksownią? I na dodatek nie ma z niej ciepła, ile trzeba? Gdy nastał tu opat o. Bernard Sawicki, duchowny idący z duchem czasu i mający menedżerskie zacięcie, to wszystko uległo zmianie. Klasztor jest ze swej natury ostoją tradycji, ale ojciec Bernard zwykł mawiać, że "podążanie z duchem czasu nie jest zdradą." Toteż odnowa klasztoru, niegdyś spalonego i zrujnowanego, postępuje wedle zasad nowoczesnego budownictwa, działa muzeum interaktywne, a każda tutejsza komnata ma nie tylko swego świętego patrona, ale też komputer. Częścią tej nowoczesności jest energetyka sprzyjająca tutejszemu, bogatemu środowisku i zarazem ekonomiczna. Ojcowie, choć na co dzień żyją w kontakcie z niebiosami, stąpają twardo po ziemi, a nawet sięgają pod ziemię. W ogrodzie przyklasztornym stanęły rzędy kolektorów słonecznych, a nieopodal wykonano 40 odwiertów - 40 dziur po 100 metrów głębokości każda, by w klasztorze wykorzystywać ciepło ziemi. Siłą systemu energetycznego w klasztorze ma być jego hybrydowość - powiązanie energii naturalnej z konwencjonalną, ale też w miarę czystą, opartą na spalaniu oleju i gazu. Mają ze sobą harmonizować jak ojcowie klasztorni podczas swych sławnych chóralnych śpiewów. System energetyczny przechodzi dopiero rozruch, ale w celach już jest cieplej, zwłaszcza że działa oszczędne ogrzewanie podłogowe. Otoczenie klasztoru jest bogate nie tylko tradycją, ale i przyrodą, hoduje się tu zioła, pielęgnuje park, wytwarza zdrową żywność. Ojcowie w tym otoczeniu często medytują nad harmonią matki natury. 06:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 3 PARK NATOLIŃSKI Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Wiernik Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Park Natoliński w Warszawie. Król Jan III Sobieski organizował tu polowania, August II Mocny hodował bażanty, a Stanisław Kostka Potocki pisał swoje traktaty. Współcześnie można tu przechadzać się po parku, podziwiać pałac i posłuchać muzyki poważnej. Natolin zalicza się do najcenniejszych romantycznych założeń pałacowo - parkowych w Polsce. Jego historia rozpoczęła się za panowania Jana III Sobieskiego. Głównym zabytkiem w tym parku jest klasycystyczny pałac, wybudowany w 1780 roku według projektu warszawskiego architekta Szymona Bogumiła Zuga. Ważnym walorem tego miejsca jest przepiękna przyroda, która zachwyca o każdej porze roku. Obecnie zespół pałacowo - parkowy to studencki kampus Kolegium Europejskiego - szkoły kształcącej przyszłych dyplomatów. 06:55 NAJDZIWNIEJSZA POGODA WE WSZECHŚWIECIE (THE WEIRDEST WEATHER IN THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Davina Bristow Film dokumentalny BBC Worldwide. Poznamy zjawiska atmosferyczne - od wielkiego gradu, po tornada, burze i dewastujące wichury. Pogoda na naszej planecie jest nadzwyczajna. Ale nawet najbardziej ekstremalne warunki pogodowe na Ziemi nie mogą się równać z tymi obserwowanymi na innych planetach w naszym Układzie Słonecznym, które są oddalone miliony lat świetlnych. Poznamy najnowsze badania naukowe, zobaczymy zdumiewające i niezwykłe zjawiska pogodowe. 08:00 DANIA. DZIKA I PIĘKNA 5. MIASTA (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 5. THE CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. 09:00 TAJEMNICE LODOWCÓW PATAGONII (THE HIDDEN GLACIERS OF PATAGONIA / LE MYSTERE DES GLACIERS DE PATAGONIE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carolina Lutenberg Film dokumentalny, który przeniesie nas do Patagonii w Ameryce Południowej. Zespół odkrywców podejmuje ważną misję udokumentowania ostatnich ukrytych lodowców tego rejonu świata. Dzieląc się swoimi najnowszymi odkryciami naukowymi na temat lodowców Argentyny i ich coraz szybszym wycofywaniem się spowodowanym globalnym ociepleniem, dwóch glacjologów (Lucas i Pierre) dalej demonstruje, w jaki sposób nowe innowacyjne eksperymenty pozwoliły im lepiej opanować monitorowanie lodowców. Uzupełnieniem są piękne zdjęcia Nicolasa, fotografa przyrody, którego celem jest udokumentowanie niesamowitej natury Patagonii przez obiektyw aparatu i pomoc w zwiększeniu świadomości o potrzebie jej ochrony. Na miejscu spotykają Amerykankę, która będzie ich przewodnikiem podczas tej podróży. Lubiąca przyrodę i konie, porzuciła wygodne amerykańskie życie i zamieszkała w Patagonii, aby w pełni zrealizować swoją pasję. Przeżyj przygodę i piękno, gdy ten wyjątkowy zespół odkrywców zabiera nas do innego świata - dalekiego od cywilizacji - ucząc nas nie tylko doceniać nieograniczone cuda Patagonii, ale także jak pogoda wpływa na lodowce i jak możemy współpracować, aby ją zachować dla przyszłych pokoleń. 10:05 NA EVEREST BEZ TLENU. OSTATECZNE WYZWANIE (EVEREST WITHOUT OXYGEN - THE ULTIMATE EGOTRIP / BJERGET DER FORANDREDE MIG) Film dokumentalny, 53 min, Dania, 2021 Reżyseria: Jesper Aero, Jes Brandhoj Film dokumentalny o zdobywaniu najwyższego szczytu świata bez użycia tlenu. Ponad 5000 wspinaczy zdobyło Everest, ale niewiele ponad 200 zrobiło to bez tlenu, a wielu zginęło podczas takiego eksperymentu. Rasmus marzył, by zostać pierwszym Duńczykiem, który bez butli z tlenem na plecach dotrze na Everest. Ten szczyt to zabójczy gigant i cel owiany tajemnicą. Ponad 8800 m n.p.m. , najwyższa góra na Ziemi, tak wysoka, że sięga atmosferycznych prądów strumieniowych, wiejących z siłą huraganu. Wejście na Mount Everest jest możliwe tylko przez kilka tygodni w roku, pod koniec maja, właśnie ze względu na wiatry. Na szczycie zawsze panuje temperatura minus 50 stopni, a zawartość tlenu w powietrzu spada o 30 procent w porównaniu z poziomem morza. Strefa śmierci zaczyna się po przejściu wysokości ośmiu tysięcy metrów. Poruszając się tam, ma się wrażenie oddychania przez słomkę. Do tego trzeba nieść na sobie gruby kombinezon i plecak ze śpiworem. To tak jak wejść na bieżnię z takim obciążeniem i oddychać przez słomkę. Oto historia z dramatycznymi zwrotami akcji, pokaz niezwykłej determinacji i 4 lat życia z wieloma wyrzeczeniami. Zobaczymy wiele unikalnych kadrów, uwiecznione etapy zdobywania szczytu, fantastyczne zdjęcia najwyższych gór świata i wiele ciekawych relacji. Po wyprawie na szczyt Mount Everestu życie Rasmusa Cragha przybrało dramatyczny obrót. Doznał poważnych obrażeń fizycznych, co sprawiło, że stracił sens wyprawy i swojego życia. 10 minut, które spędził na szczycie najwyższej góry świata, drogo go kosztowało. Obecnie pragnie przywrócić więzi z rodziną, ale to proces długotrwały. 11:05 WIELKANOC NA PODHALU Artystyczne/estradowe (widowisko), 24 min, Polska, 2021 Autor: Małgorzata Castro Reżyseria: Gragorz Sadurski Wielkanoc na Podhalu to radosna opowieść o tym, jak wyglądały kiedyś i jak wyglądają dziś święta po góralsku. Artyści związani z Podhalem, czy szerzej góralszczyzną, opowiedzą, jak spędzali święta w okresie dzieciństwa, jakie zwyczaje kultywowano w ich rodzinnych domach, jakie znaczenie miały tradycje dla nich i ich rodzin. Wśród zaproszonych gości znajdą się: Hanka Rybka, Szymon Chyc - Magdzin, Olga Szomańska i Mateusz Ziółko. Każde z nich jest bezpośrednio powiązane z regionem i jego kulturą. Oprócz nich do wykonania jednej z pieśni zaangażujemy regionalny zespół dziecięcy. Na repertuar programu złożą się zarówno tradycyjne pieśni okołowielkanocne, których aranżacji podjął się Miłosz Wośko, jak również pieśni śpiewane tylko na Podhalu. 11:35 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - BIRMA. ANATOMIA DYKTATURY Magazyn, 8 min, Polska, 2022 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Birma. Anatomia dyktatury". 11:45 BIRMA: ANATOMIA DYKTATURY (ON THE INSIDE OF A MILITARY DICTATORSHIP) Film dokumentalny, 54 min, Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Karen Stokkendal Poulsen Dokument przedstawia współczesną historię i obecną sytuację w Birmie, którą zapamiętano jako kraj zarządzany przez dyktaturę wojskową przez 50 lat, i w którym łamano prawa człowieka. Kiedy władzę przejęła Aung San Suu Kyi, wszyscy mięli nadzieje, że wszystko się zmieni. Okazało się jednak, że w tym kraju nie jest to takie proste. Rok po objęciu przez nią władzy okazało sie, że broniła czystek etnicznych i odizolowała się od społeczeństwa. Brutalna birmańska operacja wojskowa przeciwko muzułmańskim Rohingom może przerodzić się w czystki etniczne. ONZ twierdzi, że od początku operacji z kraju uciekło prawie 150 000 Rohingów. Ten film wyjaśnia przyczyny, a to głównie dzięki możliwości zbadania sytuacji od środka. To opowieść o tym, jak toczą się walki o władzę i jak wrogowie polityczni mogą być bliżsi niż ci, o których twierdzą, że walczą: ludzie. Świat Rohingów ginie. Zabiegi społeczności międzynarodowej nie dały oczekiwanych rezultatów. Historia nigdy się nie kończy. Ale ta opowieść, niestety, znalazła tragiczne zakończenie. Film nagrodzony na festiwalach: CPH: DOX, HotDocs, Prix Europe, Festiwal Filmowy w Zurychu, FIFDH (Grand Reportage). 12:45 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 3 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Siostrę Michaelę Rak niektórzy nazywają wulkanem. Inni mówią o niej: święta, ale po chwili dodają: z charakterem. Pochodzi z Polski, mimo to wilnianie bardzo szybko zaakceptowali ją jako swoją. Zrobiła to, co wcześniej nie udało się nikomu - założyła pierwsze i jak na razie jedyne na Litwie hospicjum stacjonarne. Pielgrzymi i goście, którzy odwiedzają to miejsce, czasem wzdychają: ech, chciałoby się tu umrzeć... 13:15 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (121) - PERU. PRAWO JAZDY DLA WC Cykl reportaży 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Tym razem pojeździmy trochę po mieście (w sposób, który odradzamy turystom). Zajrzymy tu i tam. Załatwimy parę spraw. Poznamy miejscowych ludzi. Ubijemy jakiś interes. A przede wszystkim poznamy niepisane zasady ruchu drogowego obowiązujące w Peru. Wojciech Cejrowski wyrobi też sobie nowe prawo jazdy. Robi to w każdym kraju i ma ich całą talię. 13:45 DZIKI ZACHÓD - ODC. 3. NIESPOKOJNE WYBRZEŻA (WILD WEST RESTLESS SHORES) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Opowieści o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy to znamy z filmów fabularnych. Dziki Zachód to potężne masywy górskie, rozległe doliny i kaniony. W południowo - zachodnim rejonie Ameryki Północnje leży mniej znany zakątek pełen tajemnic. Na skałach tego kanionu znajdują się malowidła, pochodzące sprzed tysięcy lat. Nie wiadomo, kto i dlaczego je tu umieścił. Co ciekawe, wśród obrazów portretujących życie na pustyni pojawiają się zwierzęta morskie: ryby, żółwie, a nawet olbrzymi wieloryb. Od najdawniejszych czasów mieszkańców Dzikiego Zachodu urzekała kraina, w której ląd łączy się z morzem. W ostatniej, trzeciej część serii poznajemy cudowną scenerię wybrzeży Pacyfiku. W XVI wieku hiszpański konkwistador Hernn Corts usłyszał o złocie na wybrzeżach Dzikiego Zachodu. Nie znalazł tu fortuny, ale żeglując wzdłuż pustynnych brzegów, odkrył bogactwo innego rodzaju - osobliwe, wąskie morze pełne cudów natury. Dziś Morze Corteza to druga nazwa Zatoki Kalifornijskiej. Tajemnicza zatoka zwabia oceaniczne olbrzymy. Płetwale błękitne to największe zwierzęta świata. Ważą niemal dwieście ton, mają nawet 27 metrów długości. Co roku zimą miejscowe wody odwiedza około trzystu płetwali. Wiele z nich to samice opiekujące się swoim potomstwem. Nowo narodzony płetwal musi wypić ponad 200 litrów mleka dziennie. By zapewnić tak wielkie ilości pokarmu, samice szukają spokojnych wód bogatych w pożywienie. W mrocznej otchłani, badacze odkryli niedawno jeden z najbardziej niezwykłych podwodnych ekosystemów. Ze szczelin w dnie wypływa bogata w związki mineralne woda o temperaturze 260 stopni Celsjusza. Ujścia hydrotermalne i czarne kominy, niekiedy o wysokości trzydziestu metrów to dowód na istnienie potężnych sił tektonicznych, działających w głębi Ziemi. Te siły wpływają na cały region zwany Dzikim Zachodem. W ciągu milionów lat przeobraziły zarówno ląd, jak i morze, odsuwając wielki półwysep od kontynentu z prędkością pięciu centymetrów rocznie. Woda, która wpłynęła do rozpadliny, sięga dziś ponad tysiąc kilometrów w głąb lądu. Wyjątkowe umiejscowienie, kształt i głębokość tej zatoki - zwanej też morzem - zapewniają ogromną żyzność wód. Dzięki temu ten zakątek Dzikiego Zachodu tętni życiem. Morze Corteza zapewnia pożywienie ogromnej liczbie organizmów. Tymczasem otaczające je wybrzeża są wyjątkowo niegościnne. Żyzne Morze Corteza zapewnia życie nie tylko lokalnym jałowym wyspom. Ma również duży wpływ na kontynentalne wybrzeże. Tam, gdzie morze wdziera się najdalej w ląd, potężne siły tektoniczne wciąż rozdzierają skorupę Ziemi, tworząc głęboką dolinę. Kolorado, najsłynniejsza rzeka Dzikiego Zachodu, kończy tu swój bieg. Pęknięcie w skorupie ziemskiej, które doprowadziło do powstania Morza Salton i Morza Corteza, utworzyło też niezwykłą naturalną bliznę na lądzie. Uskok San Andreas - najsłynniejszy uskok transformacyjny na świecie. Pierwsi osadnicy przybywali na Dziki Zachód w poszukiwaniu bogactw, jakie daje ziemia. U tutejszych wybrzeży to morze daje nam najwięcej. Dziki Zachód to coś więcej niż legendy rodem z Hollywood. To kraina, w której żyjący wśród zwierząt ludzie potrafią przystosować się do nieustannie zmieniających się warunków. Właśnie oni ucieleśniają prawdziwego ducha Dzikiego Zachodu. 14:45 OPOWIEŚĆ O CHINACH - PRZODKOWIE ODC. 1/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Michael Wood wyrusza w wielką historyczną podróż, analizuje historię, ludzi, przyrodę, które tworzyły szczególny charakter Chin i ich geniusz przez ponad cztery tysiące lat. 15:50 KOSMICZNE ŚMIECI (SPACE JUNK) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: David Steward Kosmos robi się zatłoczony. Za każdym razem, gdy wystrzeliwujemy satelitę, zapełniamy wszechświat śmieciami. Ale to nie jest jak gruz na ziemi. Ten śmieć porusza się z prędkością około 27 000 km na godzinę. To sprawia, że jest niezwykle niebezpieczny, nie tylko dla astronautów żyjących i pracujących w kosmosie, ale także dla współczesnego życia na Ziemi. Ponieważ wszystko, co robimy - od rozmów telefonicznych, latania samolotami, wyciągania pieniędzy z banku, oglądania telewizji lub uzyskiwania prognozy pogody - odbywa się z tych wrażliwych satelitów krążących wokół planety. W tym filmie dowiemy się o zagrożeniu ze strony kosmicznych śmieci i dołączymy do naukowców poszukujących sposobów na uporządkowanie śmieci w kosmosie. Kosmos. Nieskończony i pusty. Przynajmniej tak o nim kiedyś myśleliśmy. Podczas ostatnich kilkudziesięciu lat na orbitach okołoziemskich pojawiło się wiele satelitów i kosmicznych śmieci. Kosmiczne świeci to wszystko to, co wysłaliśmy na orbitę, ale już nie spełnia swojej roli, czyli satelity, elementy rakiet, stare rękawice, sprzęt, który upuścili astronauci. To odpady, które zostawiliśmy w kosmosie. Śmiecenie w kosmosie jest bardziej niebezpieczne niż śmiecenie na Ziemi. 16:50 SIMON REEVE ODKRYWA KARAIBY - ODC. 3 (CARIBBEAN WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Bagnall Simon Reeve wyrusza w podróż po Morzu Karaibskim, gdzie znajdują się jedne z najbardziej egzotycznych i kuszących miejsc na Ziemi. Region ten to tysiące wysp i tropikalne wybrzeże kontynentalne; jest on pełen historii, konfliktów, ciekawych kultur, przygód, dzikiej przyrody, uroku i kolorowych postaci. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 3. DUNAJ Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 3 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Yuliya Yukhymets Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W trzecim odcinku Stefan Tompson zabiera nas na zachodnią Ukrainę, gdzie spotyka się Podole i Wołyń. To malownicze miejsce leży na wielkim, europejskim dziale wodnym. Przepływają tu rzeki, które dopływają zarówno do Morza Bałtyckiego, jak również do Morza Czarnego. Między dwoma pasmami wysokich wzgórz leży nieduże miasto o nazwie Krzemieniec. Na przestrzeni lat stało się ono ważnym, polskim ośrodkiem kulturowym oraz oświatowym i zyskało miano ''Aten Wołynia''. Miasto, w którym urodził się polski wieszcz, Juliusz Słowacki. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 117 TOMASZÓW MAZOWIECKI Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzamy Tomaszów Mazowiecki. Początki miasta sięgają roku 1788. To wtedy nad rzeką Wolbórką powstała niewielka osada. Zamieszkali w niej pracownicy zatrudnieni przy wytopie żelaza w wielkim piecu hutniczym, zbudowanym przez właściciela okolicznych dóbr - hrabiego Tomasza Ostrowskiego. W następnych latach powstały kolejne obiekty produkcyjne, tworząc niewielki ośrodek hutniczy i metalurgiczny. W 1805 roku nowym właścicielem osady został najstarszy syn jej założyciela Antoni Ostrowski, który postawił na przemysł włókienniczy. Tomaszów to miasto o stosunkowo niedługiej historii. Mimo że prawa miejskie otrzymał dopiero w 1830 roku, może pochwalić się bogatym zbiorem zabytków. Można tu zobaczyć m.in. klasycystyczny pałac rodu Ostrowskich, stylową kamienicę rodziny Knothe oraz okazałą willę wybitnego lekarza i działacza społecznego Jana Serafina Rodego. Bogactwem Tomaszowa jest piasek tak wyjątkowy, że trafia aż do Emiratów. Miejscową atrakcją i unikatem na miarę Europy jest też Rezerwat Przyrody Niebieskie Źródła, położony w dolinie Pilicy. Spękane wapienie jurajskie, z których wytryska woda przybierają niebiesko - błękitno - zieloną barwę. Dodatkowego uroku nadają pulsujące gejzery z piasku podrzucanego przez źródlaną wodę. Tomaszów Mazowiecki to również kuźnia talentów polskiego łyżwiarstwa szybkiego. To stąd pochodzi Jaromir Radke, dwukrotny olimpijczyk. Na olimpiadzie w Lillehammer zajął wysokie 5. miejsce - najlepsze wywalczone przez reprezentanta Polski na tych igrzyskach. 19:35 PORTRETY DOKUMENTALNE. - ANNA FERENS Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Anna Ferens. 20:15 MYSTIFY: MICHAEL HUTCHENCE (MYSTIFY: MICHAEL HUTCHENCE) Film dokumentalny, 97 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Richard Lowenstein Zdjęcia: Andrew De Groot Muzyka: Warren Ellis Kiedy wchodził na scenę, dokonywała się w nim niesamowita przemiana. Z nieśmiałego i niepewnego siebie faceta stawał się bogiem rocka. Michael Hutchence (1960 - 1997), wokalista i autor tekstów australijskiej grupy INXS, był mieszanką sprzeczności. Seksualnie magnetyczny gwiazdor, który uwodził najbardziej pożądane kobiety świata i łagodna, poetycka dusza. Nieokiełznane zwierzę sceniczne i zamykający się we własnym kokonie samotnik. Magnetyczny, długo oczekiwany dokument o muzyku nakręcił twórca wielu teledysków INXS i kultowego filmu "Psy w kosmosie" (1986), w którym zagrał Hutchence. Dotarł do niepublikowanych archiwalnych nagrań, rozmawiał z przyjaciółmi, rodziną, kochankami i współpracownikami Hutchence’a. Nakreślił niezwykle intymny portret artysty od skomplikowanych czasów dzieciństwa, aż po szczyt sławy i związane z nim problemy z narkotykami, uszkodzeniem mózgu i niekończącą się walką o pojednanie z samym sobą. 22:05 KONIEC LATA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Piotr Stasik Zdjęcia: Piotr Stasik "Koniec lata" został nagrodzony Wielkim Srebrnym Nanukiem na Międzynarodowym Festiwalu Filmu Dokumentalnego "Flahertiana". Film Stasika zdobył również Złotą Żabę za zdjęcia na festiwalu Plus Camerimage 2010. Planem filmowym stała się Penza, stolica obwodu penzeńskiego, miasto oddalone od Moskwy 700 kilometrów. To spojrzenie na współczesną Rosję przez pryzmat życia codziennego uczniów penzeńskiej szkoły kadetów. Dzieci spędzają beztroskie wakacje, ciesza się, pływają w jeziorze. Czas płynie leniwie. Sielankowy nastrój pryska dość brutalnie, wraz z nastaniem pierwszego dnia września. Dzieci wracają wtedy do szkoły. Do szkoły kadetów. Kończą się słodkie chwile dzieciństwa, a zaczyna ciężka praca, od tej pory obowiązują rygor i surowa dyscyplina. Widać dzieci maszerujące w kolumnie, ubrane w wojskowe mundury. Najmłodsze z nich mają 7 lat, najstarsze 17. Spośród 400 uczniów szkoły kadetów, reżyser wybiera pięcioro, w wieku od 8 do 17 lat. Stają się oni bohaterami jego filmu. Film skłania do zadumy i refleksji. Mnożą się pytania: kiedy kończy się nasze dzieciństwo, jak ten proces przebiega, czy jest konieczny i co tracimy gdy stajemy się dorośli? 22:45 TAMTE LATA, TAMTE DNI - BARBARA KRAFFTÓWNA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadząca: Marta Perchuć-Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata swojej młodości i najlepsze role wspomina wybitna polska aktorka filmowa i teatralna, Barbara Krafftówna. 23:20 URATOWANE Z POTOPU Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Dlaczego miecz koronacyjny polskiego króla leży na strychu zamku w Szwecji, a pierwodruki polskiego astronoma Mikołaja Kopernika stoją na półkach w bibliotece Uppsali? Jak do tego doszło, że w Sztokholmie są królewskie zbroje z Polski, a w kościołach na szwedzkiej prowincji biją polskie dzwony? W XVII wieku Szwecja stała się krajem bogatym i potężnym, do tego stopnia, że historycy określają ten okres mianem Złotego Wieku. Przyczyniły się do tego sukcesy na polach walki w niemal całej Europie. W wojnie północnej (1563 - 1570) z Dania i Norwegią, wojnie trzydziestoletniej (1618 - 1648), która wyniszczyła Niemcy i Holandię. Wojnę z Polską określa się mianem potopu (1655 - 1660), który zrujnował kraj nad Wisłą. Żołnierze Karola X Gustawa Wazy grabili wszystko, co wpadło im w ręce, a zwłaszcza dzieła sztuki. Elementy architektoniczne z warszawskich rezydencji, w tym nawet płytki podłogowe, były ładowane na barki, które płynęły przez cały Bałtyk, aby w Szwecji ozdobić kościoły i szlacheckie pałace. Niektóre barki były przeładowane i zatonęły w pobliżu Warszawy. Pamięć o zatopionych skarbach stała się miejską legendą. Film "Uratowane z Potopu" opowiada historię rzeźb leżących na dnie Wisły przez 350 lat. W czasie trzyletniej naukowej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski na podstawie źródeł historycznych ustalono położenie jednej z zatopionych barek. Grupa naukowców, której członkami byli reżyserzy filmu Marcin Jamkowski i Konstanty Kulik, wydobyła prawie 100 cennych elementów architektonicznych. Odnalezione skarby są jedynymi zachowanymi pamiątkami architektury XVII - wiecznej Warszawy. Staną się częścią wystawy Muzeum Warszawy. "Uratowane z Potopu" to dokument kreatywny o podróży w przeszłość pełnej przygód, która mierzy się z mitem zatopionych skarbów. Dzięki zastosowaniu animacji 2D oraz inscenizacjom, ujęciom współczesnym oraz wywiadom z bohaterami zanurzamy się w historię odnalezionych skarbów. A one mają nam dużo do powiedzenia. Film prowokuje do rozpoczęcia otwartej dyskusji na temat własności dzieł sztuki we wspólnej historii Europejczyków. Autorzy nie mają roszczeń, a koncentrują się na poszukiwaniu rozwiązania, które pozwoli na wspólne korzystanie z dóbr ponad granicami i historycznymi konfliktami. Rozwiązania stanowiącego część kulturalnego dziedzictwa zjednoczonej Europy. 00:45 LUDZIE Z BAGIEN Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Piotr Sadziński Zdjęcia: Anna Sadzińska Muzyka: Sebastian Stieler Biebrzański Park Narodowy to największy obszar chroniony w Polsce. Symbioza przyrody i ludzi została na tym terenie zachwiana. Rolnicy zaprzestają koszenia bagiennych łąk i wypasu zwierząt, w efekcie czego bagna zarastają. W tej sytuacji tysiące ptaków mogą stracić swój dom, w tym także wodniczka - mały szary ptak zagrożony wyginięciem w skali całego świata. Jego największa populacja w Unii Europejskiej żyje właśnie w tym miejscu. Biebrzański Park Narodowy to także raj dla rydzyków, czajek, batalionów, bocianów, żurawi i innych ptaków. Dokument "Ludzie z bagien" przedstawia zapaleńców, którym mocno leży na sercu ochrona przyrody. Bohaterowie filmu: Małgorzata Górska i Krzysztof Górski realizują swoje marzenia o zachowaniu piękna naszego kraju dla przyszłych pokoleń. Zamieniwszy wielkomiejskie wygody na surowe życie w zgodzie z naturą, walczą o dziką przyrodę, o ochronę naturalnego środowiska doliny między Narwią i Biebrzą. Małgorzata Górska jest czynnie zaangażowana w działalność organizacji ekologicznej - Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków. Kiedy z wykorzystaniem unijnych funduszy miało powstać lotnisko koło Tykocina między Biebrzą a Narwią, jeździła nawet z petycją do Parlamentu Europejskiego do Brukseli. Razem z innymi zagorzałymi bojownikami udało się jej zmienić decyzję polskiego rządu w sprawie Rospudy. W San Francisco w Kalifornii odebrała Nagrodę Goldmanów, zwaną ekologicznym Noblem. Krzysztof Górski stara się zarazić miłością do dzikiej przyrody córkę Julię, która mieszka w mieście i jeszcze chodzi do szkoły, ale jest już świadoma konieczności walki o ochronę środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń. Wydaje się, że ta walka o dziką przyrodę jest na pierwszy rzut oka przegrana od samego początku. Czy można bowiem powstrzymać rozwój cywilizacji? Czy kiedy na szali stawiamy życie małego szarego ptaka i wygodę ludzi, ten pierwszy w ogóle się liczy? 01:45 RIESE - TAJEMNICE WYKUTE W SKALE Dokument fabularyzowany, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Wojciech Malinowski, Maciej Kieres Scenariusz: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Marcin Grobelny, Artur Stoiński Dokument fabularyzowany o kompleksie "Riese" (Olbrzym) w Górach Sowich to projekt filmowo - edukacyjny, który przybliża widzowi niezwykłą historię podziemnego miasta i wspaniałego zamku. Akcja filmu rozpoczyna się w roku 1941, kiedy to Niemcy hitlerowskie, wskutek nasilających się nalotów alianckich, przeniosły dużą część produkcji zbrojeniowej w rejon Sudetów i Gór Harzu. Wówczas to powstał projekt zakładający wydrążenie w skałach Gór Sowich potężnych bunkrów i podziemnych budowli oraz przekształcenie Zamku Książ w kwaterę główną Hitlera. Plany zakładały potężne prace: utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, budowę olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, przekształcenie całej siatki okolicznych dróg, a także połączenie całości siecią kolei wąskotorowej. Nadzór nad budowami prowadziły dwie organizacje: od jesieni 1943 r. była to spółka Industriegemeinschaft Schlesien AG, a od kwietnia 1944 r. - organizacja Todt. Do ich dyspozycji przekazano kilkadziesiąt tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, którzy pracowali dzień i noc, w nieludzkich warunkach, by jak najszybciej ukończyć prace. Film ma pokazać nie tylko rozmach przedsięwzięcia, ciekawą historię, ale również martyrologiczny aspekt tych wydarzeń, poprzez wspomnienia i wypowiedzi więźniów z całej Europy wykonujących tu niewolniczą pracę. Była to najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec. Rozmach budowlano - inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Wedle danych z września 1944 roku produkcja tych schronów (wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium) obejmowała 257 tysięcy m³ betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m³ tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Prace zostały wykonane tylko w części, gdyż przerwało je wkroczenie Armii Czerwonej. Wiele podziemnych konstrukcji zostało wtedy zniszczonych, do dziś jednak zachowały się prowadzące do nich tunele. 02:55 TAKIE ZWYKŁE SPRAWY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2001 Scenariusz i reżyseria: Anna Orchowska, Dorota Szuszkiewicz Zdjęcia: Ryszard Janowski Mieszkają w Białej Podlaskiej. Urodzili się w bardzo dla Polski znaczącym okresie, w latach 1981 - 1983. Sześć dziewcząt, dwóch chłopców. Kamera wyławia ich z tłumku młodzieży w bardzo dla nich ważnym okresie - tuż przed maturą. Potem towarzyszy im w trakcie egzaminów na studia, podsłuchuje rozmowy, także te prowadzone przed pierwszymi dla nich wyborami do parlamentu. Powstają portrety indywidualne i portret zbiorowy młodzieży z prowincji, z niedużego miasta na wschodzie Polski. Jakie problemy ją zaprzątają, jakie ma aspiracje i życiowe plany? Choć bohaterowie filmu zdają egzamin dojrzałości, dojrzali i odpowiedzialni jeszcze się nie czują i nie bardzo chcą. Tłem spotkań jest Biała Podlaska, Gdańsk, Sopot. Szczególnie Biała podlaska robi wrażenie. Przedstawiony w filmie obraz niedużego miasta pomaga zobaczyć rozwój, wyrównywanie różnic w standardzie życia i zarazem poszukiwanie odrębnego charakteru. Jest ładnie, schludnie i kolorowo. Jeszcze nie w każdym zakątku, ale wyraźnie widać, że miasto się zmienia. Czy takie zwykłe sprawy jego młodych mieszkańców są dziś inne, niż były kiedyś ich rodziców?