TVP Historia Czwartek, 31.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1836 - ukazał się pierwszy zeszyt powieści Dickensa "Klub Pickwicka"; 1923 - na Butyrkach rozstrzelano księdza Konstantego Budkiewicza, skazanego przez bolszewików w pokazowym procesie; 1990 - koniec restauracji fresków Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej 1991 - rozwiązanie Układu Warszawskiego; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 36 (SERIA III ODC. 10) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Danuta Stenka, Michał Czernecki, Marcin Korcz, Robert Gonera, Mathias Gall, Mickey Hardt, Magdalena Czerwińska, Magdalena Smalara Niemcy wzmacniają kontrolę Szczęsnego. Nie wolno mu opuszczać laboratorium, śpi w piwnicy pod budynkiem. Steffen informuje zdenerwowanego Leona, że ma rozkaz sprawdzenia wszystkiego, co trafi do laboratorium. W wilii lekarz opatruje rannego Martina. Kiedy Marysia wchodzi do pokoju, Niemiec dziękuje jej za uratowanie życie. Mówi, że odpowiedzialne za akcję w lesie osoby zostaną ukarane. Irka odnajduje archiwum za ścianą w piwnicy Instytutu Żywienia. Dokumenty są ukryte w sejfie, dziewczyna zapisujetyp szyfrowego zamka do kasy pancernej. Leon spotyka się z Ewką w domu publicznym, gdzie przekazuje jej część dokumentacji z laboratorium. Ona pokazuje mu zdjęcie dokumentów Martina. Leon podejrzewa, że widoczne na zdjęciu pomieszczenie jest przystosowane do trucia na masową skalę. Dowództwo odsuwa Irkę od akcji w Instytucie. Dostaje rozkaz wyjazdu do zgrupowania podziemia, koło Radomia. Akcję w Instytucie przejmują Ewka i Olek. Marysia obstawia ich na zewnątrz. Ewa, według wskazówek kasiarza, otwiera sejf i fotografuje listy osób do wywózek. Gdy po udanej akcji Ewka z Olkiem chcą opuścić instytut, wpadają na uzbrojonego volksdeutscha Jeschonka. 08:00 W KOTLE HISTORII - KARDYNALSKIE DELICJE. WŁOSKI TRIUMF MARII KAZIMIERY. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Menu imigracyjne zazwyczaj bywało Polakom gorzkie. Słowacki po przyjeżdzie do Genewy konstatował, że jest tu bardzo drogo, Chopin jest na utrzymaniu Georhe Sand, a Norwid umiera w nędzy. Królowa Marysieńka, kiedy po śmierci męża Jana III Sobieskiego zdecydowała się na emigrację, miała zgoła inne doświadczenia. Orszak Marii Kazimiery był z założenia królewski, chciała bowiem wjechać do Rzymu jako królowa i jak królowa. Jej podróż do Wiecznego Miasta, choć skromnie określana pielgrzymką, była nie tylko triumfem towarzyskim, ale także wykwintną ucztą. Kanonik warmiński, Antonio Bassani z upodobaniem opisywał biesiady i dary, jakie dostawała królowa, m.in. kwiaty, owoce, ryby, dziczyznę, kosztowną biżuterię, w tym rarita pretiose (cenne osobliwości). Najobfitsze i najbardziej wyrafinowane kulinaria oraz słodycze (m.in. pistacje w konfiturze, kandyzowane pomarańcze, marcepany sieneńskie) ofiarował królowej kard. Carlo Barberini. O tej triumfalnej emigracji i przysmakach, którymi się wówczas raczono w tym odcinku programu. Nie zabraknie przepisów na niektóre z nich, choćby: kandyzowane pomarańcze zanurzone w czekoladzie czy pieczone przepiórki w ziołach. Przepisy przentuje Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów", "Kuchnia Żydów polskich", "Kuchnia Dwudziestolecia". 08:40 HISTORIA POLSKI - LILI I IRMGARD. LWÓW 1939 - 45. Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz To historia ocalałej z Holokaustu dziewczynki. Miała 12 lat, gdy wraz z mamą Cecylią, uciekły w 1942 roku z lwowskiego getta. Udało im się przeżyć dzięki pomocy wielu ludzi, ale przede wszystkim życie zawdzięcza Irmgardzie Wieth, pracującej w niemieckiej administracji we Lwowie oraz greckokatolickiemu metropolicie Andrzejowi Szeptyckiemu. To dokument, którego bohaterką jest Lili Pohlmann z domu Stern. To ona wędruje po miejscach związanych z jej przedwojennymi i wojennymi doświadczeniami. Jest to wyprawa w głąb ludzkiej duszy, konfrontacja z czasami gdzie na nowo definiowało się człowieczeństwo, gdzie sąsiedzi wyciągali pomocną dłoń bądź nieoczekiwanie zwracali się przeciwko sobie. Film realizowano w plenerach Krakowa i Lwowa. Ikonografię stanowią pamiątki rodzinne oraz zdjęcia, dokumentujące życie w dzielnicy żydowskiej, pogromy społeczności żydowskiej po wyjściu sowietów oraz z getta. Część zdjęć i dokumentów nie była dotychczas publikowana. Lili Pohlmann działa w Radzie Fundacji Judaica, Centrum Kultury Żydowskiej w Krakowie. Wspiera Instytut Spraw Polsko - Żydowskich. Z jej inicjatywy stanęły w Warszawie pomniki Janusza Korczaka. Odznaczona przez Prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 10:55 Z GORĄCEGO SERCA - "ŻEGOTA" Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2004 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Zdjęcia: Sławomir Woźniak, Paweł Buraczyński Wykonawcy: Maciej Gudowski, Jerzy Jakutowicz "W krytycznej sytuacji, po raz pierwszy w historii nowożytnej Polski, przedstawiciele kompetentnych, miarodajnych żydowskich organizacji politycznych różnego odcienia, niejednokrotnie z sobą nawet skłóconych, wspólnie z przedstawicielami demokratycznych ośrodków polskiego podziemia podjęli działania na rzecz ratowania ludzi, i ostrzegania, i zbierania materiałów dotyczących zbrodni hitlerowskich, i kontaktów z wolnym światem. Jest to zjawisko, którego nie znam w żadnym innym kraju okupowanej Europy. Wobec tego jednak, że na naszym terytorium rozegrała się główna część tragedii ludności żydowskiej, działania te mogły dotyczyć tysięcy ludzi, ale nie milionów. I odchodzą w cień wobec tragedii milionów. Ale ja stale przypominam, że według Starego Testamentu brakowało dziesięciu ludzi do uratowania Sodomy. W Polsce tych Sprawiedliwych znalazły się tysiące... Myślę, że nie tylko Żydzi uratowani w infernalnych warunkach mają im coś do zawdzięczenia, ale i my wszyscy, ówcześni i potomni." To fragment wywiadu, jakiego udzielił Władysław Bartoszewski Andrzejowi Friszke. A wypowiedziane słowa dotyczą działalności powstałej w czasie okupacji Rady Pomocy Żydom "Żegota". W 1963 roku Władysław Bartoszewski i Maria Kann jako działacze Rady Pomocy Żydom "Żegota" zasadzili drzewko w Alei Sprawiedliwych w Jerozolimie. W filmie na temat okoliczności powstania Rady i jej działalności opowiadają ostatni żyjący jej działacze, a o zakresie udzielanej przez tę organizację pomocy świadczą wypowiedzi uratowanych przez "Żegotę" osób. Rada Pomocy Żydom Żegota utworzona została w konspiracji w grudniu 1942 r. jako ciało społeczne przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Wcześniej, od września, działał Tymczasowy Komitet PomocyŻydom pod kierownictwem Zofii Kossak. W Radzie znaleźli się przedstawiciele PPS - WRN, RPPS, SL, SD, Bundu, ŻKN (Żydowskiego Komitetu Narodowego), FOP (Frontu Odrodzenia Polski), Związku Syndykalistów Polskich, Polskiej Organizacji Demokratycznej. Przewodniczyli Radzie: Julian Grobelny, Roman Jabłonowski, Leon Feiner. RPŻ udzieliła wsparcia materialnego około czterem tysiącom osób, pomagała wyrabiać fałszywe dokumenty, organizowała opiekę nad dziećmi (szczególne zasługi Ireny Sendlerowej), starała się o mieszkania i schronienie dla uciekinierów z gett. "Żegota" zakończyła działalność w styczniu 1945 r. 11:40 SZTETL, CZYLI MIASTO - ODC. 5 Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Wykonawcy: Dawid Szychowski Wszyscy wiedzą, co to jest synagoga, kim jest rabin, ale nie każdy orientuję się, kiedy Żydzi obchodzą Nowy Rok. Dlaczego w kalendarzu żydowskim jest 5482 rok, kiedy zaczęło się liczenie czasu i dlaczego oparty jest na księżycu? Czy to prawda, że niedziela nie jest dniem wolnym od pracy i dlaczego kolacja szabasowa rozpoczyna się w piątek, ale o różnych godzinach? Dlaczego ortodoksyjny Żyd nie odbiera telefonu od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę? Czy rabina można zwolnić z pracy i kiedy synagoga jest miejscem świętym? "Sztetl, czyli miasto" to program, którego celem jest przedstawienie świata Żydów. Opowie o historii i współczesności. Jego bohaterami będą polscy Żydzi, którzy żyją razem z nami. Program będzie realizowany w dwóch miastach, których historia była tworzona przez silne społeczności żydowskie. Wrocław i Łódź - po wielu latach, dopiero od 1945 roku są znów w Polsce. Żydzi ortodoksyjni i asymilowni. Tworzyli nie tylko swój świat. Każdy odcinek opowie o wybranym zagadnieniu. Pierwszy będzie poświęcony synagogom i modlitwie. Realizowany będzie we wnętrzach dwóch synagog - wrocławskiej i łódzkiej, które przetrwały czasy hitlerowskich Niemiec. Opowie ich historie, ale także odpowie na pytanie, czym jest synagoga dla Żydów wierzących i niewierzących. Tematy pozostałych odcinków to między innymi: rabin, kalendarz żydowski, kobieta w judaizmie. Jego bohaterami będą Żydzi, mieszkający w Łodzi i Wrocławiu. Przewodnikiem będzie łódzki rabin Dawid Szychowski. Zdjęcia będą zrealizowane w Łodzi i we Wrocławiu. 12:10 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 7/7 - TEN RATUJE CAŁY ŚWIAT Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Marta Chodorowska, Wojciech Solarz, Anna Dereszowska, Jakub Mazurek, Katarzyna Gniewkowska, Cezary Morawski, Bogusława Schubert - Massoc, Maria Gładkowska, Zofia Tomaszewska - Charewicz, Krzysztof Stroiński, Małgorzata Buczkowska Basia i Jakub uciekają przed Niemcami. Kobieta zaczyna rodzić, Jakub sprowadza pomoc. Przy pomocy wiejskiej akuszerki Basia rodzi zdrowego chłopca, któremu daje na imię Marcin. Wraz z dzieckiem wraca do Warszawy. Matka Stefana przeżywa utratę jedynaka. O śmierć syna obwinia Basię. Zygmunt nie może sie pogodzić się ze stratą Iny i śmiercią przyjaciela. Pogrążony w bólu, myśli tylko o zemście. Idzie do Adrii i zaczyna na oślep strzelać do obecnych tam Niemców. Basia wraca na wieś, mieszka wraz z dzieckiem i domu doktora. Tam zastaje ich koniec wojny. Sześćdziesiąt trzy lata później Basia odbiera w Jerozolimie medal. Wieczorem, w hotelu podczas kolacji, Nick opowiada o trudnym charakterze ojca. Jakub jest teraz schorowanym i sfrustrowanym starym człowiekiem. Nigdy nie wróci już do grania. Zaszył się w swoim zamkniętym świecie, unika towarzystwa. Ku zaskoczeniu wszystkich, Jakub pojawia się jednak na kolacji. Nick i Marcin nocą, w hotelowym barze rozmawiają o przeszłości, uprzedzeniach. Nick mówi Marcinowi, że jego matka była Polką i on też czuje się Polakiem. Tymczasem w Polsce mąż wnuczki Basi podejrzliwie wypytuje o ojca o przeszłość. Okazuje się, że Jacek Potocki jest z pochodzenia Żydem. Jego matka została jako niemowlę wyniesiona przez kogoś z getta. Może zrobiła to Basia, może Jan, a może zupełnie inni ludzie. Basia wyznaje też, że choć medal jej się należał, to niekoniecznie za ocalenie Jakuba. Wtedy na wsi, kiedy Niemcy okrążyli dom, chciała wydać ukrywającego się chłopca, ale zastygła sparaliżowana strachem. Jakub wiedział o tym od samego początku, nie miał do niej żalu, wszystko rozumiał. Basia wraca z synem i wnuczką z Izraela do Warszawy. Odwiedzaja cmentarz wilanowski, a towarzyszy im Jacek. Marcin w imieniu matki sadzi symboliczne drzewko. Basia wkłada pod korzenie drzewka otrzymany w Izraelu medal. Chce w ten sposób złożyć hołd dozorcy Piątkowi i jego rodzinie. Im najbardziej należy się ten medal. 14:15 PACYFIK W OGNIU - ODC. 1/3 (WWII IN THE PACIFIC) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Trzyczęściowa seria o wojnie na Pacyfiku. Przestawia niezwykłą historię wojny stoczonej na rozległych wodach oceanu, gdzie stosowano nowe formy walki, wykorzystywano myśliwce i bombowce. budowano dla nich pływające pasy startowe. 15:15 ZAPOMNIANI SOJUSZNICY - W POSZUKIWANIU BIRMAŃSKICH BOHATERÓW (BURMA: FORGOTTEN ALLIES) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2019 W decydujących momentach II wojny światowej tysiące młodych mężczyzn z Birmy zgłaszało się na ochotnika, by walczyć po stronie aliantów. Garstka tych ludzi wciąż żyje, jednak Wielka Brytania, w szeregach armii której walczyli, kompletnie o nich zapomniała. Sally McLean i jej zespół odszukują birmańskich żołnierzy, którzy opowiadają przed kamerą o swoich wojennych losach. Dzięki temu widzowie będą mogli poznać tych zapomnianych weteranów II wojny światowej, żyjących w głębokiej nędzy, w kraju wciąż rozdartym wojną, a birmańscy żołnierze doczekają się uznania, na które zasługują. 16:10 PRASA DONOSI - KINO W II RP Felieton, 4 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Temat odcinka - kino w II RP. Magia srebrnego ekranu nie ominęła międzywojennej Polski. Produkowano coraz więcej filmów, a występujące w nich gwiazdy były uwielbiane przez publiczność. Polska kinematografia nie odbiegała poziomem od światowej. 16:40 KOŁO HISTORII - WYKLĘTE Reportaż, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Aneta Olender Scenariusz: Aneta Olender Zdjęcia: Magdalena Lis Reportaż opowiada o kobietach, które przeszły drogę żołnierzy wyklętych, kobietach, które, gdy wybuchła wojna, nie czekały biernie na rozwój wydarzeń, dlatego bardzo szybko trafiły do konspiracji. W młodym wieku złożyły przysięgę wojskową, której nigdy nie złamały. "Wyklęte" to opowieść o bohaterkach, ich poświęceniu, odwadze, strachu, o walce za ojczyznę. Ceną tej walki najczęściej były więzienie, tułaczka i późniejsze prześladowania. 17:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 37 (SERIA III ODC. 11) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Sebastian Jasnoch, Marcin Korcz, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Robert Gonera, Eryk Kulm, Magdalena Smalara, Magdalena Czerwińska Andrzej czyta dziecku bajkę. Wchodzi Marysia i wręcza mu świadectwo chrztu dla Ani. W laboratorium pracują Hans i Szczęsny. Inżynier pozoruje omdlenie, pada na podłogę. Na Szucha esesman katuje Janka. Martin każe wprowadzić jego rodziców. Ojciec zabrania synowi mówić. Kruk obawia się, jak Janek zniesie przesłuchania. Ewa decyduje, że utrzyma kontakt z Leonem. W laboratorium Erwin surowo upomina doktora Kellera. Daje mu dwa tygodnie na skończenie projektu. Martin zabiera Marysię na egzekucję więźniów. Wśród zebranych ludzi są rodzice Janka. W burdelu Leon wybiera dla swojego opiekuna Ninę. Chce w ten sposób zaprzyjaźnić się z nim. Sam idzie z Ewą do pokoju. Omawiają sprawę aparatu i mikrofilmów. Ania uczy się swojej nowej tożsamości. Po obiedzie chce pobawić się z królikiem. Szuka go wszędzie, wychodzi na ulicę, skąd zabiera ją szmalcownik. 18:10 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY DEPORTOWANI Z III RZESZY Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 6 października 1939 roku Hitler proklamował politykę przesiedleń. Miała ona - jak oświadczył w Reichstagu - stworzyć "nowy ład stosunków etnograficznych" w Europie Środkowo - Wschodniej. Obok działań eksterminacyjnych wymierzonych w Polaków, mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy, rozpoczęły się deportacje obywateli polskich z Pomorza i Wielkopolski. Wysiedlanym konfiskowano majątek. W ciągu kilkudziesięciu minut musieli opuścić domostwa. Dorośli mogli zabrać od 25 do 30 kilogramów bagażu, dzieci - 10 kilogramów. Domy Polaków natychmiast zajmowali niemieccy osadnicy. Kiedy wysiedlenia rozpoczęły się? Jaki był cel tej akcji? Kiedy powstał plan akcji? Kogo obejmował? Jak odbywały się przesiedlenia? Transport do GG. Jaka była skala wysiedleń? Kto zajmował opuszczone przez Polaków domy? [Niemcy z głębi Rzeszy, ale też z krajów bałtyckich, które znalazły się w ZSRS]. Co możemy powiedzieć o ekonomicznej stronie deportacji? [M.in. Sowieci w zamian za opuszczone przez Niemców gospodarstwa płacili Niemcom m.in. ropą]. Podobieństwo deportacji z ziem wcielonych do Rzeszy i ziem wcielonych do Związku Sowieckiego? [Wiele wskazuje na to, że były to działania koordynowane, przynajmniej na poziomie zakładanych celów]. 18:45 HISTORIA POLSKI - NIEPOKONANY. OPOWIEŚĆ O GENERALE STANISŁAWIE MACZKU Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Piotr Racinowski Wykonawcy: Robert Samot, Michał Skolmowski, Mariusz Bartusiak, Redbad Klynstra - Komarnicki, Emilia Klynstra - Komarnicka, Arkadiusz Głogowski, Wiesław Machnicki Dokument fabularyzowany o życiu generała Stanisława Maczka. Film pokazuje jego całą wojenną drogę - od służby w armii austro - węgierskiej, poprzez walki z Ukraińcami i bolszewikami, udział w kampanii wrześniowej i obronie Francji w 1940 roku, aż do utworzenia 1. Dywizji Pancernej, która biła się we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech w latach 1944 - 1945. W filmie pokazane są również powojenne losy generała Maczka, który został zmuszony do pozostania na emigracji. 20:00 PREMIERY TVP HISTORIA. WYBRAŁA POLSKĘ Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Majewska Scenariusz: Magdalena Majewska Zdjęcia: Michał Tuliński Film dokumentalny ukazujący postać Maryli Bidermann. Maryla byłą córka łódzkiego fabrykanta Brunona Bidermanna. I chociaż jej dziadek przyjechał do Łodzi z Niemiec, ona mówiła o sobie, że jest Polką i Polska była jej ojczyzną. Za nią walczyła i cierpiała. Miasto, o którym łodzianie mówili polski Manchester, na zewnątrz było postrzegane jako niemiecki Man - chester. Potęga finansowa miasta kojarzona była z kapitałem niemieckim. Scheibler, Bidermann, Geyer, Herbst, Grohmann, Kunitzer - oni przyjechali do Łodzi w XIX wieku i w krótkim czasie zbudowali wielkie zakłady i fortuny. Budowali nie tylko fabryki, ale i domy dla robotników, szpitale, ochronki dla dzieci, przytułki dla bezdomnych, szkoły zawodowe, świątynie, teatry. Miało to oczywiście związek z żywą w Europie ideą polityki humanitarnej, ale łódzka elita finansowa nie szczędziła pieniędzy na poprawę bytu swoich pracowników. Inwestowali, bo traktowali Łódź jako swoją małą ojczyznę. W domach Scheiblerów, Grohmanów, Geyerów, Bidermannów mówiono po polsku. Kiedy odrodziła się Polska, drugie pokolenie niemieckich fabrykantów wstępowało bez wahania do Wojska Polskiego i harcerstwa. Zapłacili za to wysoką cenę - ginęli w Katyniu, byli ofiarami gestapo. Maryla Bidermann mogła jak starsza siostra wyjechać do Niemiec i tam przeżyć wojnę. Została w rodzinnym mieście, wstąpiła do ZWZ. Wybrała drogę, którą podążali Polacy, nie Niemcy. 20:35 JOANNA GRYZIK. ŚLĄSKI KOPCIUSZEK Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Anna Popek Zdjęcia: Jakub Jedras, Sławomir Chudowski Wykonawcy: Anna Popek (prowadząca), Marcin Luzer W 2020 roku, w Mauzoleum rodu Schaffgothów, w Kopicach na Dolnym Śląsku została ponownie złożona w rodzinnym grobowcu hrabina Joanna von Schaffgotsch z domu Gryczik von Schomberg - Godula i jej mąż Hans Ulrych. Joanna, która zmarła równo 110 lat temu, spoczęła w mauzoleum rodzinnym w Kopicach. W 1945 roku grobowiec został splądrowany, a zwłoki jej i jej męża porzucone w okolicznym parku. Dzięki staraniom lokalnej społeczności, wolontariuszy, osób pragnących zachować pamięć o tej niezwykłej postaci w 2020 roku odbył się ponowny, uroczysty pochówek. Mauzoleum w Kopicach odrestaurowano dzięki pomocy MKiDN. Uroczystości odbyły się 20 czerwca 2020 roku w Kopicach. Wzięli w nich udział m.in. potomkowie Schaffgotschów, którzy w prostej linii są spadkobiercami piastów śląskich linii legnicko - brzeskiej. To doskonały moment, by opowiedzieć o niezwykłym życiu niezwykłej kobiety jaką była Joanna Gryczik - uboga sierota, która została hrabiną. Historia, która wydarzyła się naprawdę, wydaje się być bajką. Historia w której siła dobra odmieniła życie biednej, małej, osieroconej dziewczynki, przekształcając je w pasmo zaszczytów, splendorów bogactwa i osobistego szczęścia. Czy to możliwe? Tak. Historia ta wydarzyła się w XIX wieku na Górnym Śląsku. Być może splot tak wielu nieprawdopodobnych i korzystnych zdarzeń mógł zaistnieć po to, by szerzyć dobro i aby pokazywać, że życie można przeżyć pięknie i z pożytkiem dla innych. Do dzisiaj na Górnym Śląsku funkcjonują, ufundowane jeszcze przez Joannę szkoły, szpitale i zakłady. Materialne ślady jej aktywnego życia widoczne są w wielu miejscach od Bytomia, przez Rudę Śląską, Chebzie, Zabrze po Gliwice. Ta kobieta zmieniła nie tylko los wielu ludzi, ale także oblicze przemysłowe Górnego Śląska. Historia Śląskiego Kopciuszka, jak nazywano hrabinę Joannę Gryzik von Schomberk - Godula Schaffgotsch, jest historią niezwykłego awansu społecznego ubogiej półsieroty, pochodzącej z gminu, na tle XIX - wiecznego procesu uprzemysławiania Górnego Śląska. Joanna pomnożyła odziedziczony majątek, rozwinęła osady robotnicze, m.in. Rudę Śląską, Chebzie, Orzegów na Górnym Śląsku, dbając o równy rozwój swoich licznych zakładów, jak i o edukację i zabezpieczenie socjalne, pracujących w nich robotników. Wspaniałe dzieła, które pozostawiła po sobie i które możemy oglądać do dziś, wypływały zarówno z jej charakteru, jak i ze sposobu, w jaki została wychowana. 21:55 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (111) - PERU. MUR Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Cejrowski Scenariusz: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Mury Inków stoją nienaruszone do naszych czasów, pomimo trzęsień ziemi i upływu wieków. Inkaskie konstrukcje zadziwiają współczesnych inżynierów budownictwa, do dziś nie wiemy, jak je zbudowano. Mury wykonane z idealnie dopasowanych kamieni i wielkich brył skalnych zostały wzniesione przez cywilizację, która nie znała koła, żelaza ani zwierząt pociągowych. 00:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 219 ŁOWY NA GRUBEGO ZWIERZA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Łowy na grubego zwierza" Dziś w drodze na południe minęliśmy Rzeszów, by zachwycić się widokami z przedpola Karpat. Przed nami wioska Czudec. Wypatrujemy tu śladu po dawnym potoku zasilającym młyn. Jesteśmy tu po to, by pomóc wydobyć z tego miejsca zabytkowe silniki, które lata temu zasilały młyn. Jeśli się to uda, trafią one do Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej, stworzonego przez przyjaciela naszego programu, Grzegorza Smelę. Ta akcja to wyraz naszego podziwu dla dzieł polskich inżynierów i techników. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W drugiej części Bogusław Wołoszański kontynuuje oprowadzanie po zabudowaniach fortu Eben Emael.