TVP Historia Sobota, 02.04.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1791 - kościół św. Genowefy zamieniony na Panteon; 1800 - prawykonanie I Symfonii Ludwiga van Beethovena; 2005 - zmarł Jan Paweł II; 07:05 JAN PAWEŁ II I PRYMAS STEFAN KARDYNAŁ WYSZYŃSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Janusz Zabłocki, Paweł Woldan Film opowiada o relacjach, jakie łączyły prymasa Stefana Wyszyńskiego z biskupem, arcybiskupem i kardynałem Karolem Wojtyłą, a ostatecznie papieżem Janem Pawłem II od momentu ich poznania aż do ostatnich dni życia prymasa. Dwie wybitne osobowości polskiego Kościoła, dwaj wybitni Polacy i wielcy patrioci od początku swej znajomości darzyli się ogromnym szacunkiem i zaufaniem, a także głęboką przyjaźnią. Pomimo różnicy pokoleniowej i formacyjnej, którą często podkreślano, aby przeciwstawić i poróżnić obu dostojników, potrafili znaleźć wspólny język i płaszczyznę, co pomagało im przeprowadzić polski Kościół przez ciężkie lata komunizmu. W filmie występują ludzie znający osobiście obu hierarchów. Wszyscy zgodnie podkreślają, że łączyła ich niezwykła więź. Opowiadają oni o spotkaniach, zarówno tych oficjalnych, jak i bardziej prywatnych (np. w czasie wakacji, gdy kardynał Wojtyła przyjeżdżał na Bachledówkę, by jako pierwszy złożyć życzenia imieninowe i urodzinowe prymasowi). Mówią też o ich stosunku do władz oraz władz do nich, zajmowaniu stanowiska wobec różnych wydarzeń. Film jest ilustrowany zarówno bogatymi archiwaliami filmowymi, jak i fotograficznymi oraz fragmentami zapisków prymasa Wyszyńskiego czytanymi przez Olgierda Łukaszewicza. 08:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 2 - BÓBR Reportaż, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Program przyrodniczy, w którym prowadzący przyrodnik Łukasz Bożycki porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Wszystko, co nas otacza, jest ze sobą powiązane. Współpracuje lub się zwalcza, poluje lub ostrzega przed zagrożeniem. Przyroda, szczególnie ta dzika, jest połączona siecią powiązań, które odkrywa i objaśnia przyrodnik.. Tylko dwa gatunki tak znacząco zmieniają środowisko, w którym żyją: bóbr i człowiek. Ludziom nie podoba się, że bobry ścinają drzewa albo budują tamy i zalewają okolicę. Często rozbierają te tamy, niszcząc ogromną bioróżnorodność. Jeśli jednak na bok odłożą złość, to zauważą, jak wiele gatunków zwierząt i roślin przyciągnęły do siebie bobry. 08:35 WOJOWNICY CZASU - ŻOŁNIERSKIE SZCZĘŚCIE, CZYLI 20 PUŁK UŁANÓW Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Cytowane wielokrotnie i przypisywane Napoleonowi - bogu wojny powiedzenie mówi, że prowadząc wojnę potrzeba nie tylko broni i amunicji oraz świetnych dowódców, ale też żołnierskiego szczęścia. 20. Pułk Ułanów im. Króla Jana Sobieskiego to pułk, na którego przykładzie prawda ta sprawdziła się w sposób bardzo wyrazisty. W tym odcinku spotkamy rekonstruktorów, którzy kultywują tradycje, odtwarzają uzbrojenie i umundurowanie tej legendarnej formacji. 09:15 RYCERZE I RABUSIE - ODC. 3/7 - MIŁOŚĆ DO HELENY Serial przygodowy, 44 min, Polska 1984 Scenariusz: Józef Hen Reżyseria: Tadeusz Junak Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Leszek Orlewicz Występują: Tomasz Stockinger, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Paradowicz, Janusz Zerbst, Bożena Adamkówna, Ryszard Dembiński, Stanisław Niwiński, Bruno O'Ya, Piotr Skarga, Anna Chitro, Barbara Horawianka, Marek Litewka, Wiesław Michnikowski, Krzysztof Luft, Jerzy Trela, Marcin Stawski, Ewa Decówna, Tadeusz Borowski, Jerzy Karaszkiewicz, Eugeniusz Kujawski, Mirosława Marcheluk, Zofia Saretok, Marzena Trybała, Arkadiusz Bazak, Anna Dymna i inni Przyjaciel Piotra Wolskiego, Stefan Barzo, zostaje uwikłany w tragiczną w skutkach intrygę. Stefan żywi nieodwzajemnioną miłość do Heleny Klofasowej. Jej matka, kobieta bezwzględna, dąży do pozbycia się męża swej córki, zdziwaczałego, ale zacnego człowieka. O względy Heleny zabiega też rywalizujący ze Stefanem zabijaka do wynajęcia, Przecław Dydyński. Pewnego dnia Aleksander Klofas zostaje znaleziony martwy. W testamencie zapisuje wszystko żonie i poleca jej jak najszybciej wyjść za mąż za młodego człowieka. Stefan, który z miłości do Heleny gotów był popełnić zbrodnię, przekonuje się, że jego ukochana większym afektem darzy jego rywala. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - ZAPOMNIANA BRUKIEW Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zabiera widzów na Pomorze, aby opowiedzieć o zapomnianym warzywie - o brukwi. Starszym generacjom Polaków brukiew kojarzy się z biedną kuchnią okresu okupacji. Tylko na Pomorzu i Kaszubach pojawia się w potrawach kuchni regionalnej. Pierwszym, który opisał to warzywo, będące odmianą kapusty, był szwajcarski botanik z XVII wieku. Ponoć pochodzi ze Skandynawii lub Rosji, gdzie szeroko uprawia się ją do dziś. Wskazywałaby na to jej angielska nazwa swedes. Podczas II wojny światowej była w Wielkiej Brytanii ważnym składnikiem menu, podobnie jak w Polsce. Być może tym należy tłumaczyć fakt, że po wojnie szybko została zapomniana. Brukiew, znana też jako karpiel, była przyrządzana na wiele sposobów, robiono z niej pożywną zupę z dodatkiem ziemniaków czy fasoli. Do dziś na Kaszubach przysmakiem jest zupa z brukwi na gęsinie. Anglicy podają tradycyjną pieczeń jagnięcą z puree z brukwi, a Finowie podają ją pieczoną z daniami mięsnymi. Rozcierana brukiew razem z gotowaną marchewką i ziemniakami z dodatkiem masła oraz śmietaną jest świąteczną potrawą w Norwegii. Brukiew smakiem przypomina skrzyżowanie kalarepy, rzodkiewki i kapusty. Dawniej często gościła na stołach naszych przodków, chroniąc ich przed głodem. A dla dzisiejszych Polaków stała się warzywem egzotycznym, choć na pewno zasługuje na dużo większe zainteresowanie. Zwłaszcza takiego poszukiwacza zaginionych skarbów kuchni polskiej jak Karol Okrasa. Proponowane dania: 1/ zimowa zupa z brukwi z imbirem; 2/ placki z brukwi z wędzonym łososiem; 3/ filet tołpygi z podpieczoną brukwią. 11:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA. SKARBY SRI LANKI (FLAVORS SRI LANKA, L’ÎLE PRÉCIEUSE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku: Sri Lanka. Nazywana bywa "Łzą Indii" i "Perłą Oceanu Indyjskiego". Państwo to obejmuje terytorium wyspy Cejlon i kilku pomniejszych wysp. Zamieszkuje je ponad dwadzieścia milionów osób, mówiących głównie w językach syngaleskim, tamilskim i angielskim. Mieszkańcy, choć historia ich nie oszczędzała, nadal chętnie dzielą się z przybyszami niezwykłym, kulturowym i przyrodniczym bogactwem swojej wyspy. Leżący w miejscu, w którym krzyżowały się dawniej najważniejsze szlaki handlowe, Cejlon od dawna stanowił cel najeźdźców, kupców i misjonarzy przybywających z Indii, z Azji Południowowschodniej, z Bliskiego Wschodu i z Europy. Miasto Kandy, stolica Prowincji Centralnej, to symbol wielokulturowego pochodzenia dzisiejszych Lankijczyków. Leży w najszerszej części wyspy. Przez trzy stulecia Kandy skutecznie broniło się przed najazdami Portugalczyków i Holendrów. W 1815 roku przeszło w ręce Brytyjczyków. 12:55 KRÓL LASU (THE KING OF THE FOREST / LE ROI DE LA FORET) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Roger Owen, Antony Kettal Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny o jeleniach, które są najpotężniejszymi i najbardziej majestatycznymi zwierzętami żyjącymi głęboko w europejskich lasach. Jelenie są popularnymi bohaterami klasycznych bajek dla dzieci, ale mogą być również brutalnymi bestiami, zaangażowanymi w ciągłą walkę o osiągnięcie jednego celu: prawa do posiadania potomka. Ojciec jest najważniejszy. Silny, wspaniały, z koroną na głowie. Jeleń o wznoszących się ku chmurom rogach uznawany był przez Celtów i Słowian za pośrednika między ziemią a niebem, między światem ludzi i królestwem bogów. Rogi są decydujące. Symbolizują pory roku, które każdego roku je zmieniają i wzmacniają ich siłę. Co roku samiec jest obdarzany wspaniałą parą rogów, bez których nic by nie znaczył. Gdy wieniec jest rozłożysty i sięga wysoko - nadchodzi czas intronizacji. Majestatyczne poroże i silny głos oznaczają, że teraz on będzie królem lasu. Jeleń szlachetny żyje w stadach. Ta grupa składa się z młodych samców, co widać po porożach, bo samice ich nie mają. Jeleń szlachetny często jest nazywany królem lasu. Jako władca rządzi poddanymi na swoim terytorium i pobiera lwią część pożywienia. Każda zwycięska walka to ponowna intronizacja. Ten film został nakręcony w jednym z najpiękniejszych lasów Europy. 13:55 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. 19 KAWIARNIA LITERACKA. FENOMEN NIEISTNIEJĄCY. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski, Łukasz Modelski, Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Kawiarnie literackie przedwojennej Polski to osobny i doskonale opracowany temat. Specyficzne obyczaje, specyficzne menu i mnóstwo anegdot. Jednak dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym bywalcy Małej Ziemiańskiej, Picadora, Kresów, IPS - u, SiM - u czy Zodiaku zrezygnowali z napojów "wprost od krowy", przerzucając się na te z wypalanych ziaren. Konsumpcji towarzyszyły nierzadko emocje natury artystycznej. Ten odcinek będzie poświęcony gustom kulinarnym poetów i pisarzy dwudziestolecia wojennego, m.in. Julana Tuwima, Kazimierza Przerwy - Tetmajera, Antoniego Słonimskiego, Jana Lechonia, Kazimierza Wierzyńskiego czy Jarosława Iwaszkiewicza, Którzy staną się przewodnikami po kultowych i mniej znanych kawiarniach oraz restauracjach międzywojnia. Z nimi poznamy m.in. smak pączków na leguminę i kilku skandali towarzyskich. Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów", "Kuchnia Żydów polskich" i "W kotle historii" tym razem proponuje smakowitą wyprawę znaczoną najważniejszymi historycznymi datami i kulturowym obrazem dwudziestolecia międzywojennego. Niezwykłego okresu w historii, kiedy po 123 latach niewoli kształtowała się polska państwowość, powstawały wielkie inwestycje, łączyły się ziemie podzielone kulturowo, ekonomicznie, politycznie przez zaborców. W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały dla nas do dziś są smakami rodzinnego domu. 14:30 PRYMAS. TRZY LATA Z TYSIĄCA Film polityczny, 101 min, Polska 2000 Reżyseria: Teresa Kotlarczyk Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Andrzej Seweryn, Maja Ostaszewska, Zbigniew Zamachowski, Krzysztof Wakuliński, Grzegorz Sikora, Mariusz Benoit, Jerzy Trela, Henryk Talar, Mariusz Jakus, Joanna Orzeszkowa, Maciej Wojdyłła, Piotr Adamczyk, Andrzej Bogusz Kierowanie Kościołem w Polsce przypadło kardynałowi Wyszyńskiemu w szczególnym momencie. Nominacja na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego, a tym samym prymasa Polski, nastąpiła niemal w przeddzień zjednoczeniowego zjazdu PZPR, po którym rozpoczął się represyjny etap polityki władz wobec Kościoła. Pod pretekstem działalności antypaństwowej na początku lat 50. komunistyczne władze PRL aresztują wielu biskupów i księży i dokonują konfiskaty znacznej części majątku Kościoła. Kardynał Stefan Wyszyński w publicznych wystąpieniach zdecydowanie przeciwstawia się bezprawnemu działaniu władz. Ówczesny premier, Bolesław Bierut, postanawia wyeliminować politycznego przeciwnika i podejmuje decyzję o odizolowaniu duchowego przywódcy od społeczeństwa. Po uzyskaniu akceptacji radzieckich zwierzchników 25 września 1953 r. aresztuje księdza prymasa. Stefan Wyszyński zostaje w tajemnicy wywieziony z Warszawy i osadzony w opuszczonym, zrujnowanym klasztorze w Stoczku Warmińskim. Z więzienia w Rawiczu zostaje jednocześnie sprowadzony ksiądz Stanisław Skorodecki skazany za nauczanie religii w szkole. Do Stoczka trafia również wyznaczona do posług siostra Leonia, przetrzymywana wcześniej z innnymi zakonnicami w więzieniu w Grudziądzu. Zadaniem obojga jest składanie relacji ze wszystkiego, co się dzieje wokół kardynała, a czego UB nie jest w stanie podejrzeć lub podsłuchać, informowanie o niemal każdym jego słowie. Komendant liczy, że za ich namową prymas dobrowolnie zrzeknie się wszelkich funkcji kościelnych. Wielomiesięczna presja psychiczna (izolacja, ciągły nadzór, zakaz korespondencji, obejmujący nawet listy do i od ojca) oraz fizyczna (surowe warunki, zimno, niedożywienie, brak dostępu do lekarza pomimo choroby) nie załamują duchownego. Siły i wytrwałości dodaje mu niezłomna wiara, żarliwa modlitwa, serce wolne od nienawiści. Komendanta zastępuje jego zwierzchnik, diaboliczny pułkownik, który sprowadza do klasztoru sobowtóra księdza prymasa, niejakiego Molendę. Całymi tygodniami Molenda uczy się naśladować sposób mówienia i poruszania się Wyszyńskiego, jego gesty, ruchy, ton głosu. Gdy już będzie gotowy, ma - zgodnie z planem - na zorganizowanym przez UB zebraniu biskupów zrzec się, jako rzekomy prymas, zwierzchnictwa nad Kościołem polskim. Tymczasem ksiądz Stanisław, który miał składać raporty na temat kardynała, okazuje się jego wiernym i lojalnym sługą i przyjacielem. O zdradę podejrzewa natomiast siostrę Leonię. Niebawem przekonuje się, że miał rację. Zwerbowana przez UB młoda zakonnica prowadzi, na żądanie pułkownika, szczegółowe zapiski rozmów prowadzonych przez obu duchownych. Ksiądz Stanisław zdobywa jeden z jej zeszytów. Udaje się przemycić go na zewnątrz. Wieść o "przecieku" dociera do strażników prymasa w przeddzień spotkania z biskupami. Akcję z niepotrzebnym już teraz sobowtórem trzeba odwołać. Ale dłuższy pobyt prymasa w dotychczasowym miejscu też jest bardzo ryzykowny. Dzieło Teresy Kotlarczyk podzieliło krytykę, choć przeważały opinie przychylne, niekiedy wręcz entuzjastyczne. Podkreślano spójność stylistyczną, równowagę i umiar filmu, jego powściągliwość i skromność przy jednoczesnej sile dramatycznej. Duża w tym zasługa również scenarzysty, Jana Purzyckiego, który oparł scenariusz na "Zapiskach więziennych" samego kardynała Wyszyńskiego i bogatej dokumentacji. Nie znaczy to jednak, że "Prymas" jest wierną rekonstrukcją faktów historycznych. Nie ma np. dowodów, że komunistyczne władze rzeczywiście zamierzały wykorzystać sobowtóra do rozwiązania konfliktu z prymasem i Kościołem. Był to zabieg artystyczny, przydający filmowi emocjonalnej grozy, obrazujący metody, jakimi posługiwano się w walce ideologicznej. To także prawdziwy popis gry aktorskiej Andrzeja Seweryna, odtwórcy zarówno roli kardynała Wyszyńskiego, jak i jego sobowtóra Molendy. Udało mu się najtrudniejsze: z jednej strony odtworzył wizerunek charakteru i duchowości prymasa, z drugiej ukazał człowieka, który z małpią zręcznością naśladuje każdy jego gest i ton, ale nie dociera do prawdy duchowej i dlatego pozostaje tylko fałszywie brzmiącą marionetką. 16:15 MARZYCIELE - ZOFIA ZAWISZANKA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Zofia Zawiszanka, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", pochodziła z tradycyjnej rodziny ziemiańskiej, której członkowie walczyli w powstaniach narodowych i prowadzili gospodarstwo rolne w Goszycach pod Krakowem. W 1914 r. została zaangażowana w wywiadzie Legionów Polskich w przygranicznym terenie zaboru rosyjskiego. Podczas II wojny światowej zaprzysiężona w AK była działaczką konspiracyjnej organizacji ziemiańskiej Uprawa. Poetka i pisarka. 16:50 PRZEBUDOWAĆ NOWY JORK. PLANY DLA MANHATTANU (REINVENTING NEW YORK / DIE STADT VON MORGEN - NEW YORK ERFINDET SICH NEU) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Michael Trabitzch Film dokumentalny o Nowym Jorku, gigantycznym mieście, które nieustannie się zmienia, a dzięki temu zapewnia niemal nieograniczone możliwości, by spełniać najwspanialsze ludzkie marzenia i je realizować. Manhattan to wizytówka miasta, a ludzie z całego świata wpadają tu, aby poczuć jego atmosferę i doświadczyć bycia w tym tyglu. Przyciąga on turystów zainteresowanych zwiedzaniem, a także pracowników szukających pracy w tej najlepiej rozwijającej się gospodarce. Przy tak ogromnej liczbie ludzi, którzy tu wpadają, Midtown Manhattan stał się jednym z najgęściej zaludnionych obszarów na świecie. Rodzi to problem - w jaki sposób Manhattan może się odnowić, mając tak wiele budynków? Są obszary Manhattanu, które stają się przestarzałe, ale przeprowadzenie renowacji może być sporym wyzwaniem. Nowy Jork podnosi poziom adrenaliny. Manhattan zapiera dech w piersiach. To serce stolicy świata. Nowy Jork kwitnie. Do tego potężnego, tętniącego życiem miasta wciąż przyjeżdżają nowi ludzie. Przyjeżdżają, by pracować, żyć i zostają na zawsze. Times Square w Midtown Manhattan to centrum biznesowe Nowego Jorku. Midtown wsysa i wypluwa tu pasażerów z czterech linii metra prowadzących na południe w stronę Wall Street i Financial District. Midtown Manhattan to jedno z najbardziej zabudowanych miejsc na świecie. Ale to miejsce odczuwa już swój wiek. Przyszedł czas na odnowę Manhattanu. Ale jak przebudować miasto będące w nieustannym ruchu? Jak przeprowadzić operację na otwartym sercu żywej metropolii? 17:40 SPÓR O HISTORIĘ - BISKUPI WOBEC ROZBIORÓW POLSKI Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W czasach zaborów Kościół katolicki był instytucją wzmacniająca polską tożsamość narodową. Dawał nadzieję na przetrwanie czasu niewoli. Jakie stanowisko zajął Episkopat Polski, kiedy Rosja, Prusy i Austria dokonywały kolejnych rozbiorów Rzeczypospolitej? Jak jej upadek przyjęła Stolica Apostolska? Stanowisko Episkopatu Polski wobec upadku państwa w czasach saskich. Czy podejmował próby ratunku Rzeczypospolitej? Biskupi w okresach ostatnich bezkrólewi. Czy mieli program naprawy Rzeczypospolitej? Episkopat i Stolica Apostolska wobec Stanisława Augusta Poniatowskiego. Relacje Rzeczpospolitej i Stolicy Apostolskiej pod koniec XVII i w XVIII wieku. Do czego dążył Rzym? Czy zrobił cokolwiek, aby uratować Polskę? Jak oceniany był prymas Michał Jerzy Poniatowski, brat króla? Czy prymas Poniatowski postawił na Rosję? Co dzieje się z Kościołem w Polsce w momencie I rozbioru? Jakie stanowisko zajęli biskupi? Jak reaguje Watykan? Kto ze strony polskiego Kościoła podpisuje traktaty rozbiorowe? Stanowisko biskupów wobec reform wprowadzanych w okresie Sejmu Wielkiego. Jakie biskupi polscy zajęli wobec Konstytucji 3 maja? A jakie Rzym? Stanowisko Episkopatu/biskupów wobec Konfederacji Barskiej i Knsurekcji Kościuszkowskiej. W jakich okolicznościach prymas zakończył życie? Przed pałacem prymasowskim ustawiono szubienicę; śmierć 12 VIII 1794 r. miała rzekomo nastąpić w wyniku samobójstwa. Rozpowiadano, że król przesłał bratu truciznę. Według innej wersji uczynił to Kościuszko. III rozbiór Rzeczypospolitej - dlaczego tak wielu biskupów chętnie na niego przystało? Goście: o. dr hab. Paweł Zając, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu i dr Jacek Kordel, Uniwersytet Warszawski. 18:20 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 2/5 - KHALIDA (SANT'AGOSTINO EP. 2) Serial biograficzny, 41 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Występują: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Alexander Held, Johannes Brandrupt, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Krzysztof Pieczyński i inni Tuż przed śmiercią Patrycjusz dokonuje uczciwego rachunku sumienia ze swego życia. Prosi Monikę o wybaczenie za wszystkie swoje winy, pragnie przyjąć chrzest. W momencie obrzędu do domu wchodzi Augustyn z Khalidą. Podczas powitania z matką młodzieniec nie potrafi ukryć swej ironii. Szydzi z nawrócenia ojca, wciąż mając go za łajdaka i tchórza. Między Augustynem a Moniką dochodzi do ostrej wymiany zdań. W rezultacie ten pierwszy postanawia zamieszkać u przyjaciela Romanianusa. Postanawia też nie wracać do Kartaginy i współpracy z Makrobiuszem. Wbrew pozorom słowa Moniki wywierają jednak na Augustynie wrażenie. Nie chce już zażywać sławy z powodu obrony najgorszych przestępców. Romanianus proponuje mu inne wyjście. Zarówno pragnienie sukcesu, jak i filozoficzne skłonności Augustyna mogłyby znakomicie zrealizować się we wpływowej sekcie manichejczyków. Warunkiem zostania wybranym jest wszakże celibat. Nie będzie to jednak dane Augustynowi, gdyż Khalida powiadamia go, że jest w ciąży. Była wschodząca gwiazda kartagińskich sądów po raz kolejny porzuca więc myśli o karierze. Zaczyna natomiast uczyć dzieci gramatyki, by zapewnić byt swemu świeżo narodzonemu synowi Adeodatowi i jego matce. Jednak niezaspokojone ambicje wkrótce znów dają o sobie znać. Za radą przyjaciół Augustyn okłamuje matkę i Khalidę, po czym wyrusza do Mediolanu, by starać się o posadę cesarskiego mówcy na tamtejszym dworze. 20:10 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 5 (SERIA 1) WIECZNE ZWIĄZKI (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. TIES THAT BIND) Serial historyczny, 56 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Jacopo wciąga w swoje intrygi Novellę, żeby poróżnić jej męża Francesca z Medyceuszami. Wawrzyniec postanawia odkupić miasto Imola od księcia Mediolanu, co Pazzi przedstawia jako wyzwanie rzucone papieżowi. Francesco odprawia żonę i odchodzi od Medyceuszy, a Watykan zwraca się przeciw Florencji. Jacopo Pazzi przejmuje inicjatywę. 23:25 WICHRY KOŁYMY (WITHIN THE WHIRLWIND) Dramat, biograficzny, 106 min, Niemcy/Polska/Belgia 2009 Reżyseria: Marleen Gorris Scenariusz: Nancy Larson Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Emily Watson, Pam Ferris, Ian Hart, Ben Miller, Ulrich Tukur, Benjamin Sadler, Agata Buzek Scenariusz filmu powstał na podstawie wstrząsających wspomnień Eugenii Ginzburg z lat poniewierki w stalinowskich więzieniach i obozach pracy. Rosyjska pisarka żydowskiego pochodzenia, ofiara wielkiego terroru w ZSRR, opisała w tejże książce swoje dramatyczne losy, dając tym samym jedno z najważniejszych świadectw obozów Kołymy. Jest rok 1937, od trzech lat w Rosji trwa wielka czystka. Stalin likwiduje wszystkich przeciwników, dochodzi do licznych aresztowań. Główna bohaterka filmu, Eugenia Ginzburg, wykładowczyni literatury na uniwersytecie w Kazaniu, ideowa komunistka, wiedzie dostanie życie wraz z mężem, wysokim działaczem partyjnym. Kiedy zostaje aresztowany jej bliski przyjaciel, profesor literatury, Eugenia nie wyrzeka się znajomości z nim, przez co również znajdzie się niespodziewanie w kręgu podejrzanych. Pewna swego, chce bronić swoich racji i postanawia interweniować w Moskwie, na samej górze. Napotkana w pociągu sympatia z dawnych lat, doradza jej ucieczkę, ale Żenia nie zamierza rezygnować z walki o prawdę i sprawiedliwość, za co przyjdzie jej zapłacić wysoką cenę. Po miesiącach tortur i niekończących się przesłuchań Eugenia dostaje wyrok 10 lat zesłania na roboty w obozie pracy. Wraz z innymi towarzyszkami niedoli trafia na Kołymę. Upokorzone i wyniszczone śledztwem kobiety początkowo mają nadzieję, że tam odmieni się ich los. Głód, potworne warunki w bydlęcym wagonie, którym są przewożone, to jednak dopiero początek piekła, które czeka więźniarki. Będą musiały się zmierzyć z twardym systemem obozów pracy przymusowej i stoczyć rozpaczliwą walkę o przetrwanie w okrutnej obozowej rzeczywistości. 01:25 POLSKI EL GRECO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Lata 50. ubiegłego wieku, kiedy w Polsce rozpoczynano prace nad inwentaryzacją zabytków sztuki, przypominały badanie terra incognita. Badacze Instytutu Sztuki zazwyczaj nie mieli zbyt dużego doświadczenia ani materiałów źródłowych, na których mogliby oprzeć swoje wnioski. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska pracę traktowały jak przygodę, na skrzypiących, podrdzewiałych rowerach przemierzały regiony. Kiedy przydzielono im do zbadania Mazowsze, w pierwszej chwili pomyślały, że to kiepski żart, bo ten obszar był uważany przez historyków sztuki za najuboższy na terenie całego kraju. Gdyby nie usposobienie Izabelli Galickiej, która wszystko przyjmowała jako dar od losu, być może nie podjęłyby się prac na tym obszarze. Marzyła im się Małopolska. Mazowsze przywitało je piaskami, błotem, w których ciągle zakopywała się instytutowa nysa. Niekiedy zabytki były nadal zniszczone przez wojnę i nieodremontowane, a czasem zajęte przez nowych lokatorów, którzy nie zdawali sobie sprawy z wartości wyposażenia pałaców czy dworków i niszczyli to, co najcenniejsze. W kościołach nieufni księża doświadczeni przez czasy mrocznego stalinizmu i komunistycznej partii wojującej z klerem niechętnie rozmawiali z przyjezdnymi. Ich wrodzone umiejętności obserwacji ludzkiej natury i oceny zachowań pozwoliły otworzyć niejedne drzwi. Tak było też w Kosowie Lackim. Ksiądz Władysław Stępień, który był tam proboszczem w 1964 roku, widząc zainteresowanie zniszczonym, brudnym obrazem wiszącym w jego prywatnym mieszkaniu, zgodził się go zdjąć ze ściany, by można było dokładnie obejrzeć. Nikt nie miał jeszcze podejrzeń jakiej wartości może to być dzieło.