TVP Historia Poniedziałek, 12.04.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1893 - w Paryżu powstała Olympia, sławny kabaret i teatr muzyczny; 1945 - zmarł F. D. Roosevelt; 1956 - "Po prostu" opisało sklepy "za żółtymi firankami"; 1982 - pierwsza emisja Radia Solidarność; 07:20 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 4 BAZAR CZY REWOLUCJA Serial historyczny, 78 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Henryk Boukołowski, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki, Ryszard Pietruski W szeregach pruskiej policji szybko robi karierę syn Antoniego Frankowskiego, Ludwik, który zmienił nazwisko na Franke. Syn Józefa, Jan Frankowski, po skończeniu szkoły ekonomicznej nie może znaleźć pracy w swoim zawodzie. Podejmuje więc pracę fizyczną u kolegi Niemca. Zakochuje się w jego siostrze, jednak zostaje odrzucony. Zrozpaczony wraca do brata gospodarującego na wsi. Za pożyczone od niego pieniądze zakłada sklep, lecz spółki polskie borykają się w tym czasie z wielkimi trudnościami finansowymi. Nadchodzi listopad 1845 roku. W Poznaniu trwają przygotowania do powstania. Władze pruskie rozszyfrowują polską siatkę konspiracyjną, zaczynają się aresztowania. Umiera Karol Marcinkowski, lekarz, społecznik, patriota, który jednak wszelkimi sposobami usiłował odwieść rodaków od wystąpienia zbrojnego. Jego pogrzeb przeradza się w wielką manifestację ludu Wielkopolski. 09:15 HISTORIA POLSKI - ZOBACZYŁEM ZJEDNOCZONY NARÓD Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2011 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film dokumentalny w reżyserii Anny Ferens (autorka m.in. "Trzech kumpli" i "Co mogą martwi jeńcy") - to obraz Polski widziany oczami zagranicznych korespondentów po katastrofie polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku. Widzą oni nasz kraj pogrążony w bólu, zjednoczony, wspólnie przeżywający żałobę. Ten film to piękny zapis tych smutnych, ale i wzruszających dni, które wszyscy pamiętamy. To też dowód na to, że potrafimy być razem w ważnych chwilach naszej historii. Na ile ten wizerunek za granicą został już naruszony i na ile jesteśmy w stanie ponownie się zjednoczyć? To pytanie, które z pewnością wielu z nas sobie zadaje... Jak wyglądała żałoba widziana oczami korespondentów zagranicznych w pierwszych dniach po katastrofie? 10:10 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 11:00 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - RZEKA CZARNEGO SMOKA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE BLACK DRAGON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 12:00 16 MM HISTORII - OJCIEC NARODU Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Kolejny odcinek programu "16 mm historii" zrealizowany został w oparciu o fragment 26 - minutowego dokumentu "Legenda. Pamięci Józefa Piłsudskiego" z 1989 roku w reżyserii Mikołaja Haremskiego. Film obrazuje rodzenie się legendy marszałka, a także jej późniejsze funkcjonowanie w świadomości Polaków. 12:30 CZAS HONORU - ODC. 70 "PACZKA Z BERLINA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Trwa obława KBW na Władka, Michała i ich kolegów z oddziału. Po nieudanej akcji odbicia Janisza ze szpitala, partyzanci ukrywają się we wsi, dokąd przybywa dowodzący akcją pułkownik Jabłoński. Sytuacja konspiratorów staje się coraz trudniejsza. Rainer i Karkowski wpadają na siebie w hotelu. Karkowski dostaje propozycję nie do odrzucenia. Rainer nie wie jednak, że sam jest bacznie obserwowany przez dwóch tajemniczych typów. Misja Rainera i Celiny jest prześwietlana przez komunistyczne służby. Ruda próbuje się kontaktować z Marią, wysyła gryps. Bronek dołącza do Wandy w ich nowym mieszkaniu w Otwocku. Oboje starają się odbudować zaufanie do siebie. Nie ułatwia im tego wciąż niewypełniona misja Bronka. Celina śledzi profesora politechniki Błaszczyka, z którym niedawno kontaktował się poszukiwany przez nią Blachnitzky. Celina zastaje profesora na zaskakującym spotkaniu... Pomimo protestów Wandy, Bronek rusza tropem Karkowskiego. 13:30 URODZONY PO RAZ TRZECI Film wojenny, 89 min, Polska 1989 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Anna Ciepielewska, Andrzej Grabarczyk, Bronisław Pawlik, Grażyna Barszczewska, Artur Barciś, Jarosław Kopaczewski, Eugeniusz Kujawski, Paweł Nowisz, Ewa Sałacka, Jacek Borkowski i inni Stanisław Jędryka to, obok Janusza Nasfetera, bodaj najlepszy specjalista od problematyki dziecięcej i młodzieżowej w powojennym kinie polskim. W swym bogatym dorobku ma m.in. takie filmy i seriale, jak: "Szaleństwo Majki Skowron", "Do przerwy 0:1", "Wakacje z duchami", "Podróż za jeden uśmiech", "Stawiam na Tolka Banana", "Koniec wakacji", "Zielone lato", "Do góry nogami", "Przypadki Piotra S.", "Sami dla siebie". Nawet w produkcjach przeznaczonych dla widzów dorosłych, np. w "Czy ktoś mnie kocha w tym domu", Jędryka nie potrafi ukryć fascynacji światem przeżyć i doznań nastolatków. Reżyser równie swobodnie czuje się w konwencji komediowej, jak i dramatycznej. Od swojej ulubionej tematyki odstępuje niezmiernie rzadko. Do takich nielicznych wyjątków należą m.in. "Jesienią o szczęściu" - kameralny film o miłości (jednak i tu łącznikiem między dwojgiem zakochanych staje się Bartek, syn głównego bohatera) oraz wojenny tryptyk "Umarłem, aby żyć", "Po własnym pogrzebie" i właśnie "Urodzony po raz trzeci". Film "Umarłem, aby żyć" przedstawiał rzeczywistą historię, dramatyczną akcję ratowania oficera AK z rąk gestapo. Kanwą scenariusza "Umarłem..." były wspomnienia Stanisława Miedzy Tomaszewskiego. Wydarzenia przedstawione w "Po własnym pogrzebie" były już fikcją fabularną, podobnie jak w "Urodzonym po raz trzeci" wątki są całkowicie fikcyjne. Błażejewski z dokumentami Wójcika zostaje schwytany w łapance. Wyżeł informuje o tym punkt kontaktowy w Kielcach. Ostrzega też Wójcika. Podczas przesłuchania Błażejewski wypiera się papierów, które przy nim znaleziono. Niebawem wychodzi na wolność. Czy oznacza to, że Wójcik może już spać spokojnie? 15:00 KAPITULNA, RÓG MIODOWEJ Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski Wykonawcy: Marlena Maria Jonasz Reportaż opowiada o akcji wykonania wyroku śmierci, na konfidencie gestapo, przez piątkę kobiet z Podziemia. 15 marca 1944 roku, w Warszawie, na rogu Kapitulnej i Miodowej, oddział kobiecy, dowodzony przez Irenę Bredel, zastrzelił Mieczysława Darmaszka, Polaka, winnego śmierci ich koleżanki, zaangażowanej w działalność podziemną. Był to jedyny wyrok śmierci, wykonany wyłącznie przez kobiety, w czasie II wojny światowej w Polsce. 16:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DODANE DO MAPY PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dodane do Mapy Pamięci. W roku 1864 w czasach największych carskich represji wobec Polaków zaangażowanych w Powstanie Styczniowe, właściciel majątku Lejno koło Sosnowicy, przy wiejskiej świątyni postawił krzyż z napisem Pamięci Jana Bogdanowicza, rozstrzelanego 7 marca 1863 roku w Lublinie. Bogdanowicz to jeden z liderów zrywu na Lubelszczyźnie pojmany i rozstrzelany przez Rosjan. Przez lata władze carskie chciały przymusić Liniewskiego do usunięcia krzyża, a przynajmniej napisu. Ten utracił majątek, ale nie uległ. Krzyż ścięły dopiero wojska carskie w czasie walk I Wojny Światowej. Od lat upominamy się o jego powrót do Lejna. I wreszcie mamy szansę na realizację tego pomysłu. Zapomniana bitwa. Zapomniana bitwa to jedna z tych, które stoczone zostały na osi drogi żelaznej Warszawa - Petersburg. To wątek powstańczych dziejów zupełnie nierozpoznany przez historyków. Kolej i telegraf stanowiły dwa elementy taktycznej przewagi Rosjan i tylko nieliczni z powstańczych liderów rozumieli, że zniszczyć je, to pozbawić wroga silnych atutów. Rozpoznajemy wydarzenie z 27 i 28 stycznia 1863 roku, które rozegrało się w okolicach Łochowa. Udało się już odkryć bardzo szeroko pojęty teren bitwy. Teraz przyszła pora na szczegółowe badania. 17:25 HISTORIA POLSKI - POŚWIĘCAJĄC ŻYCIE PRAWDZIE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Bogdan Czermiński Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Bogdan Czermiński Wykonawcy: Józef Szopiński Film dokumentalny o tragicznej historii 12 lekarzy, specjalistów i ekspertów z dziedziny medycyny sądowej, którzy znaleźli się w składzie powołanej przez Niemców Międzynarodowej Komisji Lekarskiej do zbadania mordu w Katyniu. Członkowie komisji pochodzili z krajów zależnych od Rzeszy: Belgii, Bułgarii, Danii, Protektoratu Czech i Moraw, Rumunii, Słowacji, Węgier i Finlandii oraz z neutralnej Szwajcarii. W kwietniu 1943 roku mieli osobiście dokonać sekcji zwłok zamordowanych w Katyniu polskich oficerów i ustalić dokładny czas popełnienia zbrodni. Wszyscy złożyli podpisy pod dokumentem obwiniającym ZSRR o dokonanie tej zbrodni. Po wojnie, mimo gróźb, szykan i oskarżeń o kolaborację z nazistami, większość członków Komisji nie wyparła się swoich oświadczeń. Tylko dwóch, profesor Hajek z Czech i profesor Markow z Bułgarii pod groźbą kary śmierci zostało zmuszonych przez władze komunistyczne do odwołania swoich podpisów. Dla pozostałej dziesiątki ta decyzja miała dramatyczny wpływ na losy ich samych lub ich rodzin; tajemnicze zgony i morderstwa, więzienie, konieczność emigracji, naciski własnych rządów na nieujawnianie prawdy o zbrodni katyńskiej. Skąd wzięła się u nich tak silna determinacja i upór w dążeniu do ujawnienia prawdy o Katyniu, jakie były motywy, które kazały im narażać dla niej życie? Profesor Francois Neville na tak postawione pytanie odpowiedział "Vitam impendere Vero" - poświęcając swoje życie prawdzie. Autorom filmu udało się dotrzeć do rodzin kilku członków komisji. W filmie znajdą się wspomnienia Rodicy, córki dr Alexandru Birkle ' a nagrane w jej mieszkaniu w Bukareszcie. Na Słowacji o swoim wujku Frantiku Šubku opowie Margarita Kanikowa, a o Francois Naville ' u opowie jego siostrzeniec w Szwajcarii profesor Gabriel Aubert. Sylwetki pozostałych członków komisji zaprezentowane zostaną w formie krótkich biogramów. Tło historyczne tamtych czasów zaprezentują historycy. W filmie zostaną wykorzystane obszerne filmowe materiały archiwalne dotyczące zbrodni katyńskiej oraz doniesienia prasowe z tamtego okresu. Jednym z ważniejszych elementów ikonograficznych filmu będą materiały archiwalne będące w posiadaniu rodzin członków komisji. 18:20 PO PRLU - ŚWIĘTOWANIE I WYPOCZYWANIE W III RP Dysk./wywiad/debata, 26 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Świętowanie i wypoczywanie w III RP. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoimi gośćmi: publicystką Elizą Olczyk oraz Grzegorzem Sieczkowskim, publicystą, pisarzem i dziennikarzem Telewizji Polskiej, o tym, jak zmieniała się obyczajowość, związana ze świętowaniem i wypoczywaniem w Polsce, po przemianach ustrojowych. 18:50 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 5 FILOLOG I GWOŹDZIE Serial historyczny, 64 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Henryk Machalica, Kazimierz Kaczor, Piotr Garlicki, Mariusz Benoit, Andrzej Seweryn, Piotr Garlicki, Marek Siudym, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Anna Nehrebecka, Joanna Żółkowska i inni Rok 1848 - Wiosna Ludów. Na fali patriotycznych zrywów powstaje w Poznaniu Polski Komitet Narodowy. Naczelnym wodzem oddziałów powstańczych zostaje mianowany Ludwik Mierosławski. Franke, pruski policjant, ucieka z Poznania i szuka pomocy u swego kuzyna, Janka Frankowskiego. Powstanie jednak upada. Na terenie Poznańskiego coraz większą popularność zyskuje młody naukowiec, Hipolit Cegielski. Widząc, że zrywy zbrojne nie doprowadzą do wyzwolenia kraju, staje się on rzecznikiem idei, że dla Polaków jedyną drogą ratunku jest rzetelna praca. Orędownikiem tego programu był Karol Marcinkowski - za jego namową Cegielski otworzył sklep z materiałami żelaznymi. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JUAN CARLOS, KRÓL HISZPANÓW (JUAN CARLOS) Film dokumentalny, 92 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Jeden z ostatnich władców europejskiej monarchii - król, który dzięki osobistej odwadze i szczeremu patriotyzmowi zdobył przyjaźń i szacunek swoich hiszpańskich poddanych. Juan Carlos - spadkobierca dyktatury generała Franco, który wyznaczył go na swego następcę. Bardzo ciekawie opowiedziana historia władcy, znakomicie zrealizowany film, który ukazuje przepiękne pałace hiszpańskiej monarchii, zwykle niedostępne dla obiektywu kamery. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA. BITWA POD PARKANAMI Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "O jako to dobry Pan Bóg, moja kochana Marysieńku! Za małą kontuzję dał większe zwycięstwo niżeli pod Wiedniem (...) Jam za łaską Bożą zdrów po wczorajszym zwycięstwie, jakoby mi dwadzieścia lat nazad się wróciło" - pisał 10 października 1883 roku po sukcesie w bitwie pod Parkanami król Jan III Sobieski w liście do żony. Zanim jednak "Lew Lechistanu" ogłosił victorię, omal nie stracił życia na polu bitwy. Jak doszło do dwóch batalii pod Parkanami? Położenie i znaczenie twierdzy Parkany. Pierwsza bitwa pod Parkanami: 7 października. [rozproszenie oddziałów; Sobieski dał się zaskoczyć; omal nie stracił życia; królewicz Jakub ucieka z pola bitwy]. Kto ponosi odpowiedzialność za tę klęskę? Jak duże straty poniosły siły Sobieskiego? Druga bitwa pod Parkanami. Jakie wnioski wyciągnął Sobieski? Przebieg bitwy. Znaczenie bitwy pod Parkanami; zwycięstwo ważniejsze aniżeli Wiedeń? Goście: prof. Mirosław Nagielski, prof. Konrad Bobiatyński i dr Przemysław Gawron. 22:40 WIELKI GŁÓD W CHINACH (MAO'S GREAT FAMINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2011 Reżyseria: Patrick Cabouat W latach 1958 - 1962 Chiny przeżyły ogromną tragedię. Wielki skok naprzód, program gospodarczy ogłoszony przez Mao po to, aby zacofane Chiny wyprzedziły największe gospodarki świata i osiągnęły autonomię od potężnego sąsiada ZSRR, doprowadził do katastrofalnego głodu. W jego wyniku zginęło od 36 do 55 milionów ludzi. Komunistyczna Partia Chin uzasadnia tę tragedię trwającymi trzy lata klęskami żywiołowymi. Tymczasem, podczas gdy Chińczycy umierali z głodu, magazyny były pełne zboża. Film oparty jest na relacjach ocalałych świadków, rzadkich materiałach archiwalnych, tajnych dokumentach i wypowiedziach czołowych historyków. Przedstawia prawdziwy obraz wielkiego skoku naprzód. Bada mechanizmy i decyzje polityczne, które doprowadziły do głodu, ujawnia tajemnice i demaskuje kłamstwa funkcjonujące do dziś, dotyczące tego, kto był za nie odpowiedzialny oraz jaki był ich prawdziwy ludzki koszt. 00:35 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. KATYŃ Reportaż, 25 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Kolejny odcinek z nowego cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu wraca do wciąż budzącej emocje kontrowersyjnej sprawy Katynia. Technologia zbrodni opracowana była w najmniejszych szczegółach. Strzał zawsze w tył głowy i zawsze z bliska, żeby nie marnować kul. Kaci, którzy wykonywali egzekucję, żalili się, że byli tak przesiąknięci zapachem krwi, że nawet psy od nich uciekały. O tych i o innych szczegółach mordu opowie wicedyrektor Muzeum Katyńskiego, które dokumentuje wspomnienia osób mieszkających w okolicach lasu katyńskiego. W programie znajdą się pełne emocji i barwne wspomnienia o szczegółach i okolicznościach zbrodni, a także o tym, w jaki sposób i dlaczego skrywano prawdę. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DODANE DO MAPY PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dodane do Mapy Pamięci. W roku 1864 w czasach największych carskich represji wobec Polaków zaangażowanych w Powstanie Styczniowe, właściciel majątku Lejno koło Sosnowicy, przy wiejskiej świątyni postawił krzyż z napisem Pamięci Jana Bogdanowicza, rozstrzelanego 7 marca 1863 roku w Lublinie. Bogdanowicz to jeden z liderów zrywu na Lubelszczyźnie pojmany i rozstrzelany przez Rosjan. Przez lata władze carskie chciały przymusić Liniewskiego do usunięcia krzyża, a przynajmniej napisu. Ten utracił majątek, ale nie uległ. Krzyż ścięły dopiero wojska carskie w czasie walk I Wojny Światowej. Od lat upominamy się o jego powrót do Lejna. I wreszcie mamy szansę na realizację tego pomysłu. Zapomniana bitwa. Zapomniana bitwa to jedna z tych, które stoczone zostały na osi drogi żelaznej Warszawa - Petersburg. To wątek powstańczych dziejów zupełnie nierozpoznany przez historyków. Kolej i telegraf stanowiły dwa elementy taktycznej przewagi Rosjan i tylko nieliczni z powstańczych liderów rozumieli, że zniszczyć je, to pozbawić wroga silnych atutów. Rozpoznajemy wydarzenie z 27 i 28 stycznia 1863 roku, które rozegrało się w okolicach Łochowa. Udało się już odkryć bardzo szeroko pojęty teren bitwy. Teraz przyszła pora na szczegółowe badania. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - UROK PANCERZA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Cezary Kiliman, Jerzy Lankajtes, Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony broni pancernej, roli, jaką odegrały czołgi. Pokazano eksponaty zgromadzone w Muzeum Czołgów w Bovington w Wielkiej Brytanii.