TVP Historia Piątek, 16.04.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 KWIETNIA ODC. 534 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1828 - zmarł Francisco Goya; 1913 - Albert Schweitzer założył szpital dla mieszkańców dżungli w Lambarene; 1922 - układ w Rapallo zawarty między Rzeszą Niemiecką a Rosją Sowiecką; 1991 - zmarł David Lean, brytyjski reżyser filmowy; 07:20 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 8 DZIĘKI CI, ŻELAZNY KANCLERZU Serial historyczny, 70 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Witold Dębicki, Gustaw Lutkiewicz, Joanna Żółkowska, Jerzy Dukaj, Barbara Grabowska, Anna Nehrebecka, Mieczysław Hryniewicz, Piotr Machalica, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Andrzej Piszczatowski, Marian Rułka, Witold Zarychta, Alcja Jachiewicz, Józef Dariusz Lata siedemdziesiąte XIX wieku to okres osławionego Kulturkampfu, czyli nasilenia polityki antypolskiej i germanizacyjnej. Księża są prześladowani. Ze szkół i sądownictwa ruguje się język polski. Władysław Frankowski jest nauczycielem w Śremie. Ponieważ odmawia nauczania religii w języku niemieckim, zostaje wydalony ze szkoły. Czołową postacią w tym mieście jest ksiądz Wawrzyniak. Do Śremu przybywa też z zamiarem pozostania tu na stałe Ludwik Franke. Chce cały swój majątek powierzyć polskiemu bankowi, traktując to jako próbę naprawienia zła, które uczynił. Matylda Hausner, która ciągle kocha księdza Wawrzyniaka, wychodzi za mąż za zakochanego w niej Władysława Frankowskiego. 08:35 TAŚMY BEZPIEKI - KS. HENRYK JANKOWSKI I PARAFIA ŚW. BRYGIDY W GDAŃSKU Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Cezary Gmyz Scenariusz: Cezary Gmyz, Grzegorz Majchrzak Zdjęcia: Maciej Figurski, Michał Gmyz, Rajmund Nafalski Muzyka: Michal Rawicz Cezary Gmyz rozmawia z Adamem Hlebowiczem o ks. Henryku Jankowskim i parafii św. Brygidy z Gdańsku. 09:10 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 1 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cédric Tourbe, Cedric Tourbe, Cedric Tourbe Scenariusz: Olivia Gomolinski, Cédric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu przedstawioną z punktu widzenia obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 11:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 27. ZBRODNIA KATYŃSKA Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Górski Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) 17 września 1939 r. Armia Czerwona wkroczyła na teren Rzeczypospolitej Polskiej, realizując ustalenia zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop - Mołotow. "Polacy są zatwardziałymi, nierokującymi poprawy wrogami władzy sowieckiej" - raportował Stalinowi Ławrientyj Beria. Tysiące polskich jeńców wojennych wywieziono w głąb Rosji i osadzono w obozach. Zamordowano blisko 22 tysiące obywateli polskich, wśród których byli lekarze, prawnicy, nauczyciele szkolni i akademiccy, inżynierowie, dziennikarze, artyści, urzędnicy państwowi i samorządowi. To oni stanowili elitę narodu, jego potencjał obronny, intelektualny i twórczy. Zginęli bez sądu, bez wyroku i bez rozgłosu. Prawdy o tych wydarzeniach mieliśmy nigdy nie poznać... Ale poznaliśmy. Zbrodnia katyńska jest tematem tego odcinka Gigantów Historii. 11:55 WOJOWNICY CZASU - CESARZ U BRAM, CZYLI I WOJNA POLSKA 1806 - 1807 Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Jutrzenka utraconej w wyniku rozbiorów Niepodległości zaświtała Polakom, kiedy z dalekiej, choć zawsze miłej polskiemu sercu Francji zaczęły napływać wieści o coraz bardziej efektownych skutkach niedawnej rewolucji. Stało się jasne, że wojny, jakie wówczas zaczęły przewalać się przez Europę, nie ominą polskich ziem. Kiedy więc w 1806 roku Napoleon Bonaparte wkroczył na polskie terytoria, rozpoczęła się tak zwana pierwsza wojna polska. 12:25 CZAS HONORU - ODC. 74 "KONFRONTACJA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Po tragicznej strzelaninie w kawiarni, Woźniak poprzysięga zemstę Bronkowi. Michał proponuje Lenie włączenie się w misję Janisza. Bronek spotyka się z Janiszem. Ten mówi mu o konieczności zorganizowania podziemnego sejmu. Michał z Bronkiem i Władkiem opracowują plan zamachu na Rainera. Tymczasem Rainer orientuje się, że Amerykanie mają już Blachnitzky'ego, a zatem on przestaje im być potrzebny. Zdobywa broń od Karkowskiego, by pozbyć się naukowca i odzyskać tym samym utraconą wartość. Sprawa niespodziewanie się komplikuje. Nic nie wskazuje na to, by Ruda, po bliskim procesie, miała zostać objęta amnestią, przeciwnie - trafia do gabinetu Jabłońskiego, gdzie dochodzi do dziwnej konfrontacji z nieznanym jej esesmanem. Otto zostaje ponownie zawieziony do Lebiediewa. Rosjanin schodzi z Ottem do piwnic tajnego ośrodka rządowego. Woźniakowi spada z nieba donos na Lenę. Widzi nową szansę na rozwiązanie swoich problemów. Celina - wedle obietnicy - wystawia Rainera przyjaciołom. Max proponuje konspiratorom układ. 13:25 DRUGIE ŻYCIE BRISTOL SCOUTA (BRISTOL SCOUT: REBUILDING HISTORY) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2020 Film pokazuje rekonstrukcję samolotu Bristol Scout używanego w czasie I wojny światowej. Ale to nie wszystko. Samolot po rekonstrukcji przetransportowany zostaje na Półwysep Gallipoli, gdzie był wykorzystywany w czasie walk. W historię zaangażowani są David i Rick Bremner, których dziadek, Francis Bremner, brał udział w tej niesławnej kampanii jako jeden z pierwszych pilotów Bristol Scout. Mężczyźni poszukują i kompletują plany samolotu, odbudowują go oraz wykonują loty w miejscu, w którym walczył ich dziadek. 14:30 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2 Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 15:30 OSTATNI DZIEŃ ABRAHAMA LINCOLNA (LINCOLN'S LAST DAY) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Molly Hermann Film dokumentalny przedstawia wstrząsające wypadki, jakie miały miejsce ostatniego dnia życia amerykańskiego prezydenta Abrahama Lincolna. Lincoln niczego nie podejrzewał. Kończyła się wojna secesyjna, a on mógł z nadzieją patrzeć w przyszłość. Ponownie był kandydatem partii na urząd prezydenta i został wybrany na drugą kadencję. W tym samym czasie sprzymierzeńcy konfederacji dopracowywali spisek. Historia zmieniła się w jednej chwili. Poznamy ostatnią dobę z życia Lincolna. Co się zdarzyło w ten pamiętny dzień? 14 kwietnia 1865 roku prezydent Lincoln wraz ze znajomym i małżonką wybrali się do teatru. Po godzinie 22 do niestrzeżonej loży prezydenckiej wtargnął 26 - letni aktor John Booth, który gorąco popierał niewolnictwo. Trzymając w rękach pistolet i sztylet, strzelił w tył głowy Lincolna, ranił też znajomego majora, a następnie zeskoczył na scenę i powiedział: tak to się zawsze dzieje tyranom. Rannego prezydenta próbowano ratować. Niestety, zmarł rano następnego dnia. Zdaniem jego biografa i przyjaciela Williama Herndona cierpiał on już wówczas na zaawansowane powikłania na skutek długotrwałego, złego leczenia choroby i mógłby nie dożyć do końca kadencji. Zamach na Lincolna był poważną sprawą, uważano nawet, że to nie dzieło szaleńca, ale spiskowców. Było w to wmieszanych kilka osób. Czyżby to był ostatni rozpaczliwy atak konfederatów, którzy zabójstwem chcieli nadrobić to, czego nie osiągnęli podczas bitwy? Lincoln wciąż inspiruje kolejne pokolenia, nawet ponad sto pięćdziesiąt lat po tym, jak zginął w chwili swego triumfu. W filmie wypowiedzi historyków i autorów książek biograficznych: Waltera Stahra, Kate Clifford Larson, Harry’ego Rubinsteina i wielu innych. Dokument bogato ilustrowany inscenizacjami, co pozwoli drobiazgowo prześledzić dramatyczne wypadki z 14 i 15 kwietnia 1865 roku. 17:20 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 2 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cedric Tourbe Scenariusz: Cedric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu widzianą z obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 18:40 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 9 AUSROTTEN Serial historyczny, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Witold Dębicki, Gustaw Lutkiewicz, Joanna Żółkowska, Piotr Krukowski, Katarzyna Ejmont, Anna Nehrebecka, Włodzimierz Tympalski, Piotr Machalica, Piotr Stockinger, Konrad Morawski, Andrzej Piszczatowski, Teresa Mikołajczyk, Gabriel Nechrebecki, Wiktor Nanowski, Barbara Rachwalska Lata osiemdziesiąte XIX wieku, trwają tzw. rugi chłopskie, czyli usuwanie pod byle pretekstem osiadłych na ziemi polskich chłopów. Powstaje Hakata, osławiona instytucja do walki z wszelkimi przejawami polskości na ziemiach Wielkopolski. Tworzą się komisje kolonizacyjne zajmujące się wykupywaniem polskich majątków. W Śremie Towarzystwo Polskie nie dopuszcza do wykupienia przez Niemców majątku hr. Poturzyckiego. Kasia Frankowska zaręcza się z zakochanym w niej od dawna Gieruszem. 21:55 POZA PODEJRZENIEM Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marzena Kumosińska Scenariusz: Marzena Kumosińska Fabularyzowany dokument o młodych ludziach uwikłanych w realia Polski po 1945 roku. Wśród rozmaitych form oporu przeciwko umacniającemu się reżimowi komunistycznemu znalazły się również metody cywilne oparte na pracy wywiadowczej i zbieraniu informacji o bezprawiach nowej władzy. Bronka Borowska ma 24 lata. Doświadczona w wywiadzie AK, jest łączniczką łódzkiej komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Otrzymuje zadanie pozyskania dla organizacji pracownika Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi. Czesław Stachura wkrótce staje się cennym informatorem. W tej opowieści dominują pytania, zarówno o wybory, przed jakimi obydwoje stawali, jak i nasze możliwości zbliżenia się do prawdy. 23:35 NAMIBIA, LUDOBÓJSTWO II RZESZY (NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2012 W latach 1904 - 1907 Niemcy dokonali pierwszego ludobójstwa XX wieku. Na terenach Niemieckiej Afryki Południowo - Zachodniej (dzisiejszej Namibii) przeprowadzili eksterminację dwóch afrykańskich ludów: Nama i Herero. Dwie trzecie ludności Herero i połowa ludu Nama zginęła w niemieckiej kolonii, wielu z nich w obozach koncentracyjnych. Do dziś potomkowie ocalałych ubiegają się o odszkodowania od niemieckiego rządu. 00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KOLOROWE ŚWIATY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Zazwyczaj naszym opowieściom towarzyszą, dobiegające z głębokiego tła, odgłosy wojny. Dziś jednak zajmiemy się nie destrukcją, a polską odmianą kreatywności, która zaowocowała takimi światowymi markami jak Cegielski w przemyśle ciężkim, PZL w lotnictwie czy PZInż w przemyśle zbrojeniowym. I gdyby to był sportowy ranking, to w tej klasyfikacji bardzo wysoko znalazłoby się niewielkie miasteczko Opoczno, które z czasem przestało być jedynie miejscem na mapie, a zaczęło symbolizować nową jakość życia, zamieniając szare wnętrza w kolorowe światy. W pierwszej kolejności odwiedzamy zatem Muzeum Regionalne w Opocznie. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICA BARBAROSSY Magazyn, 17 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek przedstawiający genezę ataku Trzeciej Rzeszy na ZSRR. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.