TVP Historia Piątek, 16.04.2021 Zmiany z dnia 08.04.2021 w stosunku do raportu z dnia 31.03.2021 (dodano pozycję programową) 20:00 TEATR HISTORII - CEZAR I POMPEJUSZ Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2021 W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Henry ' ego de Montherlanta "Cezar i Pompejusz" z 1996 roku w reżyserii Jerzego Antczaka, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (Muzeum Historii Polski) będzie dr Mateusz Werner - filozof kultury, krytyk filmowy). Spektakl będący adaptacją sztuki Henry ' ego de Montherlanta w swojej istocie dotyczy ponadczasowego problemu wojny domowej. Jerzy Antczak świadomie użył starożytnego kostiumu, niemniej relacje między Cezarem a Pompejuszem można odczytać jako uniwersalny głos w sprawie politycznej polaryzacji, wewnętrznych podziałów i bratobójczych walk, co stanowi o uniwersalnej wymowie sztuki. Trudno wyrokować na ile postaci w sztuce mogą być odzwierciedleniem prawdy historycznej, raczej trzeba skłonić się ku rozumieniu ich jako odbicia naszego wyobrażenia nt. postaci wielkich przywódców politycznych i wojskowych. Sztuka mówi nie tylko o konfrontacji Cezara z Pompejuszem, ale w szerszym kontekście przygląda się także brutalnej walce o władzę i wykorzystywaniu ideałów Rzymskiej republiki do celu osiągnięcia partykularnych interesów. Najciekawszą figurą, oprócz ról tytułowych, jest postać będąca alegorią wojny domowej, grana przez Stanisławę Celińską. W dialogach pada znaczące zdanie, że wojna domowa nie kończy się nigdy i zatruwa życie społeczne najbardziej spośród wszystkich konfliktów. Okres dwudziestu pięciu lat od powstania tej adaptacji jest świetnym przykładem na to, jak bardzo zmienił się polski teatr oraz jak odmienne od obecnych były formy oddziaływania na widzów. Jeszcze ćwierć wieku temu klasyczny starożytny konflikt między Cezarem a Pompejuszem był idealną metaforą konfliktu bratobójczego, dzisiaj zapewne zostałoby to wyrażone zupełnie innym językiem. Jednak niezależnie od kostiumu i formy - tutaj klasycznej - problem bezwzględności w polityce jest bezdyskusyjnie ponadczasowy. (dodano pozycję programową) 20:20 CEZAR I POMPEJUSZ Teatr, 82 min, Polska, 1996 Spektakl według sztuki Henry de Montherlanta (1896 - 1972) "Wojna domowa" (1964). Ubrana w kostium antyczny, osadzona w historycznych realiach przypowieść o odwiecznym porządku ludzkiego postępowania: chciwości, intryganctwie, żądzy władzy, egoizmie, zdradzie, które zawsze i wszędzie prowadzą tylko do nicości i zagłady. Do zabijania ludzi i niweczenia wszystkiego, co stanowi jakąkolwiek wartość. Już w młodzieńczych utworach Montherlant dawał wyraz swojej fascynacji fenomenem wojny. (...) Co pozostanie z jego dzieła? "Być może, paradoksalnie, pozostanie to, co w dobie ekspansji teatralnej awangardy uznano za staroświeckie: teatr psychologiczny, wnikliwe studium strachu, nienawiści ciemnych stron ludzkiej natury."Teatr Montherlanta - zauważyła Danuta Żmij - Zielińska - jest w gruncie rzeczy teatrem ludzi zmęczonych. Zmęczonych sobą, swoimi sprzecznościami, swoim strachem, swoją pogardą dla ludzi i ich słabości". Tacy właśnie są dwaj główni protagoniści w tej sztuce, Cezar i Pompejusz. Cezar, który przekroczył ze swymi legionami Rubikon, łamiąc prawa Rzymu i wypowiadając wojnę Pompejuszowi, zwleka z wydaniem rozkazu bitwy, waha się, szuka wskazówek we wróżbach. Pompejusz, już w młodości nazwany Wielkim, trapiony chorobą i obawami, że przeciwnik góruje nad nim pod każdym względem, też ociąga się z podjęciem decyzji. Wie, że atak jest absurdem, chce zachować czyste ręce, ale nie może się wycofać, bo Cezar narzuca mu walkę, bo zwycięstw i łupów oczekują jego ludzie, którym wojna"musi się opłacać". Katon ocenia obu najsurowiej - zręczny Pompejusz umie podburzać do anarchii, aby sobie zapewnić jednowładztwo, Cezar otoczył się motłochem i wszystko splugawił, bo"kloaka nie wymaga niczego od władzy". Obaj gardzą swoim ludem i myślą tylko o tym, jak wznieść swoje posągi. Nie stoją po dwóch stronach barykady, tworzą jedno stronnictwo głupoty. Pomiędzy wrogimi obozami krąży niczym markietanka ze swoim wózkiem Wojna Domowa. Jednych zachęca do picia, by do cna stracili rozum, innych podjudza do zdrady, z wszystkich szydzi. Wodzowi doradza, jak w własnej ręki zginąć szybko i bezboleśnie, żołnierza zapewnia, że jest równy bogaczowi, skoro może go zabić bezkarnie. Jest potrzebna imperatorowi i ludowi przybranemu w zbroje, nie pierwszy i nie ostatni raz w dziejach świata. Wojna narodowa zawsze kiedyś ma kres. Wojna domowa - sąsiada przeciw sąsiadowi, przyjaciela przeciwko przyjacielowi - nie kończy się nigdy. Po bitwie nadchodzi czas odwetu, czystek, walki o urzędy. Nienawiść odradza się, ogarnia umysły ludzi jak ogień. Wojna Domowa mówi o sobie - ja jestem dobra wojna, wojna, w której wiadomo, dlaczego się zabija. Nie wiadomo tylko, po co. (www.tvp.pl) (zmodyfikowano opis: Omówienie) 21:55 POZA PODEJRZENIEM Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marzena Kumosińska Scenariusz: Marzena Kumosińska Zdjęcia: Yori Fabian Fabularyzowany dokument o młodych ludziach uwikłanych w realia Polski po 1945 roku. Wśród rozmaitych form oporu przeciwko umacniającemu się reżimowi komunistycznemu znalazły się również metody cywilne oparte na pracy wywiadowczej i zbieraniu informacji o bezprawiach nowej władzy. Bronka Borowska ma 24 lata. Doświadczona w wywiadzie AK, jest łączniczką łódzkiej komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Otrzymuje zadanie pozyskania dla organizacji pracownika Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi. Czesław Stachura wkrótce staje się cennym informatorem. W tej opowieści dominują pytania, zarówno o wybory, przed jakimi obydwoje stawali, jak i nasze możliwości zbliżenia się do prawdy. Film wyprodukowany został przez łódzki ośrodek TVP na zlecenie TVP Historia. Autorka jest jednocześnie pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej.