TVP Kultura Czwartek, 15.04.2021 08:25 TAMTE LATA, TAMTE DNI - KRYSTYNA TKACZ Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuc - Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do krainy dzieciństwa i młodości zabiera nas popularna aktorka, Krystyna Tkacz. 11:00 POLSKIE DROGI - ODC. 4/11 - NA TROPIE Serial wojenno - obyczajowy, 75 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Włodzimierz Boruński, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Roman Stankiewicz, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Maciej Góraj, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Arkadiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski i inni Jeńcy, wśród których jest Leon Kuraś, zostają przetransportowani do stalagu. Trafia tu również konfident Gorączko, współpracownik majora Heinckesa z Abwehry. Niemiecki wywiad chce trafić na ślad dokumentów II oddziału, wywiezionych z Warszawy przez kapitana Miszczyka. Gorączko otrzymuje zadanie odnalezienia kierowcy poległego kapitana, niejakiego Bugajczyka, zostaje jednak zdemaskowany. Kuraś ucieka ze stalagu, udaje mu się dotrzeć do domu. Odnajduje go Władek Niwiński, były podkomendny pomaga swemu dawnemu dowódcy znaleźć pracę. W dniu ślubu siostry Kurasia do domu weselnego wkracza policja. Wszyscy Polacy są objęci nakazem natychmiastowego wysiedlenia. Transport przesiedleńców, a wśród nich Kuraś i Niwiński, jedzie w kierunku Generalnej Guberni. 12:25 GRENLANDIA: OSTATNI MYŚLIWI (THE LAST ICE HUNTERS) Film dokumentalny, 52 min, Słowenia, 2018 Reżyseria: Jure Breceljnik, Rozle Bregar Film przedstawia portret obecnego i jednocześnie najprawdopodobniej ostatniego pokolenia myśliwych należących do społeczności Inuitów zamieszkujących wschodnią Grenlandię. To bodaj ostatni rozdział trwającej ponad cztery tysiące lat historii. 14:40 DZIENNIK OBSERWATORA Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń Film pokazuje dwanaście dni z życia Jacka Sroki. Podstawą opowieści filmowej jest dziennik czy raczej antydziennik artysty, mieszając artystyczne z intymnym, dystans z bliskością i wyobrażone z mniemanym. Świat obrazów Obserwatora przenika się z życiem osobistym, a prywatność zyskuje walor uniwersalny w jego pracach. Język filmu, trzeci bohater, prowadzi narrację pomiędzy dokumentem (opowieści o obrazach) a realizmem magicznym (frapujące animacje), znajdując własny wyraz, bogaty i niespodziewanie szeroki: podążamy z nim po zakamarkach domu, pracowni i wyobraźni artysty. 17:55 RZECZ POLSKA - FOTEL RM 58 Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Fotel RM58 projektu Romana Modzelewskiego stał się polską ikoną designu, który do dziś zachwyca nowoczesną formą. Patrząc na fotel, trudno uwierzyć, że powstał w pracowni artysty, bez żadnego wsparcia przemysłu. Jest jednym z najwybitniejszych przykładów wzornictwa organicznego i najbardziej rozpoznawalnym polskim produktem w środowisku międzynarodowym. Został zakupiony m.in. przez londyńskie Victoria & Albert Museum do kolekcji światowego designu. Oryginał z 1958 roku został stworzony w oparciu o przełomową, jak na ówczesne czasy technologię, wykorzystującą tworzywo sztuczne. To jeden z pierwszych w Polsce przykładów wykorzystania nowego tworzywa - laminatu poliestrowoszklanego. To, co wyróżnia projekt, to także organiczna forma siedziska tworząca jednolitą bryłę. Przez 50 lat od momentu powstania projektu można go było oglądać jedynie na wystawach. W tym czasie wyprodukowano zaledwie kilkadziesiąt sztuk fotela. Dopiero 8 lat temu wdrożono go do produkcji. W czasach PRL - u, w Polsce syntetyki były bardzo trudno dostępne, użycie tej technologii wymagało więc od projektantów pracy na własną rękę, poszukiwania metodą prób i błędów właściwych proporcji składników, bez wsparcia przemysłu. Dlaczego nowe technologie nie były w centrum zainteresowania władz, które teoretycznie w oficjalnej narracji podkreślały znaczenia wzornictwa w gospodarce kraju? Czy organiczny styl powstawał w opozycji do funkcjonalizmu? Czy władze uznały go za niebezpieczny? Jak to się stało, że mimo tak niesprzyjających okoliczności Romanowi Modzelewskiemu udało się stworzyć meble z nowoczesnych mas plastycznych? W oparciu o wypowiedzi naszych rozmówców w animowanych filmikach Marcina Podolca pokażemy. jak wyglądały pierwsze eksperymenty projektanta, praca nad nowymi technologiami. Wykorzystując animacje Marcina Podolca oraz zachowaną dokumentację fotograficzną przywołamy również historię niedoszłej współpracy polskiego projektanta z Francją. W 1959 roku Modzelewski przebywał bowiem w Paryżu, gdzie podczas konferencji Architektów i Projektantów Wnętrz zaprezentował swoje projekty. Fotelem z żywicy zainteresował się jeden ze współpracowników le Corbusiera, a po powrocie projektanta do Polski rozpoczęła się trwająca parę lat wymiana listów i telefonów, mająca na celu zakup licencji na produkcję seryjną fotela we Francji. Mimo wielu prób zgody od władz PRL - u nie udało się uzyskać. O historii i kulisach powstania fotela oraz o niezwykłej osobowości projektanta opowiedzą Wera Modzelewska - wdowa po artyście, Anna Maga - historyczka designu z Muzeum Narodowego w Warszawie, David Crowley - kierownik Department of Critical Writing in Art and Design w Royal College of Art w Londynie, kuratorzy z Victoria and Albert Museum oraz Jakub Sobiepanek - założyciel marki Vzór, który opowie o powodach odkrycia na nowo projektu Modzelewskiego, a także wprowadzi nas w tajniki technologiczne, które będziemy mogli zobaczyć w dokumentalnej sekwencji, towarzysząc z kamerą procesowi produkcji. Pokażemy również fragment filmu Aleksandra Forda "Ósmy dzień tygodnia", w którym fotel pojawił się jako element scenografii. 18:10 WSZYSTKIE ARRASY KRÓLA Reportaż, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska "Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021 - 1961 - 1921" to ekspozycja prezentowana na Zamku Królewskim na Wawelu. Wystawę współtworzy m.in. zespół 44 werdiur arrasów krajobrazowych ze zwierzętami. Ich malarskie projekty stanowią pierwszą nowożytną syntezę wiedzy botanicznej i zoologicznej wieku XVI, połączoną z nowatorską wizją pejzażu. To one w szczególności wprowadzały renesansowego odbiorcę w teatr natury będący synonimem wielkości i potęgi otaczającego świata, pełnego tajemnic czekających na odkrycie. W wawelskich tkaninach przedstawiono przede wszystkim roślinność europejską ujętą w porze kwitnienia i owocowania zarazem. (Źródło: Zamek Królewski na Wawelu) 21:25 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - CZWARTA WŁADZA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Czwarta władza" w reż. Stevena Spielberga. 21:30 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - CZWARTA WŁADZA (POST, THE) Dramat polityczny, 111 min, USA 2017 Reżyseria: Steven Spielberg Scenariusz: Liz Hannah, Josh Singer Zdjęcia: Janusz Kamiński Aktorzy: Meryl Streep, Tom Hanks, Sarah Paulson, Bob Odenkirk, Bruce Greenwood Doceniony przez krytykę i publiczność dramat polityczny oparty na faktach. Fabuła nawiązuje do tytułowej czwartej władzy, czyli wolnej prasy, której przedstawiciele podejmują starania o publikację tajnych dokumentów, obnażających bulwersującą prawdę skrywaną długie lata przez najwyższe władze USA. Dramat "Czwarta władza" był nominowany do nagrody Oscara w kategoriach najlepszy film i najlepsza aktorka Meryl Streep. Akcja zaczyna się w roku 1966. Trwa wojna w Wietnamie. Cywilny pracownik Departamentu Stanu, Daniel Ellsberg, towarzyszy amerykańskim żołnierzom, dokumentując działania wojenne dla sekretarza obrony Roberta McNamary. W kraju Ellsberg przekonuje się jednak, że zatajane są najważniejsze fakty i jest fałszowana prawda. Rząd nie informuje opinii publicznej o sytuacji w Wietnamie. Tymczasem Stany Zjednoczone właściwie od początku były skazane na przegraną w tej wojnie. Kilka lat później Ellsberg robi fotokopie tajnych dokumentów w Pentagonie, by udostępnić je największym dziennikom. Najpierw raport trafia do New York Timesa. W 1971 roku Katherine Graham, wdowa po szanowanym wydawcy The Washington Post, od niedawna zastępuje zmarłego męża i próbuje odnaleźć się w środowisku zdominowanym dotychczas przez mężczyzn. Gdy i do niej dociera raport, ona sama oraz dziennikarze waszyngtońskiej gazety stają przed poważnym dylematem, czy publikować dokumenty kompromitujące wysoko postawionych przedstawicieli rządu amerykańskiego. Cały ciężar odpowiedzialności spoczywa teraz na barkach Katherine Graham, jako szefowej The Washington Post. Czy wdowa podejmie to wyzwanie? 23:50 AMERYKAŃSKA WALHALLA (IGGY POP & JOSHUA HOMME: AMERICAN VALHALLA) Film dokumentalny, 78 min, USA, 2017 Reżyseria: Joshua Homme, Andreas Neumann Wykonawcy: Iggy Pop American Valhalla przedstawia niespodziewaną współpracę Iggy'ego Popa i Josha Homme'a, która zaowocowała docenionym przez krytyków albumem "Post Pop Depression" oraz wspólną trasą koncertową. W filmie zaprezentowano muzyków podczas pracy nad płytą i w trakcie trasy. Liderowi The Stooges i frontmanowi Queens of The Stone Age towarzyszą inni uznani artyści - Matt Helder z Arctic Monkeys oraz Dean Fertita związany z The Dead Weather oraz Queens of The Stone Age. 02:10 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - W CZTERECH ŚCIANACH ŻYCIA (INSYRIATED) Dramat, 85 min, Liban/Belgia/Francja 2018 Scenariusz i reżyseria: Philippe Van Leeuw Aktorzy: Hiam Abbass, Diamond Bou Abboud, Juliette Navis, Mohsen Abbas, Moustapha Al Kar Na festiwalu w Berlinie w 2017 roku, film zdobył nagrodę publiczności. Pełen napięcia dramat rozgrywa się w czasie okrutnej wojny, siejącej na ulicach Damaszku spustoszenie i trwogę. Bohaterką filmu jest Oum Yazan, matka trojga dzieci, uwięziona wraz z rodziną w swoim domu. Na dachu budynku czai się snajper, w każdej chwili gotowy do strzału, gdy tylko ktoś spróbuje wyjść na zewnątrz. Zamknięci w swoich czterech ścianach, na małej powierzchni, są ściśnięci niczym w klatce i nie mogą opuścić mieszkania nawet pod osłoną nocy. Przez cały czas towarzyszy im potworny strach, ryzykują życie również wówczas, gdy spróbują zbliżyć do okien lub zaczną głośno rozmawiać. Wydaje się, że nie ma wyjścia z tej pułapki, zaczyna brakować żywności i wody, grozi im śmierć głodowa. Matka zadaje sobie wciąż te same pytania: Skąd wziąć jedzenie? Czy uda się jej i dzieciom przeżyć kolejną dobę? Ta beznadziejna sytuacja, w jakiej znaleźli się bohaterowie, to nie filmowa fikcja, a po prostu wojenna codzienność, z którą przyszło się zmierzyć setkom takich zwykłych syryjskich rodzin. Sił dodaje im jedynie miłość i ogromna wola życia. 03:45 KINO NOCNE - DOTKNIĘCIE RĘKI (DOTKNIĘCIE RĘKI, SILENT TOUCH, THE) Dramat, 91 min, Polska/Dania/Wielka Brytania 1992 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Peter Morgan, Mark Wadlow, Edward Żebrowski Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Max von Sydow, Lothaire Blutesau, Sarah Miles, Sophie Grabol, Aleksander Bardini, Lars Lunoe, Sławomira Łozińska, Beata Tyszkiewicz, Stanisław Brejdygant, Trevor Cooper i inni "To ten sam wspaniały Krzysztof Zanussi z wczesnych lat siedemdziesiątych" - pisała jedna z recenzentek po premierze "Dotknięcia ręki". Inni krytycy skwapliwie podchwycili ten ton. Zachwytom nie było końca. Tym bardziej że końcówka lat osiemdziesiątych nie była dla Zanussiego zbyt udana. W opinii wielu "Dotknięcie ręki" przełamało złą passę i dowiodło, że reżyser ma jeszcze widzom coś ciekawego do powiedzenia. "Powstał film niezwykle piękny, z pogranicza jawy i metafizyki", "na pewno najważniejszy polski film sezonu", "film ma wszelkie cechy udanej koprodukcji, wzorcowego filmu europejskiego" - to tylko niektóre, lecz typowe głosy w zgodnym chórze superlatywów. Powszechna chwalba zagłuszyła nieliczne wypowiedzi krytyczne, choć wydaje się, że jedna zdołała na chwilę zmącić ogólną tonację. Jej autorem był jak zwykle prowokujący Zygmunt Kałużyński. Nazwał "Dotknięcie ręki" nieudaną parodią dawnych filmów twórcy "Struktury kryształu", co określił przenośnie jako "fryzowanie łysiny". Jedno wszakże nie ulega dyskusji. "Dotknięcie ręki" stało się pierwszym od wielu lat utworem Zanussiego, który wywołał tak żywe reakcje. Reżyserowi udało się pozyskać do głównych ról aktorów "z nazwiskami", a co najważniejsze, obdarzonych sporymi umiejętnościami zawodowymi. Kluczową postać zagrał Max von Sydow, którego na szczyty wyniosły kreacje w filmach Ingmara Bergmana. Partnerowali mu znakomita aktorka angielska Sarah Miles i młody Lothaire Blutheau - pamiętny Jezus z intrygującego "Jezusa z Montrealu". Wiele zawdzięcza też Zanussi Wojciechowi Kilarowi, którego muzyka jest jednym z najmocniejszych filarów "Dotknięcia...". Fabuła filmu przewrotnie nawiązuje do mitu o Fauście, choć krytyka dopatrywała się też wpływów prozy Tomasza Manna i Jerzego Andrzejewskiego. Obdarzony zdolnościami psychoterapeutycznymi Stefan Bugajski - student muzykologii z Krakowa, śni co noc tajemniczą melodię. Przeczuwa, że może być ona motywem przewodnim większego utworu. Bugajski nie podejmuje się skomponować go samodzielnie. Pragnie, by tego zadania podjął się sławny Henri Kesdi - artysta, który 40 lat temu wybrał milczenie i życie w izolacji od świata. Stefanowi udaje się odnaleźć sędziwego kompozytora w Danii. Sugestywna perswazja Stefana i jego oddziaływanie psychoterapeutyczne sprawiają, że schorowany, zapiekły w nienawiści do wszystkich Kesdi zgadza się wrócić do komponowania. Jego niespodziewany wigor budzi lekkie zaniepokojenie żony artysty. Wkrótce wzrośnie ono jeszcze bardziej, gdy dowie się ona, że mąż zaangażował młodą sekretarkę...