TVP Historia Sobota, 01.05.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 MAJA ODC. 549 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1941 - premiera filmu Orsona Wellesa "Obywatel Kane"; 1948 - pierwszy Wyścig Pokoju; 1971 - robotnicy Wybrzeża złożyli kwiaty na grobach kolegów zabitych w grudniu 1970 r. ; 1991 - Jan Paweł II ogłosił swą trzecią encyklikę "Centesimus annos"; 07:05 BIBLIA - SAMSON I DALILA, CZ. 2 (THE BIBLE - SAMSON AND DALILAH P. 2) Serial biblijny, 43 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Nicolas Roeg Aktorzy: Eric Thal, Elizabeth Hurley, Dennis Hooper, Paul Freeman Samson wyrasta na silnego mężczyznę. Nie wie jednak, jak ma wypełnić swą misję. 07:55 Z ANDRUSEM PO GALICJI - KRAKÓW Magazyn, 33 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz O tym, że Kraków to stolica polskiej satyry i kabaretu, opowiada kolejny odcinek serii o miastach niegdysiejszej Galicji. Prowadzący Artur Andrus odwiedza m.in. Wawel, Collegium Maius, podziemia Nowej Huty. Wśród jego rozmówców są: Leszek Mazan, Adam Grzanka, Alosza Awdiejew, ostatni klezmer Galicji Leopold Kozłowski oraz wiele innych ciekawych i niezwykłych osób. Na zakończenie piosenka. Tym razem ze strażacką trąbką w roli głównej. 08:45 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 1/12 Serial komediowy, 39 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Serial "U Pana Boga w ogródku" to telewizyjna wersja komedii obyczajowej pod tym samym tytułem, kontynuacji filmu "U Pana Boga za piecem". Akcja rozgrywa się na prowincji, w pozornie spokojnej, idyllicznej mieścinie Królowy Most, dokąd agenci CBŚ przywożą gangstera Józefa Czaplę, świadka koronnego w procesie przeciwko mafii z Milanówka. W ramach ochrony świadków zmieniono mu nazwisko i adres: teraz dla niepoznaki Czapla, znany również pod pseudonimem Żuraw, nazywa się Jerzy Bocian i zamieszkuje w wynajętej dla niego willi. Szczegóły sprawy zna tylko komendant policji, który zresztą boryka się jeszcze z wieloma innymi kłopotami: brakuje mu podwładnych, choć właśnie jeden nowy dostał przydział do Królowego Mostu, nie może też znaleźć męża dla swej córki Luśki, która ma nieślubnego potomka. Rozpoczyna się klasyczna komedia pomyłek, w której bohaterowie stawiani są przed coraz to nowymi i nieoczekiwanymi wyzwaniami. W małej mieścinie dojdzie do porachunków gangsterskich, różnie zakończonych prób robienia wielkich interesów, nowych związków, a wszystko to w komediowo - kryminalnej konwencji. 09:30 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - NA POLSKIM TRANSATLANTYKU Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Karol Okrasa po raz kolejny wyrusza na Wybrzeże. Opowie widzom o niezwykłym epizodzie w historii polskiej kuchni, jakim były potrawy serwowane na pokładach polskich transatlantyków. To nimi tysiące Polaków podróżowało od lat trzydziestych do końca osiemdziesiątych XX wieku z Gdyni do Ameryki. Okrętowe dania miały być wizytówką polskiej kultury, nie tylko kulinarnej, zarówno dla pasażerów krajowych, jak i obcokrajowców. Zachowały się opisy, jakie wrażenie sprawiało na ludziach, często pochodzących ze skromnych, wręcz bardzo biednych domów, to zetknięcie się z bezmiarem oceanu wokół oraz niespotykaną wcześniej elegancją i egzotyką na talerzu. Dwa polskie transatlantyki zbudowane przed II wojną światową, czyli Piłsudski i Batory już nie istnieją, ale pamięć o wspaniałych daniach serwowanych przez kucharzy pozostała. Można się o tym przekonać, zwłaszcza w takich miejscach jak Muzeum Emigracji w Gdyni, urządzone w budynku dawnego Dworca Morskiego, z którego setki tysięcy pasażerów Batorego czy Piłsudskiego wchodziło na pokłady tych statków. A jakie potrawy inspirowane daniami serwowanymi na pokładach polskich transatlantyków przygotuje Karol Okrasa? Będzie ryba w tempurze z buraczkami po angielsku, a także polski kurczak przygotowany w stylu a la Bourguignon, a na koniec smażona na złoto makrela z sałatką z marynowanej rzepy. 12:15 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 2 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Kolejny odcinek niezwykłej podróży do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy z plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 13:20 PRZYGODA NA MARIENSZTACIE Komedia obyczajowa, 93 min, Polska 1954 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Ludwik Starski Zdjęcia: Seweryn Kruszyński, Franciszek Fuks Aktorzy: Lidia Korsakówna, Tadeusz Schmidt, Adam Mikołajewski, Wanda Bojarska, Tadeusz Kondrat, Antonina Górecka, Barbara Rachwalska, Joanna Walter, Zofia Wilczyńska, Edmund Biernacki, Edward Dziewoński, Wacław Kowalski, Michał Gazda, Leopold Nowak, Wojciech Siemion Pierwszy pełnometrażowy, kolorowy polski film. Mimo propagandowego wydźwięku dokumentuje jednak entuzjazm towarzyszący odbudowie Warszawy. Młoda dziewczyna, Hanka Ruczajówna, przyjeżdża z wycieczką do Warszawy. Stolica podoba się jej ogromnie, a jeszcze bardziej przystojny murarz Janek. Spędza z nim wieczór podczas zabawy na Mariensztacie. Wraca do rodzinnej wsi, lecz bardzo tęskni i wkrótce powtórnie przyjeżdża do Warszawy. Podejmuje tu naukę i pracę. Spotyka przypadkowo Janka, przodownika pracy, który przyjmuje ją do swojej "trójki murarskiej". Niechęć majstra Ciepielewskiego do kobiet powoduje, że między młodymi dochodzi do konfliktu. Hanka przenosi się na inną budowę i z koleżankami murarkami rzuca wyzwanie brygadom męskim. Trwa ożywiony ruch współzawodnictwa pracy, a Hanka i Janek po wielu perypetiach godzą się i rozpoczynają wspólnie nowe życie. 16:20 TAJEMNICE WŁOSKICH MIAST - WENECJA (ITALY’S INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Harvey Lilley Wykonawcy: Michael Scott, Alexander Armstrong Historyk dr Michael Scott odkrywa skarby trzech słynnych włoskich miast - Neapolu, Wenecji i Florencji. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych technologii, w tym skanowania 3D o ultrawysokiej rozdzielczości, a także dzięki zdjęciom lotniczym i grafice komputerowej zobaczymy nieznane i ukryte przestrzenie tych niezwykłych miast. Innowacyjne podwodne skanowanie Zatoki Neapolitańskiej ujawnia zatopiony świat dawnego kurortu, który zatonął podczas starożytnego trzęsienia ziemi. W Wenecji zespół bada, co kryje się pod jej wspaniałymi pałacami. We Florencji nowoczesne skanowanie 3D wielkiej katedry Il Duomo, jak ją nazywają Włosi, ukazuje piękno i wyrafinowanie pionierskiej inżynierii stojącej za największą na świecie ceglaną kopułą - śmiały wyczyn kreatywnego umysłu, który zdefiniował Renesans. 17:20 SPÓR O HISTORIĘ - POWSTANIE LWOWSKIE 1944 Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 22 lipca 1944 roku oddziały Armii Krajowej - w ramach Akcji "Burza" - przystąpiły do wyzwalania będącego w rękach niemieckich Lwowa. Armia Krajowa zamierzała opanować Lwów jeszcze przed wkroczeniem do miasta nacierających w kierunku zachodnim oddziałów Armii Czerwonej i wystąpić w roli gospodarza. Powstanie lwowskie zakończyło się 27 lipca. W walkach o miasto - obok oddziałów Armii Czerwonej - uczestniczyło około 3 tys. żołnierzy Armii Krajowej. Zginęło około 700. Kilka dni później NKWD aresztowało cywilne władze polskie oraz dowództwo i żołnierzy Armii Krajowej uczestniczących w powstaniu. Wielu z nich wywieziono do sowieckich łagrów. Do dzisiaj nie wiemy, ilu spośród żołnierzy polskich walczących we Lwowie zostało rozstrzelanych. Goście: dr Damian Markowski Instytut Pamięci Narodowej, dr hab. Witold Wasilewski Instytut Pamięci Narodowej. 18:00 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 9/13 - PORWANIE Serial historyczno-przygodowy, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Ze stanicy wyrusza wyprawa do Raszkowa. Ewce Nowowiejskiej towarzyszy niczego nie podejrzewająca Basia. Azja próbuje ją porwać, ale dzielna pani Wołodyjowska rani Tatara i salwuje się ucieczką. Okaleczony Azja mści się krwawo: podpala Raszków, zabija starego Nowowiejskiego, a jego córkę oddaje Tatarom. Tymczasem Basia po długiej, wyczerpującej wędrówce, u kresu sił dociera do stanicy. 18:35 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 10/13 - SMAK ZEMSTY Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak Basia ciężko chora i zmęczona powoli dochodzi do siebie po strasznej drodze powrotnej do Chreptiowa. Tymczasem młody Nowowiejski jest pogrążony w rozpaczy po stracie ojca i siostry. Uprasza Wołodyjowskiego o powierzenie mu komendy nad oddziałem wypróbowanych żołnierzy. Jedzie z nimi w step na poszukiwanie Azji. Po wypatrzeniu obozowiska Tatarów ludzie Nowowiejskiego robią zasadzkę i napadają na nich w nocy. Tatarzy zostają wybici, a Azja ginie w mękach. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 30. KONSTYTUCJA 3 MAJA Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Była drugą na świecie, po amerykańskiej, i pierwszą w Europie, przed francuską, nowoczesną ustawą zasadniczą regulującą organizację władz państwowych oraz prawa i obowiązki obywateli. Konstytucja 3 maja. Przetłumaczona na francuski, angielski i niemiecki zyskała rozgłos w Europie. Okrzyknięto ją aktem przełomowym, a nawet najszlachetniejszym dobrem otrzymanym kiedykolwiek przez jakikolwiek naród. Choć nie zdołała odwrócić już rozbiorów i uratować niepodległości narodu, to jak pisał działacz Wielkiej Emigracji Janusz Woronicz, uratowała go pod względem wewnętrznej naprawy, uratowała od wiecznej zakały. O fenomen Konstytucji 3 Maja, jej twórców i wpływ na losy Polski i Polaków zapytamy w tym odcinku Gigantów historii. 20:05 WIELKA UCIECZKA (GREAT ESCAPE) Film wojenno - przygodowy, 165 min, USA 1963 Reżyseria: John Sturges Scenariusz na podstawie książki Paula Brickhilla: James Clavell, W. R. Burnett Zdjęcia: Daniel L. Fapp Muzyka: Elmer Bernstein Aktorzy: Steve McQueen, James Garner, Richard Attenborough, James Donald, Charles Bronson, Donald Pleasence, James Coburn, Gordon Jackson Widowiskowy film wojenny z wątkami komediowymi i znakomitą obsadą. Za podstawę scenariusza posłużyła powieść australijskiego pisarza, Paula Brickhilla (1916 - 1991), autora historycznych książek o wydarzeniach z II wojny światowej. Brickhill sam był pilotem w czasie wojny, trafił do niemieckiej niewoli. Był świadkiem przygotowań do najsłynniejszej w historii masowej ucieczki z niemieckiego obozu jenieckiego. Stalag Luft III powstał na słabo zaludnionym terenie w Sagan, dzisiejszy Żagań należący do Polski. Do wyjątkowo dobrze strzeżonego obozu, podlegającego dowództwu niemieckich wojsk lotniczych, trafiali jeńcy, którzy wielokrotnie podejmowali próby ucieczki. Stąd miało nie być już odwrotu. Zdjęcia były kręcone pod Monachium. Właśnie tam pod kierownictwem konsultanta filmu, C. Wallace'a Floody, zbudowano wierną kopię stalagu spod Żagania. Spędził on w obozie trzy lata, był jednym z organizatorów wielkiej ucieczki. Przygotowania przebiegały w ścisłej tajemnicy, tylko garstka osób znała szczegóły tajnej operacji. Wszystko szło zgodnie z planem, choć przedsięwzięcie wymagało dużego nakładu pracy: kopano trzy tunele, przygotowywano fałszywe dokumenty, szyto cywilne ubrania, sporządzano mapy. Stalag Luft III, rok 1942. W niemieckim obozie zostają osadzeni specjalni jeńcy. Po kilku nieudanych ucieczkach z innych obozów trafia tu także Bartlett, który kontaktuje się z brytyjskim oficerem Ramsayem. Wspólnie z innymi jeńcami organizują największy w historii wojny plan ucieczki z obozu. Rozpoczynają prace nad wydrążeniem trzech tuneli, którym nadają imiona: Tom, Dick i Harry. Ich celem jest zorganizowanie ucieczki dla co najmniej 250 jeńców. Tymczasem Amerykanin Hilts i Szkot Ives próbują na własną rękę opuścić obóz. Niestety, w czasie uroczystości związanych ze świętem 4 lipca Niemcy odkrywają tunel Tom. Ives zostaje zastrzelony. Nadchodzi ustalony termin ucieczki. 23:05 GWIAZDY Dramat, 101 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jan Kidawa - Błoński Scenariusz: Jacek Kondracki, Jan Kidawa - Błoński Zdjęcia: Michał Englert Muzyka: Dariusz Kowalczyk, Piotr Ługowski Aktorzy: Mateusz Kościukiewicz, Sebastian Fabijański, Karolina Szymczak, Magdalena Cielecka, Eryk Lubos Film zainspirowany wątkami z biografii Jana Banasia, piłkarza m.in. Polonii Bytom i Górnika Zabrze, zawodnika reprezentacji Polski w latach 1964 - 1973. Nieślubny syn Niemca i Polki, Heinz - Dieter Banas, urodził się w Berlinie w 1943 roku, ale wychowuje i dorasta na Górnym Śląsku, gdzie mieszka z matką, ojczymem i przybraną siostrą. Piłką nożną interesuje się od dzieciństwa, to jego życiowa pasja. Najlepszym przyjacielem jest Ginter, który również swoją przyszłość związał z piłką nożną. Koledzy rywalizują na boisku, a także o względy Marleny, która z kolei marzy o karierze filmowej. Po ciężkiej kontuzji Ginter musi zrezygnować ze sportu, Heinz - Dieter ma grać w niemieckiej drużynie, wyjeżdża do swego ojca, który okazuje się jednak oszustem. Po powrocie do Polski Heinz zmienia nazwisko na Jan Banaś i z powodzeniem kontynuuje karierę sportową. Po latach spotyka się z dawnym przyjacielem Ginterem, który ożenił się z Marleną i ma z nią córkę. 01:35 ZDOLNE BESTIE TE KOSSAKI... Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marta Wegiel Scenariusz: Marta Wegiel Zdjęcia: Maciej Mroziewicz Wykonawcy: Krzysztof Gadacz Film opowiada o życiu i twórczości kilku pokoleń rodziny Kossaków: od Juliusza, Wojciecha i Jerzego, słynnych malarzy - batalistów, po kobiety, literatki, znacznie różniące się w swojej twórczości, Marię Pawlikowską - Jasnorzewską, Magdalenę Samozwaniec i Zofię Kossak - Szczucką. Narratorem filmu jest przedstawicielka piątego pokolenia rodziny: Joanna Kossak, malarka, specjalizująca się w portretach koni.