TVP Historia Niedziela, 02.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 MAJA. ODC. 550 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1519 - zmarł Leonardo da Vinci; 1933 - podobno pierwsza obserwacja potwora z Loch Ness; 1988 - początek kolejnego strajku w Stoczni Gdańskiej; 07:00 BIBLIA - SAMSON I DALILA, CZ. 3 (THE BIBLE - SAMSON AND DALILAH P. 3) Serial biblijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2000 Reżyseria: Nicolas Roeg Aktorzy: Eric Thal, Elizabeth Hurley, Dennis Hooper, Paul Freeman Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Ziemie Izraelitów od 40 lat okupują Filistyni. Naród wybrany przyjmuje ich jarzmo jako karę bożą za nieposłuszeństwo, aż przychodzi na świat chłopiec, którego Bóg wyznaczył na przywódcę i wyzwoliciela. Rodzice nadają mu imię Samson i na znak przymierza i oddania w służbę Bogu nigdy nie obcinają mu włosów. Samson wzrasta na silnego mężczyznę, nie wie jednak, jak ma wypełnić swą misję. 09:10 ZAGINIONE SKARBY - ZAGINIONY RĘKOPIS "MAZURKA DĄBROWSKIEGO" Film animowany, 7 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Zdjęcia: Sławomir Frank Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki Zaginiony rękopis Mazurka Dąbrowskiego. Jakie były wojenne losy rękopisu Pieśni Legionów sporządzonego dłonią Józefa Wybickiego? Dwie historyczne wersje, które weryfikują powojenne poszukiwania Jana Nowaka Jeziorańskiego i Radia Wolna Europa. 09:30 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 2/12 Serial komediowy, 39 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Wielkanoc. Przed kościołem tłum ludzi odświętnie ubranych okrążastoły zastawione koszyczkami. Ksiądz odmawia modlitwę, a potem zbliża się do stołu i błogosławi Boże dary, kropiąc kropidłem. Świadek koronny, Bocian, zajeżdża pod sklep. Po drugiej stronie wyrostek bierze zamach wiadrem pełnym wody. Bocian jest szybszy. Wyjmuje zza pasa pistolet i mierzy prosto w oczy chłopaka. Chłopak zamiera ze strachu, po chwili ucieka. Ksiądz i Ratajowa pracują w warzywniku. Przez furtkę w płocie wchodzą komendant i burmistrz, mocno podenerwowani. Skarżą się na zachowanie Bociana. Ksiądz obiecuje pomoc. 10:20 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - WSZYSTKO O TATARZE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zaprasza widzów na kulinarną opowieść o bodaj najbardziej klasycznej polskiej zakąsce, czyli o befsztyku tatarskim. Jaka jest historia powstania tego dania? Legenda głosi, że tatarscy wojownicy regularnie pustoszący kraje wschodniej i środkowej Europy byli postrzegani jako hordy dzikich, okrutnych wojowników. Przypisywano im więc wszelkie najgorsze cechy, w tym jedzenie mięsa na surowo, w dodatku koniny, co dla dawnych Polaków uznających konia za towarzysza, było wyjątkowo odrażające. Oryginalny tatar ponoć powstawał właśnie z polędwicy końskiej, którą Tatarzy trzymali pod siodłem. Potraktowane w ten sposób mięso miękło i ulegało rozdrobnieniu. Czy rzeczywiście Tatarzy kładli mięso końskie pod siodło? Tego już pewnie się nie dowiemy. Tatar nie jest potrawą pochodzenia polskiego, jak niektórym się wydaje. Ta tradycyjna polska przekąska zazwyczaj otwiera niemal każdą kartę menu w naszych restauracjach, ale jest znana również w innych krajach. Zawsze podstawą tatara jest mięso wołowe, najczęściej polędwica. We Francji tatar jest mielony i doprawiany ostrymi sosami. Często podaje się tam również z ziemniakami. W Belgii nazywa się filet americain, a w Danii tatarmad. Polakom trudno sobie wyobrazić tatara bez oprawy w postaci cebulki i ogórków korniszonów czy marynowanych grzybków. Niektórzy dodają do tatara również kapary, ryby z konserwy czy nawet oliwki. Karol pokaże, jak zrobić dobrego befsztyka tatarskiego. Zobaczymy jaka jest różnica pomiędzy surowym mięsem zmielonym w maszynce, a tym posiekanym ostrym nożem, zarówno drobno jaki w nieco grubsze kawałki. Jaki to ma wpływ na smak? Pokaże też, jakie dodatki, zarówno te tradycyjne, jak i mniej oczywiste pasują najlepiej do tego dania. 10:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /9/ - ŻABA MOCZAROWA Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) W tym tygodniu bohaterką odcinka jest żaba moczarowa, dowiemy się między innymi, dlaczego i w jakich okolicznościach zmienia ona kolor skóry, gdzie możemy ja spotkać, czy jakie zagrożenia czyhają na nią w jej naturalnym środowisku. 11:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (111) - PERU. MUR Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Cejrowski Scenariusz: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Mury Inków stoją nienaruszone do naszych czasów, pomimo trzęsień ziemi i upływu wieków. Inkaskie konstrukcje zadziwiają współczesnych inżynierów budownictwa, do dziś nie wiemy, jak je zbudowano. Mury wykonane z idealnie dopasowanych kamieni i wielkich brył skalnych zostały wzniesione przez cywilizację, która nie znała koła, żelaza ani zwierząt pociągowych. 12:05 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - MORZE KASPIJSKIE: KOLEBKA ŻYCIA (CASPIAN - THE HIDDEN CRADLE) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: Tom Holings Odc. 4 "Morze Kaspijskie: kolebka życia" To największe na świecie jezioro, otoczone przez pięć różnych krajów, stanowi wyjątkowy ekosystem, ponieważ kiedyś było połączone z wielkimi oceanami i zostało od nich odcięte przez ruchy tektoniczne. Wody Morza Kaspijskiego są dziś tylko lekko zasolone, dlatego mogą tu żyć gatunki słodkowodne jak i morskie, takie jak śledzie czy nerpy. 13:10 TASMANIA - WYSPA DZIWNA I PIĘKNA (TASMANIA WEIRD AND WONDERFUL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Stephen Dunleavy Film dokumentalny o niezwykłej wyspie Tasmanii, położonej ok. 300 km na południe od wybrzeża Australii. Jest górzysta i ma wspólną historię geologiczną z górami we wschodniej części Australii. To świat prastarych lasów, dziewiczych rzek z pięknie dziką linią brzegową. Zwierzęta mieszkające na wyspie są równie niezwykłe co dziwaczne. To kraina czarnych diabłów i białych walabii Bennetta. Tańczą tu światła na niebie Południa i drzewa wznoszą się na sto metrów. Tasmania - dziwna i piękna kraina na końcu świata - jest pełna niespodzianek. To Australia, ale zupełnie inna. Kiedyś była częścią suchego lądu australijskiego. Obecnie wraz z fauną i florą jest całkowicie odcięta od kontynentu. Mimo że leży niedaleko na południu, Tasmania jest odseparowana od świata. Izolacja i chłodniejszy klimat stworzyły sanktuarium niepodobne do żadnego innego regionu Australii. Cykl pór roku sprawił, że życie tu istotnie bardzo się różni. Zima oznacza walkę o przetrwanie. To ostatni ląd przed Antarktyką. W czasie miesięcy zimowych powietrze z południa sprowadza opady śniegu i mroźne temperatury. Wiele zwierząt to australijskie gatunki, ale ich zwyczaje i sposób życia są zdecydowanie tasmańskie. Wombaty z kontynentu to w większości zwierzęta nocne, ale żerują o każdej porze, zachowując ciepło dzięki gęstej sierści. Muszą wykorzystać wszelkie okazje do wyszukania pożywienia. Pierwsi Europejczycy, którzy badali tasmańskie lasy, twierdzili, że słyszą w nocy wrzaski diabłów. Wyspa i jej mieszkańcy zostali odizolowani blisko 12 tysięcy lat temu, gdy po ostatniej epoce lodowcowej podniósł się poziom mórz. Bez wątpienia nie ma na Ziemi drugiego takiego miejsca jak Tasmania. 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 30. KONSTYTUCJA 3 MAJA Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Była drugą na świecie, po amerykańskiej, i pierwszą w Europie, przed francuską, nowoczesną ustawą zasadniczą regulującą organizację władz państwowych oraz prawa i obowiązki obywateli. Konstytucja 3 maja. Przetłumaczona na francuski, angielski i niemiecki zyskała rozgłos w Europie. Okrzyknięto ją aktem przełomowym, a nawet najszlachetniejszym dobrem otrzymanym kiedykolwiek przez jakikolwiek naród. Choć nie zdołała odwrócić już rozbiorów i uratować niepodległości narodu, to jak pisał działacz Wielkiej Emigracji Janusz Woronicz, uratowała go pod względem wewnętrznej naprawy, uratowała od wiecznej zakały. O fenomen Konstytucji 3 Maja, jej twórców i wpływ na losy Polski i Polaków zapytamy w tym odcinku Gigantów historii. 17:20 WALKA O POLSKI ŚLĄSK 1919 - 1921 - ODC. 2 Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Aleksandra Fudala-Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala - Barańska Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Mija 100. rocznica III powstania śląskiego, które przyczyniło się do przyłączenia części Górnego Śląska do Macierzy. Program "Walka o wolny Śląsk" ma przypomnieć trudną drogę do wolności tego regionu Polski. Całość złożona jest z sześciu odcinków. Pierwszy, wprowadzający opisuje specyficzne miejsce Śląska na arenie międzynarodowej, przez wieki pod zaborami, uwarunkowania kulturowe i społeczne, nastawienie Górnoślązaków do Polski i polskości. Omówiona jest również sytuacja II Rzeczypospolitej po Konferencji Wersalskiej. W odcinku drugim przypominamy wydarzenia, które doprowadziły do I powstania śląskiego, jego przebieg i konsekwencje. W odcinku III zarysowane zostało społeczno - gospodarcze znaczenie Śląska w okresie międzywojennym; pokazano też polsko - niemieckie starcia, które wywołały II powstanie Śląskie. Odcinek III w całości poświęcony jest plebiscytowi na Górnym Śląsku, planom kształtu granic, akcji propagandowej oraz polsko - niemieckiej wojnie na plakaty. W kolejnym odcinku zobrazowano przebieg III powstania śląskiego i jego konsekwencje, w tym także mordy na ludności cywilnej. Szósty odcinek poświęcony jest przyłączeniu części Górnego Śląska do Macierzy oraz autonomii utworzonego Województwa Śląskiego. W każdym z odcinków oprócz rozmów z ekspertami (prof. Zygmunt Woźniczka i prof. Ryszard Kaczmarek) zamieszczono także felietony poświęcone zagadnieniom poruszanym w programie. 17:50 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 11/13 - BUŁAT I SZABLA Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak Pan Michał otrzymuje od hetmana nowy rozkaz. Ma niezwłocznie wyruszyć do Kamieńca, dokąd zdąża sułtan z całą swą potęgą. W niebezpiecznej wyprawie Basia towarzyszy mężowi. W drodze spotykają Krysię i Ketlinga, którzy również jadą do twierdzy kamienieckiej. 18:25 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 12/13 - DYMY NAD TWIERDZĄ Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Twierdza Kamieniecka będzie się bronić. Pan Michał zostaje komendantem górnego zamku, a nadzór nad artylerią ma sprawować Ketling. Dyplomaci nie wierzą jednak w możliwość utrzymania zamku, biskup rozpoczyna pertraktacje z Turkami. Aby dodać ducha obrońcom twierdzy, obaj dowódcy składają przysięgę, że nigdy się nie poddadzą. 19:00 POWSTANIA ŚLĄSKIE... MUZYCZNE HISTORIE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Mirosław Basaj Scenariusz: Mirosław Basaj Wykonawcy: Józef Skrzek, Stanisław Sojka, Joanna Bartel, Grzegorz Płonka, Zespół Oberschlesien, Górnicza Orkiestra Dęta Bytom Powstania Śląskie to trzy konflikty zbrojne na Górnym Śląsku, które miały miejsce w latach 1919 - 1921 między ludnością polską i niemiecką. Odbyły się w okresie formowania się Państwa Polskiego po zakończeniu I wojny światowej. Pierwsze powstanie śląskie trwało od 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919 r. Drugie powstanie śląskie od 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920 r. Trzecie powstanie śląskie od 2/3 maja (już po plebiscycie) do 5 lipca 1921 r. Ostatni świadkowie tamtych wydarzeń nie żyją od wielu lat. Chcemy sprawdzić, jaka jest świadomość tamtych zdarzeń i przypomnieć je w sposób nowoczesny i przystępny dla młodych widzów. Zarejestrujemy to, co pozostało w świadomości potomnych, jakie opowieści, historie, dokumenty i pamiątki zostały po powstańcach śląskich. Wystąpi dwóch wnuków i prawnuk powstańców śląskich, którzy starają się przechowywać i pielęgnować pamięć Powstań Śląskich. 20:05 SKRYBOWIE STAROŻYTNEGO EGIPTU (SCRIBES OF ANCIENT EGYPT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Arturo Mio Grafika starożytnego Egiptu jest nam znana, bo niezwykle często była w użyciu. Znaki graficzne odnajdujemy na sarkofagach, zwojach papirusu, ścianach grobowców i innych budynkach. Są świadectwem trwałego upodobania do sztuki konturu i pozwalają nam zrozumieć tę starożytną cywilizację jak żadną inną. Postać, o której wiemy mniej, to sam artysta, pisarz. To on był autorem tych wyobrażeń; tym, który jednym pociągnięciem pędzla, zrodził całą sztukę Egiptu. Ściśle respektował zasady i precyzyjne kody, a jego umiejętności pożądane były u przedstawicieli tej profesji w niezmienionej formie przez ponad trzy tysiące lat. Szkicował ludzi, znaki, rośliny, zwierzęta i figury geometryczne jako pisarz, naukowiec, socjolog lub artysta tamtych czasów. Z filmu widzowie dowiedzą się, kim naprawdę byli skrybowie i jaka była ich pozycja w społeczeństwie faraonów. Od Sakkary po Dolinę Królów i bogate zbiory muzeów europejskich zbadane zostaną najpiękniejsze dzieła, a także tajemnice ich stworzenia. 21:10 ZNACHOR Melodramat, 127 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz według powieści Tadeusza Dołęgi - Mostowicza: Jacek Fuksiewicz, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Jerzy Bińczycki, Anna Dymna, Tomasz Stockinger, Bernard Ładysz, Bożena Dykiel, Artur Barciś, Andrzej Kopiczyński, Piotr Fronczewski, Piotr Grabowski, Jerzy Trela, Maria Homerska, Igor Śmiałowski, Arkadiusz Bazak, Jerzy Block, Bogusław Sochnacki "Znachora", jak żaden inny polski film przedwojenny, otacza legenda. Wpłynęła na nią niezwykła popularność książki Tadeusza Dołęgi - Mostowicza, według której został zrealizowany. Już w 1934 roku Michał Waszyński przeniósł na ekran inną powieść tego autora - "Prokurator Alicja Horn", cztery lata później zrealizował "Znachora", a w roku 1939 "Testament profesora Wilczura". Ten ostatni film po raz pierwszy zaprezentowany został w Generalnej Guberni w roku 1942, ale nie zachowała się jego żadna kopia, wiadomo jedynie, że w pierwszej scenie "Testamentu" pojawia się sam Dołęga - Mostowicz. W sumie w latach 1934 - 39 przeniesiono na ekran 10 dzieł tego pisarza i bez przesady powiedzieć można, iż miał on bardzo duży wpływ na oblicze polskiego kina lat 30. Do jego utworów sięgano także po wojnie. W 1956 Jan Rybkowski zrealizował "Nikodema Dyzmę", a w roku 1983 Stanisław Lenartowicz "Pamiętnik pani Hanki". Powodzenie wprowadzonych do szerokiego rozpowszechniania na początku lat 70. przedwojennych kinowych przebojów, takich jak "Znachor" i "Profesor Wilczur", sprawiło, że TVP nakręciła dwa seriale według utworów Dołęgi - Mostowicza - "Doktor Murek" i "Kariera Nikodema Dyzmy". W roku 1982 powstała kolejna adaptacja "Znachora" zrealizowana przez Jerzego Hoffmana z Jerzym Binczyckim w roli głównej. Opuszczony przez żonę Beatę i siedmioletnią córeczkę Marysię znany chirurg, profesor Wilczur, szuka pocieszenia w alkoholu. Zostaje ograbiony i pobity, na skutek czego traci pamięć. Po kilkunastu latach włóczęgi, pod przybranym nazwiskiem Antoniego Kosiby, osiada na wsi i zyskuje sławę jako znakomity znachor. Marysia, którą umierająca matka oddała na wychowanie właścicielce sklepu, wyrosła na piękną pannę i pracuje u swej opiekunki. Zakochuje się z wzajemnością w młodym hrabim, Leszku Czyńskim, ale jego rodzice nie zgadzają się na ślub. Do dziewczyny wzdycha też syn karczmarza, Zenek, który patrzy z zawiścią na jej znajomość z Czyńskim. Kiedy młodzi wybierają się na wycieczkę motocyklem, Zenek zastawia na nich pułapkę i oboje ulegają wypadkowi. Marysia jest umierająca. Życie ratuje jej znachor Kosiba, który kradnie potrzebne do operacji narzędzia chirurgiczne. Trafia za to do więzienia. Tymczasem Leszek Czyński po wyjściu ze szpitala wyjeżdża na rekonwalescencję do Szwajcarii. Matka okłamuje go, że Marysia nie żyje. Hrabia wraca do kraju z zamiarem popełnienia samobójstwa na grobie ukochanej. 23:30 WIELKA UCIECZKA (GREAT ESCAPE) Film wojenno - przygodowy, 165 min, USA 1963 Reżyseria: John Sturges Scenariusz na podstawie książki Paula Brickhilla: James Clavell, W. R. Burnett Zdjęcia: Daniel L. Fapp Muzyka: Elmer Bernstein Aktorzy: Steve McQueen, James Garner, Richard Attenborough, James Donald, Charles Bronson, Donald Pleasence, James Coburn, Gordon Jackson Widowiskowy film wojenny z wątkami komediowymi i znakomitą obsadą. Za podstawę scenariusza posłużyła powieść australijskiego pisarza, Paula Brickhilla (1916 - 1991), autora historycznych książek o wydarzeniach z II wojny światowej. Brickhill sam był pilotem w czasie wojny, trafił do niemieckiej niewoli. Był świadkiem przygotowań do najsłynniejszej w historii masowej ucieczki z niemieckiego obozu jenieckiego. Stalag Luft III powstał na słabo zaludnionym terenie w Sagan, dzisiejszy Żagań należący do Polski. Do wyjątkowo dobrze strzeżonego obozu, podlegającego dowództwu niemieckich wojsk lotniczych, trafiali jeńcy, którzy wielokrotnie podejmowali próby ucieczki. Stąd miało nie być już odwrotu. Zdjęcia były kręcone pod Monachium. Właśnie tam pod kierownictwem konsultanta filmu, C. Wallace'a Floody, zbudowano wierną kopię stalagu spod Żagania. Spędził on w obozie trzy lata, był jednym z organizatorów wielkiej ucieczki. Przygotowania przebiegały w ścisłej tajemnicy, tylko garstka osób znała szczegóły tajnej operacji. Wszystko szło zgodnie z planem, choć przedsięwzięcie wymagało dużego nakładu pracy: kopano trzy tunele, przygotowywano fałszywe dokumenty, szyto cywilne ubrania, sporządzano mapy. Stalag Luft III, rok 1942. W niemieckim obozie zostają osadzeni specjalni jeńcy. Po kilku nieudanych ucieczkach z innych obozów trafia tu także Bartlett, który kontaktuje się z brytyjskim oficerem Ramsayem. Wspólnie z innymi jeńcami organizują największy w historii wojny plan ucieczki z obozu. Rozpoczynają prace nad wydrążeniem trzech tuneli, którym nadają imiona: Tom, Dick i Harry. Ich celem jest zorganizowanie ucieczki dla co najmniej 250 jeńców. Tymczasem Amerykanin Hilts i Szkot Ives próbują na własną rękę opuścić obóz. Niestety, w czasie uroczystości związanych ze świętem 4 lipca Niemcy odkrywają tunel Tom. Ives zostaje zastrzelony. Nadchodzi ustalony termin ucieczki. 02:30 OBYWATEL POETA - ZBIGNIEW HERBERT Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2000 Reżyseria: Jerzy Zalewski Zdjęcia: Paweł Wendorff Muzyka: Janusz Grudziński Wykonawcy: Andrzej Dobosz, Gustaw Herling Grudziński, Antoni Libera, Zdzisław Najder, Jacek Trznadel, Jan Adamski, Józef Szaniawski, Marek Nowakowski, Marek Oramus "Wedle legendy i niektórych papierów - mówi Danuta Herbert - Ulam - ród Herbertów wywodzi się z czasów Wilhelma Zdobywcy. W XV - XVI stuleciu, gdy rozgorzały wojny religijne, skazana na banicję rodzina opuściła ojczyznę. Jeden z Herbertów był konsulem we Francji za panowania Ludwika XIV, jego bratanek przyjaźnił się z Szekspirem. Potem familia przeniosła się do Westfalii, a następnie do Austro - Węgier. W czasach Marii Teresy tworzyła przemysł chemiczny w Wiedniu. Stąd już niedaleko do Lwowa. Protoplasta galicyjskiej gałęzi rodziny osiedlił się we Lwowie i wykładał na uniwersytecie język angielski. Nie znał słowa po polsku. Ale już jego następcy żenili się z polskimi szlachciankami i wychowywali dzieci na Polaków". Jeden z największych poetów naszych czasów urodził się w 1924 roku we Lwowie. W dzieciństwie boleśnie przeżył śmierć brata, potem na młodzieńca spadły kolejne ciosy - sowiecka i niemiecka okupacja. Koniec wojennej zawieruchy zastał go w podkrakowskich Proszowicach. Zbigniew Herbert był wówczas mocno zaangażowany w działalność konspiracyjną. Po wojnie zapisał się na uczelnię plastyczną, aktorską oraz handlową. Zdał egzaminy wstępne do wszystkich trzech, wybrał szkołę handlową. Studia kontynuuował w Toruniu na Wydziale Prawa UMK. Świeżo upieczony prawnik otrzymał przydział do prokuratury wojskowej. Wtedy postanowił się "zgubić". Wyjechał do Warszawy, roztopił w tłumie. Biedował, niedojadał. Imał się różnych, nader "egzotycznych" zajęć, między innymi projektował urządzenia sanitarne, pracował w przedsiębiorstwie eksploatacji torfu i redakcji "Głosu Kupieckiego". Nie utrzymywał kontaktów ze środowiskiem twórczym. Choć marzył o pisarstwie i literackim sukcesie, odrzucił pokusy, którym uległo wtedy wielu ludzi kultury. Świadomie wybrał życiową drogę, skazał się na niedostatek i zapomnienie. Czekał nadejścia czasów swobody i wolności. Zdawało mu się, że upragniony przełom nadszedł w 1956 roku. Po "Październiku" wydał tomy poezji "Struna światła" oraz "Hermes, pies i gwiazda", a później, w roku 1961, "Studium przedmiotu". Wtedy już wiedział, że na spełnienie pragnień o wolności trzeba będzie poczekać. Nie czekał bezczynnie. Nieustannie swarzył się z władzą, prowokował ją, zaskakiwał. Choć wiele czasu spędzał poza granicami kraju, we Włoszech, Francji i w Stanach Zjednoczonych, gdzie wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim, nie zdecydował się na emigrację. Za upór i bezkompromisowość przyszło mu płacić kłopotami z publikacją kolejnych dzieł i innymi szykanami czynionymi przez władzę, ostracyzmem części środowiska twórczego, nieporozumieniami z kolegami po piórze, utratą przyjaciół, zdrowiem, wreszcie - przedwczesną śmiercią. O życiowej drodze Zbigniewa Herberta, jego trudnych zmaganiach i trudnych wyborach mówią, między innymi, Jan Adamski, Andrzej Dobosz, Gustaw Herling Grudziński, Antoni Libera, Zbigniew Najder, Jacek Trznadel i Rafał Żebrowski.