TVP Kultura Środa, 28.04.2021 09:25 JEZIORO BODEŃSKIE Dramat, 82 min, Polska 1985 Scenariusz według prozy Stanisława Dygata i reżyseria: Janusz Zaorski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Małgorzata Pieczyńska, Joanna Szczepkowska, Maria Pakulnis, Gustaw Holoubek, Andrzej Szczepkowski, Henryk Borowski, Krzysztof Zaleski, Wojciech Wysocki, Krzysztof Kowalewski Jeszcze zanim wszedł na ekrany w Polsce, film Janusza Zaorskiego otrzymał Grand Prix - Złotego Lamparta na MFF w Locarno. Na festiwalu w Gdańsku Krzysztof Pieczyński zdobył nagrodę za główną rolę, a Maria Pakulnis - za drugoplanową. Scenariusz "Jeziora Bodeńskiego" powstał na kanwie dwóch utworów Stanisława Dygata: debiutanckiej powieści pod tym samym tytułem napisanej w latach 1942 - 1943, a wydanej w 1946 r. oraz opowiadania "Karnawał". Dzieło Janusza Zaorskiego stanowi udaną próbę zmierzenia się ze specyficznym, nostalgiczno - poetyckim klimatem Dygatowskiej prozy. Zachowując wierność duchowi jego autobiograficznej powieści, reżyser tworzy przede wszystkim portret psychologiczny młodego polskiego inteligenta, przeżywającego wojnę jako ogromny wstrząs duchowy, który zachwiał jego dotychczasowym sposobem myślenia. Filmem tym Zaorski włącza się także w dyskurs na temat naszych narodowych wad i zalet, specyficznego rozumienia polskości, stereotypów zachowania Polaka wobec cudzoziemców. "Jezioro Bodeńskie" nie obfituje w zaskakujące wydarzenia, a budowanie swoistej dramaturgii polega tu przede wszystkim na dokładnym rejestrowaniu gestów i reakcji bohaterów. Akcja filmu rozgrywa się w 1940 r. w Konstancji nad Jeziorem Bodeńskim, niedaleko granicy ze Szwajcarią, gdzie Niemcy założyli obóz dla internowanych. Przebywają w nim głównie Anglicy i Francuzi. Trafia tam także młody Polak legitymujący się francuskim paszportem. Obserwując swych współtowarzyszy niedoli, dokonuje rozrachunku z własnym życiem, polskimi korzeniami i tradycją. Chłopak nie chce oderwać się od swojej polskości, ale jednocześnie stara się nie roztkliwiać nad sobą i swoim pochodzeniem. Jego marzeniem jest dokonanie patriotycznego czynu, ale nie jest w stanie przekroczyć niedostępnej granicy między myślą o czynie a jego spełnieniem. W obozie poznaje piękną Francuzkę Suzanne oraz wesołą blondynkę z Warszawy, Jankę Birmin. Znajomość z Suzanne nabiera cech głębokiej przyjaźni. Rozmyślania o niej zapełniają wiele stron pamiętnika, jaki chłopak prowadzi od początku pobytu w Konstancji. 11:00 MIASTO Z MORZA - ODC. 1/4 Serial historyczno - obyczajowy, 43 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat, autorka cyklu literackiego "Tak Trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria i scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn, Mateusz Banasiuk, Barbara Baryżewska, Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski Czteroodcinkowy serial oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać" to opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego, w tamtym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od lata 1923 r. do uzyskania przez Gdynię praw miejskich (10 lutego 1926 r.). Główne postaci serialu to: dumny, butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień, syn nauczyciela ze wsi pod Przeworskiem (rodzice zginęli w czasie bombardowania), który wyruszył na Wybrzeże szukając pracy i swojego miejsca w życiu. Pracując przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką, podejmuje studia i wrasta w rodzące się miasto; Łucka z Konków, kaszubska dziewczyna, która początkowo jest zatrudniona w garkuchni dla robotników, a później w biurze inż. Wendy. Wbrew woli ojca zostaje żoną Krzysztofa, ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich; Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i przyjaciel Krzysztofa, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przyjeżdża wraz z ojcem ze Związku Sowieckiego do kraju (matka nie przeżyła trudów podróży). Początkowo robi lewe interesy, jednak wykorzystując znajomość języków obcych, zaczyna uczciwie pracować jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port. Później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć lekko podchodzi do życia, jest człowiekiem honoru. Mimo próśb ojca, z którym jest skłócony, odmawia przyjęcia pieniędzy od rodzica i utrzymuje się sam. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe z Warszawy do Gdyni prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Tu próbuje ułożyć swoje życie na nowo. Związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw, zostaje w Gdyni. Losy czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych z Kaszubami, z budową portu i powstającym miastem. Odc. 1 Krzysztof Grabień zachęcony informacją o budowie portu jedzie na Wybrzeże. Celowe zatrzymanie pociągu na granicy polsko - niemieckiej powoduje, że przyjeżdża do Gdyni nocą. Okradziony z pieniędzy, nieznający nikogo, wałęsa się do świtu nad brzegiem morza. Rankiem staje w kolejce do punktu werbującego robotników, by dostać pracę. Chętnych jest jednak zbyt wielu. Tu poznaje Wołodię, który proponuje mu niezbyt legalny, ale opłacalny interes. Chłopcy trafiają do garkuchni, gdzie pracuje Łucka. Krzysztof podoba się dziewczynie. On odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość przeradza się w miłość. Z niewielką ilością pieniędzy, nie mając gdzie spać, Krzysztof nocuje początkowo na plaży, potem pomieszkuje na łodzi razem z trzema poznanymi przy budowie linii kolejowej chłopakami. Wołodia spotyka inżynierów francuskich wysłanych do Gdyni przez konsorcjum. Znający język obrotny chłopak, załatwia pracę sobie i Krzysztofowi. Obaj pracują w biurze naczelnika budowy i projektanta portu, którym jest inż. Wenda. Rusza budowa, sprowadzona pogłębiarka drąży pierwszy basen. 11:55 MIASTO Z MORZA - ODC. 2/4 Serial historyczno - obyczajowy, 42 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat, autorka cyklu literackiego "Tak Trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria i scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn, Mateusz Banasiuk, Barbara Baryżewska, Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski Odc. 2 Krzysztof i Wołodia pracują w biurze naczelnika budowy i projektanta portu, inżyniera Tadeusza Wendy. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, atrakcyjnej wdowy po oficerze. Kobieta namawia Krzysztofa, aby kontynuował naukę i zdawał eksternistyczną maturę w polskim gimnazjum w Gdańsku. Dzięki wstawiennictwu inżyniera Wendy i redaktora Gazety Gdańskiej, Krzysztof dostaje się do ostatniej klasy gimnazjum. Z Gdańska Krzysztof wraca z Łucką pociągiem. Na stacji w Gdyni ojciec dziewczyny urządza jej karczemną awanturę i zabrania spotykać się z chłopakiem. Łódź, w której Krzysztof mieszkał wraz z kolegami, zostaje skradziona. Błąka się więc po nocy i szuka schronienia. Nad ranem dociera do chaty brata Augustyna, Bernarda Konki, który przyjmuje go pod swój dach i daje pokój na strychu. Krzysztof wdaje się w bójkę z miejscowym Smelą, który ukradł łódź. W ostatniej chwli na ratunek przychodzi mu Augustyn, który jednak nadal go nie akceptuje. Nie chce Krzysztofa na swego zięcia. 12:50 ROMEK I ANKA Film fabularny kinowy, 25 min, Polska, 1964 Reżyseria: Wojciech Fiwek Scenariusz: Wojciech Fiwek Muzyka: Henryk Jabłoński Film dla młodzieży, który opowiada o szkolnej przyjaźni uczniów jednej klasy. Jego akcja toczy się w Polsce (PRL), na początku lat 60. XX wieku. Film odznaczony srebrnym medalem, na festiwalu w Teheranie (MFF dla Dzieci). 13:30 RZECZ POLSKA - BANKNOT 50 ZŁ Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Zdjęcia: Nicolas Villegas, Piotr Pawlus Muzyka: Adam Walicki, Bartosz Kruczyński Gdy w sklepie wyciągamy z portfela pieniądze, rzadko mamy okazję przyjrzeć im się dokładnie, przeanalizować ich symbolikę, zastanowić się nad użytymi środkami wyrazu. Dlatego w tym odcinku zastanowimy się nad tym polskim projektem, który jest produkowany w ogromnej skali - nad banknotem. Banknoty Narodowego Banku Polskiego weszły do obiegu w 1994 roku - w wyniku denominacji. Ich autorem jest zmarły w zeszłym roku Andrzej Hardziej, polski grafik, autor książkowych ilustracji czy właśnie projektant banknotów i znaczków pocztowych. To z jego autorskiej serii Wielcy Polacy pochodzi banknot pięćdziesięciozłotowy. Jest na nim uwieczniony król Kazimierz Wielki (inspiracją do tego wizerunku była rycina Jana Matejki), a całość została zaprojektowana w kolorystyce granatowo - niebieskiej. Na awersie banknotu znajdziemy również ornament gotycki oraz charakterystyczne "K" będące monogramem królewskim z drzwi katedry na Wawelu. Z kolei na rewersie znajdziemy orła z pieczęci majestatycznej Kazimierza Wielkiego, insygnia królewskie (jabłko i berło) oraz panoramę Krakowa i Kazimierza. W odcinku wyjaśnimy, skąd pochodzą wymienione symbole i jakie jest znaczenie. Za pomocą specjalnych świateł zaprezentujemy zabezpieczenie, jakie posiada każdy banknot. Zastanowimy się nad fenomenem numizmatyki oraz postaramy się pokazać proces produkcyjny pieniądza. We współpracy z Centrum Pieniądza NBP prześledzimy kolejne kroki w projektowaniu pieniędzy oraz postaramy się zdefiniować, na czym polega dobry projekt banknotu. 13:45 IDZIE MŁODOŚĆ. I GRUPA KRAKOWSKA Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Wystawa "Idzie młode" to efekt współpracy dwóch instytucji: Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Muzeum Narodowego w Krakowie. Wystawa opowiada o krótkiej, ale bardzo intensywnej historii I Grupy Krakowskiej, istniejącej między rokiem 1930 a 1937. Grupa ta została zainicjowana przez studentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, których połączył sprzeciw wobec tradycjonalistycznej oraz konserwatywnej kadry i metod nauczania. Jak sami o sobie mówili: "Reprezentowaliśmy prowincję nieokrzesaną, głodną, żarliwą, niezblazowaną mieszczańskimi manierami, niezwiązaną koneksjami z krakowskim Olimpem". Należeli do niej m.in. Leopold Lewicki, Henryk Wiciński, Janusz Woźniakowski, Maria Jarema, Jonasz Stern czy Sasza Blonder. Łączyli oni działalność artystyczną z aktywnością propagandową: organizowali odczyty, wydawali odezwy. Jak pisze Anna Budzałek, kuratorka wystawy: "W latach 30. XX wieku, o których tu mowa, entuzjastyczny stosunek do odzyskanej wolności już dawno minął. Światowy kryzys ekonomiczny końca lat 20. ciężko dotknął również Polskę. Widoczna przepaść społeczna między bogactwem niewielkiej grupy obywateli a nędzą całych mas biedoty w miasteczkach i wsiach zrodziła wśród wielu młodych ludzi całkowitą negację zastanego porządku społecznego". Reportaż stanowi próbę pokazania wielotorowej działalności grupy, a także jest okazją do przedstawienia jej najciekawszych członków. Na wystawie zaprezentowano ponad 300 obiektów, w tym rzeźby Marii Jaremy, abstrakcyjne malarstwo Saszy Blondera czy obrazy Leopolda Lewickiego. 14:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JANUSZ OLEJNICZAK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Joanna Makowska, Marta Perchuć - Burzyńska Wykonawcy: Marta Perchuć - Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do krainy dzieciństwa i młodości zabiera nas wybitny pianista Janusz Olejniczak. 14:35 OPOWIEŚCI OFFENBACHA (TALES OF OFFENBACH) Film dokumentalny, 57 min, Wielka Brytania/Francja, 2019 Reżyseria: Reiner E. Moritz Jacques Offenbach (1819 - 1880), twórca operetki francuskiej. W związku z inscenizacjami swych utworów odbywał podróże po Europie i Ameryce Północnej. Jego operetki (ok. 90) wystawiane po raz pierwszy na ogół w Paryżu, cechuje lekkość, wdzięk i zręczna instrumentacja, libretta są często dowcipną satyrą na życie francuskiej arystokracji II Cesarstwa; największą popularność zyskały: "Orfeusz w piekle" (1858) i "Piękna Helena" (1864), będące parodiami mitów greckich; ponadto "Życie paryskie" (1866), "Wielka księżna Gerolstein" (1867), "La Prichole" (1868), "Madame Favart" (1878). Z kilku oper Offenbacha trwałą pozycję zdobyły "Opowieści Hoffmanna" do libretta J. Barbiera i M. Carrgo według opowiadań fantastycznych E. T. A. Hoffmanna. 15:40 GILDA (GILDA) Film-noir, 105 min, USA, 1946 Reżyseria: Charles Vidor Scenariusz: Jo Eisinger, Ben Hecht Zdjęcia: Rudolph Mate Muzyka: Doris Fisher Aktorzy: Rita Hayworth, Glenn Ford, George Macready, Joseph Calleia, Steven Geray Johnny Farrell (Glenn Ford) zaczyna pracować dla Ballina Mundsona (George MacReady), właściciela nielegalnej szulerni w pewnym południowoamerykańskim mieście. Niebawem staje się prawą ręką Mundsona i wszystko dobrze mu się układa, aż do chwili, gdy Mundson wraca z podróży z nową żoną, Gildą, kobietą dobrze znaną Farrellowi. Munson, nieświadomy, że tych dwoje kiedyś łączyła miłość, powierza Johnny ' emu funkcję strażnika cnoty żony. Przepojona nienawiścią Gilda chwyta się każdej sztuczki, by wzbudzić w Farrellu zazdrość, lęk i wrogość. Mężczyzna czeka na okazję, by wyrównać rachunki. 17:55 URODZENI ARTYŚCI - ZOFIA I MAGDALENA FORTECKIE Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Tym razem para prowadzących: Emilia Komarnicka Klynstra i Redbad Klynstra Komarnicki jedzie na Podhale, do Zakopanego. Odwiedzają tam Zofię Fortecką, znaną, zakopiańską artystkę, malującą na szkle, oraz jej córkę Magdalenę. 18:55 JANE EYRE - ODC. 1/4 (JANE EYRE) Serial kostiumowy, 50 min, Wielka Brytania, 2006 Autor: Charlotte Bronte Reżyseria: Susanna White Scenariusz: Sandy Welch Aktorzy: Ruth Wilson, Toby Stephens, Lorraine Ashbourne, Aidan Mcardle Młoda guwernantka zakochuje się w swoim pracodawcy. Niestety jego tajemnicza przeszłość zagraża ich związkowi. 23:35 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - PERŁY SOCREALIZMU (PALACE FOR THE PEOPLE) Film dokumentalny, 51 min, Bułgaria/Niemcy/Rumunia, 2018 Reżyseria: Georgi Bogdanov, Boris Missirkov Narodowy Pałac Kultury w Sofii, Moskiewski Uniwersytet Państwowy, Pałac Parlamentu w Bukareszcie, Pałac Serbii w Belgradzie, Pałac Republiki w Berlinie to pięć emblematycznych budynków epoki socjalizmu zbudowanych z odwagą i w niektórych przypadkach wręcz z odrobiną szaleństwa. Masywne kamienne konstrukcje, których fasady i wnętrza, konfiguracja pokoi i mebli, wystrój i funkcjonalność miały na celu reprezentację konkretnego politycznego systemu i wartości, były świadkami historycznych zawirowań w Europie Wschodniej drugiej połowy XX wieku, a dziś symbolizują minioną epokę. Kiedyś miały przypominać ludziom, gdzie tak naprawdę jest ostateczna moc i przyszłość narodu. Każdy z nich jest najwyższy, najmasywniejszy lub został zbudowany z użyciem najbardziej zaawansowanej technologii swoich czasów. Teraz, gdy socjalizm się skończył, patrzymy na nie oczami turystów. Film przedstawia te szczególne budowle oczyma ludzi, którzy kiedyś byli z nimi powiązani: architektów, byłych i obecnych dyrektorów, a także zwykłych pracowników. Przenoszą nas oni do miejsc, które tylko pozornie są historyczne, bo nadal czuć w nich wizje, dla których kiedyś zostały zbudowane. To miejsca przesiąknięte nie tylko przeszłością, ale i przyszłością, która zmaterializowała się w inny sposób niż zakładano. 00:40 JAZZ - KOMEDA - MUZYCZNE ŚCIEŻKI ŻYCIA (.) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy/Polska/Szwajcaria, 2009 Reżyseria: Claudia Buthenhoff-Duffy Scenariusz: Claudia Buthenhoff-Duffy Wykonawcy: Roman Polański, Zofia Komedowa, Andrzej Wajda, Jerzy Skolimowski, Tomasz Stańko, Henning Carlsen, Andrzej Krakowski, Jorgen Leth Filmowy esej na temat muzyki i jej odniesień do życia wielkiego artysty Krzysztofa Komedy - Trzcińskiego, lekarza, pianisty jazzowego i kompozytora muzyki filmowej, twórcy znanych w świecie standardów jazzowych, autora muzyki do filmów Romana Polańskiego: "Nóż w wodzie", "Matnia" i "Dziecko Rosemary". Dokument opowiada też o jego postawie wobec przemian społecznych, politycznych i kulturowych w okresie powojennym oraz o exodusie polskich artystów w latach 50. i 60. Krzysztof Komeda był symbolem artystycznej opozycji w komunistycznej Polsce lat 50. i 60. Wyjechał do Ameryki, gdzie zobaczył całkiem inny styl życia. Zmarł w 1969 r. w wieku 38 lat po tragicznym wypadku w Los Angeles. W filmie Krzysztofa Komedę wspominają m. in. Roman Polański, Tomasz Stańko, Jerzy Skolimowski, Andrzej Wajda, Zofia Komedowa. Ilustracją są materiały archiwalne oraz fragmenty filmów, do których muzykę skomponował Krzysztof Komeda. 01:45 KOMEDA ŻYWY Koncert, 33 min, Polska, 1989 Reżyseria: Małgorzata Potocka Wykonawcy: Stanisław Sojka, Urszula Dudziak, Michał Urbaniak, Adam Makowicz Fragmenty koncertu "Komeda żywy", który odbył się w 20. rocznicę śmierci wybitnego polskiego kompozytora i pianisty jazzowego w ramach obchodów Dni Krzysztofa Komedy 25 - 30 kwietnia 1989 roku. 03:20 LEKKIE OBYCZAJE - JAK URATOWAŁEM KANADĘ (GUIBORD S'EN VA - T - EN GUERRE (INTERNSHIP IN CANADA)) Satyra polityczna, 99 mn, Kanada 2015 Scenariusz i reżyseria: Philippe Falardeau Aktorzy: Patrick Huard, Irdens Exantus, Suzanne Clement, Clemence Dufresne - Deslieres, Sonia Cordeau, Paul Doucet Steve Guibord, niezależny poseł o umiarkowanych poglądach z wielkiego okręgu w północnym Quebecu, niespodziewanie znajduje się w kłopotliwej sytuacji. Okazuje się, że to jego głos przesądzi o tym, czy kanadyjskie oddziały wojskowe wezmą udział w wojnie na Bliskim Wschodzie, czy też nie. Poseł musi dokonać właściwego wyboru, staje więc przed wyjątkowo trudnym zadaniem. Podróżuje po kraju, próbuje wybadać opinię publiczną, ocenić stanowisko różnych grup interesu, a także poznać zdanie kanadyjskiego premiera, ale debaty coraz bardziej wymykają się spod kontroli. Guibord nie może też liczyć na wsparcie rodziny, gdzie również występuje rozbieżność poglądów. Inaczej myśli jego żona Suzanne, właścicielka małego biznesu, a jeszcze inną wizję ma ich nastoletnia córka Lune. Nieoczekiwanie w podjęciu decyzji pomaga Guibordowi 22 - letni student Souverain Pascal z Haiti, który niedawno przybył z Port - au - Prince do Kanady i ma świeże spojrzenie na całą sytuację. Guibord był jedynym posłem, który odpowiedział na prośbę Pascala o pracę i zgodził się przyjąć go na staż. 05:10 KINO NOCNE - PRZESTRZEŃ NEGATYWNA (NEGATIVE SPACE) Film animowany, 5 min, Francja, 2017 Reżyseria: Max Porter, Ru Kuwahata Scenariusz: Max Porter, Ru Kuwahata Krótki film animowany. Słodko - gorzka historia relacji między ojcem a jego synem, Samem. Dla ojca, który wiecznie jest w podróży służbowej, uczenie syna skutecznego pakowania walizki stanowi okazję do budowania więzi. Film był nominowany do Oscara w kategorii Najlepszy krótkometrażowy film animowany. (źródło: kinopalacowe.pl)