TVP Historia Wtorek, 04.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 MAJA. ODC. 552 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1626 - Holendrzy kupili Manhattan od Indian; 1956 - ukazał się pierwszy tom utworów Marka Hłaski; 1981 - premiera "Misia" Stanisława Barei; 1988 - nowa forma protestu studenckiego na KUL; 07:10 POLONIA RESTITUTA - ODC. 7 Serial historyczny, 48 min, Polska, 1982 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Włodzimierz Kowalski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Zdzisław Mrożewski, Henryk Bista, Zygmunt Malanowicz, Eugeniusz Kujawski, Andro Kabaładze, Kirył Ławrow, Janusz Zakrzeński, Krzysztof Chamiec, Józef Fryźlewicz, Jerzy Kaliszewski, Edmund Fetting, Ignacy Gogolewski, Emil Karewicz Ignacy Paderewski usiłuje przekonać przedstawicieli zwycięskich mocarstw o niemieckim terrorze na Śląsku. Podpisanie traktatu pokojowego w Wersalu. Ignacy Paderewski ogłasza w Warszawie niepodległość Polski. W Belwederze pod traktatem składają podpisy: Józef Piłsudski i Ignacy Jan Paderewski. Na Górnym Śląsku wybucha powstanie. 09:10 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 10:05 BRUTUS, CZARNOCKA, MARIA... SIATKA PUŁKOWNIKA GANO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Bogdan Czermiński, Grażyna Czermińska Film o pułkowniku Stanisławie Gano, twórcy polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej. Jako szef Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, w 1941 roku, stworzył najlepszą aliancką siatkę wywiadowczą nie tylko w okupowanej Europie, ale także w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Płd. i północnej Afryce. Zorganizował polski wywiad w sposób wyjątkowo nowoczesny, który dopiero po wojnie przejęły inne centrale wywiadowcze. Jeszcze w Polsce, w 1939 roku, pułkownik Gano jako Szef Biura Techniki Oddziału II Sztabu Generalnego WP nawiązał współpracę z najlepszymi wówczas naukowcami i wykorzystywał najnowsze zdobycze techniki, chemii, mechaniki, fotografii, toksykologii i łączności. Zdobyta wiedza została później przekazana polskim agentom pracującym w czasie wojny. Po wojnie Amerykanie proponowali pułkownikowi Gano pracę w tworzonej właśnie CIA, ale odmówił. Jak na szpiega przystało, pułkownik Gano ma w swoim życiorysie także interesujące i do tej pory w pełni niewyjaśnione wydarzenia. Co stało się z archiwum II Oddziału? Dlaczego, jako wybitny szef polskiego wywiadu, nie został zaproszony do komisji badającej katastrofę w Gibraltarze? Jaka była rola polskiego wywiadu w znikaniu zawartości zaplombowanych niemieckich transportów złota i kosztowności przerzucanych przez Hiszpanię do Ameryki Płd.? Po wojnie władze komunistyczne potraktowały pułkownika Gano w sposób dla siebie charakterystyczny. Uchwałą Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku pozbawiony został obywatelstwa polskiego, które przywrócono mu pośmiertnie w 1971 roku. Osią konstrukcyjną filmu będzie opowieść Stanisława Gano o wybranych polskich agentach i wydarzeniach II wojny światowej, na które mieli oni wpływ. Realizatorzy jako motyw łączący poszczególne elementy filmu zastosują inscenizacje. Będzie to wywiad z pułkownikiem Stanisławem Gano, do którego w rzeczywistości oczywiście nigdy nie doszło. W filmie wykorzystano oryginalne dokumenty, dotyczące Oddziału II Sztabu wodza Naczelnego w Londynie oraz pamiątki pochodzące ze zbiorów prywatnych. W filmie obok głównego bohatera, zaprezentowane zostaną sylwetki słynnych polskich agentów: Romana Czerniawskiego, Mieczysława Słowikowskiego i innych. 11:10 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 4. BANKOWOŚĆ CENTRALNA W POLSCE Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Dzisiaj wydaje się, że Narodowy Bank Polski, który jest jedynym emitentem środków płatniczych w Polsce, działa od zawsze. Tymczasem NBP powstał w 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej. Ale nie oznacza to że w Polsce nie było wcześniej banku centralnego. Jego historia sięga jeszcze czasów I Rzeczpospolitej. Pomysł stworzenia w Polsce banku, który miał charakter narodowego emitenta pojawił się w drugiej połowie XVIII w, jego powołanie rozważano podczas prac Sejmu Czteroletniego. Kwestia stworzenia banku emisyjnego powróciła kilkadziesiąt lat później już po zaborach - w Królestwie Polskim. Powstały wówczas z inicjatywy księcia Ksawerego Druckiego - Lubeckiego dwie instytucje: Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Bank Polski. Bank Polski rozpoczął działalność 6 maja 1828 roku jego siedziba znajdowała się w specjalnie wybudowanym gmachu u zbiegu ulic Elektoralnej i Senatorskiej w Warszawie. Bank Polski był bankiem państwowym. Załamanie Banku przyniósł wybuch powstania listopadowego. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, trudna sytuacja gospodarcza sprawiła, że bank centralny odrodzonego państwa powstał dopiero 28 kwietnia 1924 roku, wraz z reformami Władysława Grabskiego. Bank uruchomił oddziały w większych miastach Polski, oprócz emisji pieniędzy wykonywał także operacje kredytowe. Po wybuchu II wojny światowej zabezpieczano do ewakuacji złoto, waluty obce, bilety złotowe, klisze i dokumenty. Władze banku ewakuowały się do Paryża. Od 1 lipca 1940 roku Bank znalazł się w Londynie. W 1945 roku nowa, komunistyczna władza, powołała Narodowy Bank Polski. Bank Polski w styczniu 1952 roku przestał istnieć. Pierwszym i podstawowym zadaniem Narodowego Banku Polskiego jest emisja znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Dba, aby pieniądze, którymi się posługujemy, były należycie zabezpieczone przed fałszowaniem. Ale NBP także nadzoruje ilość pieniądza w gospodarce, prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych. Narodowy Bank Polski to zwornik polskiego systemu bankowego i polskiej gospodarki. 12:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 7/13 Serial sensacyjno - wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Jesień 1939 r. Aresztowany przez Harry'ego Sauera Herbert Russ, mąż Joanny, zostaje zakatowany przez niego podczas przesłuchania. W sali teatru w Szczawnie (Bad Salzbrunn), gdzie Joanna i Natalia słuchają koncertu, nasłany przez Sauera snajper ma zlikwidować Joannę. Zamach nie udaje się, gdyż do teatru przybywa admirał Canaris, aby poinformować Joannę o śmierci jej męża. Ostrzega, że musi ona natychmiast wyjechać do Szwajcarii. Szef RSHA, Heydrich, jest wściekły, że Sauer zamordował cennego świadka. Za karę odsyła go do służby w dalekim Berlinie. Marzec 1945 r. Natalia torturowana przez Beera decyduje się podjąć współpracę i wysyłać spreparowane depesze. Globcke sprawdza, czy nie ukrywa w tekście sygnału alarmowego. Nie odnajduje żadnego, ale jego ocena jest myląca. W Paryżu, gdzie odbierane są depesze od Natalii, Joanna niepokoi się brakiem łączności. Szef łączności uspokaja ją, że nie oznacza to, iż stało się coś strasznego. Compaigne i Czerny docierają do Remagen, gdzie wojska amerykańskie przechwyciły most na Renie i tamtędy wjeżdżają do Niemiec. Szef kryptologów, prof. Kunze, uzyskuje zgodę na dotarcie do archiwów w podziemiach zamku Książ, gdzie może być depesza poszukiwana przez Jorga, której szyfr ma umożliwić uruchomienie "Aparatu". Jorg wybiera się w podróż do Książa, lecz przy wyjściu z zamku zatrzymuje go Globcke i zaprasza na obiad. Oświadcza, że zdobył dowody na to, że jest szpiegiem. Jorg nie znajduje jednak odpowiedzi na pytanie, dlaczego Globcke go nie aresztuje. Zdaje sobie sprawę, że został włączony do gry, którą prowadzi esesman. Tylko o co w tej grze chodzi? Jorg jedzie do Książa, wiedząc, że rządzi tam Sauer, który nie zapomniał, że w 1939 r. Jorg odebrał mu więźnia, co doprowadziło do załamania jego kariery. Sauer odbiera jednak telefon od Globckego, który ostrzega, że nie wolno mu tknąć Jorga. Sauer, morfinista, nie ma zamiaru stosować się do tej rady. W narkotycznym transie szykuje się do dokonania zemsty. 13:00 ZDOLNE BESTIE TE KOSSAKI... Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marta Wegiel Scenariusz: Marta Wegiel Zdjęcia: Maciej Mroziewicz Wykonawcy: Krzysztof Gadacz Film opowiada o życiu i twórczości kilku pokoleń rodziny Kossaków: od Juliusza, Wojciecha i Jerzego, słynnych malarzy - batalistów, po kobiety, literatki, znacznie różniące się w swojej twórczości, Marię Pawlikowską - Jasnorzewską, Magdalenę Samozwaniec i Zofię Kossak - Szczucką. Narratorem filmu jest przedstawicielka piątego pokolenia rodziny: Joanna Kossak, malarka, specjalizująca się w portretach koni. 14:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - DANTON. BRACIA DO BRONI! (DANTON) Film dokumentalny, 107 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel To filmowa opowieść o jednym z najważniejszych przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Georges Danton wielki patriota, kierujący się zarówno ideałami demokratycznymi, jak i osobistymi ambicjami i własnym interesem - był postacią kontrowersyjną. Ten dynamiczny przywódca, obdarzony niezwykłym darem wymowy, umiejący pociągnąć za sobą tłumy, był jednocześnie wielkim sybarytą - miłośnikiem kobiet i przyjemności, uwikłanym w korupcję. Jego konflikt z przywódcą jakobinów - Maksymilianem Robespierre ' em, kosztował go utratę głowy. Program prezentuje Dantona poprzez pryzmat kluczowych momentów rewolucji Francuskiej: wynalezienie gilotyny, króla Ludwika XVI w więzieniu świątynnym, masakrę więźniów klasztoru karmelitów, powstanie Trybunału Rewolucyjnego i zwycięską bitwę pod Valmy. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire), to program francuskiej telewizji France 3, prezentowany przez znanego dziennikarza Stphane ' a Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej wielkiej postaci historycznej. 18:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 1/24 Serial historyczno - sensacyjny, 61 min, 24 odc. , Polska 1990 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Serial "Pogranicze w ogniu" rodził się długo. Scenariusz powstał w połowie lat osiemdziesiątych. Potem był kilkakrotnie rozszerzany i poprawiany. Andrzej Konic ukończył najpierw dziesięć odcinków. Następnych czternaście ujrzało światło dzienne dopiero trzy lata później. Akcja cyklu zaczyna się w 1918 roku podczas walk o wyzwolenie Poznania. W potyczkach z Niemcami biorą udział dwaj młodzi chłopcy: Czarek Adamski (filmowy debiut Cezarego Pazury) i Franek Relke (Olaf Lubaszenko). Obaj mają nie tylko wspólnego wroga, lecz także ten sam obiekt miłosnych westchnień, którym jest szkolna koleżanka Dorota. Czarek jednak góruje nad Frankiem pod każdym względem. Ma również większe szanse u Doroty. Tymczasem sfrustrowany Relke odkrywa, że jego ojciec zginął dlatego, że został na posterunku, gdy walczący obok niego wcieleni do niemieckiej armii Polacy uciekli, nie widząc innej szansy na ocalenie życia. We Franku budzi się niemiecka dusza. Staje po przeciwnej stronie niż Czarek. Zostaje sabotażystą i szpiegiem. Jego zdemaskowanie pociąga za sobą krwawą ofiarę. Relke ucieka do Berlina. Zmienia imię na Franz i szybko robi karierę w Abwehrze. W tym samym czasie Czarek wstępuje do polskiego wywiadu i również rychło awansuje. W gimnazjum tworzy się organizacja harcerska. Chłopcy na różne sposoby próbują zaopatrzyć się w broń. Mają też za zadanie zdobycie planów wszystkich ważniejszych obiektów w mieście. 20:00 TAJNA BROŃ JAPONII (JAPAN'S SECRET WEAPON) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Masumi Mizunuma Scenariusz: Jeremy Evans Jednym z najlepiej strzeżonych sekretów II wojny światowej był ogromny okręt podwodny, który miał przetransportować japońskie bombowce, tak by znalazły się w zasięgu amerykańskich miast. Inżynierowie i historycy przeprowadzają serię eksperymentów, żeby odkryć tajemnice tego technologicznego cudu, który mógł zmienić losy wojny. W filmie pokazane zostaną także materiały archiwalne wyjaśniające, dlaczego okręty podwodne typu I - 400 były tak śmiercionośne i dlaczego technologia ta ostatecznie nie została wykorzystana w ataku na USA? 21:00 AZJATYCKIE STULECIE S.I - ŚMIERĆ MAO (THE DEATH OF MAO) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2018 Jak Korea Północna zbudowała swoją bombę nuklearną? Jak doszło do podziału Indii? Dlaczego śmierć Mao była początkiem nowej ery w Chinach? Gdy oczy świata zwracają się na Azję, zrozumienie najnowszej historii największego kontynentu na świecie, nigdy nie było tak ważne. Seria przybliża kluczowe wydarzenia, które ukształtowały obecną Azję. W filmach znajdziemy wyjątkowe materiały archiwalne i relacje naocznych świadków, które kwestionują utarte poglądy o najważniejszych osobach i wydarzeniach z historii Azji. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub - Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się historycznymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 01:40 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.