TVP Kultura Poniedziałek, 03.05.2021 10:00 REŻYSERZY - DON SIEGEL 4/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - DON SIEGEL) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Dona Siegela, reżysera "Brudnego Harrego" i "Ucieczki z Alcastraz". 11:00 SIEDLISKO - ODC. 3/9 Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Renata Dancewicz, Agnieszka Wagner, Paweł Deląg, Piotr Machalica, Łukasz Mechanicki, Danuta Szaflarska, Wanda Majerówna, Zofia Merle, Piotr Gąsowski, Stanisława Celińska, Leszek Zduń, Michał Pawlicki, Marian Opania, Krzysztof Kowalewski, Magdalena Cielecka, Jerzy Zelnik, Jerzy Kamas, Igor Przegrodzki, Lech Ordon, Stanisław Brejdygant, Olgierd Łukaszewicz, Grażyna Marzec, Stanisław Brudny i inni Trwa remont i rozbudowa domu odziedziczonego po pani Róży. Wraz z pracami budowlanymi pojawiają się liczne kłopoty, które spadają na głowę Marianny. Nie dość, że użera się z robotnikami, to jeszcze musi przyprowadzić furmankę cementu, gdyż sołtys Kotula wprowadził się w stan ciężkiego upojenia alkoholowego. Wódka staje się przekleństwem Marianny, ale i ważnym argumentem w negocjacjach z majstrem Bugałą, na którym umęczona kobieta usiłuje wymóc bardziej efektywną pracę. Na tym jednak nie kończą się kłopoty państwa Kalinowskich. Pewnego dnia Krzysztof odkrywa, że w pobliskim jeziorze rozpleniło się podejrzane zielsko. Zaniepokojony jedzie wraz z żoną na przeciwległy brzeg, gdzie znajduje się zakład doświadczalny Akademii Rolniczej. Tam poznają profesora Wanata, którego przywożą do Panistrugi na wizję lokalną. Ku uciesze Kalinowskich uczony stwierdza, że wodorosty są oznaką czystej wody. Marianna i Krzysztof zapraszają profesora na uroczysty obiad z udziałem całej rodziny, dla uczczenia 30. rocznicy ich poznania się. 12:05 SIEDLISKO - ODC. 4/9 Serial obyczajowy, 49 min, Polska 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Wanda Majerówna, Zofia Nasierowska Aktorzy: Anna Dymna, Leonard Pietraszak, Renata Dancewicz, Agnieszka Wagner, Paweł Deląg, Piotr Machalica, Łukasz Mechanicki, Danuta Szaflarska, Wanda Majerówna, Zofia Merle, Piotr Gąsowski, Stanisława Celińska, Leszek Zduń, Michał Pawlicki, Marian Opania, Krzysztof Kowalewski, Magdalena Cielecka i inni Do Panistrugi przyjeżdża Basia Resko, doktorantka Krzysztofa. Przywozi ją samochodem jej przyjaciel, biznesmen Witold Jaszczuk. Urodziwa Basia okazuje wyraźne zainteresowanie swym promotorem, co wzbudza niepokój Marianny. Mimo to pozwala ona, by mąż popłynął z dziewczyną do profesora Wanata na konsultacje. Zostaje sama z Witoldem, który próbuje ją uwodzić, a nawet obiecuje kupno kilkunastu jej obrazów do swojego banku. Wieczorem nadciąga silna burza. Mimo to Krzysztof i Basia decydują się wracać łodzią. Niestety, silnik szybko odmawia posłuszeństwa i pan Kalinowski musi chwytać za wiosła, co kończy się dlań atakiem serca. W jakiś czas potem Marianna odbiera telefon, że mąż w stanie ciężkim przebywa w szpitalu w Ełku. Zdenerwowana jedzie co tchu do lecznicy. Na miejscu przekonuje się jednak, że zdrowiu Krzysztofa nie zagraża niebezpieczeństwo. Co więcej, jej małżonek rozpoznał w jednym z lekarzy szkolnego kolegę, co stało się dogodnym pretekstem do wspólnych śpiewów i tańców. 13:05 KONSTYTUCJA 3 MAJA - NARODZINY NARODU Reportaż, 14 min, Polska, 2018 Konstytucja 3 maja to pierwsza w Europie nowoczesna konstytucja przyjęta w sposób demokratyczny. Przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych cztery egzemplarze - trzy rękopisy i jeden druk - stanowią unikatowe dobro narodu polskiego. O trudach przechowywania oryginalnych egzemplarzy dokumentu, zaraz po uchwaleniu konstytucji opowiada historyk dr Michał Kulecki. Dzięki tym opowieściom, widz ma możliwość poznania tej sensacyjnej historii i oglądania oryginalnych świetnie zachowanych kart ustawy rządowej z 1791 roku. Tekst z Tzw. Metryki Litewskiej ocalał w Bibliotece Królewskiej. Tekst z Archiwum Publicznego Potockich przechowywali w ukryciu przedstawiciele tej rodziny. Egzemplarz z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywał jeden z sekretarzy sejmowych. Oryginały przetrwały czas pożogi wojennej. Zostały wywiezione i przechowywane na Jasnej Górze. W ciągu pierwszego roku od uchwalenia Konstytucji miała ona co najmniej 14 wydań. Wydrukowano około 20 - 30 tys. egzemplarzy. Konstytucja wkrótce po uchwaleniu była publikowana w prasie polskiej. Podziwiała ją cała liberalna Europa. Ówczesny ambasador Stanów Zjednoczonych w Paryżu, późniejszy prezydent, Thomas Jefferson, napisał, że świat uzyskał trzy konstytucje godne pamięci i szacunku: amerykańską, polską i francuską. O znaczeniu i roli, jaką odegrała Konstytucja opowie dr Hubert Wajs, dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych. Na Zamku Królewskim w Sali Senatorskiej, spotkamy pracowników Działu Edukacyjnego. Oprowadzają oni grupy turystów, którzy przysłuchują się opowieściom dotyczącym okolicznośc uchwalania Konstytucji 3 maja. W reportażu karty ustawy rządowej ożyją za sprawą ikonografii, fragmentów spektakli teatralnych mówiących o kulisach powstania Konstytucji 3 maja. Przyjrzymy się oryginalnym kartom ustawy rządowej i posłuchamy Te Deum wyśpiewanego przez ówczesnych rządzących w Katedrze, tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 maja. 13:30 KINEMATOGRAF Film animowany, 12 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tomasz Bagiński Scenariusz: Mateusz Skutnik, Tomasz Bagiński Muzyka: Adam Skorupa, Paweł Błaszczak Krótkometrażowy film animowany Tomasza Bagińskiego. Francis, bohater filmu, podporządkował życie swoje i najbliższych własnej pasji. Pracuje nad wynalazkiem, któremu poświęca się całkowicie. Niestety za późno dociera do niego, że zbyt wiele poświęcił własnym marzeniom. 13:40 SCHODY Film animowany, 7 min, Polska, 1968 Reżyseria: Stefan Schabenbeck Metafora ludzkiego losu. Człowiek wspinający się po niezliczonej ilości stopni schodów w efekcie sam zamienia się w następny. 13:45 TANGO Film animowany, 7 min, Polska, 1980 Reżyseria: Zbigniew Rybczyński Scenariusz: Zbigniew Rybczyński Muzyka: Janusz Hajdun Na zrealizowane w 1980 r. "Tango" Zbigniewa Rybczyńskiego od razu spadł deszcz nagród: Grand Prix i nagroda publiczności na festiwalach we francuskim Annecy i w hiszpańskim mieście Hueska, Grand Prix i nagroda FIPRESCI w Oberhausen, nagroda główna festiwalu filmów krótkometrażowych w Krakowie, wyróżnienie jury za nowatorstwo techniczne oraz nagroda publiczności w Ottawie oraz nagroda dla najlepszego filmu animowanego w fińskim Tampere. Ukoronowaniem tego triumfalnego pochodu był przyznany "Tangu" w 1983 r. Oscar dla najlepszego krótkometrażowego filmu animowanego. Jego autor przebywał już wówczas od dwóch lat za granicą. Stan wojenny zastał go w Austrii, gdzie poprosił o azyl. Oscar otworzył mu drogę za ocean, dokąd przeniósł się wraz z rodziną. Tam założył swoje własne studio produkcyjne, Zbig Vision, w którym realizował, jako pierwszy twórca na świecie, filmy wideo w technice wysokiej rozdzielczości. Rybczyński wciąż eksperymentuje z materią sztuk wizualnych, korzysta z najnowocześniejszych technologii elektronicznych, skutecznie przełamując bariery oddzielające tradycyjnie rozumianą twórczość filmową od wideo artu. W swoich późniejszych filmach artysta korzysta ze skonstruowanego przez siebie systemu komputerowego sterowania kamerą. Dzięki temu, jak również dzięki technice blue box i komputerowej obróbce obrazu, może nagrywać poszczególnych aktorów, tło, scenografię, rekwizyty i łączyć to wszystko w jedną wspólną całość. Uzyskuje w ten sposób efekty niemożliwe przy tradycyjnym sposobie filmowania. Nakręcone techniką zdjęć kombinowanych (materiał filmowy i fotograficzny poddawany zabiegom animacyjnym) "Tango" to historia pewnego pokoju, w którym przez lata mieszka wielu lokatorów. Reżyser nie ukazuje jednak ich dziejów w porządku chronologicznym. Losy kolejnych osób pokazane są wraz z powtórzeniem historii poprzedników. Dawni lokatorzy wciąż odradzają się w swych mechanicznych ruchach, jakby nic wokół nich się nie działo. Pokój zagęszcza się, akcja dynamizuje, a jednocześnie jest w tym rytm monotonii, mechanicznego powtarzania się. Próbowano odczytywać "Tango" na różne sposoby: dla jednych był to widomy znak naszej życiowej stagnacji, bezmyślnej nudy, jałowości codziennej egzystencji. Zaabsorbowani własnymi czynnościami nie dostrzegamy bliźnich, izolujemy się w swych poczynaniach, odgradzamy warstwą samotności. Według odmiennych interpretacji to z kolei rozpaczliwe wołanie o chwilę intymności, spokoju, samotności w świecie, w którym jesteśmy skazani na ciągłe przebywanie z innymi. W jednym i w drugim przypadku rzeczywistość jest sprowadzona w wymiar absurdu i groteski, stanowi surrealistyczną wizję przesyconą humorem spod znaku Witkacego. 14:00 KONSTYTUCJA 3 MAJA W MALARSTWIE Reportaż, 15 min, Polska, 2021 Reportaż przygotowany na rocznice obchodów uchwalenia Konstytucji 3 Maja, oparty o kolekcje z trzech muzeów: Zamku Królewskiego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Muzeum Narodowego w Gdańsku. Punktem wyjścia będzie najbardziej znane przedstawienie tego momentu w historii polski autorstwa Jana Matejki. Obraz Konstytucja 3 Maja 1791 mimo że jest dziełem ikonicznym, to wciąż skrywa w sobie mnóstwo zagadek. Charakterystycznym zabiegiem dla Matejki było konstruowanie sceny w ten sposób, by stanowiła wykład historiozoficzny. Zaproszeni historycy sztuki pomogą nam rozszyfrować przekaz płynący z tego obrazu. Innym przykładem odnoszącym się do tego ważnego momentu w historii Polski jest obraz Polonia Jana Styki. Płótno podobnie jak obraz Matejki powstało w 1891 roku jako część obchodów stulecia uchwalenia konstytucji. Malarz swoje skomplikowane, wielopostaciowe i alegoryczne dzieło stworzył we Lwowie, na trzy lata przed Panoramą Racławicką, której był autorem i współtwórcą. W Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim (część Muzeum Narodowego w Gdańsku) są trzy portrety związane z Konstytucją 3 Maja. Dwa portrety przedstawiają posłów Sejmu Wielkiego zaangażowanych bezpośrednio w reformy, które doprowadziły do uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Są to portrety Kajetana Sierakowskiego i Stanisława Sołtana. Kajetan Sierakowski ponadto był autorem broszury "Do uprzedzonych względem Konstytucji Dnia 3 maja", a Stanisław Sołtan należał do Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja. Trzecim portretem jest wizerunek króla Stanisława Augusta z księgą Konstytucji 3 Maja. Portrety te będą znakomitą okazją do pogłębienia tematu z jednostkowej perspektywy. 14:25 KRZYŻACY Film historyczny, 166 min, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największychwrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 20:00 TEATR TELEWIZJI - KONSTYTUCJA TRZECIEGO MAJA Teatr, 86 min, Polska 1976 Autorzy: Andrzej Lipiński, Grzegorz Królikiewicz Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Drugi reżyser: Kazimierz Korytowski Realizacja tv: Ryszard Kośmiński Scenografia i kostiumy: Mariusz Chwedczuk, Wojciech Mierzwiak Opracowanie inscenizacyjne: Andrzej Lipiński, Grzegorz Królikiewicz Występują: Wieńczysław Gliński, Józef Duriasz, Józef Fryźlewicz, Wacław Ulewicz, Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Tadeusz Janczar, Zygmunt Malanowicz, August Kowalczyk, Leszek Herdegen, Władysław Kowalski, Henryk Giżycki, Tadeusz Borowski, Grażyna Barszczewska, Anna Milewska, Aleksander Gąssowski, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kaliszewski, Tadeusz Pluciński, Stanisław Niwiński, Jerzy Bończak, Mieczysław Milecki, Olgierd Łukaszewicz, Jan Ciecierski, Eugeniusz Kamiński, Stanisław Brejdygant, Bogusz Bilewski, Małgorzata Potocka, Andrzej Przybylski, Stanisław Zatłoka, Barbara Zgorzalewicz, Mieczysław Kalenik, Bogdan Łysakowski, Franciszek Trzeciak, Mieczysław Patek, Jerzy Cnota i inni Widowisko teatralne, przedstawiające okoliczności i konsekwencje uchwalenia Konstytucji 3 Maja - od czasu rozpoczęcia obrad przez Sejm Czteroletni (1788 - 1792) do momentu przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy (23 lipca 1792). Spektakl (pierwotnie noszący tytuł "Konstytucja 3 Maja") zrealizowano w rekordowym czasie trzech tygodni. Telewizyjna prapremiera odbyła się 3 maja 1976 roku, w 185, rocznicę ogłoszenia pamiętnej Ustawy Rządowej. Realistyczno - metaforyczne dzieło Królikiewicz przypadło do gustu polskiej widowni, lecz wywołalo liczne kontrowersje historyków. Jerzy Mikke i Jerzy Łojek - autorzy początkowej wersji scenariusza - kiedy zobaczyli, co zostało po "obróbce" reżysera, zrzekli się praw do autorstwa tekstu. Drugi z nich napisał nawet spory artykuł wytykający inscenizacji Królikiewicza poważne niejasności i błędy historyczne. Wskutek interwencji cenzury filipikę Łojka opublikowano dopiero 5 lat później, kiedy z okazji 190. rocznicy Konstytucji Telewizja po raz kolejny nadawała "Trzeci maja". Mimo upływu lat i sprzecznych ocen, widowisko Królikiewicza wciąż cieszy się uznaniem publiczności. Jego walory artystyczne, a zwłaszcza znakomite kreacje aktorskie, wielokrotnie chwalili nawet ci, którzy wytykali reżyserowi mijanie się z prawdą historyczną. Spektakl Królikiewicza ma bowiem w sobie to coś, co sprawia, że zostaje w pamięci. A na to już nic nie można poradzić. 22:15 PANORAMA KINA POLSKIEGO - POWIDOKI Film fabularny kinowy, 95 min, Polska, 2016 Reżyseria: Andrzej Wajda, Andrzej Mularczyk, Andrzej Panufnik Zdjęcia: Paweł Edelman Aktorzy: Bogusław Linda, Zofia Wichłacz, Bronisława Zamachowska, Andrzej Konopka Bohaterem filmu "Powidoki" jest Władysław Strzemiński, artysta, który nie poddał się socrealizmowi i doświadczył dramatycznych skutków swoich wyborów artystycznych. To film o tym, jak socjalistyczna władza zniszczyła charyzmatycznego i niepokornego człowieka i artystę. 00:05 SCENA TANECZNA - TANIEC WSPÓŁCZESNY Artystyczne/estradowe (widowisko), 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Aleksandra Dziurosz (prowadząca), Klaudia Carlos (prowadząca), Focus W kolejnym odcinku "Sceny tanecznej" odpowiemy na pytanie, czym właściwie jest taniec współczesny? Wystąpią tancerki zespołu Focus w dziełach choreograficznych młodego twórcy - Piotra Jeznacha. W programie m.in. "Nie wchodź łagodnie do tej dobrej nocy" - choreografia zainspirowana wierszem Dylana Thomasa o tym samym tytule. 00:35 SCENA TANECZNA - BAJKA MUZYCZNO - TANECZNA Artystyczne/estradowe (widowisko), 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Skolimowski, Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Aleksandra Dziurosz (prowadząay), Klaudia Carlos (prowadząca), Juliusz Grzybowski, Mateusz Skolimowski, Kacper Klimczak, Justyna Olczak, Julianna Walczak, Zuzanna Wojciechowska, Martyna Wójcik, Ulyana Zaruba W kolejnym odcinku "Sceny tanecznej" wyjątkowa atrakcja dla dzieci. Zobaczymy fragmenty spektaklu "Skarb Nienazwanej Góry" Teatru Materia w Łodzi. Bajka opowiada, jak Stan i jego pomocnik Harold, dwaj staruszkowie, którzy chyba trochę zapomnieli, że są staruszkami, spotykają syrenę Magdę i szukają skarbu. We wstępie Aleksandra Dziurosz i Klaudia Carlos opowiedzą o gatunku jakim jest bajka muzyczno - taneczna. 01:30 KONSTYTUCJA 3 MAJA - NARODZINY NARODU Reportaż, 14 min, Polska, 2018 Konstytucja 3 maja to pierwsza w Europie nowoczesna konstytucja przyjęta w sposób demokratyczny. Przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych cztery egzemplarze - trzy rękopisy i jeden druk - stanowią unikatowe dobro narodu polskiego. O trudach przechowywania oryginalnych egzemplarzy dokumentu, zaraz po uchwaleniu konstytucji opowiada historyk dr Michał Kulecki. Dzięki tym opowieściom, widz ma możliwość poznania tej sensacyjnej historii i oglądania oryginalnych świetnie zachowanych kart ustawy rządowej z 1791 roku. Tekst z Tzw. Metryki Litewskiej ocalał w Bibliotece Królewskiej. Tekst z Archiwum Publicznego Potockich przechowywali w ukryciu przedstawiciele tej rodziny. Egzemplarz z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywał jeden z sekretarzy sejmowych. Oryginały przetrwały czas pożogi wojennej. Zostały wywiezione i przechowywane na Jasnej Górze. W ciągu pierwszego roku od uchwalenia Konstytucji miała ona co najmniej 14 wydań. Wydrukowano około 20 - 30 tys. egzemplarzy. Konstytucja wkrótce po uchwaleniu była publikowana w prasie polskiej. Podziwiała ją cała liberalna Europa. Ówczesny ambasador Stanów Zjednoczonych w Paryżu, późniejszy prezydent, Thomas Jefferson, napisał, że świat uzyskał trzy konstytucje godne pamięci i szacunku: amerykańską, polską i francuską. O znaczeniu i roli, jaką odegrała Konstytucja opowie dr Hubert Wajs, dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych. Na Zamku Królewskim w Sali Senatorskiej, spotkamy pracowników Działu Edukacyjnego. Oprowadzają oni grupy turystów, którzy przysłuchują się opowieściom dotyczącym okolicznośc uchwalania Konstytucji 3 maja. W reportażu karty ustawy rządowej ożyją za sprawą ikonografii, fragmentów spektakli teatralnych mówiących o kulisach powstania Konstytucji 3 maja. Przyjrzymy się oryginalnym kartom ustawy rządowej i posłuchamy Te Deum wyśpiewanego przez ówczesnych rządzących w Katedrze, tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 maja. 01:55 ŻELAZNA KLASYKA - WSTRĘT (REPULSION) Dramat psychologiczny, 100 min, Wielka Brytania, 1965 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Gerard Brach, Roman Polański Zdjęcia: Gilbert Taylor Muzyka: Chico Hamilton Aktorzy: Catherine Deneuve, Ian Hendry, John Fraser, Patrick Wymark, Yvonne Furneaux, Renee Houston, Helen Fraser, Valerie Taylor, James Villiers "Wstręt" to pierwsza długometrażowa fabuła zrealizowana przez Romana Polańskiego po wyjeździe z Polski. Film powstał za pieniądze brytyjskiej wytwórni Compton, która w połowie lat sześćdziesiątych robiła wiele, by ugruntować swój wizerunek kompanii promującej artystów ambitnych i nietuzinkowych. Chętnie więc zgodziła się finansować produkcję Polańskiego, tym bardziej że Polak miał już na koncie entuzjastycznie przyjęty na Zachodzie "Nóż w wodzie" (nominacja do Oscara) i jako świeżo upieczony emigrant nie miał wygórowanych oczekiwań co do budżetu filmu. Po ustaleniu warunków reżyser zabrał się do pracy. Miał pełną świadomość, jak wiele zależy od efektu jego starań. W rezultacie powstał film, który dziś krytycy zgodnie zaliczają do klasyki dreszczowca i horroru, stawiając go na równi z "Psychozą" Alfreda Hitchcocka czy "Halloween" Johna Carpentera. "Wstręt", choć nie okazał się wielkim sukcesem frekwencyjnym, otrzymał znakomite recenzje. Wychwalano nie tylko reżyserską wirtuozerię i znakomite zdjęcia, lecz także popisową grę dwudziestojednoletniej Francuzki Catherine Deneuve. Zarówno dla niej, jak i dla Polańskiego "Wstręt" stał się przepustką na filmowy Olimp. Fabuła "Wstrętu" jest niezwykle prosta. Młoda Belgijka Carol Ledoux dzieli wraz z siostrą Helen mieszkanie w Londynie. Mimo niewątpliwej urody, Carol nie tylko nie ma chłopaka, lecz także nie potrafi normalnie rozmawiać z mężczyznami. Zamknięta w sobie, pełna seksualnych zahamowań, unika ludzkiego wzroku i towarzystwa. Jej siostra nie zadaje sobie nawet trudu, by zrozumieć dziwne zachowanie dziewczyny. Całkowicie pochłania ją własna osoba i romans z żonatym mężczyzną. Nie wyobraża sobie nawet, że jej głośne jęki rozkoszy słyszy zza ściany Carol, na próżno starająca się zasnąć (tropiciele filmowych ciekawostek ustalili, że "Wstręt" jest pierwszy angielskim filmem, w którym można usłyszeć odgłosy orgazmu). Prawdziwy dramat zaczyna się wszakże z chwilą wyjazdu Helen i jej kochanka na wakacje do Włoch. Carol zostaje w domu sama. Coraz bardziej sparaliżowana przez strach przestaje chodzić do pracy i stopniowo pogrąża się w obłędzie. Tykanie zegara, kapanie wody z kranu urastają w jej świadomości do zwiastunów nieokreślonego, monstrualnego niebezpieczeństwa. Na domiar złego Carol zaczyna mieć halucynacje. Słyszy wyimaginowane kroki na korytarzu, czuje, jak ze ścian nagle wyrastają ręce i obejmują ją za piersi. Zaszczuta przez własną psychikę traci kontakt z rzeczywistością i przestaje odpowiadać za swoje czyny. Niekłamana groza obecna w filmie Polańskiego powstaje wskutek mistrzowsko wcielonego w życie pomysłu realizacyjnego. Widz ogląda bowiem świat przedstawiony na ekranie z punktu widzenia głównej bohaterki. Jej przerażenie i paranoja stają się przez to wyjątkowo realistyczne, odbierane jako coś znajomego, lecz trwożliwie spychanego w podświadomość. Wrażenie potęguje klaustrofobiczna atmosfera utworu. Gros akcji rozgrywa się przecież w czterech ścianach mieszkania Carol, które staje się dobrowolnym więzieniem dziewczyny, a jednocześnie obrazem jej udręczonej świadomości. Specjalna Nagroda Jury dla Romana Polańskiego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie w 1965 roku. 03:45 POKÓJ SAREN Film surrealistyczny, muzyczny, 90 min, Polska 1997 Scenariusz, muzyka, scenografia i reżyseria: Lech Majewski Dekoracja wnętrz: Katarzyna Sobańska Występują: Rafał Olbrychski, Elżbieta Mazur, Mieczysław Czepulonis Ojciec, już odświętnie ubrany, ostrzy kosę. Po chwili zaczyna kosić trawę spokojnymi, miarowymi ruchami. Syn pomaga mu w pracy, usuwając meble spod błyszczącego ostrza. Nie rusza tylko krzesła, na którym siedzi matka, wpatrzona w trawę... Trawa porasta podłogę całego mieszkania. Z blatu stołu wykwitają pąki, a ze środka pokoju strzela pod sufit rozłożyste drzewo. Między oplecionymi pnączami meblami przemyka od czasu do czasu spłoszona sarna. Poza tym dom jest zupełnie zwyczajny. To stara, przedwojenna, od lat nieremontowana kamienica ze skrzypiącymi schodami, którymi wspina się ostrożnie nietrzeźwy sąsiad. Z wysokiego, spękanego stropu mieszkania sypie się tynk, ściany zdobią resztki stiukowych sztukaterii, plamy po zaciekach i liszaje. W lokalu na trzecim piętrze mieszka trzyosobowa rodzina: kościsty, łysy ojciec w zbyt dużym, choć pasującym jeszcze kilka lat temu na niego garniturze, matka, kobieta energiczna, choć lubiąca czasem porążać się w melancholię i dwudziestokilkuletni syn - poeta. Może właśnie magia poezji sprawia, że banalna codzienność zyskuje szerszy wymiar, prozaiczne wnętrze łączy się z uniwersum poddanym odwiecznemu rytmowi pór roku, a przechowany w pamięci wizerunek rodzinnego domu zamienia się niezwykły obraz panteistycznego raju dzieciństwa? Lech Majewski, absolwent wydziału reżyserii łódzkiej szkoły filmowej, reżyser, pisarz i filmowiec, jest drugim - obok Romana Polańskiego - polskim "hollywoodczykiem", członkiem Związku Reżyserów Amerykańskich. Do Kalifornii trafił w 1981 roku, zaproszony przez Michaela Hausmana, producenta filmów Formana, zainteresowanego realizowanym przez Majewskiego w Londynie spektaklem wedle "Odysei" Homera i debiutanckim filmem Rycerz". W Stanach reżyser nakręcił m.in."Lot świerkowej gęsi","Ewangelię według Harry'ego"oraz"Uwięzionego w Rio"- film osnuty na kanwie losów autora słynnego"napadu stulecia"na angielski pociąg w 1963 roku, Ronalda Biggsa. "Pokój saren"to adaptacja opery autobiograficznej pod tym samym tytułem, wizualny i muzyczny zarazem poemat o zapamiętanym z dzieciństwa rodzinnym domu. Prapremiera tego widowiska odbyła się w Operze Śląskiej w marcu 1996 roku.