TVP Historia Poniedziałek, 10.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - pierwsza operacja usunięcia wyrostka robaczkowego (w Kanadzie); 1933 - Niemcy palą książki autorów zakaznych przez nazistów; 1951 - KC PZPR przygotowuje listę książek do usunięcia z bibliotek; 1981 - pierwszy jawny kiermasz wydawnictw bezdebitowych; 07:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 4/24 Serial historyczno - sensacyjny, 51 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Cezary Pazura, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Jacek Kałucki, Andrzej Herder, Witold Skaruch, Barbara Sołtysik, Piotr Siejka, Edward Warzecha, Miłogost Reczek, Maciej Kozłowski W Poznaniu Franek jako korespondent wojenny zdobywa informacje o polskich liniach umocnień. Stara się też dowiedzieć od chłopców i Doroty o miejscu pobytu Czarka. Tymczasem w Podgajach Czarkowi udaje się zdobyć plan koncentracji oddziałów nieprzyjaciela pod Lesznem, a także ich dokładny stan osobowy oraz wykaz jednostek. Przypadkiem z wypowiedzi Raffela dowiaduje się, że koncentracja sił wroga nastąpi 24 maja o świcie. W stolicy Wielkopolski wrze. Trwają przygotowania do walki zbrojnej. Voraczek spotyka się z Frankiem. Informuje Felkego, że Krauze został złapany z jego meldunkiem i Kaleta zaczyna coś podejrzewać. Czarek natomiast ma już pewność: Franek jest niemieckim szpiegiem. Niestety, nie udaje się go schwytać. Na domiar złego w strzelaninie ginie Dorota - dziewczyna, o której względy Czarek z Frankiem długo rywalizowali. 08:55 OSTATNIE DNI WOJNY Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Zdjęcia: Sławomir Woźniak Początek maja 1945 roku. Ostatnie dni wojny w Europie: zdobycie Berlina, osiągnięcie Łaby przez żołnierzy 4.i 6. Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego, zajęcie największej niemieckiej bazy wojennej Wilhelmshaven przez Pierwszą Dywizję Pancerną gen. Maczka, kapitulacja Festung Breslau, wyzwolenie obozu jenieckiego w Stuttgarcie, działania bojowe w ramach operacji praskiej... To także pierwsze powojenne obchody świąt 1 i 3 maja na ziemiach polskich, zorganizowanie pierwszej po wojnie wystawy w warszawskim Muzeum Narodowym zatytułowanej "Warszawa oskarża", pierwsze potwierdzone wiadomości o aresztowaniu szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Co oznaczał koniec wojny dla żołnierzy Armii Krajowej? Jak przeżywali go żołnierze gen. Maczka, a jak uczestnicy szturmu na Berlin? Jaka była reakcja zwykłych mieszkańców Warszawy, a jaka sierot polskich, które wiadomość o bezwarunkowej kapiltulacji Niemiec usłyszały na dalekiej Syberii? W filmie Zofii Kunert mówią o tym między innymi: prof. Władysław Bartoszewski, gen. Michał Gutowski, Zbigniew Mieczkowski, Elżbierta Kotarska, płk Jan Duda. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 10:50 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 3 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Dalszy ciąg niezwykłej podróży do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy z plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. . 11:55 16 MM HISTORII - AS PRZESTWORZY Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Tokarczyk, Jacek Bławut Zdjęcia: Jacek Bławut, Jacek Śliwa, Lech Szybiło Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Kolejny odcinek programu "16 mm historii" zrealizowany został w oparciu o fragment 23 - minutowego filmu z 1986 roku w reżyserii Jacka Bławuta. To portret Stanisława Skalskiego - Polaka o wielkiej odwadze, sile charakteru, patriotyzmie - słynnego pilota myśliwskiego, największego asa polskiego lotnictwa, który w czasie II wojny światowej wykonał 320 lotów bojowych i w każdym z nich mierzył się ze śmiercią. Świat jego wyczyny nazwał cyrkiem Skalskiego". 12:25 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 11/13 Serial wojenno - sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Beer, na rozkaz Globckego, zawozi Skorzenego nad jezioro, gdzie więźniowie topią skrzynie ze złotem. Pokazuje też inne miejsca ukrycia skarbów wrocławskich banków. To złoto ma zasilić fundusz tajnej organizacji, którą tworzy Skorzeny. Z zamku wyrusza konwój z "Aparatem", który Globcke postanowił ukryć w podziemiach Książa. Beer jedzie na miejsce, aby wszystkiego dopilnować. Kilkanaście kilometrów przed zamkiem konwój atakują trzy radzieckie samoloty szturmowe. Niszczą wszystkie ciężarówki, zabijają wielu żołnierzy. Dowódca konwoju nagle odkrywa, że w skrzyniach jest piasek. Poinformowany o ataku Globcke, każe sprawdzić czy był to przypadkowy nalot. Nasłuch radiowy potwierdza, że piloci byli naprowadzani, a więc Rosjanie znali trasę konwoju. Tylko trzy osoby o tym wiedziały - poza Sauerem był to Beer. Globcke dzwoni do Sauera i wydaje rozkaz aresztowania Beera. Jorg uświadamia sobie, że mimo zniszczenia "Aparatu" Globcke nie wygląda na zmartwionego. Uznaje, że "Aparat" istnieje i jest w Czosze. Wkrótce Globcke żegna się słowami: spotkamy się i jeżeli wypełni pan moje polecenia, to uratuje życie Natalii i Anny Marii. W przeciwnym razie obie zostaną zabite. Nie mam innego wyjścia - dodaje na pożegnanie. Informuje, że Sauer torturami zmusił Beera do zeznań. Okazuje się, że był on radzieckim szpiegiem, który informował gen. Zawieniagina. Z zamku wyjeżdżają ciężarówki ze skrzyniami. To Globcke wywozi prawdziwy "Aparat". W zamku Książ Sauer przychodzi do celi, aby zastrzelić wymęczonego Beera. Temu udaje się uniknąć śmierci, gdyż przekonuje Sauera, że wie gdzie jest ukryte złoto. Sauer postanawia opóźnić wyrok. 13:25 CRUSOE (CRUSOE) Film przygodowy, 91 min, Wielka Brytania/USA 1989 Reżyseria: Caleb Deschanel Scenariusz na podstawie powieści Daniela Defoe: Walon Green, Christopher Logue Aktorzy: Aidan Quinn, Elvis Payne, Richard Sharp, Colin Bruce, William Hootkins, Shane Rimmer, Jimmy Nail, Patrick Monkton i inni Pierwowzorem postaci Robinsona Crusoe był niejaki Alexander Selkirk, syn szewca z hrabstwa Fife w Szkocji. W 1703 r. Selkirk zaciągnął się na wyprawę Williama Dampiera na morza południowe. W trakcie rejsu pokłócił się z kapitanem statku, Thomasem Stradlingiem i został na własną prośbę pozostawiony na bezludnej wyspie M s a Tierra w archipelagu Juan Fern ndez, ze strzelbą i amunicją jako jedynym wyposażeniem. Pozostał tam przez cztery lata i cztery miesiące i dopiero komandor Woodes Rogers, kapitan przepływającego w pobliżu statku kaperskiego, zabrał go stamtąd. Opis tego wydarzenia znalazł się w dzienniku podróży Rogersa opublikowanym w 1712 r. i ogromnie zainteresował Daniela Defoe. Siedem lat później ukazała się jego powieść "Przypadki Robinsona Crusoe", w której wyraźnie widać inspirację tamtą historią. Mit Robinsona Crusoe inspirował wielu artystów, doczekał się też licznych ekranizacji, z których najbardziej znane to Buuelowski "Robinson Crusoe" z 1953 r. czy "Piętaszek i Robinson" Jacka Golda z 1976 r. Film Caleba Deschanela, znanego operatora, jest jego drugim samodzielnym dziełem. Współpracujący z nim scenarzyści skoncentrowali akcję wokół dwóch wątków: desperackiej walki Robinsona o przeżycie i jego wewnętrznej przemiany dokonującej się pod wpływem nowych przeżyć i doświadczeń. Pozwolili sobie także na parę zmian w stosunku do literackiego oryginału: przesunęli akcję z pierwszych lat XVIII w. do początków XIX stulecia, a z angielskiego żeglarza i poszukiwacza przygód uczynili bogatego, bezwzględnego handlarza czarnych niewolników z amerykańskiego Południa. W 1808 r. wyrusza on z portu Tidewater w stanie Wirginia w podróż do Afryki, gdzie zamierza kupić nowy transport taniej siły roboczej. Jego statek rozbija się w czasie sztormu i wyrzuca go, wraz z resztkami wraku, na brzeg bezludnej wyspy. Z rozbitego statku Robinson wyławia wiele rzeczy niezbędnych mu do życia w tak niecodziennym miejscu, ale początkowo bardzo mu trudno przyzwyczaić się do nowych warunków. Wreszcie zadomawia się na wyspie. Wznosi "dom" otoczony częstokołem, uprawia ziemię, hoduje gęsi i kury. Usiłuje też zbudować dużą łódź, na której mógłby się wydostać ze swego egzotycznego więzienia, ale jego wysiłki nie przynoszą rezultatu. Pewnego dnia na wyspie pojawiają się obcy: członkowie plemienia kanibali, którzy przybyli tu złożyć rytualną ofiarę z człowieka. Robinson wybawia nieszczęśnika od niechybnej śmierci, potem sam zostaje przez niego wyratowany, gdy wpada w pułapkę lotnych piasków. Obaj mężczyźni zawierają niepisane przymierze. Ale minie jeszcze sporo czasu, nim dumny Amerykanin dostrzeże w swym nowym współtowarzyszu równorzędną istotę. 15:15 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Film dokumentalny. Trzy części poświęcone przyrodzie Chin. Odkryjemy ją w niezwyklych parkach narodowych tego kraju.. Seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i kultowe gigantyczne pandy. Poznamy obrzeża miast, gdzie ludzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 17:10 PLATERÓWKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Marcin Grobelny, Piotr Marcjasz, Artur Stroiński, Jerzy Szota, Miłosz Mickiewicz Film opowiada o losach młodych Polek, które po wybuchu II wojny światowej, w wieku kilkunastu lat, zostały wywiezione przez NKWD ze wschodniej Polski w głąb ZSRR. Pracując katorżniczo chciały wrócić do Polski. Zrobiły to, przyłączając się do formowanego pod kuratelą Stalina Wojska Polskiego. Jako żołnierki 1. Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater ruszyły na Zachód, walcząc z niemieckim okupantem, własnym strachem i kpinami kolegów żołnierzy. Młode żołnierki bohatersko walczyły o powrót do Polski, do swoich domów na wschodzie II Rzeczpospolitej. Po ustaleniach w Jałcie ten powrót okazał się jednak niemożliwy. Żołnierki często musiały osiąść na terenach znienawidzonego, niemieckiego wroga, na Ziemiach Odzyskanych i tam stworzyć swój nowy dom, nową Polskę. 1. Samodzielny Batalion Kobiecy im. Emilii Plater był wyjątkową jednostką w historii polskiej armii, a celem filmu ma być oddanie hołdu kobietom walczącym o Polskę. Platerówki, występujące w filmie: Helena Jabłońska, z domu Figura, Anna Lewkowska, z domu Figura, Wiktoria Leoniarek z domu Krzywoń, Maria Starczewska, z domu Kamińska. Film przybliża dramatyczne losy kobiet i ich rodzin po zajęciu Kresów przez Armię Czerwoną: wstąpienie do armii i chęć walki o Polskę, udział w boju (od rzeki Oki do Warszawy), a potem zakończenie wojny. Było ono dla tych kobiet często gorzkie, bo walcząc o Polskę, walczyły o domy na wschodnich terenach II Rzeczpospolitej, które musiały opuścić i do których nie było już powrotu. Powrót do powojennej Polski oznaczał już powrót do Polski po Jałcie, w której ziemie zachodnie przypominały o niemieckiej kulturze, przypominały znienawidzonego wroga. W filmie pokazano również skomplikowane położenie tych kobiet w ogólnej polityce aliantów walczących z III Rzeszą. Żołnierki były prostymi dziewczynami chłopkami, szlachciankami, wyrwanymi brutalnie z własnych domów przez Armię Czerwoną. W tych przedwojennych domach pielęgnowano patriotyczne i religijne wartości. Problem walki z faszystowskimi Niemcami, u boku wcześniejszych katów - Sowietów - był dla nich szczególnie bolesny i miał wymiar tragiczny. 18:15 PO PRLU - ILE JEST PRL - U W III RP? Dysk./wywiad/debata, 28 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Ile jest PRL - u w III RP? Program Po PRLu analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi, profesorem Jerzym Eislerem, historykiem i i dyrektorem Oddziału IPN w Warszawie, oraz Grzegorzem Sieczkowskim, publicystą, pisarzem i dziennikarzem TVP rozmawia o tym, ile tego, co się nazywało Polska Ludowa, zostało w III Rzeczpospolitej. Jakie dziedzictwo PRL - u ciąży jeszcze Polakom pomimo zmian ustrojowych oraz fundamentalnych zmian gospodarczych. Goście: prof. Jerzy Eisler, Grzegorz Sieczkowski. 18:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 5/24 Serial historyczno - sensacyjny, 61 min, 24 odc. , Polska 1990 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Berlin 1923 rok - Franek Relke zostaje koordynatorem przygotowań do uruchomienia w Polsce placówek niemieckiego wywiadu. Wyjeżdża do Gdańska i uruchamia oddział w gmachu miejscowej policji. Szefem mianuje radcę Wettera, który od razu zdobywa wiele materiałów obciążających w oczach polskich władz porucznika Konrada Piątkowskiego. Wykorzystując jego skłonność do hazardu i alkoholu, szantażuje go i zmusza do zostania płatnym niemieckim informatorem. Chełmno 1923 rok - Czarek Adamski ulega namowom majora i angażuje się w pracę polskiego kontrwywiadu. Argumentem, który pomógł Czarkowi w podjęciu decyzji, jest wiadomość o pracy Franka w niemieckim wywiadzie. Pierwszym zadaniem Adamskiego jest rozszyfrowanie anonimowego informatora, którym jest prowokator pracujący przy sprawie Konrada. 20:05 PRZEBACZYĆ, LECZ NIE ZAPOMNIEĆ (FORGIVE DON’T FORGET) Film dokumentalny, 67 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Brad Bennett Scenariusz: Austin Journey Podczas kapitulacji Japonii pod koniec II wojny światowej amerykańscy oficerowie skonfiskowali i wywieźli do Stanów Zjednoczonych wiele japońskich mieczy. Dziadek Paula Ufemy, autora filmu, przywiózł taki miecz do USA. Pozostawał on w rodzinie Paula przez siedemdziesiąt lat. Film jest opowieścią o tym, jak Paul szuka prawowitego właściciela miecza oraz wybiera się w podróż do Japonii, by go zwrócić. 21:20 U ŹRÓDŁA - MAREK CECUŁA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dorota Kosierkiewicz Scenariusz: Dorota Kosierkiewicz Zdjęcia: Krzysztof Pęczalski Marek Cecuła to artysta światowej sławy związany z Kielcami i Ćmielowem. Tutaj mieszka i tworzy instalacje i defragmentacje, nowatorskie rzeźby i ceramikę. Rozlicza nas z wielonarodowości i różnic religijnych. Jest Żydem, którego historia wpisuje się w dzieje naszego kraju. Powinien nazywać się Marek Kohn i jest synem Motla (Mordechaja) Kohna i Jadwigi z Kowalików. Jan Cecuła, przyjaciel Motla, w czasie II wojny światowej, podarował mu dokumenty swojego zmarłego brata Stanisława Cecuły, ratując w ten sposób życie swojemu żydowskiemu przyjacielowi. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - RELACJE BRYTYJSKO - SOWIECKIE Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Częstokroć powtarza się opinię, że "Anglia nie ma wiecznych wrogów ani wiecznych przyjaciół, ma tylko wieczne interesy". Jakie cele mieli politycy brytyjscy, siadając do rozmów z Sowietami w momencie zagrożenia ze strony III Rzeszy? Co chciał osiągnąć Stalin? Jak wzajemne oczekiwania Moskwy i Londynu zmieniały się w kolejnych latach wojny? I wreszcie, jakie relacje łączyły Churchilla i Stalina? Pozycja Moskwy i Londynu w polityce europejskiej w przededniu wybuchu II wojny światowej. Jakie zdanie mieli o sobie Stalin i Chamberlain, a potem Churchill? Jakie miejsce zajmował tu Adolf Hitler? Podpisanie Paktu Ribbentrop - Mołotow, a wkrótce atak sowiecki na Polskę, 17 września 1939 roku? Wojna fińsko - sowiecka. Reakcja Brytyjczyków. Jaki ma wpływ na relacje? Niemcy atakują Francję i kraje Beneluxu; wojna z Wielką Brytanią. Jak widzi to Stalin? Atak na Związek Sowiecki. Jak na to wydarzenie reaguje Wielka Brytania? Stalin szuka pomocy? Co proponują Brytyjczycy? Dlaczego Brytyjczycy wysyłają do Rosji pomoc wojenną w tym uzbrojenie kosztem uzbrojenia własnych wojsk? Czy Polska rzeczywiście była najważniejszym sojusznikiem Wielkiej Brytanii między wrześniem 1939 r. a czerwcem 1941 r. w kontekście nieustannych umizgów Londynu pod adresem Kremla, np. w sprawie granic na wschodzie? Czym była motywowana polityka Londynu w kwestii wschodnich granic Polski - czy tylko tradycjami linii Curzona z 1920 r.? Co Moskwa chciała ugrać w Londynie kosztem Polski od września 1939 r. do czerwca 1941 r.? Jakiej strategii zawdzięcza sukcesy w tej dziedzinie? Sprawa tzw. memoriału Litauera z czerwca 1940 r. Kogo reprezentował korespondent TASS - a w Londynie Andrew Rothstein, korespondent PAT - - a w Londynie Stefan Litauer i radca Józef Retinger - zaangażowani w kontakty na osi: Rząd Polski - Rząd Wielkiej Brytanii - władze sowieckie? Kto krył się za negocjacjami na linii: Rząd Polski - Londyn - Moskwa? Kto był inicjatorem zbliżenia polsko - sowieckiego po 22 czerwca 1941 r.? Jaka była w tym rola władz brytyjskich? Czy można mówić o zaufaniu pomiędzy Stalinem a Churchillem? Dlaczego Brytyjczycy wyraźnie opóźniają uruchomienie frontu na Zachodzie mimo żądań Stalina? Jaki scenariusz przebiegu i zakończenia wojny zakładał Churchill? Z kim chciał dzielić się zwycięstwem nad Hitlerem? Z jakimi oczekiwaniami strona brytyjska i sowiecka siada do rozmów w Teheranie, a potem w Jałcie i wreszcie w Poczdamie? Kiedy przyjaźń sowiecko - brytyjska się kończy? Czy w ogóle się kończy? Goście: prof. Małgorzata Gmurczyk - Wrońska, Instytut Historii PAN, prof. Marek Kornat, Instytut Historii PAN, prof. Marek Dutkiewicz, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 22:45 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 2/5 PACJENT HITLER (ODC. 2/5 PATIENT HITLER) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Na co chorował Hitler i jak jego dolegliwości wpływały na dowodzenie niemiecką armią? Jaki wpływ miał na Hitlera jego osobisty lekarz? Medyczne akta Hitlera w większości zaginęły, ale z tego co odnaleziono wyłania się intrygujący obraz stanu zdrowia fuhrera. Pod koniec wojny uzależniony od silnych leków i narkotyków stał się słaby fizycznie i psychicznie roztrzęsiony. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 02:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY CZ. 1 Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka o genezie wojny poświęcona jest narodzinom niemieckiej broni pancernej.