TVP Historia Środa, 12.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1364 - powstał Uniwersytet w Krakowie; 1935 - zmarł marszałek Józef Piłsudski; 1970 - zmarł gen. Władysław Anders; 1983 - w komisariacie na Jezuickiej w Warszawie zatrzymano Grzegorza Przemyka; 07:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 6/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Miłogost Reczek, Dariusz Siatkowski, Janusz Sadowski, Tadeusz Somogi, Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Jacek Domański Współpracownik polskiego wywiadu w gdańskiej policji niemieckiej, Hubert, ujawnia Czarkowi istnienie przecieku w sztabie WP. Radca Wetter, jego zastępca Voraczek i wysłannik berlińskiej centrali, porucznik Relke, w komórce Abwehry w Gdańsku czekają na tajny dokument ze sztabu WP. Jego cenę ustalono z polskim oficerem na 10 tys. dolarów. Dowodem prawdomówności Huberta jest kopia jednego z dawnych dokumentów sztabu WP, rozesłanych do jednostek. W którejś z nich zaginął? Tropy wiodą do jednostki w Chełmnie. Dowodzi nią por. Sarna, wśród oficerów jest por. Konrad. Czarek i Sarna zastawiają pułapkę. Aresztowany Konrad usiłuje popełnić samobójstwo. Jego nieświadomym wspólnikiem okazuje się porucznik Rubanek. Zdezorientowana niestawieniem się Konrada na spotkanie Abwehra szuka przecieku w komórce gdańskiej. 09:05 WIGILIE ANNY SZAŁAŚNEJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Muzyka: Igor Awdiejew Ten godzinny film dokumentalny prezentuje postać pani Anny Szałaśnej, etnomuzykolog, byłej więźniarki obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbruck. We wrześniu 1939 roku Anna Szałaśna straciła nogę w ostrzelanym przez niemiecki samolot pociągu, którym wraz z rodziną ewakuowała się z Torunia. Pomimo kalectwa przeżyła prawie trzy lata obozowego koszmaru, o którym opowiada na spotkaniach z polską i niemiecką młodzieżą. Wspomina też lata powojenne, studia muzykologiczne oraz lata pracy polegającej na dokumentowaniu muzyki ludowej. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 11:00 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 11 OSTATNI BAL Dysk./wywiad/debata, 26 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Tematem tego odcinka jest ostatni bal Stanisława Augusta Poniatowskiego na Wawelu. Pokazał, że wciąż było stać i państwo, i miasto na wiele, ale doraźne zabiegi nie przekreśliły faktu, że energia tworząca przez stulecia Rzeczpospolitą ulegała rozproszeniu. Jak w soczewce widać w tamtych wawelskich wydarzeniach zarówno potencjał, jak i słabość kraju w przededniu jego upadku. 11:55 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 13/13 Serial wojenno - sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W komendanturze w Rosenheim stawia się Orillo. Takie nazwisko przybrał Globcke, chroniąc się przed kolegami z SS. Gotów jest oddać "Aparat" w zamian za dokument in blanco umożliwiający mu uzyskanie nowej legalnej tożsamości i uniknięcie sądu. Zawozi Amerykanów do miejsca, gdzie ukrył "Aparat". Jorg sprawdza skrzynie i potwierdza, że esesman mówi prawdę. Natalia, przetrzymywana w pobliskim kościele, zostaje zwolniona przez Globckego i spotyka się z Jorgiem. Wkrótce "Aparat" zostaje uruchomiony. Amerykanie orientują się, że dzięki temu będą mogli odczytywać radzieckie depesze. Do Rosenheim przybywa przedstawiciel Departamentu Stanu, który nie chce ujawniać, że szpiedzy zostaną zdemaskowani dzięki niemieckiemu urządzeniu. Nakazuje zatuszować całą sprawę. Compaigne zostaje zwolniony z wojska. W Paryżu spotykają się Czerny, Joanna i Natalia. Wciąż nie wiedzą, co się stało z Afganem. Prawdopodobnie dostał się do niewoli, ale Rosjanie nie chcą tego potwierdzić. Z paryskiego hotelu dzwonią do Compaigne'a, który szykuje się do powrotu do Stanów. Globcke nie cieszy się długo nową tożsamością. Odnajduje go generał Kroll z organizacji "Pająk" i nakazuje powrót do Książa zajętego przez NKWD. Globcke zjawia się tam i przedstawia jako niemiecki komunista i antyfaszysta. Oferuje pomoc, ale czeka go przykra niespodzianka: Rosjanie nie wierzą niemieckim komunistom. W ruinach niemieckiego miasta Anna Maria, która zajmuje się osieroconymi dziećmi, dostrzega Jorga jadącego jeepem z Czernym i Compaignem. Woła go, ale uliczny hałas zagłusza jej głos. 12:55 GIGANTYCZNY WĄŻ MORSKI. SPOTKANIE Z LEGENDĄ. (GIANT SEA SERPENT, MEET THE MYTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Bertrand Loyer Wstęgor królewski (Regalecus glesne), największa ryba kostna na świecie, znany był tylko z jednej skamieliny. Jego niezwykły rozmiar (nawet 15 metrów) i postać srebrnej wstążki zainspirowały mit morskiego węża. 14:00 CAŁA PRAWDA O WIKINGACH - ŚLADAMI WIKINGÓW. ODC. 1/2 (THE VIKINGS UNCOVERED) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Harvey Lilley Wikingowie tworzyli swoje imperium przez 500 lat, eksplorując i dokonując wielu krwawych podbojów. Potrafili przetrwać w surowym klimacie, przesuwając granice ludzkiej wytrzymałości. Odkryli Amerykę 500 lat przed Kolumbem. Jak osiągnęli tak wielkie sukcesy? I dlaczego u szczytu swojej potęgi nagle zniknęli z zajętych wcześniej terenów? Archeolog Sarah Parcak podróżuje z wschodniego wybrzeża Szkocji do Islandii, Grenlandii i Ameryki Północnej, aby odkryć tajemnice tego rozległego imperium wikingów. Wykorzystując specjalistyczne zdjęcia satelitarne stanowisk archeologicznych i najnowsze techniki badań kryminalistycznych DNA, poszerza stan wiedzy o tej fascynującej cywilizacji. Film pokazuje, że ci nieustraszeni marynarze byli o wiele bardziej wyrafinowani, bezbronni i zwyczajnie ludzcy, niż wskazywałaby na to dotychczasowa opinia o nich. 15:05 GIGANCI HISTORII - ODC. 31. NOWY ŁAD W EUROPIE - LATA 1943 - 1948 Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Klęski wojsk niemieckich pod Stalingradem i Kurskiem odwróciły w 1943 roku losy II wojny światowej. Przywódcy koalicji antyhitlerowskiej mogli przystąpić do snucia planów na przyszłość. Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt oraz rosyjski dyktator Józef Stalin spotkali się w tym celu na serii konferencji. Zdecydowali wtedy nie tylko o losie Niemiec, ale całego kontynentu. Wytyczyli strefy wpływów, przesunęli granice państw, miliony ludzi zostało zmuszonych do przesiedlenia. Kraje Europy wschodniej, z Polską włącznie, znalazły się w strefie sowieckiej. Utraciły swoją suwerenność lub zostały przyłączone do Rosji. Nowy ład w Europie lata 1943 - 1948 jest tematem pytań w tym odcinku teleturnieju. 16:35 NASZA ZIEMIA Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Autor: Maciej Muzyczuk, Zbigniew Miska Pod Twoją Obronę W tym odcinku pokazany jest fenomen chłopskiej religijności, silnie związanej z tradycją niepodległościową i przywiązaniem do własnego kawałka ziemi. Głównym bohaterem tej opowieści jest emerytowany biskup przemyski Ignacy Tokarczuk - postać dla rolników wręcz legendarna z powodu pięknej - a co ważne skutecznej! - walki z peerelowskimi władzami o możliwość praktykowania katolicyzmu na wsi. To bp Tokarczuk stał się prekursorem polskiego fenomenu w obozie realnego socjalizmu, czyli budowy kościołów w 24 godziny. Znajduje się tutaj szerszy szkic na temat kardynała Stefana Wyszyńskiego i jego przywiązania do "ludowej religijności". To właśnie "kardynał tysiąclecia" był inicjatorem aktywizacji środowisk chłopskich poprzez kontaktowanie ich z powiązanymi z episkopatem intelektualistami. Drugim historycznym tropem jest moment wybrania Karola Wojtyły na papieża - od tej chwili datuje się lawionwy wręcz rozkwit kolejnych wiejskich ośrodków oporu. 17:15 BYĆ DLA POLSKI, BYĆ DLA POLAKÓW Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Nowe spojrzenie na postać Józefa Piłsudskiego - człowieka, który całe życie i wszystkie swoje umiejętności poświęcił Polsce. Film przedstawia Marszałka walczącego o Polskę i jej miejsce w Europie i na świecie z przeciwnikami jego koncepcji politycznych w kraju i z sąsiednimi państwami. W programie wykorzystano liczne materiały archiwalne. 17:50 MARSZAŁEK JÓZEF PIŁSUDSKI (2) Magazyn, 22 min, Polska, 2009 Autor: Michał Muzyczuk Archiwalne materiały dokumentalne dotyczące biografii marszałka Józefa Piłsudskiego z ocalałych autentycznych filmów, zebranych i opracowanych w 1937 roku przez Wytwórnię Filmową Falanga. 18:20 SPÓR O HISTORIĘ - ROLNICZA SOLIDARNOŚĆ Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1980 roku o swoje prawa upomnieli się nie tylko robotnicy. Upomnieli się o nie także rolnicy. Komunistyczne władze nie zamierzały jednak zgodzić się na istnienie związku zawodowego rolników. W styczniu 1981 roku rozpoczęły się strajki chłopskie. 19 lutego 1981 roku podpisane zostały tak zwane porozumienia rzeszowsko - ustrzyckie. Władze zobowiązały się do zagwarantowania nienaruszalności prawa własności chłopskiej ziemi, wolności w obrocie ziemią i zrównania praw rolników indywidualnych z prawami gospodarstw państwowych. W konsekwencji, po kilku miesięcznej walce, 12 maja 1981 roku został zarejestrowany Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność". Po wprowadzeniu stanu wojennego został on zdelegalizowany. Ponownie związek został zarejestrowany w kwietniu 1989 roku. Goście: Sławomir Siwek, prof. Antoni Dudek - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego i dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. 18:55 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 7/24 Serial historyczno-sensacyjny, 57 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Beata Paluch, Alicja Jachiewicz, Leon Niemczyk, Robert Rozmus, Ewa Sałacka, Andrzej Mrożewski, Jacek Kałucki, Piotr Siejka, Witold Skaruch, Wiesław Wieremiejczyk, Maciej Kozłowski, Jan Monczka Wywiadom zachodniej Europy wiadomo o tajnym liście ministra spraw zagranicznych Niemiec do księcia Hohenzollerna. Czarek - jako Austriak Otto Strauss zdobywa dokument. Wynika z niego, że Niemcy chcą rewizji wschodnich granic, Gdańska i i korytarza, za co na konferencji w Locarno zagwarantują Europie pokój. Sztab polskiego wywiadu lekceważy dokument. Kaleta postanawia publicznym procesem oficerów Konrada i Rubanka dowieść prawdziwych zamiarów wobec Polski. Rozgłos prosesu przyćmiony zostaje wieścią, że do pokojowej Nagrody Nobla kandydują wspólnie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i Francji. Czarek werbuje do wywiadu porucznika Sylwestra Madeja. 20:05 DONALD TRUMP: ANATOMIA SUKCESU (TRUMP: ANATOMY OF A MAN) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Frdric Mitterrand Znany ze swojej polityki, nieprzewidywalnego zachowania i słownych prowokacji, Donald J. Trump, 45. prezydent USA wprawia świat w panikę. Populistyczny miliarder, indywidualista chroniony przez otoczenie złożone głównie z jego rodziny. 21:15 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 2/5 PACJENT HITLER (ODC. 2/5 PATIENT HITLER) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Na co chorował Hitler i jak jego dolegliwości wpływały na dowodzenie niemiecką armią? Jaki wpływ miał na Hitlera jego osobisty lekarz? Medyczne akta Hitlera w większości zaginęły, ale z tego co odnaleziono wyłania się intrygujący obraz stanu zdrowia fuhrera. Pod koniec wojny uzależniony od silnych leków i narkotyków stał się słaby fizycznie i psychicznie roztrzęsiony. 22:20 KAMERDYNER Dramat historyczny, 141 min, Polska, 2018 Reżyseria: Filip Bajon Scenariusz: Mirosław Piepka, Michał S. Pruski, Marek Klat Zdjęcia: Łukasz Gutt Aktorzy: Janusz Gajos, Anna Radwan, Sebastian Fabijański, Marianna Zydek, Borys Szyc, Adam Woronowicz, Kamilla Baar-Kochańska, Diana Zamojska, Daniel Olbrychski, Marcel Sabat, Łukasz Simlat, Sławomir Orzechowski Dramat historyczny w reżyserii Filipa Bajona miał swoją premierę w 2018 roku na festiwalu w Gdyni, gdzie został uhonorowany nagrodą Srebrne Lwy. Akcja - w dużej mierze oparta na faktach - rozgrywa się na ziemi kaszubskiej w pierwszej połowie XX wieku i obejmuje lata 1900 do 1945, w tym dwie wojny światowe. Film ukazuje powikłane i burzliwe losy bohaterów, przedstawicieli różnych nacji: Niemców, Kaszubów i Polaków, z wplecionym centralnym wątkiem miłosnym. Zostały przedstawione skomplikowane postawy i wybory, jakich musieli dokonywać ludzie zamieszkujący północe Kaszuby. Pruska antypolskość walczyła z kaszubskim patriotyzmem, co zakończyło się masowym mordem popełnionym na tysiącach Kaszubów w lasach pod Piaśnicą. Po śmierci matki, nieletni Mateusz Kroll zostaje przygarnięty przez pruską arystokratkę Gerdę von Krauss. Kaszubski chłopiec dorasta w pałacu. Rówieśniczką Mateusza jest córka von Kraussów Marita. Między młodymi z czasem rodzi się miłość. Ojcem chrzestnym chłopca jest kaszubski patriota Bazyli Miotke, który podczas konferencji pokojowej w Wersalu walczy o miejsce dla Kaszub na mapie Polski, a potem buduje symbol jej gospodarczego sukcesu: Gdynię. Traktat wersalski, podpisany w 1919 r. i kończący I wojnę światową daje Polsce niepodległość, co sprawia, że von Kraussowie tracą majątek i wpływy. Wszyscy bohaterowie czują, że świat, który znali, wkrótce diametralnie się zmieni. Wśród żyjących obok siebie Kaszubów, Polaków i Niemców narastają złe nastroje, niechęć i nienawiść. II wojna światowa wybucha 1 września 1939 roku. Już pod koniec października w lasach piaśnickich rozpoczynają się egzekucje ludności kaszubskiej dokonane przez okupantów niemieckich. Było to pierwsze masowe ludobójstwo tej strasznej wojny. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIC NIE BĘDZIE ZAPOMNIANE Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. Nic nie będzie zapomniane. Drugiej Rzeczypospolitej zabrakło czasu dla pełnego rozliczenia się z wojną polsko - bolszewicką. Przyszła kolejna - nowe łzy i nowe mogiły. Potem na pół wieku komuny tę kartę z podręcznika historii wyrwano dla kilku pokoleń młodych Polaków, ale długi honorowe, zaciągnięte przez nas u bohaterów roku 1920 nie ulegają przedawnieniu. Niewiele jest też w naszych dziejach tak masowych, heroicznych dokonań jak ich czyn. Dziś wyjątkowo nie będzie poszukiwań. Spotykamy się na cmentarzu poległych w boju pod Ossowem w 1920 roku, na którym wraz z miejscową młodzieżą chcemy posprzątać. To nowy rodzaj lokalnego patriotyzmu, który ze wszech miar popieramy. 2. Znamy odpowiedź. Wracamy do losów lotniczej gapy, która przez wiele lat wisiała nad łóżkiem jednego z naszych widzów. Gdy wreszcie zechciał zadać pytanie, czyj mundur zdobiła, trafił do nas. Czasem na odpowiedź czekamy bardzo długo. Tym razem uzyskaliśmy ją błyskawicznie, dzięki kontaktowi mailowemu z jednym z widzów, który zajmuje się badaniem oznak spadochroniarskich. Gapa należała do por. pilota Władysława Prochazki, co ogłoszono w wojskowym dzienniku personalnym 50/1926. Prochazka walczył w wojnie polsko - bolszewickiej w dywizjonie artylerii konnej. Jego związek z lotnictwem rozpoczął się nieco później. Był dowódcą 113. eskadry myśliwskiej 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. Po roku 1935 został kapitanem. W czasie II wojny światowej pełnił rolę szefa wywiadu lotniczego ZWZ. Zginął w tragicznych okolicznościach w maju 1945 roku. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - POLITYKA CZ. 3 Magazyn, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Trzecia część odcinka poświęconego genezie wojny.