TVP Historia Niedziela, 16.05.2021 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 MAJA. ODC. 564 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1703 - założenie St. Petersburga; 1932 - w ZSRS ogłoszono wytyczne dot. walki państwa i partii z religią; 1943 - Jurgen Stroop wysadził w powietrze warszawską Wielką Synagogę przy Tłomackiem; 06:50 BIBLIA - DAWID, CZ. 3 (THE BIBLE - DAVID P. 3) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2002 Reżyseria: Robert Markowitz. Aktorzy: Nathalniel Parker, Sheryl Lee, Jonathan Price, Leonard Nimoy Biblijna historia Dawida, najsławniejszego króla Izraela. Służył na dworze króla Saula, którego gniew i smutek potrafił odpędzić grą na cytrze. Kiedy Dawid dorósł i odniósł zwycięstwo nad Filistynami, Saul zazdrosny o jego sławę i miłość ludu, postanowił go zgładzić. Nie takie były jednak wyroki Pana. Po śmierci Saula, starszyzna Izraela namaściła Dawida na króla. Odtąd panował sprawiedliwie, staczał zwycięskie bitwy i rozpoczął budowę świątyni. Jego najtrwalszym dziełem były psalmy, które po sobie pozostawił. 09:20 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 6/12 Serial komediowy, 39 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Pod osłoną nocy trzej uzbrojeni bandyci skradają się w stronę willi Jerzego Bociana. Świadek koronny śpi w najlepsze, gdy nagle ze ściany spada obrazek Matki Boskiej, który Bocian otrzymał od księdza podczas jego wizyty duszpasterskiej u nowego parafianina. Hałas budzi Bociana, mężczyzna wstaje, żeby podnieść obrazek. W tym momencie rozlega się seria strzałów. Pociski przeszywają łóżko, na którym jeszcze przed chwilą leżał Bocian. Mężczyzna widzi tylko światła odjeżdżającej furgonetki. Z pietyzmem podnosi obrazek Matki Boskiej, pada na kolana i zaczyna się modlić. Nastepnego dnia w kościele chce ofiarować księdzu złoty łańcuch w podzięce dla Matki Boskiej za uratowanie mu życia. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POMORSKA JAGNIĘCINA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa( prowadzący) Co zobaczymy w kolejnej wyprawie kulinarnej Karola Okrasy? Tym razem nasz kucharz wyruszy na Pomorze i zajmie się mięsem jagnięcym. Choć baranina czy jagnięcina kojarzy się przeciętnemu Polakowi raczej z kuchnią Podhala, to na Pomorzu również hodowano owce. Specjalnie wyhodowana rasa owcy pomorskiej była przeznaczona głównie na pozyskanie wełny, ale oczywiście dawni mieszkańcy tej krainy nie gardzili także jej mięsem. Do dziś w Muzeum Kultury Ludowej Pomorza hoduje się dawną rasę owiec. Zachowały się też dawne przepisy oraz przekazy o tym, jak przyrządzano na tych terenach jagnięcinę i baraninę. A jakie potrawy z pomorskiej jagnięciny przygotuje Karol? Zobaczymy potrawę z mielonej pomorskiej jagnięciny, inspirowaną z jednej strony arabskim daniem śniadaniowym - szakszuką, a z drugiej strony włoskim sosem do makaronu po bolońsku, podawanym na obiad. Będzie też zupa wedle danego przepisu, doprawiona pszenicznym piwem i octem piwnym oraz pieczone combry jagnięce w boczku z marynowanymi ogórkami gruntowymi. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 10:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /11/ - DZIĘCIOŁ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Nie każdemu udało się go zobaczyć, ale z pewnością wielu go usłyszało. To dzięcioł, jeden z najbardziej pracowitych i pożytecznych ptaków żyjących w Polsce. Jego stukanie zwiastuje nadejście wiosny. Czy wiedzieliście, że dzięcioł potrafi uderzyć w drzewo aż 29 razy na sekundę? Takie stukanie nazywa się werblowaniem. O tym i o innych zwyczajach dzięcioła opowie w odcinku niestrudzony obserwator przyrody - Łukasz Boźycki. 11:10 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (113) - PERU. CHICHA I MIÓD Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Cejrowski Scenariusz: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Na peruwiańskich ulicach powiewają czerwone torby na kijach. W Meksyku to byłby znak, że tu kupisz rąbankę, w Peru czerwona torba oznacza "narąbankę" - tu można się napić. A co podają? Wojciech Cejrowski pokazuje i objaśnia jak się robi i jak pije chichę - narodowy napój Indian - potomków Inków. A przy okazji WC zatęsknił za napojem polskich królów i szlachty - miodem pitnym. Zatęsknił, więc pojechał w góry po miody dzikich pszczół i much. 11:45 DZIKA KANADA CZ. 1. EKSPANSJA (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Kanady. Jest to kraina unikalnych dzikich ostępów niespotykanych nigdzie indziej na świecie. To miejsce niezwykłej przyrody. Kanada ma najdłuższą linię brzegową na świecie, największe zasoby słodkich wód, największy dziewiczy obszar leśny na naszej planecie. Ta wspaniała dzisiejsza dzicz, fauna i flora to rezultat pracy rąk ludzkich sprzed tysięcy lat. Kanada to ląd zachwycającej dzikiej przyrody. Autorzy dokumentu badają niewiarygodną różnorodność i siły, które je tworzą. 15 tysięcy lat temu Kanada była pokryta lodowcem - grubym na kilometr i rozciągającym się na cały kontynent. To tu zaczyna się historia krajobrazu współczesnej Kanady. Gdy obniżył się poziom mórz, pojawił się skrawek lądu łączący Amerykę z Azją - po którym przybyło inne życie. Po raz pierwszy w tym świecie pojawili się ludzie. Natychmiast zaczęli zmieniać otaczającą ich krainę i przyrodę. Nic już nigdy nie było takie samo. Mimo to 15 tysięcy lat później Kanada jest uważana za kraj o najdzikszej przyrodzie na świecie. Na wybrzeżu atlantyckim odbywa się co roku jeden z najwspanialszych spektakli natury. Historia kanadyjskiego, nieustannego frontu ekspansji trwa nadal. 12:50 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Film dokumentalny, trzyczęściowy poświęcony przyrodzie Chin. Seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i gigantyczne pandy. Wreszcie trafimy na obrzeża miasta, gdzie l udzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 14:55 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 2 Film przygodowy, 91 min, Polska, 1973 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tomasz Mędrzak, Monika Rosca, Stanisław Jasiukiewicz, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Ahmed Marei, Ahmet Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki Dalszy ciąg opowieści o przygodach Stasia i Nel - bohaterów popularnej powieści Henryka Sienkiewicza i zrealizowanego na jej podstawie filmu. W czasie wędrówki przez sawannę pełną dzikich zwierząt pewnej burzliwej nocy lwy pożerają konie. W zawalonym skałami wąwozie dzieci znajdują wygłodniałego słonia, na którym będą dalej podróżować. Nadają mu imię King. W ogromnym baobabie przeczekują porę deszczową. Nel zapada na malarię. Staś odnajduje obóz umierającego podróżnika i geografa Samuela Lindego, który oddaje mu zapasy lekarstw i amunicji oraz instruuje, w którym kierunku wędrować. Na wioskę murzyńską napadają handlarze niewolników, Staś pomaga pokonać napastników. Wdzięczni mieszkańcy wioski wyprawiają dzieci w dalszą drogę. Kiedy wyczerpana brakiem wody i wędrówką gromadka błądzi po pustyni - Staś dostrzega na horyzoncie sylwetki ludzi. Daje znaki strzałami ze sztucera. W odpowiedzi widzi wystrzelone race. 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 32. JÓZEF PIŁSUDSKI. ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Fascynował ludzi za życia, fascynuje i dziś. Józef Piłsudski. Życie i działalność to temat tego odcinka teleturnieju Giganci historii. Cięty język Marszałka budził kontrowersje, a skuteczność działań respekt. Z Romanem Dmowskim spierał się o Polskę, bo dla Józefa Piłsudskiego to właśnie Ojczyzna była na pierwszym miejscu. Marzył o niepodległym kraju i walnie przyczynił się do tego, że Polska wróciła na mapę Europy po 123 latach zaborów. Te zasługi i zwycięstwo nad Rosjanami w 1920 roku sprawiły, że był kochany i gromadził tłumy na ulicach. Nie był szablonowy, popełniał też błędy, a mimo to jest uważany za największego polskiego polityka XX wieku. 17:20 WALKA O POLSKI ŚLĄSK 1919 - 1921 - ODC. 4 Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Aleksandra Fudala-Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala - Barańska Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Mija 100. rocznica III powstania śląskiego, które przyczyniło się do przyłączenia części Górnego Śląska do Macierzy. Program "Walka o wolny Śląsk" ma przypomnieć trudną drogę do wolności tego regionu Polski. Całość złożona jest z sześciu odcinków. Pierwszy, wprowadzający opisuje specyficzne miejsce Śląska na arenie międzynarodowej, przez wieki pod zaborami, uwarunkowania kulturowe i społeczne, nastawienie Górnoślązaków do Polski i polskości. Omówiona jest również sytuacja II Rzeczypospolitej po Konferencji Wersalskiej. W odcinku drugim przypominamy wydarzenia, które doprowadziły do I powstania śląskiego, jego przebieg i konsekwencje. W odcinku III zarysowane zostało społeczno - gospodarcze znaczenie Śląska w okresie międzywojennym; pokazano też polsko - niemieckie starcia, które wywołały II powstanie Śląskie. Odcinek III w całości poświęcony jest plebiscytowi na Górnym Śląsku, planom kształtu granic, akcji propagandowej oraz polsko - niemieckiej wojnie na plakaty. W kolejnym odcinku zobrazowano przebieg III powstania śląskiego i jego konsekwencje, w tym także mordy na ludności cywilnej. Szósty odcinek poświęcony jest przyłączeniu części Górnego Śląska do Macierzy oraz autonomii utworzonego Województwa Śląskiego. W każdym z odcinków oprócz rozmów z ekspertami (prof. Zygmunt Woźniczka i prof. Ryszard Kaczmarek) zamieszczono także felietony poświęcone zagadnieniom poruszanym w programie. 17:50 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 3/21 - DZIWNY WYPADEK Serial kryminalny, 47 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Zdzisław Kozień, Wanda Koczewska, Zdzisław Tobiasz, Jan Machulski, Maciej Góraj, Aleksandra Leszczyńska, Maria Czubasiewicz, Dorota Kawęcka, Elżbieta Dmochowska, Sławomir Lindner Porucznicy Borewicz i Zubek otrzymują zgłoszenie wypadku samochodowego, spowodowanego przez docenta Weredę. W wyniku kraksy zginęła młoda dziewczyna, Jolka Holsztyńska. W zeznaniach Weredy nic się nie zgadza. Idąc tropem Jolki, Borewicz odkrywa jej powiązania z gangiem złodziei samochodów. Okazuje się, że kryminalista Dudziak, posługujący się dowodem na nazwisko Wolniak, ma warsztat, w którym przerabia skradzione wozy. Współpracuje z dziadkiem Jolki. Dziewczyna została przez nich zamordowana, gdyż odkryła ten proceder. Jej zwłoki podrzucono na jezdnię, by upozorować wypadek. Wereda miał natomiast zupełnie inny powód, by plątać się w zeznaniach. 18:50 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (18761957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu Geniusze i Marzyciele stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 21:00 ZA KILKA DOLARÓW WIĘCEJ (FOR A FEW DOLLARS MORE/ PER QUALCHE DOLLARO IN PIU) Western, 127 min, Włochy/Niemcy/Hiszpania 1966 Reżyseria: Sergio Leone Scenariusz: Luciano Vincenzoni i Sergio Leone Muzyka: Ennio Morricone Występują: Clint Eastwood, Lee Van Cleef, Gian Maria Volonté, Luigi Pistilli, Mario Brega, Antonio Molina Rojo, Klaus Kinski, Rosemary Dexter i inni Podejmowane wielokrotnie przez różnych europejskich reżyserów próby stworzenia na Starym Kontynencie imitacji westernu grzeszyły brakiem polotu i nieudolnością. Gdy w 1964 r. początkujący włoski reżyser Sergio Leone nakręcił film "Za garść dolarów", na wszelki wypadek, w obawie przed niepochlebnymi recenzjami, umieścił w czołówce nie swoje prawdziwe nazwisko, ale pseudonim Bob Robertson. Film okazał się prawdziwą sensacją kasową: tylko we Włoszech po kilku zaledwie tygodniach eksploatacji przyniósł 430 mln lirów zysku. Leone jako pierwszy zdołał złamać amerykański monopol na ten gatunek filmowy i, zachęcony sukcesem, zrealizował rok później, już pod swoim nazwiskiem, ale z tymi samymi aktorami, drugą część "dolarowej" trylogii - "Za kilka dolarów więcej". Ostatnia - "Dobrzy, źli i brzydcy" powstała w 1966 r., lecz nie zakończyła przygody Sergia Leone z westernem. Reżyser jeszcze wielokrotnie wracał do tego typu filmów realizując m.in. "Dawno temu na Dzikim Zachodzie" czy "Garść dynamitu". "Za kilka dolarów więcej", uważany przez wielu krytyków za najdoskonalszy przykład"spaghetti westernu", miał już wszystkie typowe cechy gatunku: amerykański koloryt, sporą dawkę okrucieństwa (w filmie pada ok. 40 trupów) i trochę nihilistyczny wydźwięk. Sergio Leone dorzucił do tego jeszcze jeden wyróżnik: znakomitą muzykę Ennia Morricone, która nadawała jego spaghetti-westernom specyficzny klimat. "Za kilka dolarów więcej" to historia dwóch sławnych rewolwerowców: Douglasa Mortimera (Lee Van Cleef) i tajemniczego Człowieka Bez Imienia (Clint Eastwood), którzy polują na bandytę imieniem Indio (Gian Maria Volonté). Za jego głowę wyznaczono wysoką nagrodę. Obaj "myśliwi" reprezentują odmienne "szkoły" i "pracują" krańcowo różnymi metodami. Człowiek Bez Imienia lubi improwizację. Nieomylne oko, błyskawiczny refleks, niemal cyrkowa zręczność dają mu pewność zwycięstwa. Jest przy tym cyniczny i bezwzględny, nie kryje, że jest "łowcą głów" dla pieniędzy. Starszy, Mortimer, okupił zapewne swoją mądrość życiową i rozsądek ciężkimi doświadczeniami. Przygotowuje się do akcji z pedantyczną dokładnością, opracowuje jej szczegółowy plan. Wynik polowania na Indio będzie zarazem rozstrzygnięciem zawodowego pojedynku obu mistrzów. Pewnego dnia dowiadują się, że Indio szykuje skok na bank w El Paso. Przybywają tam za późno. Okazuje się, że Indio wraz ze swą bandą uciekł, zabierając zrabowane pieniądze. Mortimer i Człowiek bez Imienia rozpoczynają pościg. Westernowa trylogia Sergia Leone uczyniła z Clinta Eastwooda gwiazdę ekranu. Bohater telewizyjnego serialu "Rawhide" pewnie jeszcze długo terminowałby w amerykańskiej telewizji, gdyby nie propozycja włoskiego twórcy. Po trzech udanych rolach wrócił do Hollywood w glorii sławy, zajmując należne miejsce obok Johna Wayne'a i Steve'a McQueena. 00:25 BALLADA O PRAWDZIWYM KŁAMSTWIE Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos-Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Mierosławski Wykonawcy: Piotr Fronczewski - Kto wybierał w Polsce rząd? - Naród. - Czy rząd miał rządzić? - Rząd miał rządzić, a partia kierować. - Kto układał listy kandydatów? - To miała zastrzeżone partia. - Czy partia przygotowywała kilka list? - Nie, na liście wyborczej umieszczała tylko tych, którzy mieli wejść do sejmu - To po co były wybory? - No jak to po co? Żeby ludzie mogli poprzeć. - A popierali? - Oczywiście! Wybory władz były prawdziwym świętem w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Czasem garniturów, często czerwonych krawatów, udekorowanych barwami państwowymi komisji. Do urn tłumnie ściągali mieszkańcy kraju, aby swym głosem dać wyraz poparcia dla rządzących. W zwartych kolumnach do komisji maszerowali żołnierze i urzędnicy. W szpitalach głosowali lekarze i pielęgniarki, urny donoszono ciężko chorym pacjentom. Dzięki specjalnym dokumentom swój obowiązek mogli wypełnić także podróżujący po kraju kolejarze. Lata trudu władz w politycznym uświadamianiu społeczeństwa przynosiły owoce. Średnio 90 procent głosów była "za". Jeżeli nawet "pomylono się" podczas liczenia, większość narodu popierała Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Dyscyplina panowała także w samej organizacji. Zgodnie z zasadą "centralizmu demokratycznego" to ścisły Komitet Centralny wybierał pierwszego sekretarza, oczywiście po konsultacji kandydatury z Moskwą. Zadaniem posłusznych "dołów" była akceptacja "elekta". Dokumentowi Andrzeja Trzosa - Rastawieckiego rytm nadają sekwencje prostych pytań i odpowiedzi. Obnażają one liczne paradoksy PRL - u oraz wielką rolę ówczesnej propagandy. To właśnie ona stanowiła główne narzędzie, za pomocą którego próbowano ukształtować społeczeństwo i skłonić je, w imię budowy socjalizmu, do bezwarunkowego posłuszeństwa rządzącym. Propaganda była też groźną bronią, za pomocą której władze zwalczały warstwy społeczne nie pasujące do wizji państwa proponowanej przez polski reżim oraz potężnego Wielkiego Brata - Związek Sowiecki. Rzecznik rządu w latach 1981 - 1989, Jerzy Urban, celnie określił zadania przed nim stawiane: "w zasadzie nie kłamałem, czyli nie kłamałem świadomie; każdy rzecznik kłamie, bo kłamie źródło jego informacji". Do swego filmu Trzos - Rastawiecki zaprosił znanego aktora, Piotra Fronczewskiego. Przewrotną i wciągającą opowieść uzupełniają bogate materiały archiwalne. 01:50 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. SEKTA WYZNAWCÓW PUTINA Reportaż, 24 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Są ubrane jak mniszki, dzień spędzają na modlitwach i bezgranicznie wielbią Putina. Jego oponentów uważają za wcielenie szatana. Mowa o członkiniach sekty, która czci Władimira Putina jako... kolejne wcielenia świętego Pawła. Ich siedziba znajduje się w wiosce Bolszaja Jelnia, 400 km od Moskwy. Założycielka sekty, zwana przez wyznawców matuszką Mariją, twierdzi, że prezydent powiela drogę biblijnego apostoła. Bo Paweł, zanim został uczniem Chrystusa, najpierw gnębił chrześcijan. A Władimir Putin najpierw służył w KGB, a dziś "zbawia Rosję". Reportaż przedstawia sektę wyznawców Putina od środka. Główną bohaterką jest przywódczyni grupy, w przeszłości karana za oszustwa finansowe.