TVP Historia Poniedziałek, 17.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1510 - zmarł Sandro Boticelli; 1943 - brytyjski nalot na tamy w Zagłębiu Ruhry; 1945 - delegat Rządu RP na Kraj i niezalezna od komunistów Rada Jedności Narodowej wezwali do zaniechania walki zbrojnej z nową okupacją, tym razem sowiecką; 1958 - podsumowano ubytki w szeregach PZPR po Październiku; 07:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 9/24 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Aby polski wywiad mógł podsunąć Abwehrze jako agenta porucznika Sylwka Madeja, Graba oznajmia Zimmerowi, że jego kolega ze Sztabu WP w Krakowie leczy się w sanatorium. Polski wywiad spreparował chorobę Wałygi jako podstęp, tymczasem istotnie ciężko chory porucznik umiera. Abwehra daje się złapać na Madeja. Berlińska centrala Relke ma w Warszawie agenta, ps. "Monat". Zna on Madeja, jego hulaszczy tryb życia i rosnące (na polecenie Czarka) długi. Elsa Gurke (Szarotka) lokuje się w Warszawie i przyjmuje pracę w zakładzie fotograficznym. Polski wywiad obserwuje nagły i krótki pobyt Hoffmana z berlińskiej centrali, który spędza czas sam. Z ulicy do hotelu zabiera prostytutkę, potem wyjeżdża. Nikt nie zna sfotografowanej prostytutki Elsy. Ale na innym zdjęciu Relke mija Hoffmana. Wieczorem w klubie oficerskim krąży wieść, że Madej jest niewypłacalny, obecna tam Elsa bez trudu go uwodzi. Po miłosnej nocy proponuje mu 15 000 dolarów za współpracę z Abwehrą. 09:00 ZORZA II NAD GDAŃSKIEM Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Dłużewska W czasie licznych pielgrzymek do Polski i innych krajów o tradycji katolickiej papież Jan Paweł II niezmiennie spotykał się z gorącym przyjęciem zgromadzonych tłumów. Należny szacunek okazywano mu nawet w krajach prawosławnych i muzułmańskich jako głowie suwerennego państwa i przywódcy religijnemu. Wśród prawie dwóch i pół tysiąca spotkań w 135 państwach było tylko jedno, na którym nie usłyszał braw ani okrzyków sympatii. Przeciwnie zgromadzona publiczność odwróciła się doń plecami. Takiego przyjęcia papież doświadczył w swojej ojczyźnie. Miało to miejsce 12 VI 1987 r. w Gdańsku pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 11:05 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 1. ZIMA (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Andrew Murray Zdjęcia: John Aitchison Muzyka: Edmund Butt Zimą 1807 roku samotny traper, John Colter, dotarł w samo serce Gór Skalistych w Ameryce Północnej. W okolicach górnego biegu rzeki Yellowstone odkrył zaginiony świat. W tym malowniczym krajobrazie królują: lód, ogień i siarka. Kraina wielkich kontrastów jest dużym wyzwaniem dla każdego organizmu, żyjącego tu i walczącego o przetrwanie. Yellowstone - to jeden z najcenniejszych skarbów przyrody na ziemi. Pierwszego marca 1872 roku amerykański prezydent Ulisses Simpson Grant docenił wyjątkowość tego miejsca, tworząc tu pierwszy w świecie park narodowy. Seria BBC "Opowieści o Yellowstone" składa się z trzech odcinków: "Zima", "Lato" i "Jesień". Całość tworzy niezwykły obraz przyrody najstarszego parku narodowego. Żyjące tu zwierzęta muszą przystosować się do ekstremalnych warunków, wynikających w nietypowego usytuowania tej krainy. Pod powierzchnią rozciągającego się tu wulkanicznego płaskowyżu znajduje się olbrzymia komora magmowa. Yellowstone to najbardziej rozległy obszar geotermalny na Ziemi. Słynie m. in. z gejzerów, gorących źródeł i wodospadów. Każda pora roku jest tu wyrazista. Niektóre zwierzęta odwiedzają to miejsce sezonowo, lokalne gatunki muszą stawić czoło zmianom zachodzącym wraz z kolejnymi porami roku. Brytyjscy dokumentaliści przybliżają widzom zwyczaje żyjących tu drapieżników i roślinożerców. Kamera podpatruje m. in. wilki, niedźwiedzie grizzly, bieliki amerykańskie, bizony i jelenie wapiti. Zima to raj dla wilków. Właśnie o tej porze roku te drapieżniki nabierają sił, polując na swoje ofiary osłabione mrozami. Kamera śledzi stado wilków, jedną z największych i najpotężniejszych watah w Yellowstone, które otaczają samca jelenia wapiti. Ten jednak nie daje łatwo za wygraną i szala zwycięstwa przechyla się raz na jedną, raz na drugą stronę. Wilki muszą działać razem nawet przeciwko pojedynczemu osobnikowi. To właśnie życie w stadzie pozwala im przetrwać. Mieszkańcami Yellowstone są także bizony, dobrze przystosowane do panujących tu zimą ciężkich warunków. Grube futro dobrze chroni je przed mrozem, zapewnia ciepło nawet przy temperaturze do minus 35 stopni Celsjusza. Te ostatnie stada bizonów przetrwały dziesiątki tysięcy lat. W ekstremalnych warunkach skupiają się na jedzeniu. Aby uniknąć głodu przed nadejściem wiosny, bizony muszą za wszelką cenę zachować cenną energię, która pozwoli im dotrzeć do pożywienia ukrytego pod grubą i twardą warstwą śniegu. Sroga zima w Yellowstone trwa. W lutym, gdy większość zwierząt jest już na skraju wyczerpania, wataha wilków jest w pełni sił. O tej porze młode samice wkraczają w okres rozrodczy. Ale wraz z końcem zimy nadchodzi zmierzch panowania wilków. Z legowiska wyłania się bowiem samica niedźwiedzia grizzly z potomstwem. 12:35 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 3 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka Ewka i Marysia mieszkają w dworku Szczęsnych, rodziny Irki. Pomagają jej matce prowadzić pralnię i nie rezygnują z zemsty na mordercach matki Ewki. Ewka spotyka Ażura, dawnego kochanka. Zaprzyjaźniony z hiszpańskimi dyplomatami planuje wyjazd do Hiszpanii, a potem dalej do Ameryki. Proponuje wspólną podróż Ewce, ma nawet wszystkie dokumenty, jednak ona się nie zgadza. Ostatnie przeżycia całkowicie ją zmieniły. Nienawidzi Niemców, chce tylko zemsty. Pierwszym na liście jest folksdojcz Domaraszek, który zadenuncjował Ewkę Niemcom. Dziewczyny idą do szpitala, w którym leczy się po niedawnym postrzale i tam go w końcu dopadają. Ponieważ Witold jest członkiem podziemnej organizacji, dziewczynom udaje się namówić go, aby i one zostały przyjęte w jej szeregi. Składają przysięgę, teraz już nie mogą działać samowolnie. Podlegają rozkazom i dyscyplinie wojskowej. Okazuje się, że nie jest to takie proste. Od razu otrzymują reprymendę za samowolne akcje, w tym naukę strzelania. Mają rozkaz zdeponowania zdobycznej broni. Bez niej nie uda im się zabić mordercy matki Ewki, Burhkego. Sprzeczki Ewki z Witoldem uświadamiają Marysi i Irce, że to tylko pozory. Są pewne, że ich koleżanka zakochała się w Witku. Ważniejsze jest jednak zdobycie dodatkowej broni. Plan dziewczyn jest prosty, ale muszą to zrobić w tajemnicy przed dowódcą. Irka udaje młodą prostytutkę i z koleżankami idzie do podrzędnego baru, gdzie przychodzą niemieccy żołdacy. Ewka, Irka i Marysia rozdzielają sobie role. Zamierzają zwabić jakiegoś pijanego Niemca i odebrać mu broń. Ale plan się zmienia, gdy zamiast Irką, niemiecki oficer zaczyna interesować się Marysią. Franz jest muzykiem, nienawidzi wojny i wojska. Kiedy Marysia celuje do niego z pistoletu i domaga się broni, on prosi ją, aby go odwiedziła. Chce zagrać z innym muzykiem. W zamian obiecuje broń, którą ma w domu. Nikt nie może uwierzyć w taki rozwój sytuacji, przede wszystkim Ewka, która uważa wszystkich Niemców za morderców. Po konsultacji z Witoldem i sprawdzeniu Franza przez ludzi z organizacji, Marysia decyduje się na wizytę. Wspólny koncert przerywają strzały za oknem. Marysia dostrzega we Franzu nieszczęśliwego, wrażliwego człowiek, który tak samo cierpi z powodu wojny i zabijania. 15:25 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Film dokumentalny, trzyczęściowy poświęcony przyrodzie Chin. Seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i gigantyczne pandy. Wreszcie trafimy na obrzeża miasta, gdzie ludzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 17:30 OŁTARZE PAPIESKIE Film dokumentalny, 37 min, Polska, 1998 Scenariusz: Maria Anna Mydlarska, Jacek Mydlarski Zdjęcia: Grzegorz Dolecki Muzyka: Marek Kuczyński Wykonawcy: Cezary Paciorek, Adam Wendt Film poświęcony ołtarzom budowanym na spotkania papieża Jana Pawła II z wiernymi oraz celebracje mszy świętych podczas pielgrzymek do Ojczyzny. Architekci i budowniczowie opowiadają o inspiracjach, symbolice i przesłaniach zawartych w ołtarzach oraz trudnościach technicznych związanych z ich budową. W audycji archiwalne zdjęcia z budowy ołtarzy oraz materiały filmowe ze Mszy Świętych celebrowanych przez Jana Pawła II w Warszawie na pl. Defilad w 1987 roku, na Agrykoli w 1991 roku, na pl. Zwycięstwa 1979 roku oraz w Gdańsku w roku 1987. 18:15 PO PRLU - ODZYSKIWANIE ZAGRABIONYCH PRZEZ NIEMCÓW DZIEŁ SZTUKI Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gościem, dr Magdaleną Ogórek, historykiem, pisarką i publicystką, autorką książki o grabieży dzieł sztuki przez Niemców w Polsce podczas II wojny światowej, rozmawia o problemach związanych z odzyskiwaniem zagrabionych przez niemieckiego okupanta dzieł i artefaktów. Rozmowa dotyczy ostatniego trzydziestolecia. 18:50 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 10/24 Serial historyczno - sensacyjny, 53 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Włodzimierz Maciudziński, Marek Lewandowski, Tomasz Budyta, Marian Dziędziel, Katarzyna Chrzanowska, Sławomir Orzechowski, Michał Pesek, Dariusz Jakubowski, Jan Monczka Polski wywiad śledzi każdy krok Elzy. Niezależnie od "zwerbowanego" przez nią Madeja, Czarek podsuwa jej inną drogą pocztę między sztabem WP a MSW. Chce wytropić łącznika Elzy z Berlinem. Tymczasem ona sama jedzie do Niemiec. Na granicy rewizja - pozornie rutynowa - wykrywa w jej bagażu ważne dokumenty dotyczące uzbrojenia armii polskiej. Polski wywiad nie przekazywał ich Elzie. Niemiecki też nie wie, od kogo pochodziły. Sąd skazuje Elzę na 15 lat. Madej w Pradze, w hotelu Palace, wymienia dokumenty sztabu WP na dolary. Potem schodzi do baru, gdzie obserwują go ucharakteryzowani Czarek i Zygmunt. Przez moment pojawia się w barze Relke. Czarek ukrywa przed nim twarz. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - BAJKOPISARZ LA FONTAINE (JEAN DE LA FONTAINE, L'HOMME FABLES) Film dokumentalny, 102 min, Francja, 2019 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel La Fontaine to człowiek o wielu twarzach, autor, którego "Bajki" są we Francji obowiązkową lekturą szkolną. Genialny gawędziarz, erudyta i człowiek wielkiej odwagi - w pełni wolny. Nicolas Fouquet, światowiec, bogaty minister finansów młodego króla Ludwika XIV i wielki mecenas sztuki swoich czasów, pomógł w rozwoju talentu La Fontaine ' a. Po aresztowaniu Fouqueta, La Fontaine odważnie podjął się jego obrony. Niestety mimo wielkiego talentu i sławy, jaką cieszył się już za życia, La Fontaine umarł samotnie, w nędzy. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - UGODA HADZIACKA Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 16 września 1658 roku w Hadziaczu podpisana została ugoda między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Kozackim Wojskiem Zaporoskim reprezentowanym przez hetmana Iwana Wyhowskiego. Miała stworzyć z Rzeczpospolitej państwo składające się z trzech równoprawnych podmiotów, które mogłoby stanowić przeciwwagę dla rosnącej w siłę Rosji. Przeciwdziałanie podjęte przez Moskwę i wierną jej część Kozaczyzny doprowadziło do upadku dzieła Unii. Była to klęska rodzącej się Ukrainy, ale i zapowiedź podporządkowania Rzeczpospolitej Kremlowi. Dlaczego Unia Hadziacka nie została zrealizowana? Goście: prof. Teresa Chynczewska - Hennel, prof. Mirosław Nagielski i dr Przemysław Gawron. Kwestie do poruszenia w dyskusji: 1) Stosunki polsko - kozackie w XVII wieku [syntetycznie], a zwłaszcza w latach 1651 - 1658 [od bitwy pod Beresteczkiem do Ugody Hadziackiej]. 2) Miejsce polityki moskiewskiej i Ugody Perejasławskiej 1654 r. 3) Przyczyny Ugody Hadziackiej [rola zaborczej polityki moskiewskiej]. 4) Główne postanowienia Ugody Hadziackiej. Co zmieniały one w praktyce politycznej Rzeczypospolitej? Kto podpisuje? 5) Kto był inicjatorem Ugody, a kto był jej przeciwny, jakie siły w Rzeczypospolitej? 6) Czy Unia Hadziacka miała szanse na trwałe zmienić relacje Polski z Kozaczyzną? [Klęska dzieła Ugody Hadziackiej spowodowana przez Moskwę i wierną jej część Kozaczyzny stanowiła klęskę zarówno Ukrainy, jak i Polski. Czy była zapowiedzią ich wieloletniego podporządkowania Kremlowi]. 7) Dlaczego dzieło Ugody Hadziackiej nie okazało się trwałe? 22:40 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 3/5 DUCH U - 513 (ODC. 3/5 THE GHOST OF U 513) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Dzieje zatopionego i odnalezionego po latach niemieckiego U - Boota. Okręty podwodne były dumą i groźną siłą niemieckiej Krigsmarine. U - 513, który został wydobyty z morskich głębin, był kiedyś rekordzistą w zatopieniu alianckich jednostek. Dzisiaj jest eksponatem amerykańskiego muzeum. 00:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MILICJANTA W DONIECKU Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Ukrainy. Jeden dzień z życia dzielnicowego w jednej z dzielnic w Doniecku. Kamera towarzyszy mu od rana do nocy, w domu i w pracy podczas obchodu i wezwań. Jest to pretekst do pokazania warunków, w jakich żyje milicja mieszkańcy Doniecka, gdzie według oficjalnych danych dokonuje się co siódme przestępstwo na Ukrainie. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NA ZACHODZIE ZNÓW SPOKÓJ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony przygotowaniom niemieckim do inwazji na Wyspy Brytyjskie oraz bitwie powietrznej o Anglię.