TVP Historia Czwartek, 20.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 MAJA. ODC. 568 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1498 - Vasco da Gama dotarł do Indii; 1944 - AK przejęło niewypał V2; 1983 - wyizolowano wirus HIV; 1991 - Krzysztof Kieślowski dostał nagrodę krytyki na festiwalu w Cannes za "Podwójne życie Weroniki"; 07:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 12/24 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Agentem polskiego wywiadu zamieszkałym w Berlinie ma być rotmistrz Jerzy Osnowski, czterokrotny kawaler Krzyża Walecznych, zdobywca licznych nagród jeździeckich, hulaka na bocznym torze, znany w wojsku jako przeciwnik Piłsudskiego. Po miesiącach intensywnego szkolenia w nowoczesnych technikach wywiadowczych zdobywa I miejsce na międzynarodowym konkursie hipicznym w Sopocie, potem w Berlinie. Uzbrojony w "legendę" proniemieckiego hrabiego Nałęcza obraca się w Berlinie w najlepszych salonach, gdzie tematem kpin staje się właśnie prowincjonalny nacjonalista Hitler. Wkrótce "hrabia" nadsyła Warszawie rewelacyjne materiały. 08:45 GENERAŁ POLSKICH NADZIEI - WŁADYSŁAW ANDERS - CZ. 2 Dokument fabularyzowany, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Hanna Kramarczuk Scenariusz: Tadeusz Kondracki, Jan Tarczyński Wykonawcy: Jan Machulski Druga część fabularyzowanego filmu dokumentalnego, zrealizowanego dla TV Polonia przez Hannę Kramarczuk według scenariusza Jana Tarczyńskiego pod opieką merytoryczną Wojskowego Biura Badań Historycznych Ministerstwa Obrony Narodowej. Jest to jedyny film prezentujący w tak pełny i prawdziwy sposób życie i przebieg służby wojskowej wielkiego patrioty, utalentowanego stratega i dowódcy dbającego o swoich żołnierzy, legendarnego bohatera czasów wojny polsko - bolszewickiej, II wojny światowej i emigracji londyńskiej. W roli starszego generała Andersa wracającego wspomnieniami do odległych czasów wystąpił Jan Machulski, w scenach fabularyzowanych - aktor Teatru Narodowego, znany również z kultowych seriali telewizyjnych - Robert Jarociński. W scenach fabularyzowanych zobaczymy generała Andersa między innymi w więzieniu na Łubiance, na występach Polish Parade w Iranie, kiedy to generał poznał swoja przyszłą żonę, w scenie zdobycia Monte Cassino, podczas rozmowy z Churchillem, z Mikołajczykiem oraz podczas spotkania z młodym pilotem, uciekinierem z socjalistycznej Polski. W filmie pokazane zostaną obszerne fragmenty unikalnych filmów archiwalnych ze zbiorów Instytutu im. Władysława Sikorskiego w Londynie. Podziwiać będziemy niezłomną postawę generała, prawdziwego człowieka z krwi i kości, dla którego hasło "Bóg, honor, ojczyzna" nie były nigdy pustymi słowami, postać spiżową, poruszaną głęboką miłością do dalekiej ojczyzny. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 10:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (18761957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 11:40 SPÓR O HISTORIĘ - BIADA ZWYCIĘŻONYM Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller(Prowadzący) "Spór o historię" to program, w którym zaproszeni do studia historycy dyskutują o ważnych epizodach w historii Polski. Temat: gwałty sowieckich zdobywców. Na początku stycznia 1944 roku Armia Czerwona, ścigając Niemców, przekroczyła granicę Polski. Szybko okazało się, że żołnierze Stalina, zamiast obiecanego wyzwolenia rozpoczęli okupację. Nikt nie mógł być pewny swojego losu. Dotychczasowe niemieckie więzienia zapełniały się żołnierzami Podziemia. Na zajętych terenach instalowała się sowiecka władza. Trasa przemarszu czerwonoarmistów znaczona była gwałtami, egzekucjami i grabieżą. Wkrótce grabież przybrała zorganizowaną formę wywożenia wszystkiego, co można było zabrać. Na wschód ruszyły pociągi z łupami. Często sowieci niszczyli to, czego nie mogli zabrać. Zdobywcy triumfowali. Jak wyzwoliciele byli przyjmowani przez Polaków? Wiele osób wspomina o towarzyszącej im radości - zostali wyzwoleni z okupacji niemieckiej. Co wzbudzało niepokój? Inaczej przyjmowani na granicy, inaczej w centralnej Polsce. Czy ludzie zdawali sobie sprawę, co planuje Związek Sowiecki wobec Polski? Zderzenie dwóch cywilizacji. Wyzwoleni, ale czy oswobodzeni? Rabunek. Systemowy rabunek wszystkiego: wyposażenia fabryk, biur, pałaców, torów kolejowych, wagonów przez wyspecjalizowane jednostki sowieckie. Symbolem tego procederu jest kradzież zegarków i rowerów. Kilkakrotnie powtarzano fotografię żołnierza sowieckiego zawieszającego sztandar w Berlinie; jak się okazało miał na ręce kilka zegarków. Alkohol jako środek płatniczy. Gwałty na ludności podbitej. Skala. Czy jest możliwe oszacowanie? Systemowe, zbiorowe gwałcenie kobiet, zarówno Niemek jak i Polek - bezkarne i akceptowane przez sowieckich dowódców. Gwałty na kobietach w innych krajach przemarszu Armii Czerwonej. 12:15 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 6 Serial wojenny, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 6 Jurek proponuje Marysi wspólne mieszkanie, dopóki nie uda jej się znaleźć innego bezpiecznego miejsca. Irka w trakcie wykonywania jednego z zadań konspiracyjnych zauważa, że ktoś ją śledzi. Okazuje się, że to Stefan, przyjaciel Kamila z wojska. Uciekł z obozu i szuka pomocy. To spotkanie znów daje Irce nadzieję, że jej narzeczony żyje. Zabiera Stefana do domu, by zamieszkał z jej rodziną. Ewka prosi Irkę o zastępstwo podczas prostej akcji dywersyjnej w kinie, bowiem nie chce opuszczać pierwszego dnia pracy. Irka idzie na spotkanie zamiast Ewy, ma torbę wypełnioną łatwopalną substancją. Folksdojcz nazwiskiem Zommer, do którego miała zapukać, aby sprawdzić, czy jest w domu, wciąga ją do mieszkania. Dziewczyna, broniąc się, uderza go torbą. Folksdojcz staje w płomieniach, a przerażona Irka ucieka. Marysia spotyka się z jednym z dowódców podziemia. Zdaje mu relacje ze spotkania z Dietrichem, który jest ważną figurą. Dowódca sugeruje Marysi, aby zgodziła się na propozycję Dietriecha. To jednak dla niej duży problem. Dietrich dał jej do zrozumienia, że potrzebuje nie tylko gospodyni, ale i kobiety. Stefan mówi Irce, że wraz z Kamilem uciekali przed Niemcami we wrześniu 1939 roku. Był świadkiem, jak bomba uderzyła w samochód, którym jechał. Nikt z pasażerów nie przeżył. 13:10 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 15:20 AMSTERDAM, LONDYN, NOWY JORK. WSPANIAŁA TRÓJKA - ZŁOTY WIEK. LATA 1585 - 1650. ODC. 1/4 (AMSTERDAM, LONDRES, NEW YORK: TROIS VILLES A LA CONQUETE DU MONDE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Pod koniec XVI wieku w Amsterdamie zainaugurowano spółkę akcyjną, giełdę, masową produkcję statków handlowych, a miasto rozwinęło się wokół uporządkowanego planu urbanistycznego - pierwszego w Europie. Na handlu przyprawami z Azją zbudowało swój dobrobyt i postawiło stopę w Ameryce wraz z wyprawą Henry ' ego Hudsona - Anglika, który wyruszył na podbój świata pod sztandarem Zjednoczonych Prowincji. Londyn, w okresie między rewolucją, wojną domową i odbudową położył fundamenty pod dobrobyt gospodarczy, który umożliwił mu wyprzedzenie Amsterdamu w następnym stuleciu. 16:15 NASZA ZIEMIA Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2008 Autor: Wojciech Królikowski, Grażyna Ogrodowska "Chleb dla mnie i dla Ciebie" - to jedno z haseł strajku, który toczył się na przełomie grudnia i stycznia 1980/81 r. w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie. Strajk był konsekwencją trwającej od kilku lat walki chłopów o niezależny, wolny związek zawodowy, jego zalążkiem były Komitety Chłopskie. Choć cały przebieg strajków ma wiele wątków, skupimy się na tezie rozwijanej także w poprzednich odcinkach: jak rodząca się w latach 1976 - 1980 świadomość związkowa, rozwijana w Komitetach Samoobrony Chłopskiej znalazła finał w akcji strajowej. Wspomnieniom uczestników strajków - rolników z podrzeszowskich wsi - towarzyszy komentarz historyków. Wykorzystanie materiałów archiwalnych WFD, IPN i TVP oraz zbiorów prywatnych. Zdjęcia w Rzeszowie oraz pięciu podrzeszowskich wsiach. 17:00 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 7. W JAKI SPOSÓB PIENIĄDZE PRZYCZYNIAJĄ SIĘ DO ROZWOJU ŚWIATA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Pieniądze są nam do życia niezbędne. Robimy za nie codzienne zakupy w sklepie, ale także kupujemy na przykład samochody czy domy, które służą nam latami. Pieniądze są niezbędne do inwestowania, czyli pomnażania naszego kapitału. Przedmioty inwestycji mogą być najróżniejsze, na przykład nieruchomości, papiery wartościowe, ale można też pomnażać pieniądze, inwestując w rozwój. Już dawni władcy wspierali swoimi fundacjami zdolnych, ale ubogich artystów. O współczesnych metodach wspierania rozwoju gospodarki i rozwijaniu działalności charytatywnej opowiada ten odcinek "Czasu pieniądza". Przybliża pojęcia startupów, aniołów biznesu, grantów, crowdfundingu. Przypomnimy też historię utworzenia w 20 - leciu międzywojennym Funduszu Obrony Narodowej, który stał się protoplastą współczesnych publicznych zbiórek pieniędzy. 17:25 GENERAŁ WŁADYSŁAW SIKORSKI Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1992 Scenariusz: Zbigniew Wawer Zdjęcia: Stanisław Holnicki Program poświęcony postaci generała Władysława Sikorskiego przedstawiający przebieg jego kariery wojskowej i politycznej. W programie m. in. działalność generała w okresie międzywojennym. Wybuch II wojny światowej i wyjazd generała do Francji - odtwarzanie Polskich Sił Zbrojnych. Wojna francusko - niemiecka, ewakuacja wojsk polskich do Anglii. Organizacja Polskich Sił Zbrojnych w Anglii. Parada wojskowa przed Churchillem. Udział polskich żołnierzy w bitwie o Anglię. Kierunki polityki Sikorskiego. Projekt konfederacji polsko - czechosłowackiej, podróże do USA i Kanady, Układ Sikorski - Majski, utworzenie w ZSRR Armii Polskiej. Sikorski w Kujbyszewie, ujawnienie zbrodnii katyńskiej - zerwanie stosunków dyplomatycznych ZSRR z rządem londyńskim, front zachodni - powstanie brygady pancernej gen. Maczka. Podróż gen. Sikorskiego na środkowy wschód - Kair, Irak, katastrofa w Gibraltarze - pogrzeb generała. W filmie wykorzystano mat. archiwalne Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, archiwum WFDiF, ze zbiorów CBW. 18:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 13 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Agenci naprowadzają polski wywiad na Leberów w Gdańsku. Leber - dawniej Wicherek - to dezerter z WP. Uciekł do Berlina, stamtąd przybył do Gdańska. Jego córka Ewa skończyła w Berlinie kurs organizowany przez Relkego. Tropiąc Ewę, Czarek trafia na realizowany w tajemnicy pomysł polskiego generała, który na poligonie pod Inowrocławiem kazał wybudować makietę fragmentu miasta. Ulubieńcem generała jest dr Patera. Czarek ma jeszcze dwie pozornie luźne informacje. Pierwszą, że Niemcy w ścisłej dyskrecji wewnątrz gmachu prezydium niemieckiej policji w Gdańsku, wbudowują dodatkowe ściany i kraty. Drugą, że w Królewcu kompanie szturmowe ćwiczą walki na makietach miasta. Sprawa się wyjaśnia. Generał jest nienawidzącym Niemców głupcem. Patera, agent Abwehry, wmówił mu pomysł przyłączenia Gdańska do Polski przez sprawne wdarcie się do miasta i gmachu prezydium policji. Makiety w Królewcu i pod Inowrocławiem są wierną kopią odnośnego fragmentu Gdańska. Zaskoczony w przebudowanym prezydium generał znajdzie się w niewoli jako żywy dowód prowokacji polskiej wobec Niemiec. 20:00 BASTIONY WŁADZY - ŻYCIE ZA MURAMI EUROPEJSKICH ZAMKÓW. ODC. 1/2 (BASTIONS OF POWER) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 W XI wieku nadal obowiązywało prawo pięści. Każdy sam dbał o bezpieczeństwo własne i swojej rodziny. Dlatego zamożni pomyśleli o schronieniu. Kryjówce niedostępnej dla wrogów. Tak właśnie powstał zamek, który wręcz symbolizuje średniowiecze. Te budowle odcisnęły piętno na krajobrazie. W całej Europie można podziwiać milczących świadków historii. Do obecnych czasów pozostał zaledwie ułamek dawnych fortec. Czasem przetrwało jedynie miano. W całej Europie tysiące nazw miejscowości i ulic świadczy o ich mnogości. Regensburg, Newcastle, Belgrad czy Castel Gandolfo, poprzez nazwę zdradzają swoje pochodzenie. Burchstraat, Hradcanske Namesti czy Plaza del Castillo przypominają, że kiedyś stały tu średniowieczne zamki. Dziś zamki przywołują wspomnienia burzliwej epoki. Otaczają je mity i legendy. W zamkach ludzie żyli, pracowali i umierali. Były to ośrodki gospodarcze i ufortyfikowane domy, gdzie staczano niezliczone walki. Na zamku tworzono historię, dlatego należą do europejskiego dziedzictwa. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 32. JÓZEF PIŁSUDSKI. ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Fascynował ludzi za życia, fascynuje i dziś. Józef Piłsudski. Życie i działalność to temat tego odcinka teleturnieju Giganci historii. Cięty język Marszałka budził kontrowersje, a skuteczność działań respekt. Z Romanem Dmowskim spierał się o Polskę, bo dla Józefa Piłsudskiego to właśnie Ojczyzna była na pierwszym miejscu. Marzył o niepodległym kraju i walnie przyczynił się do tego, że Polska wróciła na mapę Europy po 123 latach zaborów. Te zasługi i zwycięstwo nad Rosjanami w 1920 roku sprawiły, że był kochany i gromadził tłumy na ulicach. Nie był szablonowy, popełniał też błędy, a mimo to jest uważany za największego polskiego polityka XX wieku. 23:30 NIEMCY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1999 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Józef Szymura Na Opolszczyźnie mieszka duża grupa ludności pochodzenia niemieckiego. Różne szacunki mówią o 100, a nawet 200 tysiącach obywateli polskich pochodzenia niemieckiego. Przez wiele lat po wojnie nie mogli oni przyznać się do swoich korzeni. Oficjalnie Niemców w Polsce nie było. Reportaż jest jednym z pierwszych programów w telewizji, który nazywa sprawy po imieniu, Niemcy mówią, że są Niemcami i opowiadają bez strachu o swojej historii i dramatycznych losach i przeżyciach czasu wojny i wkroczenia Rosjan, a potem życiu w Polsce Ludowej, która nie uznawała ich odrębności narodowej. Dopiero po zwycięstwie demokracji w Polsce zaczęli mówić prawdę o sobie. Reportaż jest zapisem pewnego stanu świadomości historycznej i zrozumienia, że tylko tolerancja i akceptacja innego człowieka prowadzi do lepszego jutra. Trzeba umieć sobie wybaczać. Wzajemnie. Bo cierpienie i płacz są takie same. Czy chodzi o Niemców czy o Polaków. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 1 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi. 03:00 NASZA ZIEMIA Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2008 Autor: Wojciech Królikowski, Grażyna Ogrodowska "Chleb dla mnie i dla Ciebie" - to jedno z haseł strajku, który toczył się na przełomie grudnia i stycznia 1980/81 r. w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie. Strajk był konsekwencją trwającej od kilku lat walki chłopów o niezależny, wolny związek zawodowy, jego zalążkiem były Komitety Chłopskie. Choć cały przebieg strajków ma wiele wątków, skupimy się na tezie rozwijanej także w poprzednich odcinkach: jak rodząca się w latach 1976 - 1980 świadomość związkowa, rozwijana w Komitetach Samoobrony Chłopskiej znalazła finał w akcji strajowej. Wspomnieniom uczestników strajków - rolników z podrzeszowskich wsi - towarzyszy komentarz historyków. Wykorzystanie materiałów archiwalnych WFD, IPN i TVP oraz zbiorów prywatnych. Zdjęcia w Rzeszowie oraz pięciu podrzeszowskich wsiach.