TVP Historia Sobota, 22.05.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1906 - bracia Wright otrzymali patent na mechaniczne urządzenie latające; 1911 - we Lwowie i Kołomyi powstało polskie harcerstwo; 1943 - zamach Jana Krysta, żołnierza AK na "Adrię"; 1998 - Wystawa Światowa w Lizbonie; 07:05 BIBLIA - DAWID, CZ. 4 (THE BIBLE - DAVID P. 4) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2002 Reżyseria: Robert Markowitz. Aktorzy: Nathalniel Parker, Sheryl Lee, Jonathan Price, Leonard Nimoy Biblijna historia Dawida, najsławniejszego króla Izraela. Służył na dworze króla Saula, którego gniew i smutek potrafił odpędzić grą na cytrze. Kiedy Dawid dorósł i odniósł zwycięstwo nad Filistynami, Saul zazdrosny o jego sławę i miłość ludu, postanowił go zgładzić. Nie takie były jednak wyroki Pana. Po śmierci Saula, starszyzna Izraela namaściła Dawida na króla. Odtąd panował sprawiedliwie, toczył zwycięskie bitwy i rozpoczął budowę świątyni. Jego najtrwalszym dziełem były psalmy, które po sobie pozostawił. 08:00 Z ANDRUSEM PO GALICJI - STARY SĄCZ Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Cykl satyrycznych spotkań z Arturem Andrusem, który odwiedza galicyjskie miasta, opowiada o ich historii, dniu dzisiejszym i ich niezwykłym klimacie. Artur Andrus tym razem odwiedził Stary Sącz. 08:30 WĘDRÓWKI STAROMIEJSKIEJ SYRENKI Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1984 Reżyseria: Jerzy Aleksander Skowroński Scenariusz: Jerzy Aleksander Skowroński Zdjęcia: Jerzy Aleksander Skowroński Wykonawcy: Czesław Byszewski Film dokumentalny przedstawiający dzieje najstarszego pomnika warszawskiej Syrenki, pomnika związanego z dzielnicą staromiejską i jej rynkiem. Historia tego pięknego obiektu, jego znaczenie mistyczne i legendarne. Problem powrotu pomnika na Rynek Starego Miasta. 08:50 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 7/12 Serial komediowy, 39 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Trwa polowanie bandytów na Jerzego Bociana, a on po raz kolejny wymyka się z zasadzki. Ukrywa się na posterunku strzeżonym przez osamotnionego terminatora Mariana Cielęckiego. Okazuje się, że pułapkę na świadka koronnego zastawił generał Dowbój, w którym Bocian rozpoznaje jednego z przestępców. Służbista Marian wraz z agentami unieszkodliwia Dowboja i jego pomocnika. Po powrocie do domu Luśka oznajmia rodzicom, że zamierza wyjść za mąż za Mariana. 10:20 PEKIN. BIOGRAFIA CESARSKIEJ STOLICY - BARBARZYŃCY U BRAM ODC. 2/3 (BEIJING - BIOGRAPHY OF AN IMPERIAL CAPITAL) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Mike Ellery Scenariusz: Asha Gill Pekin zawsze był niesamowitą stolicą. Położony na peryferiach starożytnych Chin mógł pozostać mało znaczącym przygranicznym miastem, ale dzięki wizji kilku osób, którzy dostrzegli jego strategiczną wartość, stał się wielką stolicą. W tej fascynującej trzyczęściowej serii, dzięki niesamowitym animacjom komputerowym, Pekin ożywa. Każda z części skupia się na innej sile, która ukształtowała długą historię stolicy Chin, od jej unikalnego położenia, po wpływy czynników zewnętrznych. 12:25 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 2. LATO (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: John Shier Muzyka: Edmund Butt Przez pół roku w Yellowstone panuje bezlitosna zima. W świecie skutym lodem muszą sobie radzić wszystkie zwierzęta, zarówno te ścigające, jak i ścigane. W kwietniu liczne oznaki na górskim zboczu nareszcie zwiastują zmianę pory roku, choć widać jeszcze ślady ciężkiej zimy. Słońce powoli odzyskuje swoją moc. W rzekach i strumieniach zanika gruba warstwa lodu. Teraz zaczyna się wyścig o odrobienie zimowych strat. To czas, by się bawić, uczyć i rozmnażać. Po krótkotrwałej wiośnie nastaje równie krótkie lato. Nie tak łatwo więc będzie przetrwać w tej nieprzewidywalnej krainie. W Yellowstone zima trzyma szczególnie długo. W samym środku na wysokości dwóch tysięcy czterystu metrów n. p. m. znajduje się płaskowyż otoczony wierzchołkami Gór Skalistych. Po pięciu miesiącach snu w górach wyłania się potężny drapieżnik. Samica niedźwiedzia grizzly obudziła się wcześnie, żeby wyszukać pożywienie dla swoich młodych. Cieplejszymi równinami i dolinami, które otaczają płaskowyż, wędrują zwierzęta roślinożerne. Opuściły one wysoko położone tereny, by uniknąć najcięższego okresu zimy. Teraz rozpoczynają długą wyprawę ku centralnej części Yellowstone, gdzie spędzą lato. Wśród roślinożerców znajdują się przedstawiciele najstarszego gatunku amerykańskich przeżuwaczy widłorogi, jedne z najszybszych zwierząt świata. Lato ukazało niezwykłą różnorodność Yellowstone. Wkrótce jednak znów wszystko pokryje zimowa powłoka. Na przygotowanie się do zimy zostało już niewiele tygodni. To czas jeszcze jednej, ostatniej eksplozji życia w Yellowstone. Nadchodzi najkrótsza, ale za to najpiękniejsza pora roku - jesień. 13:30 40 KARABINÓW (40 GUNS TO APACHE PASS) Western, 91 min, USA 1967 Reżyseria: William Witney Scenariusz: Mary Willingham, Willard W. Willingham Aktorzy: Audie Murphy, Kenneth Tobey, Michael Keep, Michael Burns, Kenneth MacDonald, Byron Morrow Arizona, rok 1868. Po zakończeniu wojny secesyjnej olbrzymie terytoria Arizony stają się terenem walk Apaczów, którymi dowodzi Cochise. Znany ze swej bezwzględności kapitan Bruce Coburn wraz ze swym oddziałem otrzymuje zadanie eskortowania białych osadników. Próbując dotrzeć do obozu, zostają zaatakowani przez Apaczów. W starciu z Indianami ginie jeden z osadników, Harry Malone. Jego dwaj synowie Mike i młodszy Doug zaciągają się do oddziału Coburna. Żołnierze, którym brakuje broni czekają na transport 40 nowoczesnych karabinów. Najpierw jednak muszą przedrzeć się przez tereny opanowane przez Apaczów i zrobić wszystko, by broń nie dostała się w ręce wroga. Misji podejmuje się Coburn wraz z grupą ochotników. Niedoświadczeni w bojach bracia Molone mają zostać na czatach przy koniach. Mike pali się jednak do walki i postanawia na własną rękę pokonać Apaczów. Kiedy jest w opałach, prosi o pomoc Douga, ale okazuje się, że ten stchórzył. W końcu oddziałowi udaje się przejąć transport broni. W drodze powrotnej do obozu jeden z żołnierzy Coburna, kapral Bodine i czterech innych wiarusów wykradają karabiny, by je sprzedać i zdezerterować do Meksyku. Wściekły Coburn chce wyruszyć z odsieczą, ale sprzeciwia się temu pułkownik Reed, który nie chce narażać więcej swoich żołnierzy, do tego grozi kapitanowi sądem wojskowym za niepowodzenie misji. Mimo wyraźnego zakazu Coburn rusza jednak przeciwko Bodine'owi, który tymczasem usiłuje wymienić z Apaczami skradziną broń na złoto. Nieoczekiwanie z pomocą kapitanowi przychodzi Doug, który chce zmyć z siebie piętno tchórza. 15:40 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - DWA TALENTY PIEPRZU Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łuasz Modelski (prowadzący) W tym odcinku, poznamy przepis na potrawę zwaną mujaddara według przepisu Yotama Ottolenghi. Jest to ryż z soczewicą. Drugą potrawą jest żydowski kawior z podrobów. 16:20 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - WOLNE MIASTO GDAŃSK Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 15 listopada 1920 roku, na mocy Traktatu Wersalskiego, powstało Wolne Miasto Gdańsk. Zwycięskie mocarstwa nie zgodziły się, by Gdańsk był Polski, ale formalnie odebrały miasto Niemcom. Wolne Miasto Gdańsk nie było suwerenne, pozostawało pod protektoratem Ligi Narodów. Na mocy Konwencji Paryskiej z 9 listopada 1920 roku miasto zostało włączone do polskiego obszaru celnego i Polska miała prowadzić jego sprawy zagraniczne i reprezentować interesy obywateli miasta za granicą. Polska miała także inne, szczególne uprawnienia w Wolnym Mieście Gdańsku, dotyczące m.in. zarządzania komunikacją kolejową, pocztową, wojskową, częściowego zarządzania portem. Te ustalenia były od początku sabotowane przez władze Gdańska. Po dojściu w 1933 roku w Niemczech Hitlera do władzy rząd gdański, czyli Senat Wolnego Miasta, prowadził otwarcie wrogą politykę wobec Polski. W 1938 roku władzę w Wolnym Mieście Gdańsku przejęło kierownictwo gdańskiego NSDAP. 1 września 1939 uchwałami Reichstagu i gdańskiego Senatu Wolne Miasto Gdańsk włączono do III Rzeszy. 18:10 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 4/21 - 300 TYSIĘCY W NOWYCH BANKNOTACH Serial kryminalny, 49 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Zdzisław Kozień, Barbara Brylska, Zdzisław Tobiasz, Halina Rasiakówna, Mieczysław Milecki, Marek Lewandowski, Hanna Orsztynowicz, Dorota Kawęcka, Wojciech Wysocki, Marek Obertyn, Wiktor Nanowski Szantażysta żąda od reżysera Sucheckiego 300 tys. zł, grozi, że w przeciwnym wypadku ujawni kompromitujące go materiały. Zdesperowany Suchecki zgłasza się na milicję. Porucznik Borewicz typuje krąg podejrzanych: kochanka Sucheckiego, jego córka, syn, kasjerka PKO i jej chłopak oraz dawny narzeczony kochanki Sucheckiego. Niespodziewanie reżyser zostaje zamordowany. Milicja organizuje zasadzkę - pieniądze podejmuje jednak wyszkolony owczarek. Borewicz zaczyna więc szukać sprawcy wśród treserów psów. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - OSTATNIA KRÓLOWA PORTUGALII (MARIA AMELIE OF PORTUGAL) Film dokumentalny, 108 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Maria Amelia była ostatnią królową Portugalii, a jej długie życie obfitowało w wiele dramatycznych wypadków. Przez ponad 20 lat wiodła harmonijne życie, ale 1 lutego 1908 roku w zamachu w centrum Lizbony zginęli: mąż Amelii - król Don Carlos i syn - następca tronu Ludwik Filip. Dwa lata później, władzę w kraju przejęło wojsko, a Amelia z resztą rodziny musiała opuścić Portugalię i udała się na wygnanie. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire), to popularny program francuskiej telewizji publicznej, prowadzony przez znanego dziennikarza Stefana Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej wielkiej postaci historycznej. 23:15 ZACHODNI SZLAK (THE WAY WEST) Western, 117 min, USA 1967 Reżyseria: Andrew V. McLaglen Scenariusz na podstawie powieści "The Way West" Alfreda Bertrama Guthrie, Jr.: Ben Maddow, Mitchell Lindemann Aktorzy: Kirk Douglas, Robert Mitchum, Richard Widmark, Lola Albright, Michael Witney, Stubby Kaye, Sally Field, Katherine Justice, Michael McGreevey, Connie Sawyer i inni Za podstawę scenariusza posłużyła opublikowana w 1949 roku powieść Alfreda B. Guthrie, za którą autor dostał prestiżową nagrodę Pulitzera. Rozgrywający się w latach 40. XIX wieku western, ze znakomitą obsadą, opowiada o pionierach wędrujących szlakiem na Zachód w poszukiwaniu "ziemi obiecanej". W 1843 roku karawana wozów zaprzężonych w woły rusza z miasteczka Independence w stanie Missouri historycznym szlakiem do Oregonu. Wędrują przez niebezpieczne, niedostępne i dzikie tereny. Wyprawą przewodzi twardy i bezwzględny William J. Tadlock, wdowiec, któremu towarzyszy kilkuletni syn. Wśród pierwszych osadników, którzy wyruszają razem z nim szlakiem na Zachód są m.in.: występujący w roli przewodnika, doświadczony pionier Dick Summers (Robert Mitchum), farmer Lije Evans (Richard Widmark), jego żona Rebecca (Lola Albright) i ich szesnastoletni syn Brownie (Michael McGreevey), a także Johnnie Mack (Michael Witney) wraz ze swą świeżo poślubioną małżonką Amandą (Katherine Justice) oraz rodzina McBee i ich flirtująca młodziutka córka Mercy (Sally Field). Gdy Johnnie zabija syna indiańskiego wodza, biorąc go w ciemnościach za wilka, w obawie przed zemstą Siuksów, Tadlock postanawia na własną rękę wymierzyć sprawiedliwość sprawcy tragedii. Winowajca zostaje powieszony. Śmierć Johnniego opłakuje nie tylko żona, ale również Mercy, która wdała się z nim w romans i nosi w łonie jego dziecko. Dziewczynie proponuje małżeństwo od dawna podkochujący się w niej Brownie. Karawana podąża dalej. Kiedy są już niemal u celu podróży, dochodzi do kolejnej tragedii. 01:50 JUNIO. MAGICZNY ŚWIAT JÓZEFA MEHOFFERA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski Wykonawcy: Paweł Kumięga, Piotr Pilitowski Film dokumentalny o Józefie Mehofferze, malarzu, witrażyście, grafiku, jednym z najbardziej wyrazistych przedstawicieli Młodej Polski. Twórcy witraży, m.in. w katedrze łacińskiej we Lwowie, katedrze św. Mikołaja we Fryburgu, kościele w Turku. W twórczości malarskiej pasjonowały go ogrody, zajmował się również grafiką użytkową - projektował plakaty sztuk teatralnych, zaproszeń, biletów, zaprojektował też banknot 100 - złotowy, który wszedł do obiegu w Polsce, w 1932 roku. Był wykładowcą i rektorem Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. W filmie wypowiadają się: Beata Studziżba - Kubalska, historyk sztuki, kustosz Domu Mehoffera, Jacek Sygnarski prezes Fundacji Helveto - Polonicum we Fryburgu, historycy sztuki: Anna Zeńczak, Stefania Krzysztofowicz - Kozakowska, Wojciech Bałus, Jakub Kornhauser, Katarzyna Podniesińska i Krystyna Czerni. Prawnuczki bohatera: Ewa Dagneau de Richecour i Anna Mehoffer - Lewandowska. Bartosz Stachowiak, dyr. Muzeum Miasta Turku im. Jozefa Mehoffera.