TVP Historia Niedziela, 23.05.2021 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - zmarł Cyprian Kamil Norwid; 1906 - zmarł Henryk Ibsen; 1985 - początek procesu Frasyniuka, Michnika i Lisa; 06:50 BIBLIA - SALOMON, CZ. 1 (THE BIBLE - SOLOMON, PART 1) Serial religijny, 44 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1997 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Max Von Sydow, Anouk Aimee, Richard Dillane, David Suchet Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Król Salomon był synem Dawida. Tuż przed śmiercią Dawida wybucha spór o sukcesję tronu. Salomon pokonuje swojego starszego brata i zostaje królem Izraela. Słynący z mądrości, sprawiedliwości i umiłowania pokoju Salomon zdobywa szacunek ludu. 09:20 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 8/12 Serial komediowy, 42 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Marian żeni się z Luśką, zachwyconą jego bohaterską postawą, a Jerzy Bocian planuje ślub ze Struzikową, którą do niedawna niebezpiecznie interesował się organista Witek, mąż Marusi i ojciec czwórki dzieci. Do Królowego Mostu przychodzi wiadomość, że oratorium Witka zostanie wykonane w kościele na Jasnej Górze. W finale dumny i szczęśliwy kompozytor dyryguje orkiestrą i chórem podczas premierowego wykonania jego oratorium. Nie mniej dumni mieszkańcy miasteczka oglądają go w telewizji. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - NA OGÓRKOWYM POLU Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy na pole ogórków. Opowie jak w dzieciństwie, spędzonym na wsi, zbierał wraz z rodzicami ogórki, co było jedną z najbardziej żmudnych i pracochłonnych robót. Ale cały trud wynagradzał moment wyjmowania świeżo ukiszonych z liśćmi wiśni, koprem, czosnkiem, chrzanem, pachnących i chrupiących ogóreczków. Karol przygotuje kilka słojów takich ogórków wedle receptury swojej mamy. Pokaże, jak wyglądają ogórki po dwóch dniach, po tygodniu i po dwóch tygodniach kiszenia. I do jakich potraw, jakie ogórki nadają się najlepiej. Karol przygotuje trzy potrawy, we wszystkich oczywiście wystąpią małosolne ogórki. 1/ Szybki chłodnik ze świeżych i małosolnych ogórków; 2/ Pieczona pierś z indyka z sosem ogórkowym; 3/ Pieczone bakłażany z ogórkową salsą i wędzonym łososiem. 10:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /12/ - PSZCZOŁA MIODNA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Są pracowite, pożyteczne i podobno niesamowicie zorganizowane. Aby zebrać jeden kilogram miodu pszczoły miodne, bo to o nich mowa w tym odcinku, muszą odwiedzić ponad 4 miliony kwiatów! O tym czy pszczoły są nam potrzebne, jak je rozpoznawać i czy to prawda, że nie gryzą, opowie niestrudzony badacz fauny i flory Łukasz Bożycki. 11:10 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (114) - PERU. ŚWINKA MORSKA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Cejrowski Scenariusz: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Chlewik w Peru. W chlewiku świnki, ale morskie. Prosta hodowla, a Wojciech Cejrowski pokazuje i objaśnia tak, że po 20 minutach jesteś w stanie otworzyć taką hodowlę w Polsce. Ponieważ świnki morskie są dużo mniejsze od prosiaków, większość obowiązków mogą wziąć na siebie dzieci w wieku szkolnym, tak jak w Peru. Pokarmimy, pogłaszczemy i zjemy. (Bo to świnki spożywcze.) 11:50 DZIKA KANADA CZ. 2 DZIKI ZACHÓD (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Druga część serialu dokumentalnego o dzikiej przyrodzie Kanady to opowieść o zachodnich terenach, które w tym kraju są najbardziej zróżnicowanymi habitatami. Granice wytycza unikalna formacja - rozległe Góry Skaliste tworzące naturalną barierę, oddzielającą Zachód od reszty kraju. Po drugiej stronie znajduje się Ocean Spokojny, na którego brzegach rośnie największy na świecie las deszczowy strefy umiarkowanej. Zachód jest również domem dla najróżnorodniejszej fauny w Kanadzie. Nie jest to jednak dziewicza i nietknięta przyroda. Ludzkie ręce wpłynęły na nią bardziej niż to sobie uświadamiamy. Źródło zachodniego bogactwa znajduje się w oceanie. Łososie pacyficzne przypływają tutaj od sześciu milionów lat. Były obecne przed ostatnią epoką lodowcową i na długo przed przybyciem człowieka. To jedno z najbogatszych wybrzeży na świecie. Jest jednak jeszcze inny powód dla tutejszego rozkwitu życia. Znajdujące się tu muliste zatoczki nie wydają się zachęcające, mimo to nie powstały w sposób naturalny. Dziś wiemy, że pradawni mieszkańcy zaczęli je tworzyć tysiące lat temu, aby skusić do rozwoju pewne szczególne stworzenie. Jest ono ukryte, ale kruki - ptaki o wysokiej inteligencji - dobrze wiedzą, gdzie je szukać. Przy odpływie żerują na małżach, których jest tu całe mnóstwo. Małże lubią muł, ale nie potrafią uciec krukom. Wygrzebywanie ich to dopiero połowa zadania. Ptaki muszą się potem pozbyć skorup i doskonale wiedzą, jak to zrobić. Przy odpływie małże łatwo zauważyć, bo przez swoje syfony wypuszczają fontanny wody. W ten sposób oddychają, żywią się i pozbywają się odchodów. Dopiero od niedawna rozumiemy, dlaczego małże tak licznie tutaj występują. Od Arktyki po las deszczowy ta część Kanady jest pełna takich spektakli dzikiej przyrody. Koegzystencja i swoboda zwierząt, ludzi i przyrody tworzy z tej krainy prawdziwie Dziki Zachód. 14:35 ZACHODNI SZLAK (THE WAY WEST) Western, 117 min, USA 1967 Reżyseria: Andrew V. McLaglen Scenariusz na podstawie powieści "The Way West" Alfreda Bertrama Guthrie, Jr.: Ben Maddow, Mitchell Lindemann Aktorzy: Kirk Douglas, Robert Mitchum, Richard Widmark, Lola Albright, Michael Witney, Stubby Kaye, Sally Field, Katherine Justice, Michael McGreevey, Connie Sawyer i inni Za podstawę scenariusza posłużyła opublikowana w 1949 roku powieść Alfreda B. Guthrie, za którą autor dostał prestiżową nagrodę Pulitzera. Rozgrywający się w latach 40. XIX wieku western, ze znakomitą obsadą, opowiada o pionierach wędrujących szlakiem na Zachód w poszukiwaniu "ziemi obiecanej". W 1843 roku karawana wozów zaprzężonych w woły rusza z miasteczka Independence w stanie Missouri historycznym szlakiem do Oregonu. Wędrują przez niebezpieczne, niedostępne i dzikie tereny. Wyprawą przewodzi twardy i bezwzględny William J. Tadlock, wdowiec, któremu towarzyszy kilkuletni syn. Wśród pierwszych osadników, którzy wyruszają razem z nim szlakiem na Zachód są m.in.: występujący w roli przewodnika, doświadczony pionier Dick Summers (Robert Mitchum), farmer Lije Evans (Richard Widmark), jego żona Rebecca (Lola Albright) i ich szesnastoletni syn Brownie (Michael McGreevey), a także Johnnie Mack (Michael Witney) wraz ze swą świeżo poślubioną małżonką Amandą (Katherine Justice) oraz rodzina McBee i ich flirtująca młodziutka córka Mercy (Sally Field). Gdy Johnnie zabija syna indiańskiego wodza, biorąc go w ciemnościach za wilka, w obawie przed zemstą Siuksów, Tadlock postanawia na własną rękę wymierzyć sprawiedliwość sprawcy tragedii. Winowajca zostaje powieszony. Śmierć Johnniego opłakuje nie tylko żona, ale również Mercy, która wdała się z nim w romans i nosi w łonie jego dziecko. Dziewczynie proponuje małżeństwo od dawna podkochujący się w niej Brownie. Karawana podąża dalej. Kiedy są już niemal u celu podróży, dochodzi do kolejnej tragedii. 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 33. KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI I JEGO POKOLENIE Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) W tym odcinku pytamy o Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i jego pokolenie. "Nie czas żałować róż, kiedy płoną lasy" pisał Juliusz Słowacki. Nie mógł przewidzieć, że nadejdzie wojna, w której tych róż stracimy tak wiele. W zasadzie kwiat polskiej młodzieży. Krzysztof Kamil Baczyński jest jedną z symbolicznych postaci tego tragicznego pokolenia. Pokolenia tzw. Kolumbów, którego wchodzenie w dorosłość przypadło na lata II wojny światowej. Najważniejszy twórca okresu wojennego. Poeta uważany za talent literacki na miarę Słowackiego. Zainspirowany twórczością przedwojennych poetów katastrofistów, sam stał się poetą Apokalipsy spełnionej. Baczyński zginął w Powstaniu Warszawskim, walcząc za wolną stolicę. Podobnie jak wielu jego rówieśników. "Należymy do narodu, którego losem jest strzelać do wroga brylantami" - słowa historyka literatury Stanisława Pigonia są mottem tego odcinka Gigantów historii. 17:25 WALKA O POLSKI ŚLĄSK 1919 - 1921 - ODC. 5 Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Aleksandra Fudala-Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala - Barańska Wykonawcy: Piotr Gursztyn(Prowadzący) Mija 100. rocznica III powstania śląskiego, które przyczyniło się do przyłączenia części Górnego Śląska do Macierzy. Program "Walka o wolny Śląsk" ma przypomnieć trudną drogę do wolności tego regionu Polski. Całość złożona jest z sześciu odcinków. Pierwszy, wprowadzający opisuje specyficzne miejsce Śląska na arenie międzynarodowej, przez wieki pod zaborami, uwarunkowania kulturowe i społeczne, nastawienie Górnoślązaków do Polski i polskości. Omówiona jest również sytuacja II Rzeczypospolitej po Konferencji Wersalskiej. W odcinku drugim przypominamy wydarzenia, które doprowadziły do I powstania śląskiego, jego przebieg i konsekwencje. W odcinku III zarysowane zostało społeczno - gospodarcze znaczenie Śląska w okresie międzywojennym; pokazano też polsko - niemieckie starcia, które wywołały II powstanie Śląskie. Odcinek III w całości poświęcony jest plebiscytowi na Górnym Śląsku, planom kształtu granic, akcji propagandowej oraz polsko - niemieckiej wojnie na plakaty. W kolejnym odcinku zobrazowano przebieg III powstania śląskiego i jego konsekwencje, w tym także mordy na ludności cywilnej. Szósty odcinek poświęcony jest przyłączeniu części Górnego Śląska do Macierzy oraz autonomii utworzonego Województwa Śląskiego. W każdym z odcinków oprócz rozmów z ekspertami (prof. Zygmunt Woźniczka i prof. Ryszard Kaczmarek) zamieszczono także felietony poświęcone zagadnieniom poruszanym w programie. 17:50 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 5/21 - 24 GODZINY ŚLEDZTWA Serial kryminalny, 57 min, Polska, 1978 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Zdzisław Kozień, Zdzisław Tobiasz, Barbara Brylska, Ewa Florczak, Halina Rasiakówna, Mieczysław Milecki, Marek Lewandowski, Hanna Orsztynowicz, Dorota Kawęcka, Wojciech Wysocki, Marek Obertyn W ciągu 24 godzin porucznik Borewicz wyjaśnia sprawę zagadkowego zabójstwa młodej dziewczyny, która wracała z pracy do domu. Podejrzenie pada na jej przyjaciela, Adama Fordona, oraz na jego opiekuna, dawnego kawalerzystę, a obecnie instruktora jazdy konnej. Sądząc, że Adam jest zabójcą, instruktor bierze winę na siebie. Borewicz musi dojść prawdy. 19:05 GENIUSZE I MARZYCIELE. TADEUSZ TAŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marek Pawłowski Tadeusz Tański był jednym z pierwszych polskich inżynierów, którzy podjęli próbę produkcji polskich samochodów. Na skutek tajemniczych wpływów ówcześni decydenci wybrali lojalność wobec włoskiego Fiata. Ten wybitny umysł spotykał się z wielkim rozczarowaniem. Pasję tworzenia odziedziczył po ojcu Czesławie Tańskim, malarzu, konstruktorze i budowniczym samolotu, śmigłowca i szybowca "Lotnia", który porzucił rodzinę zaraz po urodzeniu syna. A gdy po latach spotkali się w Paryżu, rozumieli się od tego momentu jak nikt na świecie. Tadeusz studiował w Paryżu od 1909 r. Po uzyskaniu dyplomu w kategorii motoryzacji i lotnictwa pracował w Renault, opracował wiele projektów i patentów. Dał się poznać jako bardzo zdolny i obdarzony niezwykłą wyobraźnią przestrzenną twórca, a jego pomysły wybiegające ponad epokę budziły zachwyt. Jako 24 - letni inżynier skonstruował największy na świecie 12 - cylindrowy lotniczy silnik spalinowy w układzie H o mocy 520 KM. 20:15 NIEZNANE TAŚMY FILMOWE. SINGAPUR - 1/2 (SINGAPORE ON FILM) Film dokumentalny, 47 min, Chiny, 2018 Seria pokazuje najstarsze nagrania filmowe z Singapuru, datowane na rok 1900. Wśród filmów znajdziemy: Coolie Boys i Ananas nakręcone ponad 100 lat temu przez Pathe Brothers. Niektóre pozycje z tego niezwykłego archiwum nigdy wcześniej nie były pokazywane. Zostały one zrekonstruowane i zdigitalizowane przez British Film Institute. Zdjęcia ukazują Singapur jako wielokulturowy tygiel. Zdecydowana większość mieszkańców prowadziła w nim niezwykle ciężkie życie: dokerzy, rikszarze, policjanci Sikhowie i dzieci - robotnicy. Filmy te rzucają także nowe światło na życie elit. Archiwum ożywa, dzięki nowoczesnej grafice i sugestywnej, specjalnie skomponowanej, partyturze. 21:15 CHARTUM (KHARTOUM) Dramat, 123 min, Wielka Brytania/USA 1966 Reżyseria: Basil Dearden Scenariusz: Robert Ardrey Zdjęcia: Edward Scaife Muzyka: Frank Cordell Aktorzy: Charlton Heston, Laurence Olivier, Richard Johnson, Ralph Richardson, Alexander Knox, Johnny Sekka, Nigel Green, Michael Hordern, Hugh Williams, Douglas Wilmer i inni Nominowany do Oscara za scenariusz film zainspirowany wydarzeniami z historii Imperium Brytyjskiego. Portret legendarnego Anglika, generała Sir Charlesa Gordona tłumiącego powstanie Al - Mahdiego w Sudanie. Zginął z rąk mahdystów 26 stycznia 1885 roku w walkach o Chartum. Ogromny budżet filmu pozwolił zgromadzić na planie filmowym gwiazdorską obsadę. W znakomitych rolach charyzmatycznych przywódców wystąpili Charlton Heston (Oscar za "Ben Hura") oraz Laurence Olivier jako Mahdi, arabski przywódca religijny, który w imieniu proroka Mahometa ogłosił świętą wojnę przeciwko niewiernym. Zderzenie dwóch światów, religii, kultur i dwóch wielkich indywidualności. Konfrontacja zachodniej cywilizacji z fanatycznymi wyznawcami islamu - to temat dziś niezwykle aktualny. Obok dobrego aktorstwa za największe walory epickiego dzieła Basila Deardena krytyka uznała wysmakowane plastycznie zdjęcia kręcone w Egipcie i słynnym angielskim Pinewood Studios oraz nienaganną reżyserię. Angielski reżyser uchodził w środowisku filmowym za profesjonalistę i wzór "angielskości" - twórcę sumiennego, kompetentnego, skrupulatnego. Zmarły tragicznie w wypadku samochodwoym w 1971 r. Dearden w swojej trzydziestoletniej karierze nakręcił około 40 filmów, a do najbardziej znanych należą: "Zajazd na rozdrożu", "Niebieska lampa", "Safira", "Liga dżentelmenów", "Najmniejsze widowisko świata", "Cichy wspólnik", "Maskarada szpiegów", "Tylko wtedy, gdy się śmieję". Rok 1883, Sudan. Tajemniczy wizjoner Mahdi, czyli Zbawca, ogłasza świętą wojnę przeciwko niewiernym, skupiając wokół siebie pustynne plemiona. Przeciwko fanatycznemu wyznawcy Mahometa rusza 10 - tysięczna armia egipska dowodzona przez zawodowego oficera brytyjskiego, pułkownika Hicksa. Jednak grupa arabskich wojowników uzbrojonych jedynie we włócznie zwycięża nowoczesną armię. Wyposażeni w zdobyczną broń mahdyści zagrażają Chartumowi. Na wieść o sromotnej klęsce pułkownika Hicksa i maskarze jego żołnierzy, brytyjski premier William Gladstone (Ralph Richardson), chcąc uniknąć dalszego rozlewu krwi, decyduje się wysłać do Sudanu jedynie generała Charlesa Gordona z rozkazem wyprowadzenia z Chartumu egipskiej ludności cywilnej. Generał Gordon wyrusza z Anglii statkiem wraz ze swym nowo mianowanym zastępcą, pułkownikiem Stewartem (Richard Johnson). Generał wjeżdża do Chartumu owacyjnie witany przez miejscową ludność, to dzięki niemu zniesiono w Sudanie niewolnictwo. Wkrótce spotyka się z Mahdim, który odrzuca propozycję wypuszczenia Egipcjan z Chartumu. Zamierza złożyć miasto w ofierze Mahometowi. Zginą mężczyźni, kobiety i dzieci, a ulice zamienią się w potoki krwi. Chce prowadzić świętą wojnę, dopóki cały islam nie uzna jego nauk. W imię swego Boga i religii nie zawaha się wyrżnąć wszystkich Egipcjan i Sudańczyków. Wobec ogromnego zagrożenia generał Gordon otrzymuje rozkaz powrotu do Londynu. Ale on podobnie jak Mahdi zaciekle broni swych przekonań religijnych i nie podda się. W zamian wysyła Stewarta, który ma przekonać rząd o niebezpieczeństwie. Przyparty do muru premier Gladstone wysyła z odsieczą wojska brytyjskie. 00:35 ŻE WARTO Film dokumentalny, 75 min, Polska 2004 Scenariusz i reżyseria: Jadwiga Nowakowska Film jest wstrząsającą opowieścią o ludziach, którzy przeżyli Powstanie Warszawskie. Wspomnienia pełne euforii i bohaterstwa przeplatają się z osobistymi dramatami i tragedią. Poznajemy najróżniejsze postawy ludzi, zachowania, nastroje społeczne zupełnie dotąd nieznane. Obalone zostaje też wiele mitów funkcjonujących w powszechnej świadomości Polaków. W rozmowie uczestniczą między innymi: Jan Kurdwanowski, Zofia Szymańczuk, Lech Okołów, Magda Grodzka, Leonard Mroczek, prof. Anna Świderkówna, Jadwiga Sienkiewicz, Irena Makowska, Ewa Orlikowska - Krasnowolska, Janina Bajer - Gelertowa, Elżbieta Godlewska. 02:00 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. ANTYPUTYNIŚCI Reportaż, 25 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś Putin bardzo jej się podobał, bo w porównaniu z Jelcynem dobrze wyglądał i nie pił. Dziś nazywa go łobuzem i złodziejem. Jewgienia Czirikowa jest jedną z liderek protestów opozycji w Moskwie. Ma 36 lat, dwa fakultety, filigranową posturę, niebywałą energię i wielką odwagę. Na wiecach skanduje hasło: "Rosja bez Putina", oskarża Kreml o korupcję i wyniszczanie kraju. Na swoim blogu bez ogródek demaskuje interesy biznesmenów związanych z Władimirem Putinem. W ubiegłym roku grożono jej odebraniem dwójki dzieci za rzekome zaniedbania. Reportaż jest barwną opowieścią o Czirikowej oraz ludziach, którzy zaczęli wychodzić na protesty i krytykować Putina. Kamera towarzyszy bohaterce w niezwykle "gorącym dniu", w którym odbywa się wielotysięczny wiec niepokornych. Jewgienia Czirikowa polemizuje ze zwolennikami Putina, przemawia na mitingu, bierze udział w marszu. Reportaż doskonale oddaje pełną emocji atmosferę przedwyborczej Rosji, pokazuje najbarwniejsze postaci protestów oraz zwolenników i przeciwników zmian.