TVP Kultura Wtorek, 18.05.2021 09:10 PANNA NIKT Dramat, 98 min, Polska/Niemcy 1996 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Radosław Piwowarski Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Anna Wielgucka, Anna Powierza, Anna Mucha, Stanisława Celińska, Jan Janga Tomaszewski, Małgorzata Potocka, Leszek Teleszyński, Małgorzata Pieczyńska, Anna Romantowska, Adam Siemion i inni Adaptacja głośnej powieści Tomka Tryzny, uznanej przez polską krytykę literacką za jeden z najważniejszych debiutów lat dziewięćdziesiątych. Historia piętnastoletniej Marysi, która pod wpływem dwu koleżanek wyrzeka się swego kodeksu moralnego i ukształtowanych przez tradycję poglądów na życie, daje się rozmaicie interpretować. Można ją odczytywać zgodnie z wymową podtytułu ("tajemnicza podróż o dojrzewaniu") jako opowieść o bolesnej inicjacji w dorosłość lub potraktować w kategoriach filozoficznej powiastki o rozpadzie świata. Równie uprawione są interpretacje, których myślowym tworzywem będzie kontrast między naturą i kulturą, cywilizacją wiejską i miejską. Oniryczno - erotyczna warstwa "Panny Nikt" z pewnością zainspiruje freudystów, zaś wielowarstwowa narracja - zwolenników postmodernizmu. Andrzej Wajda poszedł jeszcze innym tropem. Jego adaptacja powieści Tryzny to przede wszystkim współczesny moralitet. W dziejach wchodzącej w dorosłość Marysi reżyser dostrzegł metaforę sytuacji duchowej współczesnego Polaka, który zafascynowany mirażami dobrobytu i obyczajowo - politycznej swobody zbyt pochopnie i niejako "hurtowo" rezygnuje z dotychczas pielęgnowanych wartości. Tymczasem Wajdowska "Panna Nikt" zdaje się przywoływać znane jeszcze w XIX wieku powiedzenie o zdejmowaniu kajdan razem z butami. Reżyser zdaje się za romantycznym poetą ostrzegać, że z "pawia narodów" łatwo stać się "papugą". Udziałem tej ostatniej jest śmieszność i wewnętrzna pustka, o czym tak boleśnie przekonała się Marysia. Film Wajdy to nie tylko kryptocharakterystyka dzisiejszego stanu "duszy polskiej". To także świetnie zagrana i nowocześnie zrealizowana (krótsze ujęcia, oryginalne zdjęcia) opowieść o pokusach młodości. To wreszcie pierwsza od wielu lat próba nawiązania przez reżysera autentycznego kontaktu z nastoletnim widzem. Wszak "każdy był kiedyś małą dziewczynką", jak mówił w wywiadzie twórca "Korczaka". Problem tylko w tym, czy uda się odkryć ją w sobie na nowo. Piętnastoletnia Marysia mieszka w starej wiejskiej chałupie wspólnie z ojcem, matką i licznym rodzeństwem. Kiedy jej rodzice dostają mieszkanie w bloku, dziewczynka przenosi się do miasta. Musi też zmienić szkołę. W nowej nie czuje się jednak dobrze. Jej widoczny na każdym kroku prowincjonalizm wywołuje nieustanne drwiny i szyderstwa kolegów. Uwagę Marysi szybko zwracają dwie dziewczynki. Pierwsza, Kasia Bogdańska, ma duszę artystki. Ponadprzeciętna inteligencja łączy się u niej z talentem kompozytorskim oraz cygańskim, buntowniczym stylem życia. Druga zaś, Ewa Bogdaj, imponuje nieśmiałej i zahukanej prowincjuszce niezwykłą urodą i modnymi, kosztownymi ubraniami. Przypadek sprawia, że Marysia zaprzyjaźnia się po kolei z obiema, co radykalnie zmienia jej życie i spojrzenie na świat. 11:00 KOMEDIANTKA - ODC. 9/9 Serial obyczajowy, 54 min, Polska, 1987 Autor: Władysław Reymont Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Jerzy Sztwiertnia Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Elżbieta Kępińska, Piotr Dejmek, Beata Tyszkiewicz, Marzena Trybała, Bronisław Pawlik, Krzysztof Gosztyła, Krzysztof Kowalewski, Krzysztof Wakuliński, Jerzy Zelnik, Grażyna Szapołowska, Witold Dębicki, Stanisław Brudny, Katarzyna Gniewkowska, Jan Jankowski Janka gości u Heli Halder, razem z przyjaciółką odwiedza miejscową literatkę, Stabrowską. Grzesikiewicz przyjeżdża po dziewczynę, zabiera ją do Bukowca, gdzie czeka na nią ciężko chory ojciec. Wspólnie odwożą Orłowskiego do Szpitala Bonifratrów do Warszawy. Janka i Grzesikiewicz, już pogodzeni, pobierają się, wyjeżdżają do Włoch, a potem zamieszkują w Krasnowej. Częstym gościem ich domu jest Witowski. Janka z trudem daje sobie radę jako gospodyni w Krasnowej i nie zawsze umie porozumieć się z rodzicami męża. Sytuacja zmienia się, gdy przychodzi na świat ich pierwszy syn. Jankę odwiedza Głogowski. Widząc, że stała się już inną kobietą, odjeżdża z Krasnowej, żegnając się chyba na zawsze. 12:10 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 1/7 CIEŃ STAROŚCICA Serial historyczno - przygodowy, 57 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Zdjęcia: Stefan Pindelski Występują: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Binczycki, Tadeusz Bartosik, Zofia Czerwińska, Wiesław Gołas, Grażyna Fryman - Kruk, Jan Nowicki, Bruno O'ya, Mieczysław Voit, Janusz Zakrzeński, Janusz Paluszkiewicz i inni "Zaklęty dwór" skupia jak w soczewce główne cechy powieści romantycznej. Przy jego realizacji Antoni Krauze objawił zręczność w operowaniu efektem sensacji, tajemniczości i romantyczną symboliką wielu obrazów, a zarazem pokazał świetne wyczucie w prowadzeniu scen satyryczno - komicznych"- komplementowała twórcę filmu krytyka. Równocześnie powodzenie serialu skłoniło recenzentów do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, kim był autor"tej powieści z dreszczykiem", według której nakręcono film. Istotnie, Walery Łoziński (1837 - 61) jest dziś pisarzem zapomnianym. Zginął młodo w pojedynku, nie dotarłszy do armii Garibaldiego, do której zamierzał się zaciągnąć (był gorącym patriotą, już w młodości"zarażonym"demokratycznymi ideami epoki - z gimnazjum w Samborze został relegowany za"wrogie nastawienie do rządu" austriackiego). Zdążył napisać pięć powieści, sporo wierszy, utwór sceniczny, dziesiątki artykułów i drobiazgów literackich do wszystkich gazet lwowskich. W powieściach"Szlachcic chodaczkowy","Szaraczek i karmazyn"przeciwstawiał kosmopolityzm i egoizm"karmazynów"szczeremu patriotyzmowi drobnej szlachty. Do jego najdojrzalszych utworów należą"Czarny Matwij"oraz dwie powieści o spiskach galicyjskich przed rokiem 1848 -"Zaklęty dwór"i jego kontynuacja "Dwie noce", gdzie wprowadził postać emisariusza Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, który działa na terenie zaboru austriackiego przed wybuchem Wiosny Ludów. "Zaklęty dwór", jedna z najciekawszych powieści politycznych epoki, jednocześnie jest dowodem na to, jak zręcznie umiał Łoziński budować sensacyjną, awanturniczą intrygę i nastrój niesamowitości i grozy. Trzej główni bohaterowie serialu to tajemniczy maziarz oraz Juliusz Żwirski, spadkobierca znanego z dziwactw starościca Mikołaja, i jego szkolny kolega Damazy Czorgut (obu młodzieńców autor obdarzył pewnymi przymiotami i elementami własnej biografii). Damazy przyjeżdża właśnie do Żwirowa, rodowej siedziby przodków Juliusza. Intryguje go stary, opuszczony dwór starościca Mikołaja strzeżony przez Kostię Bulija, a wśród miejscowej ludności budzący zabobonną trwogę. Miejscowy sędzia opowiada Czorgutowi historię starościca i ujawnia treść jego testamentu. 15:00 MORZE PLASTIKU (OUT OF PLASTIC) Film dokumentalny, 51 min, Hiszpania, 2018 Reżyseria: Line Hadsbjerg Zdjęcia: Pep Bonet, Francisco Mrquez, Manu San Flix Jak plastik szkodzi naszej planecie? Zanieczyszczenie oceanów plastikiem to globalny problem. Dokument pokazuje, jak zanieczyszczenie środowiska wpływa na życie każdego z nas. 16:05 SPOKÓJ Dramat obyczajowy, 82 min, Polska 1976 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Jerzy Stuhr, Danuta Ruksza, Jerzy Trela, Michał Sulkiewicz, Izabela Olszewska, Stanisław Gronkowski, Jerzy Fedorowicz, Jan Adamski, Janusz Sykutera, Marian Cebulski, Elżbiet Karkoszka, Ryszard Dreger i inni "Spokój" czekał na premierę cztery lata. Krzysztof Kieślowski zrealizował go w "gorącym" 1976 roku. Wymowa filmu wzbudziła wówczas niepokój cenzury, która skazała utwór na "odpoczynek" na półce. Gdy nadszedł jeszcze "gorętszy" rok 1980, "Spokój" powrócił do łask. Jego telewizyjna premiera odbyła się 19 września, w niespełna trzy tygodnie po podpisaniu Porozumień Sierpniowych. Krytyka uznała dzieło Kieślowskiego za prekursorskie i wyprzedzające tzw. kino moralnego niepokoju. Film uhonorowano Nagrodą Jury na Festiwalu w Gdańsku w 1981 roku oraz Złotym Ekranem przyznawanym przez pismo "Ekran". Głównym bohaterem "Spokoju" jest Antoni Gralak - robotnik z kryminalną przeszłością, rewelacyjnie grany przez Jerzego Stuhra. Po wyjściu z więzienia Gralak przekonuje się, że nie ma już dlań miejsca w rodzinie. Nie jest też nim zainteresowana dawna narzeczona. Próbując odnaleźć się na nowo w życiu, zatrudnia się na budowie. Nawiązuje też kontakt z dziewczyną, która okazała mu serce, gdy był jeszcze więźniem. Znajomość z nią niebawem przerodzi się w uczucie. Jego ukoronowaniem będzie małżeństwo i dziecko. Wydaje się, że życie Antoniego wreszcie się poukładało i nabrało sensu. "Robotę mam. Spać, jeść. Dobrze mam, co? Teraz popatrz: kobieta, dzieci, własny kąt, obiad zawsze w domu" - zwierza się przyjacielowi. I właśnie wtedy nad jego głową zaczynają gromadzić się czarne chmury. Na budowie nagle ginie cement i cegła. Kierownik, który bynajmniej nie ma w tej sprawie "czystych rąk", zaczyna go podejrzewać. Szykanuje też innych robotników. Wybucha strajk. Koledzy patrzą na Antoniego nieufnie. Przypuszczają, że donosi na nich kierownikowi. 17:55 TAMTE LATA, TAMTE DNI - MARTA LIPIŃSKA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadzący) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem swoje dzieciństwo i wspomina znana i popularna aktorka filmowa i teatralna, Marta Lipińska. Rozmowa toczy się w warszawskim parku Królikarnia, miejscu dziecięcych zabaw małej Marty. 20:00 TEATR TELEWIZJI - CLARISSIMA Teatr, 49 min, Polska, 2019 Autor: Justyna Bargielska Reżyseria: Tomasz Cyz Zdjęcia: Weronika Bilska Muzyka: Robert Schumann, Clara Schumann Wykonawcy: Marek Bracha Aktorzy: Aleksandra Justa Monodram Aleksandry Justy opowiadający o żonie Roberta Schumanna, Clarze, która poświęciła swoją karierę muzyczną dla męża i dzieci. 21:05 LEKKIE OBYCZAJE - PANI HYDE (MADAME HYDE) Czarna komedia, 91 min, Francja/Belgia 2017 Scenariusz i reżyseria: Serge Bozon Aktorzy: Isabelle Huppert, Romain Duris, Jose Garcia Pani Gequil to wrażliwa, zamknięta w sobie nauczycielka fizyki, którą pogardzają zarówno uczniowie, jak i koledzy z pracy. Na próżno próbuje walczyć o akceptację i zrozumienie, którego nie ma dla niej nawet dyrektor szkoły. Pewnej nocy, gdy rozpętuje się burza, dochodzi do zdarzenia, po którym już nic nie będzie takie samo. Rażona piorunem w swojej pracowni nauczycielka traci przytomność, a kiedy się budzi, jest już zupełnie inną osobą. Czuje inaczej, zachowuje się inaczej. Od tej pory władcza i niebezpieczna pani Hyde zaczyna wpływać na życie innych, zmienia również całą szkołę. W podwójnej roli wystąpiła genialna Isabelle Huppert, francuska aktorka nominowana do Oscara za thriller "Elle". 23:40 MŁODA POLSKA - RYKOSZETY Dramat, 28 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jakub Radej Scenariusz: Jakub Radej, Michał Wawrzecki Zdjęcia: Marcin Lesisz Muzyka: Adam Domurat Aktorzy: Linowski Stanisław, Zuzanna Zielińska, Tomasz Schuchardt, Marta Ścisłowicz Polska, 1982. Dwaj bracia - górnicy prezentują dwie postawy wobec komunistycznej opresji. Podczas gdy Janek wybiera aktywne zaangażowanie w demokratycznym podziemiu, Tadek stawia na neutralność. Ich rozbieżne postawy doprowadzają do konfliktu, w którym dokładne wyważenie moralnych racji staje się niemożliwe. (Filmpolski.pl) Film prezentowany na FFP w Gdyni w 2019 roku w konkursie filmów krótkometrażowych. 00:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - KRÓL ŻYCIA Film komediowy, obyczajowy, 92 min, Polska, 2015 Reżyseria: Jerzy Zieliński Scenariusz: Fadi Chakkour Zdjęcia: Jan Holoubek Aktorzy: Robert Więckiewicz, Magdalena Popławska, Bartłomiej Topa, Krzysztof Czeczot, Anna Niedźwiecka, Jan Peszek, Jerzy Trela Opowiedziany z humorem, ale też skłaniający do refleksji film ukazuje życie w wielkim mieście, świat korporacyjnych układów i zależności. Dla korporacji pracuje właśnie główny bohater, czterdziestokilkuletni Edward, który nie lubi swego zajęcia, nie asymiluje się z otaczającym go środowiskiem. Jego głębokie frustracje i niechęć do wszystkiego przekłada się także na relacje rodzinne. Nie potrafi porozumieć się z żoną Normą, która stała się mu obojętna, brakuje mu cierpliwości do dziesięcioletniej córki Frani, nie znajduje czasu dla starzejącego się ojca. Ale pewnego dnia wszystko się zmienia, a to za sprawą wypadku samochodowego. Może to obrażenia głowy powodują, że Edward łagodnieje, staje się innym człowiekiem. Choć nadal żyje w tym samym mieście i w otoczeniu tych samych ludzi, inaczej patrzy na świat, swoją rodzinę, znajomych, sąsiadów. Teraz widzi wszystko w lepszych kolorach, z innej perspektywy, dostrzega nowe wartości, a przy tym odzyskuje radość życia i po prostu czuje się szczęśliwy.