TVP Dokument Wtorek, 17.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. ECHO PODMOKŁEJ PUSZCZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Największa rodzima sowa jest silnie związana ze środowiskiem wodnym. Gdyby na mapę polskich nizin nanieść stanowiska występowania puchacza, pokryłyby się z obszarami bagien i naturalnymi fragmentami dolin rzek. W gniazdach puchacza badacze znajdują wiele piór i innych szczątków ptaków wodnych: mew, kaczek, bekasów. Same gniazda też zwykle bywają ukryte w lasach silnie podmokłych i bagiennych. Wobec niedostępności terenu dla intruzów, w tym ludzi, para wielkich sów ma idealny spokój potrzebny do wychowania potomstwa. Tym bardziej to ważne, że puchacze nieraz gniazdują w wygrzebanym przez siebie zagłębieniu wprost na ziemi. Wtedy idealnym dla nich miejscem jest kępa w bagiennym lesie, dzięki czemu gniazdo jest otoczone wodą, niczym fosą. Taki las jest też świetnym miejscem wypadowym na nadwodne łowiska. Analizując obserwacje łowów puchacza, badając szczątki jego ofiar i wypluwki, czyli niestrawione resztki pokarmu, zauważamy, jak pojedynczy organizm uczestniczy w wymianie materii i energii między wodą a lądem oraz jak krążą w samym środowisku wodnym i jak się ono zmienia. Można to przeanalizować, poznając zmiany w składzie diety puchacza. Tropem puchaczy podąża znakomity badacz sów, dr Romuald Mikusek, który poznawał ich życie zarówno w górach, jak i w podmokłych ostępach nizin. 06:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 47 BUSKO - ZDRÓJ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Busko - Zdrój. Miasto ma ponad 700 - letnią historię, w której kluczową rolę odegrało odkrycie niezwykłych właściwości tutejszych wód. Z ich dobrodziejstwa korzystała nawet królowa Jadwiga, która zażywała leczniczych kąpieli solankowych, przygotowywanych dla niej przez siostry norbertanki. Pierwsi "goście kąpielowi", bo takim mianem określano kiedyś tutejszych kuracjuszy, przyjechali do nowo utworzonego uzdrowiska w Busku - Zdroju w pierwszej połowie XIX wieku. Dziś, po blisko 200 latach w buskich sanatoriach poza kąpielami siarczkowymi korzystać można z szerokiej gamy kuracji i zabiegów. Ale nie same wody lecznicze przyciągają tu kuracjuszy ceniących zdrowie i dobre samopoczucie. Równie ważne są wydarzenia kulturalne i doskonałe warunki do uprawiana sportów. 07:10 KRÓL LASU (THE KING OF THE FOREST / LE ROI DE LA FORET) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Roger Owen, Antony Kettal Film dokumentalny o jeleniach, które są najpotężniejszymi i najbardziej majestatycznymi zwierzętami żyjącymi głęboko w europejskich lasach. Jelenie są popularnymi bohaterami klasycznych bajek dla dzieci, ale mogą być również brutalnymi bestiami, zaangażowanymi w ciągłą walkę o osiągnięcie jednego celu: prawa do posiadania potomka. Ojciec jest najważniejszy. Silny, wspaniały, z koroną na głowie. Jeleń o wznoszących się ku chmurom rogach uznawany był przez Celtów i Słowian za pośrednika między ziemią a niebem, między światem ludzi i królestwem bogów. Rogi są decydujące. Symbolizują pory roku, które każdego roku je zmieniają i wzmacniają ich siłę. Co roku samiec jest obdarzany wspaniałą parą rogów, bez których nic by nie znaczył. Gdy wieniec jest rozłożysty i sięga wysoko - nadchodzi czas intronizacji. Majestatyczne poroże i silny głos oznaczają, że teraz on będzie królem lasu. Jeleń szlachetny żyje w stadach. Ta grupa składa się z młodych samców, co widać po porożach, bo samice ich nie mają. Jeleń szlachetny często jest nazywany królem lasu. Jako władca rządzi poddanymi na swoim terytorium i pobiera lwią część pożywienia. Każda zwycięska walka to ponowna intronizacja. Ten film został nakręcony w jednym z najpiękniejszych lasów Europy. 08:10 KATLA NADCIĄGA: NIEUCHRONNY KATAKLIZM (KATLA IS COMING) Film dokumentalny, 49 min, Islandia, 2019 Reżyseria: Lara Ómarsdóttir Film o jednym z najwspanialszych i najbardziej przerażających wulkanów na ziemi - wulkanie Katla i o tym, co się stanie, gdy ponownie wybuchnie. Naukowcy zgadzają się, że kolejna erupcja może nastąpić bardzo szybko. Wulkan jest jednym z najczęściej wybuchających na Islandii, średnio około dwóch erupcji w każdym stuleciu. Ostatnia erupcja Katli miała miejsce w 1918 roku. Południowe wybrzeże zostało przedłużone o 5 km przez osady powodziowe. Obecna reakcja wulkaniczna należy do najdłuższych ze znanych, ale monitorowanie deformacji gruntu i sejsmiczności nie wykazuje żadnych oznak przebudzenia. Jednak niepokojące są oznaki wysokiej aktywności pod kalderą Katli, jest to znak zbliżającej się erupcji. Powinno to skłonić do szeroko zakrojonego planowania awaryjnego na wysokim szczeblu w całej Europie, ponieważ Katla może być znacznie groźniejsza niż Eyjafjallajökull. Zależnie od ilości wyrzuconego materiału, może to mieć znaczenie i spowodować kilkuletnie zmiany globalnego klimatu. 09:10 NOWE GATUNKI. WYPRAWA STULECIA CZ. 2 (NEW SPECIES. THE EXPEDITION OF THE CENTURY EP. 2 / NOVAS SPECIES) Film dokumentalny, 43 min, Brazylia, 2016 Reżyseria: Mauricio Dias Dokument o nowych gatunkach fauny, które odkryto na terenie Ameryki Południowej. Był to efekt niezwykłej ekspedycji naukowej, która odbyła się w styczniu i lutym 2016 roku. Główną destynacją tej wyprawy były lasy deszczowe Amazonii. Serra da Mocidade National Park to niezwykłe miejsce. Odnaleziono tu około 50 nowych gatunków zwierząt. Po dziesięciu latach przygotowań ornitolog Mrio Cohn - Haft poprowadził grupę ponad 50 naukowców w samo serce Amazonii. Badacze liczą, że w trakcie wyprawy dojdzie do odkrycia w tym regionie największej liczby gatunków w ciągu ostatniej dekady. Podczas pierwszego etapu ekspedycji odkryto wiele nieopisanych dotąd gatunków zwierząt. W poprzednim odcinku u herpetologa Viniego wystąpiły objawy alergii i wysoka gorączka. Rafael zranił się w palec i uszkodził sobie ścięgno. Ekipa ratunkowa musi dotrzeć z nim na oddział chirurgii urazowej w Manaus. Ekipa zabierze ze sobą drogocenny bagaż. Ponad 1500 opisanych gatunków, 90 nowych dla Brazylii i co najmniej 95 prawdopodobnie nowo odkrytych. Ekspedycja do Serra da Mocidade dobiega końca. Naukowcy jeszcze przez wiele lat będą badali zebrane gatunki i publikowali swoje odkrycia. Wyprawa na tak wielką skalę ma nieocenioną wartość dla nauki. Równie wielką jak tajemnice, które wciąż skrywa Serra da Mocidade. 10:10 CUDA PODZIEMNEJ FRANCJI (UNDERGROUND WONDERS OF FRANCE / LES MERVEILLES DE LA FRANCE SOUTERRAINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jean - Christophe Chatton Film dokumentalny opowiadający o tajemnicach, które kryją podziemne jaskinie. Kilka metrów pod ziemią znajduje się inny świat: świat skał wyrzeźbionych przez czas i wodę głębin. Francja jest jednym z wiodących krajów świata w turystyce podziemnej. Kraina, w której urodził się Jules Verne i jego "Podróż do wnętrza Ziemi", posiada setki jaskiń i innych lejów krasowych, wszystkie otwarte dla publiczności. Cuda natury, których sława wykracza daleko poza granice kraju. Ten film, korzystając z nowoczesnych możliwości technicznych, pozwoli udać się w podziemną podróż. Zaczynamy ją w Padirac, w departamencie Lot. Jaskinia Lastournelle rzeczywiście jest blisko. Tu nie ma ekip przewodników, biletomatów, ani imponującego wejścia. Zwiedzimy też miasteczko położone w skałach - Roque Saint - Christophe jest trzecim na świecie największym miastem naskalnym - jaskinię Verna i kilka innych. Większość jaskiń zostanie zamknięta na zimę. W tym roku we Francji 4 miliony ludzi zachwycało się ukrytym pod ziemią pięknem. 11:10 NIKT NIE POMOŻE Reportaż, 14 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Adam Kaczanowski Kobieta ze starszą matką oraz dwójką nastoletnich dzieci od kilku lat mieszka w dwunastometrowym garażu, bez wody i prądu - taka informacja dotarła do łódzkiego oddziału Telewizji Polskiej. Tropem tym ruszył Michał Fajbusiewicz i okazało się, że przyczyną tej sytuacji jest konflikt rodzinny. Małżeństwo, po rozstaniu, nie może porozumieć się w sprawie podziału gospodarstwa rolnego, w którym wspólnie mieszkali. Sprawa trafia do sądu, ale postępowanie ciągnie się latami. Ten spór podzielił nie tylko małżonków, ale całą rodzinę. Kimś, kto liczy na szybkie rozwiązanie tego konfliktu, jest też właścicielka garażu, która zgodziła się przyjąć kobietę, ale nie spodziewała się, że do jej ogródka wprowadzi się więcej osób i że będą tam mieszkać aż tak długo. 11:35 CAŁY GRUZA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Ireneusz Engler Zdjęcia: Robert Jażdżyk, Tomasz Radziemski Wykonawcy: Jerzy Gruza Film dokumentalny przedstawiający sylwetkę i dorobek Jerzego Gruzy - reżysera, scenarzysty, aktora, pisarza, jednego z pionierów telewizji publicznej, ciągle aktywnego zawodowo. Dorobek artystyczny Jerzego Gruzy jest nie do przecenienia, na trwale wpisał się w historię Telewizji Polskiej. Współpracę z telewizją rozpoczął w połowie lat pięćdziesiątych. Stworzył setki programów, seriali, widowisk rozrywkowych, jest realizatorem transmisji sportowych. Bardzo popularne były jego cykle z Bogumiłem Kobielą i Jackiem Fedorowiczem: "Poznajmy się" i "Małżeństwo doskonałe"; reżyserował teatry poniedziałkowe: "Romeo i Julia", "Nie do obrony", "Mieszczanin szlachcicem" (z Bogumiłem Kobielą), "Rewizor" (z Tadeuszem Łomnickim). Od 1984 roku dyrektor Teatru Muzycznego w Gdyni. Reżyserował słynnego "Skrzypka na dachu" granego prawie pięćset razy w tym teatrze, "Jesus Christ Super Star", "Les Miserables", "Człowieka z La Mancy" - pokazywanego z wielkim sukcesem w Meksyku. Jest autorem i reżyserem popularnych seriali ("Wojna domowa", "Czterdziestolatek", "Tygrysy Europy"), a także filmów fabularnych, przede wszystkim komedii ("Dzięcioł", "Motylem jestem") oraz dramatów psychologicznych ("Przeprowadzka" z Wojciechem Pszoniakiem w roli głównej, "Noc poślubna w biały dzień" z wielką dramatyczną rolą Wiesława Gołasa) i filmów dla młodych widzów ("Pierścień i Róża", "Alicja" na podstawie powieści L. Carrolla). Jerzy Gruza jest laureatem takich nagród, jak, m.in.: SuperWiktor' 93 za całokształt twórczości, statuetka Gwiazda Telewizji Polskiej wręczona z okazji 50 - lecia TVP za tworzenie oryginalnych form filmowych, teatralnych i rozrywkowych (2002) oraz Nagroda Specjalna Złote Spinki w 2005. 12:40 ŚWIAT MOICH WUJKÓW Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Paweł Doerffer był synem Karla Julisa, ewangelickiego pastora, który ożenił się z przyjaciółką hrabiostwa Mycielskich - Polką, katoliczką, noszącą nazwisko Szafarska. Ich syn Paweł, całkiem już spolonizowany, w 1886 roku objął administrację dóbr wwielkopolskich Pawłowicach. Syn Stefan, zdobywszy odpowiednie wykształcenie, poszedł w jego ślady i 21 lat później został w Pawłowicach plenipotentem. Administrował dobrami obejmującymi trzy klucze - w Pawłowicach, Łęce Wielkiej i Mchach. Wchodzące w ich skład majątki i folwarki to ponad 10 tysięcy ha gruntów uprawnych, obory, stajnie, gorzelnie, krochmalnie, młyn, tartaki, cegielnie... Stefan Doerffer miał siedmioro dzieci. Wśród nich - syna Stefana, który już jako chłopiec fotografował, a z czasem jego pasją stało się filmowanie. Kupił w Poznaniu amerykańską kamerę Cine Kodak i utrwalał na taśmie sceny z życia rodziny. Kiedy wybuchła wojna, film, kamerę i projektor ukryto w konwi na mleko. W 1946 roku Stefan Doerffer wyjął pamiątki ze skrytki i przechowuje je do dziś. W 1998 roku rodzina zdecydowała, że film można zaprezentować publicznie. Miał się tym kto zająć: pasję Stefana przejawił po latach jego siostrzeniec, Krzysztof Magowski, dziś reżyser filmowy. I oto Magowski, rekomendując i wykorzystując film wujka, wprowadza widza w tamten odległy świat. Pod okiem współczesnej kamery sędziwy dziś Stefan wędruje po dawnych śladach, w czym towarzyszą mu równie wiekowi bracia - Jerzy i Antoni. Starsi panowie wjeżdżają w dzieciństwo i młodość lśniącym studebackerem, jakby wyjętym z sepiowych kadrów kręconych sześćdziesiąt lat temu. Niezbyt pewnie, podpierając się laseczkami, przemierzają wnętrza, wspinają na schody, zatrzymują w alejach, po których biegali jako dzieci, a jako nastolatkowie pędzili z hukiem na swoich ukochanych motocyklach. Przekomarzają się i strofują, szukając w pamięci szczegółów, wspominają dawne zdarzenia i anegdoty z przeszłości, do której powracają z sentymentem i radością, bo - jak mówią - żyli w bardzo udanej i szczęśliwej rodzinie. Ze wzruszeniem i rozbawieniem oglądają razem film Stefana i w dzisiejszym pejzażu Pawłowic, Łęki, Brzostwoni, Żytowiecka i Księża Wielkopolskiego starają się odnaleźć ślady tamtych ujęć, powtórzyć sceny, przywrócić ich atmosferę. Pałac w Pawłowicach szczęśliwie nadal stoi, równie piękny i okazały, służąc dziś Zootechnicznemu Zakładowi Doświadczalnemu. Zachowano też dawne parowe maszyny - takie same jak te, które Stefan uwiecznił na polach ojca. Stoi też pałac w Łęce, gdzie psotni chłopcy uczyli kury latać. Trwa Brzostownia - do której rodzina przeniosła się w 1933 roku, kościół w Żytowiecku, gdzie Doerfferowie chrzcili dzieci. Jest i stacja w Księżu Wielkim, z której Jerzy w sierpniu 1939 roku odjeżdżał, by podjąć studia na Wydziale Okrętowym Uniwersytetu w Glasgow. Jego pies biegł jakiś czas za pociągiem, a potem usiadł na torach - zardzewiałych dziś i zarośniętych trawą, bo nieużywanych od 1996 roku - i żegnał pana wyciem, jakby czując, że już go nigdy nie zobaczy... Jest też komórka w Księżu, w której Niemcy zamknęli ich ojca, by wkrótce potem rozstrzelać - za to, że nie chciał podpisać volkslisty. Choć wszystko to trwa, to jednak tylko materialnie. Nie ma już świata, który Stefan utrwalał na taśmie. Mimo że przecież jakiś ciąg dalszy nastąpił... 13:20 POZNAŃSKIE POWSTANIE 1956 Dokument fabularyzowany, 26 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Zdjęcia: Mirosław Skrzypczak Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Zdzisław Wardejn Inscenizowany dokument, który koncentruje się na okresie walk, do jakich doszło podczas poznańskiego powstania 1956 r. Narratorem jest Zdzisław Wardejn aresztowany i osadzony w obozie filtracyjnym na poznańskim lotnisku Ławica (z nr 532). Autorzy filmu próbują opisać z jednej strony bohaterstwo poznaniaków, z drugiej - udział sowieckich generałów w pacyfikacji miasta. Po wkroczeniu trzech dywizji pancernych Śląskiego i Pomorskiego Okręgu Wojskowego do stolicy Wielkopolski, jeden czołg przypadał na tysiąc mieszkańców. Film prezentowany w Jedynce jest wersją skróconą na potrzeby emisji. W realizacji dokumentu pomogło wojsko, policja i władze miasta. 13:55 OUTBACK. ODLUDNE TERENY AUSTRALII ODC. 2 (OUTBACK) Film dokumentalny, 53 min, Australia, 2016 Reżyseria: Brendan Fletcher Scenariusz: Tosca Looby Podróż po nieznanych cudach natury Australii. W drugiej części poznamy region Kimberley w porze suchej, kiedy trzeba zaganiać bydło. Po pracy najlepsi jeźdźcy z Kimberley ruszają do akcji. W wysychających rzekach niemal zupełnie ustał przepływ. Woda pozostała w ich głębszych fragmentach zapewnia zwierzętom przetrwanie. Pożary stały się realnym zagrożeniem. Zrealizowany w technologii 4K serial odkrywa przed widzami wyjątkowe krajobrazy - od czerwonych pustyni po szmaragdowe zatoki, od bezkresnych przestrzeni po prehistoryczne wąwozy i formacje skalne. Przedstawia również mieszkańców tej krainy - zarówno rdzenne plemiona, jak i białych osadników, a także naukowców badających ten obszar i pasjonatów walczących o ochronę tego wyjątkowego miejsca. Poznajemy łowców krokodyli, którzy pilnują harmonii między tymi groźnymi zwierzętami a lokalnymi rybakami, opiekunów małych, osieroconych kangurów i pływających wśród rekinów poławiaczy pereł. 15:00 ŻUBRY Z PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ (THE BISON OF EUROPE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Antony Kettal, Roger Owen Zdjęcia: Aliaksei Kulak Muzyka: Julien Ozonder Żubry są największymi, najstarszymi i najdzikszymi zwierzętami Europy. Żubry nizinne występują głównie w Polsce, na Białorusi i w Rosji. Zamieszkują resztki lasów porastających niegdyś obszary południowej Skandynawii, Wysp Brytyjskich i niemal całej Europy kontynentalnej, od Półwyspu Iberyjskiego po zachodnią Syberię. Na granicy polsko - białoruskiej rozciąga się Puszcza Białowieska. Dwanaście tysięcy lat temu cofający się lodowiec stworzył odpowiednie warunki dla rozwoju lasu. Przez tysiące lat w tym miejscu rządził nie człowiek, lecz natura. Już od początku XV wieku puszcza była terenem łowieckim książąt litewskich i królów polskich, co pomagało chronić niezwykłe zwierzęta. W czasie pierwszej wojny światowej zginęły tysiące zwierząt i wszystkie żubry. W opustoszałym lesie zapadła głucha cisza, przerywana jedynie szumem wiatru wiejącego wśród drzew. W 1976 roku UNESCO uznało Puszczę Białowieską za Rezerwat Biosfery. Trzy lata później wpisano ją na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości. To pozostałość rozległego obszaru porośniętego niegdyś przez drzewa iglaste i liściaste, który rozciągał się od Bałtyku przez Karpaty po Morze Czarne. Autorzy tego wyjątkowego filmu przez kilka sezonów śledzili stado, którego przywódczyni zmarła, a schedę po niej przejęła młoda samica. Na obszarze Puszczy Białowieskiej występuje około trzech tysięcy gatunków roślin, 200 gatunków ptaków i 62 gatunki ssaków. Niektóre z nich, w tym wilki, reintrodukowała tu strona polska. Ostatni żubr nizinny zginął od kuli kłusownika w 1919 roku. Do reintrodukcji gatunku wykorzystano osobniki żyjące w niewoli. Naukowcy uznają żubry za tzw. gatunek osłonowy: chroniąc je, człowiek chroni cały ekosystem. Bez tego w puszczy nie byłoby też starych drzew butwiejących na ziemi, podtrzymujących istnienie pierwotniaków, grzybów, porostów, roślin, płazów i owadów. Natura na nowo odkrywa własną dynamikę. 16:05 ROZMIAR MA ZNACZENIE - ODC. 2 MAŁE JEST PIĘKNE (SIZE MATTERS 2. SMALL IS BEAUTIFUL / AUF DIE GRÖE KOMMT ES AN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Willem Villjoen Film dokumentalny o wielkości różnych rzeczy, stworzeń i zjawisk. Dlaczego owady są małe, a planety duże? Dlaczego Ziemia nie jest wielkości Jowisza? A ludzie nie są wielkości myszy? A co by się stało, gdybyśmy to wszystko zmienili? Ale rozmiar naprawdę ma znaczenie. Zbadamy fascynującą sieć pojęć naukowych, aby odkryć nie tylko, dlaczego rzeczy są takie, jakie są, ale także dlaczego nigdy nie mogłyby być inne. W odcinku drugim: poprzedni eksperyment, w którym wszystko powiększyliśmy, nie był udany. Teraz zrobimy coś przeciwnego i sprawdzimy, czy małe może być piękne. To Ziemia, jaką znamy. Jej średnica wynosi 12756 kilometrów, a obwód 40000. Na jej okrążenie samolot pasażerski potrzebowałby dwóch dni. Sęk w tym, że zmiana rozmiaru Ziemi pociągnie za sobą również zmianę grawitacji. Na o połowę mniejszej planecie grawitacja jest o połowę słabsza. To by dodało sprężystości waszym krokom. Przy o połowę słabszej grawitacji skacze się wyżej. Rozmiar nie jest jak kolor czy ubranie. Nie może być dowolny. Ma ścisły związek z grawitacją, inteligencją, z ewolucją samego życia. Nasz rozmiar określa, kim jesteśmy. I kim zawsze będziemy. 17:05 FUTUROPOLIS - SINGAPUR - MIASTO PRZYSZŁOŚCI. CZĘŚĆ 1 (FUTUROPOLIS) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hyde Zdjęcia: Simon Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o teraźniejszości i przyszłości Singapuru. Bardziej niż jakiekolwiek miasto jest swoistym laboratorium rozwoju urbanistycznego i najlepszym miejscem, aby dowiedzieć się, jak będzie wyglądać życie w wielkich miastach pod koniec XXI wieku. Dzięki obszernym obrazom generowanym komputerowo [CGI], dokument bada koncepcje, pomysły i innowacje wymagane do stawienia czoła wyzwaniom nadchodzących dziesięcioleci. To ekscytująca eksploracja miasta jutra, która najprawdopodobniej będzie pionowe i pływające, wykorzystujące każdy centymetr i każde źródło energii, aby umożliwić życie mieszkańcom i przeciwstawić się zmianom klimatu. 18:05 LEGENDY EUROPY ODC. 2 PÓŁNOC (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES. NORTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek drugi to wyprawa do krain położonych na północy naszego kontynentu. Wielu żeglarzy widziało, jak ich statki rozrywały się na tych wybrzeżach pokrytych przerażającymi skamieniałymi ławicami, które stwardniały z czasem. Mówi się, że sam gigant Gargantua ukształtował krajobraz. Tak powstał dawno temu ten geologiczny cud. Ogromna różnorodność tego regionu jest źródłem wielu legend, takich jak katedra w Amiens lub ta o poszarpanym drzewie i bajkowych pierścieniach. Na krańcach Francji, tam gdzie burzliwe Morze Północne wreszcie łagodnieje, by przez Cieśninę Kaletańską i La Manche połączyć się z Atlantykiem, spotkanie wyznaczyły sobie ptaki z całej Europy. Choć trwożliwych tutejszy klimat może odstraszyć, one mają tu swój raj. Dzikie zwierzęta mroźnej północy to główni bohaterowie pikardyjskich i flamandzkich legend, które inspirowały malarzy i pisarzy. Wśród nich najjaśniejszym światłem lśni wielki Juliusz Verne. Podróżnik, który zbliżał się do tych brzegów od Wielkiej Brytanii, musiał mieć się na baczności. Piaszczyste wydmy majaczące w oddali uśpiły czujność niejednego żeglarza. Nikt nie spodziewał się pasa ostrych skał, którym Dunkierka zawdzięczała nazwę: Miasto Rozbitków. Tak, Dunkierka to pułapka! 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SANTORINI. U ŹRÓDEŁ MITU (FLAVORS SANTORIN AUX SOURCES DE L’ATLANTIDE) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 ŚWIĘTA WOJNA ROSJAN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow "Rosja jest niezwyciężona i da odpór każdemu wrogowi" - mówią Rosjanie. Słynna monumentalna pieśń "Święta wojna", która zagrzewała żołnierzy Armii Czerwonej do walki z hitlerowcami, dziś znów rozbrzmiewa na Krymie i w Moskwie. I to nie tylko z powodu 70. rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem. Także w kontekście konfliktu na wschodzie Ukrainy. - Jak słyszę pierwsze słowa "Wstawaj kraju ogromny, wstawaj do śmiertelnego boju", to aż chcę chwycić za broń - mówi 50 - letni Wowa, weteran wojny w Afganistanie. Jego koledzy walczą dziś jako ochotnicy w Donbasie. - Bronią naszych przed ukraińskimi faszystami - tłumaczy z przekonaniem. Wytrzymaliśmy w chłodzie i głodzie 2, 5 roku blokady Leningradu, to i sankcje wytrzymamy, podkreśla emerytka z Petersburga. Dla niej, tak jak dla 80% Rosjan, triumf w II wojnie światowej stanowi główny powód do dumy narodowej. W Moskwie i w Petersburgu żadne inne święto nie jest obchodzone tak hucznie i z takim rozmachem jak 9 maja. A wszystko, co rzuca jakikolwiek cień na sukces Armii Czerwonej, odbierane jest jak zamach na świętość. Dlaczego Rosjanie uważają, że wojna jest święta, czy są gotowi bronić własnych interesów bez względu na cenę, jak postrzeganie historii II wojny światowej wpływa na odbiór współczesności, zwłaszcza konfliktu na Ukrainie, i co myślą na temat zaangażowania ich żołnierzy w Donbasie? Odpowiedzi na te pytania autorka szuka w Moskwie, w Petersburgu i na prowincji. Rozmawia m. in. z uczestniczką blokady Leningradu, z żołnierzami, którzy walczyli w Afganistanie i Czeczenii, z członkami chóru Aleksandrowa, który wykonuje monumentalną pieśń "Święta wojna", a także z dziennikarką, która brała udział w tajnych pogrzebach spadochroniarzy poległych na Ukrainie i z krewnymi zabitego w Donbasie rosyjskiego żołnierza ochotnika. 21:20 CZERWONA DUSZA. (THE RED SOUL) Film dokumentalny, 59 min, Niderlandy (Holandia), 2017 Reżyseria: Jessica Gorter Zdjęcia: Sander Nsc Snoep Czy Stalin był wielkim przywódcą, który uczynił z Rosji supermocarstwo, czy raczej bezwzględnym dyktatorem, odpowiedzialnym za śmierć milionów niewinnych ludzi? Dlaczego tak wielu Rosjan broni dziś Stalina, uznając go za wielkiego bohatera? I robi to w kraju, w którym niemal żadna rodzina nie uniknęła głodu, strachu i przemocy spowodowanych stalinowskim terrorem, a nikt nigdy nie został skazany za zbrodnie popełnione w jego reżimie. 50 lat po śmierci Józefa Stalina Rosjanie są nadal głęboko podzieleni w sprawie oceny bolesnej przeszłości. Film prześwietla dzisiejszą rosyjską psychikę i pokazuje świat pełen sprzeczności. W mozaice intymnych portretów zwykli Rosjanie zarówno ci młodzi, jak i starzy otwarcie opowiadają o traumach zakorzenionych w brutalnej historii swego kraju. Ojciec wędruje przez opuszczony las wraz ze swoją nastoletnią córką, szukając masowych grobów rosyjskich więźniów. Dwie siostry, których matka została zabrana do obozu jenieckiego, dzielą się swoimi tragicznymi wspomnieniami. Nadal boją się mówić o wydarzeniach otwarcie, ponieważ postawią swoją ojczyznę w negatywnym świetle, a jest przecież mnóstwo innych Rosjan, którzy woleliby zapomnieć o tym ciemnym rozdziale historii. Ból przeplata się w tych opowieściach z dumą, a nostalgiczne historie o państwie kwitnącym w komunizmie kontrastują z bolesnymi wspomnieniami głodu, przemocy i zdrady. Nierzadko ta sprzeczność dotyczy jednej i tej samej osoby. W całym społeczeństwie rosyjskim rośnie dziś popularność Józefa Stalina i pragnienie poczucia jedności narodowej. Film pokazuje, jak radziecka przeszłość żyje w dzisiejszych pokoleniach ludzi i jak odcisnęła swoje piętno na historii Rosji. 22:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA UCHODŹCY ORMIAŃSKIEGO W EREWANIU Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Tym razem reportaż o codziennym życiu ormiańskich uchodźców, będących ofiarami konfliktów etnicznych. Bohaterem jest 53 - letni Gieorgi, który wraz z żoną i dwoma synami uciekł przed pogromem Ormian w Baku i odtąd mieszka w Armenii. Reportaż pokazuje dramat najnowszej historii Ormian i warunki życia uchodźców na tle innych mieszkańców republiki. 23:05 SŁOWACJA. W POŚCIGU ZA SPRAWIEDLIWOŚCIĄ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Rafał Geremek Film przekrojowy pokazujący problemy państwa słowackiego. Motywem przewodnim jest poczucie niesprawiedliwości u samych Słowaków, którzy uważają, że dziejowo zostali pokrzywdzeni. Poprzez pryzmat krzywd pokazujemy dzisiejsze problemy kraju. W pierwszej części pokazujemy tworzenie się mafijnego państwa za sprawą złych wyborów politycznych Słowaków, którzy uważali, że silni ludzie będą sprawiedliwi i nieskorumpowani. Pokazujemy reformę państwa jaka dokonuje się w czasach prezydentury Zuzanny Caputovej. Spotykamy się z dziennikarzami śledczymi, który zaleźli za skórę władzy i ludziom cienia, a także z ofiarami systemu korupcji jak np. z farmerem, który oparł się gangsterskiemu koncernowi, próbującemu wymusić na nim przejęcie jego ziemi. W drugiej części opowiadamy o niesprawiedliwości jaką jest słaba rozpoznawalność kraju za granicą. O chaotycznych i kreatywnych wysiłkach w celu zdobycia uwagi świata, znajdowanie czegoś co jest jedyne na świecie stało się tradycją w tym małym kraju. W trzeciej części opowiadamy o pomysłach gospodarczych na skok w nowoczesność - m.in. o rozwoju przemysłu samochodowego i tworzeniu unikalnych wynalazków, które mają zwrócić uwagę świata na Słowację. O tym jaka była strategia tego małego kraju wobec unii i szerzej Zachodu udawano kraj - prymusa UE, przyjęto walutę euro i postanowiono na wynalazki, tylko po to, by się wyróżnić. W czwartej części mówimy o drenażu mózgów jaki trapi kraj naszego południowego sąsiada. Aż 14 proc. Słowaków wyjeżdża na studia za granicą i często już nie wraca do kraju. To spuścizna jeszcze po monarchii austro - węgierskiej i Czechosłowacji. Centrala zawsze była poza krajem. 24:00 NAJWIĘCEJ MAM KŁOPOTÓW Reportaż, 19 min, Polska, 1987 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska-Jasak Zdjęcia: Stanisław Ścieszko, Dariusz Gąsowski Tamara marzy o włosach do ziemi, o pracy w sklepie, o domu, w którym każdy z rodziny miałby własne piętro, ale żeby tak było, budynek musiałby mieć ich piętnaście... "Najwięcej mam kłopotów..." Małgorzaty Kałużyńskiej - Jasak to opowieść o życiu codziennym czternaściorga rodzeństwa i ich ojca. Starsze dzieci, po śmierci mamy, musiały przejąć wiele obowiązków domowych i opiekę nad młodszymi. Główną bohaterką reportażu jest Tamara, która choć nie jest najstarszą z córek, bardzo pomaga w domu. Dziewczynka opowiada nam o swoich marzeniach i troskach, a jej wypowiedzi ilustrują sceny z życia rodzinnego. 00:25 NOTACJE - IZABELLA WILCZYŃSKA - SZALAWSKA. STUDIO IWO GALLA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Maria Nockowska Izabella Wilczyńska - Szalawska, urodzona w 1920 r. w Warszawie, aktorka teatralna (debiut 1946 r.), wychowanka Studia Iwo Galla. Na początku swojej kariery i w latach 1966 - 1975 związana z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku, występowała także w teatrach krakowskich oraz w Teatrze Polskim, Ateneum i Powszechnym w Warszawie. 00:40 ANTEK PUKA DO RAJU Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Magowski Scenariusz: Krzysztof Magowski, Leszek Wasiuta Historia porwań polskich samolotów do Berlina w okresie PRL - u. Centralne zachodnioberlińskie lotnisko Tempelhof przez wiele lat było głównym celem dla uprowadzanych polskich statków powietrznych LOT - u. Obecnie lotnisko ma zostać zlikwidowane. Autorzy dokumentu przypominają zdarzenia, do których doszło 13 kwietnia 1982 r. , kiedy to ośmioosobowa grupa porywaczy uprowadziła cywilny samolot antek w czasie lotu krajowego z Wrocławia do Warszawy. W filmie znalazły się relacje porywaczy, szefa patrolu latającego MO, dwóch pilotów i stewardesy. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WIELKIE DNI PUŁTUSKA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Są miejsca, gdzie historia z upodobaniem, epoka po epoce stawia swą ciężką, płonącą stopę. Wyjaśnienie przynosi zwykle rzut oka na mapę. Internet pytany o bitwę pod Pułtuskiem rozwija cały wachlarz chronologiczny, od XIV - wiecznej bitwy rycerstwa mazowieckiego z Litwinami, po rok 1939. Nas opisywane wydarzenia interesują wtedy, gdy wpisują się w czasy, kiedy nad rozdartą przez zaborców Polską rozbłysła gwiazda Napoleona. 02:10 NIE TYLKO GUSTLIK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Tomasz Smolorz, Mieczysław Herba Wykonawcy: Franciszek Pieczka Franciszek Pieczka, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych i teatralnych. Należy do najbardziej lubianych i popularnych aktorów kształtujących trzy pokolenia współczesnych Polaków. Sceniczne emploi, role teatralne i filmowe (od debiutu w 1954r.) oddają niezwykłą skalę jego talentu. Urodził się w 1928 r. w Godowie na ziemi wodzisławskiej, wychował na Śląsku w rodzinie o tradycjach górniczych. Jest jedną z ikon współczesnej kultury śląskiej. Film składa się z sekwencji - rozdziałów: prywatność aktora (dom rodzinny koło Warszawy), młodość - pierwsze aktorskie próby i studia w Akademii Teatralnej w Warszawie, praca w Teatrze Powszechnym w Warszawie od początku istnienia tej sceny, udział w serialu "Ranczo" (rola Stanisława Japycza), praca w Teatrze Polskiego Radia, miejsca rodzinne w Godowie (szkoła, parafia). Portret aktora uzupełniają archiwalia filmowe z zasobów TVP i Filmoteki Narodowej. 03:10 TATA ZZA ŻELAZNEJ KURTYNY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Rzączyński Zdjęcia: Michał Popiel - Machnicki Muzyka: Jem Panufnik, Andrzej Panufnik Wykonawcy: Jeremy Panufnik, Camilla Panufnik, Nigel Osborne, Bernard Jacobson, Beata Bolesławska-Lewandowska, Wojciech Michniewski, Bohdan Pociej, Ewa Panufnik-Dworska, Mateusz Dworski, Humphrey Burton, John O'Kehoe Jem (Jeremy Panufnik) jest twórcą muzyki młodzieżowej i animacji, mieszka w Londynie, gdzie jest znany również jako DJ. Gdy jego ojciec miał tyle lat, co on, czyli około czterdziestki, był już uznanym polskim kompozytorem. Komunistyczne władze wybrały go jako wizytówkę polskiej muzyki za granicą. W 1954 roku Andrzej Panufnik postanowił zerwać związki z reżimem. Wyjechał na Zachód jako kompozytor zza żelaznej kurtyny z postanowieniem, że nigdy do Polski nie wróci. Nie wierzył ani wówczas, ani potem, przez długie lata swojego życia w Anglii, że komunizm zostanie kiedyś obalony i w 1990 roku, na krótko przed śmiercią jeszcze raz stanie na ojczystej ziemi. Dla Jema przeszłość ojca była zawsze owiana tajemnicą. Ojciec nie opowiadał mu o Polsce, nie uczył języka, nie wierzył, żeby kiedykolwiek synowi to było potrzebne. W momencie kręcenia filmu Andrzej kończyłby 94 lata. Do domu pod Londynem, gdzie wciąż mieszka jego żona, Camilla, gdzie ciągle istnieje jego dawna, zakurzona dziś pracownia, przyjeżdżają starzy przyjaciele, tak jak kiedyś, na urodziny. Jem chce porozmawiać z nimi o tym, o czym nie zdążył porozmawiać z ojcem. Jednak perspektywa angielska nie wystarcza. Jem wyjeżdża do Polski, żeby zrozumieć dramatyczną biografię ojca, poznać jego dylematy, motywy ucieczki z kraju. Podróż w czasie śladami ojca jest przede wszystkim refleksją nad samym sobą. Jem, nie mając, w odróżnieniu od swojej siostry, klasycznego wykształcenia muzycznego, czuł się w rodzinie zawsze inny. Ale kiedy wraz z nim podróżujemy śladami Andrzeja Panufnika, mamy wrażenie, że syn jest niezwykle bliski ojcu, zarówno poprzez swoją wrażliwość i szczerość, jak i zaskakujące refleksje. W czasie podróży bohater odkrywa w sobie emocje, które do dziś pozostawały w ukryciu.