TVP Dokument Czwartek, 19.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 49 DOLINKI KRAKOWSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym miejscem, które odwiedzi Tomasz Bednarek, będzie Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie. Kilometry malowniczych tras rowerowych, szlaki turystyczne pośród lasów i białych wapiennych skał oraz liczne drogi wspinaczkowe są rajem dla miłośników spędzania czasu na łonie natury. Najpopularniejszą i najdłuższą jest Dolina Będkowska - jej uroki podziwiać można na rowerze, pieszo lub zdobywając jedną z wielu dróg wspinaczkowych na okolicznych ostańcach. Wśród formacji skalnych wyróżnia się Sokolica - dochodząca do 80 metrów wysokości, najwyższa poza Tatrami skała wspinaczkowa w Polsce. Pasjonatów historii i warownych twierdz zachwyci górujący nad okolicą zamek Tenczyn. Z kolei ci, którzy poszukują wyciszenia, znajdą go na stokach jednej z dolinek Eliaszówki, gdzie wznosi się zabytkowy klasztor karmelitów bosych. W jego barokowym kościele podziwiać można obraz Matki Boskiej Szkaplerznej. Kompleks klasztorny jest otwarty dla wiernych i stanowi jeden z większych ośrodków pielgrzymkowych na terenie Małopolski. 07:05 ŻUBRY Z PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ (THE BISON OF EUROPE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Antony Kettal, Roger Owen Zdjęcia: Aliaksei Kulak Muzyka: Julien Ozonder Żubry są największymi, najstarszymi i najdzikszymi zwierzętami Europy. Żubry nizinne występują głównie w Polsce, na Białorusi i w Rosji. Zamieszkują resztki lasów porastających niegdyś obszary południowej Skandynawii, Wysp Brytyjskich i niemal całej Europy kontynentalnej, od Półwyspu Iberyjskiego po zachodnią Syberię. Na granicy polsko - białoruskiej rozciąga się Puszcza Białowieska. Dwanaście tysięcy lat temu cofający się lodowiec stworzył odpowiednie warunki dla rozwoju lasu. Przez tysiące lat w tym miejscu rządził nie człowiek, lecz natura. Już od początku XV wieku puszcza była terenem łowieckim książąt litewskich i królów polskich, co pomagało chronić niezwykłe zwierzęta. W czasie pierwszej wojny światowej zginęły tysiące zwierząt i wszystkie żubry. W opustoszałym lesie zapadła głucha cisza, przerywana jedynie szumem wiatru wiejącego wśród drzew. W 1976 roku UNESCO uznało Puszczę Białowieską za Rezerwat Biosfery. Trzy lata później wpisano ją na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości. To pozostałość rozległego obszaru porośniętego niegdyś przez drzewa iglaste i liściaste, który rozciągał się od Bałtyku przez Karpaty po Morze Czarne. Autorzy tego wyjątkowego filmu przez kilka sezonów śledzili stado, którego przywódczyni zmarła, a schedę po niej przejęła młoda samica. Na obszarze Puszczy Białowieskiej występuje około trzech tysięcy gatunków roślin, 200 gatunków ptaków i 62 gatunki ssaków. Niektóre z nich, w tym wilki, reintrodukowała tu strona polska. Ostatni żubr nizinny zginął od kuli kłusownika w 1919 roku. Do reintrodukcji gatunku wykorzystano osobniki żyjące w niewoli. Naukowcy uznają żubry za tzw. gatunek osłonowy: chroniąc je, człowiek chroni cały ekosystem. Bez tego w puszczy nie byłoby też starych drzew butwiejących na ziemi, podtrzymujących istnienie pierwotniaków, grzybów, porostów, roślin, płazów i owadów. Natura na nowo odkrywa własną dynamikę. 08:00 ROZMIAR MA ZNACZENIE - ODC. 2 MAŁE JEST PIĘKNE (SIZE MATTERS 2. SMALL IS BEAUTIFUL / AUF DIE GRÖE KOMMT ES AN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Willem Villjoen Film dokumentalny o wielkości różnych rzeczy, stworzeń i zjawisk. Dlaczego owady są małe, a planety duże? Dlaczego Ziemia nie jest wielkości Jowisza? A ludzie nie są wielkości myszy? A co by się stało, gdybyśmy to wszystko zmienili? Ale rozmiar naprawdę ma znaczenie. Zbadamy fascynującą sieć pojęć naukowych, aby odkryć nie tylko, dlaczego rzeczy są takie, jakie są, ale także dlaczego nigdy nie mogłyby być inne. W odcinku drugim: poprzedni eksperyment, w którym wszystko powiększyliśmy, nie był udany. Teraz zrobimy coś przeciwnego i sprawdzimy, czy małe może być piękne. To Ziemia, jaką znamy. Jej średnica wynosi 12756 kilometrów, a obwód 40000. Na jej okrążenie samolot pasażerski potrzebowałby dwóch dni. Sęk w tym, że zmiana rozmiaru Ziemi pociągnie za sobą również zmianę grawitacji. Na o połowę mniejszej planecie grawitacja jest o połowę słabsza. To by dodało sprężystości waszym krokom. Przy o połowę słabszej grawitacji skacze się wyżej. Rozmiar nie jest jak kolor czy ubranie. Nie może być dowolny. Ma ścisły związek z grawitacją, inteligencją, z ewolucją samego życia. Nasz rozmiar określa, kim jesteśmy. I kim zawsze będziemy. 09:05 OUTBACK - OUTBACK. ODLUDNE TERENY AUSTRALII ODC. 2 (OUTBACK) Film dokumentalny, 53 min, Australia, 2016 Reżyseria: Brendan Fletcher Scenariusz: Tosca Looby Podróż po nieznanych cudach natury Australii. W drugiej części poznamy region Kimberley w porze suchej, kiedy trzeba zaganiać bydło. Po pracy najlepsi jeźdźcy z Kimberley ruszają do akcji. W wysychających rzekach niemal zupełnie ustał przepływ. Woda pozostała w ich głębszych fragmentach zapewnia zwierzętom przetrwanie. Pożary stały się realnym zagrożeniem. Zrealizowany w technologii 4K serial odkrywa przed widzami wyjątkowe krajobrazy - od czerwonych pustyni po szmaragdowe zatoki, od bezkresnych przestrzeni po prehistoryczne wąwozy i formacje skalne. Przedstawia również mieszkańców tej krainy - zarówno rdzenne plemiona, jak i białych osadników, a także naukowców badających ten obszar i pasjonatów walczących o ochronę tego wyjątkowego miejsca. Poznajemy łowców krokodyli, którzy pilnują harmonii między tymi groźnymi zwierzętami a lokalnymi rybakami, opiekunów małych, osieroconych kangurów i pływających wśród rekinów poławiaczy pereł. 10:10 FUTUROPOLIS - SINGAPUR - MIASTO PRZYSZŁOŚCI. CZĘŚĆ 1 (FUTUROPOLIS) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hyde Zdjęcia: Simon Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o teraźniejszości i przyszłości Singapuru. Bardziej niż jakiekolwiek miasto jest swoistym laboratorium rozwoju urbanistycznego i najlepszym miejscem, aby dowiedzieć się, jak będzie wyglądać życie w wielkich miastach pod koniec XXI wieku. Dzięki obszernym obrazom generowanym komputerowo [CGI], dokument bada koncepcje, pomysły i innowacje wymagane do stawienia czoła wyzwaniom nadchodzących dziesięcioleci. To ekscytująca eksploracja miasta jutra, która najprawdopodobniej będzie pionowe i pływające, wykorzystujące każdy centymetr i każde źródło energii, aby umożliwić życie mieszkańcom i przeciwstawić się zmianom klimatu. 11:05 KRYPTONIM KOMPOT Reportaż, 15 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Stanisław Ścieszko O 40 - tysięcznym Kutnie, znanym w latach 80. głównie z produkcji leków, staje się głośno w całej Polsce w 1983 roku z powodu kradzieży 2 kg brązowej (zanieczyszczonej) i 20 dag czystej morfiny z Zakładów Farmaceutycznych "Polfa". W sprawę zamieszanych jest trzech pracowników przedsiębiorstwa (dotąd o nieposzlakowanej reputacji), dwóch kutnowskich nałogowych narkomanów i trzech, powracających z pielgrzymki do Częstochowy, z Tczewa. Całej sprawie nadano kryptonim "Kompot", ponieważ swoją przygodę z narkotykami zaczęli od zażywania pozyskiwanej ze słomy makowej "polskiej heroiny", którą potocznie nazywano "kompotem". Wszystkim grozi od 3 do 4 lat więzienia. 11:25 KOBUSZ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Autor: Tadeusz Pikulski Wykonawcy: Robert Górski, Katarzyna Pakosińska Aktorzy: Jan Kobuszewski Aż trudno uwierzyć, ze Jan Kobuszewski, zwany przez niektórych, z racji wzrostu, "Longinusem Polskiej Estrady", przed laty sądził, że nie nadaje się do ról komediowych i występów w kabarecie. Swoją przyszłość wiązał z postaciami czarnych charakterów. Na szczęście, stało się inaczej: bawi nas do dziś. Spotykamy się z nim w sytuacji niecodziennej: w lesie, na Mazurach, gdzie od kilkudziesięciu lat spędza wakacje. Przy grillu opowiada o swojej karierze, przygodach z kabaretami, występach w telewizji. Jego wspomnienia ilustrują liczne materiały archiwalne, pokazujące jak rozśmieszał nas na wiele sposobów. 12:25 JAZDA OBOWIĄZKOWA Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Ewa Kochańska Po zaostrzeniu sytuacji politycznej na Ukrainie Marina (37 l.) i Sergiey Polniuk (39 l.) w dwa tygodnie podejmują decyzję o całkowitej zmianie swojego życia. Wypisują dzieci ze szkoły, pakują rzeczy, nowo wyremontowany dom wystawiają na sprzedaż, wsiadają w samochód i już 15 godzin później rozpoczynają całkiem nowe życie... w Warszawie. Bez pracy, bez znajomości języka, bez bliskich. Walczą z urzędowymi formalnościami, walczą z systemem szkolnym, walczą z nauką języka, walczą o pieniądze. Podejmują ryzyko, bo stawką jest lepsza przyszłość ich dzieci: 13 - letniej Ireny, 10 - letniej Julii i 4 - letniego Zacharego. Marina, niespełniona artystka, zrobi wszystko, żeby jej dzieci miały lepszy los niż ona. Żeby zrobiły karierę i były KIMŚ. Teraz oczy wszystkich w rodzinie skierowane są na Julię. Młodsza córka ma szansę wystartować w Mistrzostwach Polski w Łyżwiarstwie Figurowym. A za tym idzie sukces, splendor, zachwyty. I szansa na obywatelstwo polskie dla całej rodziny... Czy Julia sprosta wyśrubowanym wymaganiom mamy? Czy będzie w stanie unieść ciężar jej oczekiwań? A co jeśli się nie uda? Co dalej z Julią, co z Mariną? I gdzie leży granica między miłością do dziecka a zaspakajaniem własnych, niespełnionych ambicji?... 13:45 SARDYNIA - SANKTUARIUM DZIKICH KONI (HORSES IN THE STORM - SARDINIA'S ROCKY SANCTUARY) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Klaus Feichtenberger, Rolando Menardi Film dokumentalny, w którym przeniesiemy się na śródziemnomorską wyspę Sardynię i na surowy, skalisty płaskowyż Giara. Żyją tu dziko setki koni. Jest to specjalna rasa sprowadzona na wyspę przez osadników z Shardana 4000 lat temu i porzucona. Obserwuje je pasterz Porfirio, potomek pionierów Shardany. W kilka minut od narodzin źrebięta Giary galopują nieustraszenie po usianym skałami terenie. Porfirio obserwuje, jak ich idylliczna wiosna przechodzi w pełnię lata, kiedy jeziora zamieniają się w spieczoną skałę wulkaniczną, a jedzenie i woda znikają. W czasie suszy trwa walka o przetrwanie. Konie rywalizują ze sobą o dominację, terytorium i prawa do godów w tej poetyckiej, poruszającej i pięknie sfotografowanej historii. Sardynia leży bliżej Afryki niż kontynentu europejskiego. Wyspa o surowym krajobrazie to punkt między Alpami - a pustynią Sahara. Otoczona murem skał, wyniesiona wysoko ponad doliny interioru Sardynii i daleko od morza - znajduje się wyspa na wyspie. Wyspa sięgająca nieba. Płaskowyż, osobny świat - ukształtowany przez wiatry o wielu nazwach: mistral, sirocco, tramontana i lewanter. Tu żywioły szaleją. Sardyńska Giara di Gesturi jest jednocześnie wolnością i niewolą dla swoich mieszkańców. Nie ma ucieczki z dzikiego płaskowyżu, wznoszącego się nad polami w dolinach. Niemniej - Giara di Gesturi jest jednym z ostatnich w Europie sanktuariów, gdzie setki koni nadal mogą swobodnie biegać. 14:50 KOSTARYKA. OSTOJA DZIKIEJ PRZYRODY (COSTA RICA NATURE'S ARK / COSTA RICA, UNE ARCHE DE NATURE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Franck Decluzet Zdjęcia: Patricia Brouard Film dokumentalny o Kostaryce, kraju, w którym jak na Arce Noego mieszka kilka procent ginących gatunków flory i fauny. Jest nazywana najpiękniejszą świątynią różnorodności biologicznej na świecie. Szacuje się, że ten mały kraj jest gospodarzem 5 procent wszystkich znanych gatunków. Położona między Ameryką Północną a Południową stanowi naturalny pomost, łączący dwie płyty kontynentalne. Od trzech milionów lat to kraina wędrówek i biologicznej wymiany. Leżący w samym centrum tego regionu kraj charakteryzuje wyjątkowa różnorodność biologiczna. W dziesięć razy mniejszej od Francji Kostaryce można spotkać pięć procent gatunków zwierząt i roślin całego świata. Co dwudziesty znany gatunek występuje w Kostaryce. Ekipa wyrusza z kamerą do Kostaryki, by poznać cztery niezwykłe gatunki dzikich zwierząt, charakterystyczne dla środowisk, w których żyją. Występujące na obszarach od południowego Meksyku po Ekwador zwierzęta te żyją w Kostaryce na wysokości ponad 2 tysięcy m.n.p.m. Na terenie Kostaryki ostatnie dzikie lasy zostały objęte ochroną. Jednocześnie rozpoczęto kampanię na rzecz ponownego zalesiania. Kostaryka to kraj bogatej przyrody. Warto jednak pamiętać, że na całym świecie różnorodność biologiczna zmniejsza się w szybkim tempie. Co roku z powierzchni Ziemi bezpowrotnie znika 26 tysięcy gatunków. Tempo globalnego wymierania jest dziś sto razy szybsze niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich milionów lat. Jedno życie zależy od drugiego. Nasz los jest ściśle związanyz losem dzikich gatunków zwierząt. Zanim dojdzie do nieodwracalnych przeobrażeń, pamiętajmy, że niegdyś cały świat przypominał Kostarykę - niezwykłą ostoję dzikiej przyrody. 15:55 ZAGADKI SEJSMOLOGII (CHASING QUAKES) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: John Capener Film dokumentalny o katastrofach spowodowanych przez trzęsienia ziemi. Jedno z nich miało miejsce niedawno we Włoszech. Jesienią 2016 r. tragedia dotknęła północno - środkowy obszar kraju. Seria czterech trzęsień ziemi w górach zniszczyła historyczne miasto. Zaraz po pierwszym trzęsieniu naukowcy szybko rozpoczęli prace, aby dokonywać pomiarów w czasie rzeczywistym, aby ocenić ten geologiczny dramat. Ten film wykorzystuje trzęsienia ziemi w 2016 roku, aby zbadać, co oznacza badanie trzęsień ziemi w dzisiejszej Europie. Krzyżują się tutaj wyzwanie naukowe i niepokój społeczny. Słyszymy relacje społeczności z pierwszej ręki i spotykamy naukowców próbujących dowiedzieć się jak najwięcej o ostatnich wydarzeniach. Zobaczymy, jak sejsmolodzy wykorzystują najnowocześniejszą technologię satelitarną i sensoryczną. Od archeologii po technologię kosmiczną - każde narzędzie jest potrzebne do gromadzenia danych, które odblokują sekrety naszej niespokojnej planety. 16:55 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 1 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 18:05 LEGENDY EUROPY ODC. 4 ALPY (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 4. THE ALPS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w Alpy. Wiatr, który porwał włosy Królowej Śniegu, oprószył szczyty białymi płatkami. Nieskalana biel francuskich Alp zasłania całą brzydotę świata i brudne uczynki jego mieszkańców. Góry budzą zachwyt i napawają przerażeniem. Mieszkają tu zjawiskowe wróżki i okrutne bestie... Wiatr hula po lodowych połaciach, wzbijając lśniące gwiazdki śniegu. Urocza szarotka zaś zawsze ma dla nas jakąś opowieść. Alpy są wyjątkowe. Stanowią naturalną granicę nie tylko między Europą wschodnią i zachodnią, ale także między północną i południową. My zaś znajdujemy się w ich sercu, w miejscu, gdzie wyznaczyły sobie spotkanie wiatry z czterech krańców świata. To właśnie tworzy fantastyczny krajobraz i bajeczną atmosferę tego miejsca. 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 7. SASZA - KOMPOZYTOR Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 21:00 TYLKO WIATR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zofia Kowalewska 92 - letni Zdzisław i jego 25 - letnia wnuczka wyruszają w liczącą 5000 km podróż do odległej wioski w Kazachstanie. Dla niego jest to powrót do miejsca, gdzie jako nastolatek został zesłany przez Sowietów podczas II wojny światowej. Po 70 latach ponownie wyrusza w podróż do kraju dzieciństwa w poszukiwaniu swojej pierwszej miłości, którą musiał zostawić za sobą. Wnuczka pragnie wesprzeć go w tej trudnej podróży, jednocześnie poznając rzeczywistość kryjącą się za bajkami, które słyszała w dzieciństwie. Jest to ostatnia szansa dla nich, aby się pożegnać. 22:10 KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film dokumentalny o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim, autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. Dokument składa się z trzech warstw: wywiadów nakręconych przez reżysera, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 23:10 MŁODE REKINY - NADZIEJA Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2004 Reżyseria: Lidia Duda Sławek, student akademii muzycznej, ma problemy z uruchomieniem pubu muzycznego. Brakuje mu pieniędzy. Nie ma też wszystkich wymaganych urzędowych zezwoleń. Po interwencji u prezydenta miasta jest pełen nadziei na realizację swoich planów. Otrzymał obietnicę pomocy. Sławek musi jeszcze uporządkować swoje sprawy na uczelni. Studiuje zaocznie i nie zapłacił raty za drugi semestr. Pieniądze za czesne przeznaczył na remont. Nie wiadomo, czy uczelnia przedłuży mu termin wpłaty. Krzysztof po skończeniu technikum górniczego otworzył sklep akwarystyczny. Mimo że spłaca raty, zatrudnia już trzech pracowników. Ostatnio zaczął się zastanawiać nad zainwestowaniem zarobionych pieniędzy. W końcu podjął pewną decyzję. Beata i Dorota, studentki Uniwersytetu Śląskiego, nie dostały zlecenia w Żywcu. Ich agencja artystyczna istnieje już kilka miesięcy, ale dziewczyny nie zarobiły jeszcze ani złotówki. Nie poddają się jednak. Z nadzieją na sukces jadą na kolejne spotkanie. Czy tym razem się powiedzie? W tym odcinku poznamy również nowego bohatera. Andrzej jest studentem historii, od kilku miesięcy prowadzi własną firmą - Śląskie Centrum Utylizacji. Spotkamy go w dniu, kiedy jego zakład odwiedzi gość z Japonii. 23:40 DWIE DECYZJE Reportaż, 18 min, Polska, 1983 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko We Włyniu koło Warty przy dużym wsparciu okolicznych mieszkańców wybudowano szkołę. Minister szkolnictwa Jerzy Kuberski w 1974 roku zmienił przeznaczenie tego budynku. Powstał tam młodzieżowy zakład wychowawczy dla dziewcząt, a uczniowie od czwartej klasy podstawówki zostali przeniesieni do oddalonej o kilka kilometrów Zbiorczej Szkoły Gminnej w Warcie. Ta decyzja spowodowała konflikt między mieszkańcami Włynia a pracownikami i mieszkankami ośrodka. Obie strony sporu przedstawiają swoje racje Michałowi Fajbusiewiczowi, a władze podejmują decyzję o przyszłości tego miejsca. 00:05 NOTACJE - BOGDAN PAPROCKI. TRZY RAZY SERCE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Maria Nockowska Bogdan Paprocki (rocznik 1919), śpiewak operowy (tenor). Zawodową karierę śpiewaczą rozpoczął w Operze Śląskiej w 1946 r. , wykonał partię Alfreda w operze La Traviata Giuseppe Verdiego. Wielokrotnie śpiewał arie w operach Stanisława Moniuszki: Jontka w "Halce" i Stefana w "Strasznym dworze". Należy do najwybitniejszych śpiewaków doby powojennej. 00:20 ZAPOMNIANE POWSTANIE 1918 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Zdjęcia: Mirosław Skrzypczak Scenografia: Grzegorz Szulc Muzyka: Dariusz Żebrowski, Mikołaj Hertel Jest rok 1793, Rzeczpospolita kona pod naporem wrogich potęg. W drugim zaborze uczestniczą Rosja i Prusy. Prusacy wkraczają do najstarszej części Polski. Na 125 lat Wielkopolska dostaje się pod władzę Niemców. Jednocześnie rozpoczyna się walka dwóch żywiołów. Po stronie Niemców stoi siła. Symboliczny jest sposób, w jaki potraktowano zbiory klasztoru w Lubiniu, miejsca, które legenda wiąże z Gallem Anonimem - pierwszym kronikarzem Polski. Część bezcennych dokumentów i manuskryptów została rozproszona, wiele jednak strawiły płomienie. Kolejny cios spadł na Wielkopolan podczas Wiosny Ludów w 1848 roku. Przeprowadzone w Poznaniu egzekucje na sprzeciwiających się niemieckiej władzy powstańcach miały zastraszyć Polaków. Germanizacja Wielkopolski nasiliła się po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku. Zgodnie z polityką walki kulturowej osławionego Kulturkampfu rugowano wszelkie przejawy polskości. Zakazano nauczania języka polskiego w kościołach, szkołach, usuwano go z urzędów, wytaczano procesy za śpiewanie patriotycznych pieśni. Doszło nawet do tego, że w 1908 roku podczas meczu piłki nożnej sędzia wyrzucił zawodnika z boiska za odezwanie się po polsku! Powstała w 1886 roku Komisja Kolonizacyjna rozpoczęła intensywne działania na rzecz zamiany Wielkopolski w największą pruską kolonię, w kolejnych latach dochodziło do wywłaszczania Polaków z ich ziemi. Nawet tak trudne warunki nie złamały ducha polskości. Do historii przeszedł strajk we Wrześni czy też wóz Michała Drzymały. Jednak realna szansa na odwrócenie losów tych polsko - niemieckich zmagań pojawiła się dopiero wraz z zakończeniem pierwszej wojny światowej. W grudniu 1918 roku aliancka komisja wojskowa wraz z Ignacym Paderewskim wyruszyła do odradzającej się Polski. Droga wiodła przez Wielkopolskę i Paderewski obiecał, że zatrzyma się w Poznaniu. 26 grudnia pod goszczącym delegację Hotelem Bazar zebrały się tłumy. Następnego dnia wybuchło powstanie... Film w reżyserii Krzysztofa Magowskiego przybliża losy Powstania Wielkopolskiego jedynego tego rodzaju polskiego zrywu niepodległościowego w XX wieku, który zakończył się powodzeniem a zarazem mało znanego fragmentu polskiej historii. Autorzy obrazu dokonali efektownego połączenia materiałów dokumentalnych, współczesnych rekonstrukcji oraz trójwymiarowych animacji komputerowych. Narratorem w tej podróży jest znany aktor teatralny i telewizyjny Szymon Bobrowski. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POLSKA, MIŁOŚĆ I SZACHY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Polska, miłość i szachy Zdarza się, że koledzy poszukiwacze zapraszają nas na szczególnie intrygujące wyprawy. Tak jest i tym razem. Dziś ruszamy w teren ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. Dolina rzeczna oparta o stary las, mnóstwo zieleni i zabytkowa architektura. To zespół pałacowo - parkowy położony w Wiązownicy - miejscu, w którym zauroczony Polską Rosjanin senator Bazyli Pogodin wybudował w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim z elementami mauretańskimi pałacyk z towarzyszącymi mu budowlami będącymi zapleczem: oficyną, wozownią, lodownią i domem ogrodnika. Na cześć pamięci budowniczego i jego spadkobierców, którzy zrobili wiele dla Polski, miejsce to miało się stać Ośrodkiem Pojednania Polsko - Rosyjskiego. Wracamy Następnie przeniesiemy się na obrzeża Nowej Huty, gdzie przy podejściu do lądowania rozbił się samolot pilotowany przez kapitana Władysława Polesińskiego. Ocalenie załogi miało na tyle cudowne cechy, iż lotnik uznał to za znak z nieba i postanowił odmienić tak swoje życie, jak i życie swoich kolegów w mundurach. Założył katolicką organizację Rycerze Krzyża i Miecza. 01:50 ZDOLNE BESTIE TE KOSSAKI... Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewicz Film opowiada o życiu i twórczości kilku pokoleń rodziny Kossaków: od Juliusza, Wojciecha i Jerzego, słynnych malarzy - batalistów, po kobiety, literatki, znacznie różniące się w swojej twórczości, Marię Pawlikowską - Jasnorzewską, Magdalenę Samozwaniec i Zofię Kossak - Szczucką. Narratorem filmu jest przedstawicielka piątego pokolenia rodziny: Joanna Kossak, malarka, specjalizująca się w portretach koni. 02:50 CIOTECZKA HANIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Szulczyński Film opowiada o Hannie Chrzanowskiej (1902 - 1973), znakomitej pielęgniarce i nauczycielce pielęgniarstwa; pionierce pielęgniarstwa społecznego w Polsce. Ukazuje jej drogę życiową znaczoną cierpieniem, wytężoną pracą, owocującą powołaniem do życia pielęgniarstwa parafialnego, które utworzyła w diecezji krakowskiej przy wydatnej pomocy i wsparciu ks. Karola Wojtyły i proboszcza parafii Mariackiej ks. Ferdynanda Machaya. W filmie opowiemy o jej drodze do świętości, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska rodzinnego, edukacji, kariery zawodowej, wreszcie wdrażania idei pielęgniarstwa społecznego. Szczególną uwagę poświęcimy religijnemu aspektowi działalności Hanny Chrzanowskiej, który decydująco wpływał na jej sposób rozumienia posługi pielęgniarskiej, stosunek do chorych, a szerzej do drugiego człowieka, także do współpracowników, hierarchii kościelnej, kursantów i współpracujących z nią świeckich. Wreszcie na przykładzie Hanny Chrzanowskiej pokażemy życie jej pokolenia, które przeżyło dwie wojny światowe i okres realnego socjalizmu w Polsce, generacji, która tak znacząco zaistniała w naszej historii, tworząc podwaliny polskiej państwowości po okresie zaborów, a następnie przechowując depozyt polskiej inteligencji i kultury w okresie socjalistycznego zniewolenia. Hanna Chrzanowska poprzez swoją działalność, publikacje i osobiste poświęcenie wytworzyła unikalny etos obecności chrześcijanina we współczesnej rzeczywistości i to dodajmy działając w skrajnie niesprzyjających warunkach. Film ma ukazać jej życie jako wzór.