TVP Dokument Niedziela, 22.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PTASI KOCIOŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielki kompleks stawów w okolicach Przemkowa na zachodnich rubieżach Polski to prawdziwe uroczysko. Wokół ciągnęły się jeszcze niedawno radzieckie poligony, dziś to prawdziwe odludzie. Stawy są dzikie, zarastają nadmiarem trzciny. Na otaczających je łąkach żyją rzadkie kuliki wielkie, bekasy, brodźce i czajki. Nie mógł tego nie zauważyć Marek Cieślak, dyrektor Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, z zamiłowania ornitolog. Chcąc uchronić siedliska ptaków poprzez wykaszanie częściowo już zakrzaczonych łąk, a lustra stawów przed nadmierną inwazją trzciny, stał się propagatorem kotłów do spalania biomasy. Taki kocioł ogrzewa już siedzibę parku. Z siana i trzciny robi się tu tzw. balaty, stanowiące opał dla kotłów. Marek Cieślak nie jest zwolennikiem przerabiania trawiastej biomasy na brykiety, bo to energochłonny zabieg, ale jest orędownikiem instalowania kolejnych kotłów. W rozmowach z energetykami wyznaje jednak prostą, godną przyrodnika filozofię: "Jeżeli w pierwszym rzędzie mówią o kotle i energii - to z nimi nie współpracuję, jeżeli najpierw o przyrodzie - to tak!" 06:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 52 SWOŁOWO - EUROPEJSKA WIEŚ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka będzie Swołowo - stolica urokliwej i magicznej "Krainy w Kratę". Nazwa jest związana z występującą tutaj charakterystyczną zabudową szkieletową; domy mają bielone ściany ujęte w ciemną kratownicę drewnianych belek. Swołowo, niewielka miejscowość, położona 14 km na zachód od Słupska, jest najlepiej zachowaną wsią w Polsce z zabudową szkieletową. Do naszych czasów przetrwało ponad 70 historycznych budynków w kratkę. W 2012 roku otwarto tu nowe Muzeum Kultury Ludowej Pomorze, które powstało w odremontowanych XIX - wiecznych budynkach kilku zagród. Przy okazji zwiedzającym udostępniono odratowane obiekty gospodarcze: dom chlebowy z piecem do pieczenia chleba, lodownię oraz kuźnię. Dziś Swołowo rozsławia Pomorze Środkowe w całej Europie. Świetnie zachowany średniowieczny układ zabudowy miejscowości oraz jej niezwykłe walory architektoniczne przesądziły o tym, że miejscowość otrzymała w 2017 roku prestiżowy tytuł Europejskiej Wsi Dziedzictwa Kulturowego. Było to możliwe dzięki muzeum i skansenowi, które pozwalają przenieść się do świata, jakby wprost wyciętego z malarskiego landszaftu! Warto też odwiedzić okolicę. W pobliskim Starkowie koło Ustki działa Muzeum Śledzia, a w Krzemienicy Pasieka "Wędrowna Barć" - tutejsi pszczelarze mają ciekawy pomysł na pozyskiwanie pysznych miodów odmianowych. 06:55 MUSTANG. HIMALAJSKA PODRÓŻ (MUSTANG, THE HORSES KINGDOM. A SPECTACULAR AND ANCESTRAL MIGRATION) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Sophie Dia Pegrum Region Mustang obejmuje około 80 km na północnym wschodzie Nepalu. Każdego roku otoczeni górami mieszkańcy tego królestwa, aby uciec przed zimą, pędzą konie na dalekie południe. Obserwujemy tych ludzi w trakcie tradycyjnej migracji, przekraczających odległe i piękne doliny, odkrywających stare wsie, a nad wszystkim górują majestatyczne szczyty Himalajów. 08:00 MUZEUM NA MIARĘ FARAONÓW (THE RELICTS OF EGYPT: EXPLORING THE LARGEST MUSEUM IN THE WORLD / LE GRAND MUSEE EGYPTIEN: UN CHANTIER PHAFAONIQUE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jeremy Frey Film dokumentalny o powstawaniu największego muzeum na świecie. W Egipcie, tuż obok kultowej Piramidy Cheopsa, będzie można odwiedzić Wielkie Muzeum Egipskie. Konstrukcja tej ultranowoczesnej budowli o niespotykanych dotąd proporcjach będzie niebawem zakończona. Po dwudziestu latach zmagań, przerywanych pułapkami, trudnościami i ślepymi zaułkami, gdzie pracowało 5000 pracowników dziennie, a budżet osiągnął więcej niż 1 miliard dolarów, powstaje największa konstrukcja tego typu. Kilkadziesiąt kilometrów kwadratowych poświęconych stałej kolekcji. To nowe muzeum pomieści 100 000 bezcennych archeologicznych artefaktów, w tym takie, które nigdy nie były pokazywane publicznie. Znana na całym świecie maska pogrzebowa znajdzie zaszczytne miejsce wśród 4500 zabytków ze skarbów Tutenchamona. Przewiduje się, że dziennie muzeum odwiedzi 15 000 miłośników sztuki. Będą podziwiać kolosalny posąg Ramzesa II. W tym filmie zobaczymy, jak powstaje muzeum, w bogato ilustrowanych archiwami i grafikami w 3D sekwencjach poznamy ogrom przedsięwzięcia. Wypowiedzi naukowców i ekspertów wzbogacą naszą wiedzę. Witamy w największym muzeum na świecie! 09:00 MAGIA ALP (MAGIC OF THE MOUNTAINS / VOM ZAUBER DER BERGE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2020 Reżyseria: Gernot Stadler Film dokumentalny o górach w Karyntii, którą dzieli z Tyrolem szczyt Grossglockner, najwyższa góra Austrii (3798 m). Oprócz niej Karyntia ma wiele do zaoferowania: Karawanken, Nockberge czy Dolomity Lienzkie to tylko trzy imponujące łańcuchy górskie, które można odkryć w tym regionie. Mamy tu do dyspozycji około 1900 alpejskich pastwisk, które zapraszają wędrowców i wspinaczy na imponujące wysokości. To kraina kształtowana przez siły natury - poza kontrolą człowieka. Tyrol zrodził się z kolizji kontynentów - kataklizmu, który popchnął i wypiętrzył lądy kiedyś od siebie oddalone. W rezultacie powstał - na stosunkowo niewielkim obszarze - wznoszący się, stromy świat o wielkiej różnorodności. To ląd o trzech wymiarach: głębi dolin, wysokości grani, geograficznej pozycji w centrum lub na krańcach Alp. Jego otwarcie ku słońcu decyduje, czy Tyrol jest surowy, czy łagodny, nagi czy zielony, suchy czy zalany wodą. Od tysiącleci ludzie zamieszkiwali te surowe góry i doliny. Dlaczego tu przybyli, co ich przyciągnęło do magicznych gór i na czym polega ich magia? Film pokazuje najpiękniejsze cuda natury, zwierzęta i rośliny zamieszkujące góry Karyntii, szlaki turystyczne i alpejskie chaty, które ludzie stworzyli, aby udostępnić to wyjątkowe miejsce światu. 10:00 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 2 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 11:10 21 PROMIENI SŁOŃCA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Autor: Łukasz Głowacki Celem reportażu jest pokazanie prawdy o wychowaniu dziecka z zespołem Downa i mobilizacji rodziców do bardzo dużej aktywności na jego rzecz (jedna z rodzin utworzyła katolickie przedszkole i szkołę, która prowadzi edukację włączającą). 21 marca na całym świecie obchodzony jest Światowy Dzień Zespołu Downa. Reportaż przedstawia 3 rodziny wychowujące dziecko z zespołem Downa. Rodzice opowiedzą o swojej wiedzy na temat zespołu Downa sprzed narodzin malucha, o swoich przeżyciach z pierwszych dni jego obecności, odbudowywaniu poczucia własnej wartości i codziennej walce o jak najlepszy rozwój dziecka i myśleniu o przyszłości. Będzie też mowa o tym, jak pojawienie się dziecka z zespołem Downa zmienia sposób patrzenia na świat oraz o deficytach, które stają się atutami. Zapytamy, jaką rolę w życiu odgrywa wspólnota i wiara. W reportażu wykorzystamy także archiwalne nagrania, w których o swoim doświadczeniu spotkania z ludźmi z zespołem Downa mówią znani duchowni. 11:45 CZERWONA DUSZA. (THE RED SOUL) Film dokumentalny, 59 min, Niderlandy (Holandia), 2017 Reżyseria: Jessica Gorter Zdjęcia: Sander Nsc Snoep Czy Stalin był wielkim przywódcą, który uczynił z Rosji supermocarstwo, czy raczej bezwzględnym dyktatorem, odpowiedzialnym za śmierć milionów niewinnych ludzi? Dlaczego tak wielu Rosjan broni dziś Stalina, uznając go za wielkiego bohatera? I robi to w kraju, w którym niemal żadna rodzina nie uniknęła głodu, strachu i przemocy spowodowanych stalinowskim terrorem, a nikt nigdy nie został skazany za zbrodnie popełnione w jego reżimie. 50 lat po śmierci Józefa Stalina Rosjanie są nadal głęboko podzieleni w sprawie oceny bolesnej przeszłości. Film prześwietla dzisiejszą rosyjską psychikę i pokazuje świat pełen sprzeczności. W mozaice intymnych portretów zwykli Rosjanie zarówno ci młodzi, jak i starzy otwarcie opowiadają o traumach zakorzenionych w brutalnej historii swego kraju. Ojciec wędruje przez opuszczony las wraz ze swoją nastoletnią córką, szukając masowych grobów rosyjskich więźniów. Dwie siostry, których matka została zabrana do obozu jenieckiego, dzielą się swoimi tragicznymi wspomnieniami. Nadal boją się mówić o wydarzeniach otwarcie, ponieważ postawią swoją ojczyznę w negatywnym świetle, a jest przecież mnóstwo innych Rosjan, którzy woleliby zapomnieć o tym ciemnym rozdziale historii. Ból przeplata się w tych opowieściach z dumą, a nostalgiczne historie o państwie kwitnącym w komunizmie kontrastują z bolesnymi wspomnieniami głodu, przemocy i zdrady. Nierzadko ta sprzeczność dotyczy jednej i tej samej osoby. W całym społeczeństwie rosyjskim rośnie dziś popularność Józefa Stalina i pragnienie poczucia jedności narodowej. Film pokazuje, jak radziecka przeszłość żyje w dzisiejszych pokoleniach ludzi i jak odcisnęła swoje piętno na historii Rosji. 12:55 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 10 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Paweł Bełous na Wileńszczyźnie znany głównie jako Didżej Pablo. Jedyny na Litwie wodzirej, który potrafi poprowadzić wesele w pięciu językach. Równocześnie. Poza tym komponuje, prowadzi program muzyczny w telewizji, gra. Mówi, że na parkiet wyciągnie każdego: zakompleksionego menedżera, sfrustrowaną nastolatkę czy seniora, który nie tańczył od lat. 13:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC. 7. NAJWIĘKSZY ODPUST ŚWIATA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2007 12 grudnia w Guadalupe w Meksyku odbywa się największy odpust świata - uroczystość Matki Boskiej z Guadalupe - patronki Meksyku i całej Ameryki Łacińskiej. Wśród pielgrzymów przybyłych do miasta Wojciech Cejrowski omawia fenomen tego kultu, opowiada legendę o objawieniu się Maryi indiańskiemu chłopu, mówi o miłości Meksykanów do Jana Pawła II, który pierwszą swą podróż odbył właśnie do tego kraju. Wśród ekstatycznie roztańczonych Indian omawia cud Guadalupe i nieziemskie pochodzenie wizerunku Najświętszej Marii Panny. 13:50 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 3 KROK W DOROSŁOŚĆ (ANIMAL MUMS. GROWING UP) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki to najbardziej niezwykłe istoty na ziemi, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. W poprzednich filmach obserwowaliśmy, jak matki radzą sobie z przyjściem dziecka na świat, a potem z jego wczesnym okresem dorastania. Tym razem zobaczymy, jak uczą młode na własnym przykładzie, jak przekazują swoją wiedzę i jakie wyznaczają standardy zachowań. Poznamy ich sekrety zdobywania pożywienia nad i pod ziemią. Zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do opuszczenia rodzinnego gniazda bądź podążania ze stadem. Przyjrzeliśmy się najbardziej niezwykłej więzi w świecie przyrody. Matki karmią, chronią i uczą swoje potomstwo. Kiedy samodzielne już młode ruszają w świat nad i pod ziemią, w oceanach i na niebie, one są dumne z efektu swojej pracy. 14:50 NAUKA NA USŁUGACH WOJNY (SECRET SCIENCE: CHEMICAL AND BIOLOGICAL WEAPONS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Michael Mosley Film dokumentalny o Porton Down - wiodącej na świecie bazie wojskowej i naukowej, która specjalizuje się w wojnie chemicznej i biologicznej oraz walce z globalnym terroryzmem. Ta ściśle tajna brytyjska jednostka wojskowa została utworzona po raz pierwszy podczas I wojny światowej w odpowiedzi na przerażający postęp wojny chemicznej. Teraz pomaga w walce z bronią biologiczną, bombą Ebola i globalnym terroryzmem - i właśnie tutaj naukowcy udowodnili prezydentowi, że w Syrii używano sarinu. Po raz pierwszy Porton Down otwiera swoje podwoje dla publiczności. Poznamy również kontrowersje, które ogarnęły Porton Down. Jak daleko powinna zajść jednostka w walce z bronią chemiczną i biologiczną - i co się stanie, gdy wróg odmówi przestrzegania zasad Konwencji Genewskiej? 15:50 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 3 (MEET THE HUMANS EP. PULLING TOGETHER) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W trzeciej części tematem będzie możliwość naszej współpracy. Nasz gatunek osiągnął olbrzymi, ewolucyjny sukces. Częściowo dlatego, że jako jedyne zwierzę umiemy współpracować również poza wąską grupą rodzinną. Ale grupy mają też swoje wady, sprzyjają konfliktom osobowościowym i walce o władzę. Kto skończy na szczycie? I czy w obliczu tragedii będziemy trzymać się razem, czy każdy zadba tylko o siebie? Przeprowadzimy eksperyment pod przykrywką wyjazdu integracyjnego. Nasze "króliki doświadczalne" pracują w małej firmie, sprzedającej produkty higieniczne. 16:55 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM - ODC. 2 MEKSYK (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. Odcinek drugi opowiada o stolicy Meksyku. Miasto Meksyk. Dom dla niemal 22 milionów ludzi. Uliczne jedzenie to niemal religia. Transkulturowa mieszanina. Kiedy w XVI wieku przybyli tu Hiszpanie, nazwali to antojitos, czyli przekąski - w Meksyku po prostu jada się nieformalnie. Mieszka tu jedna piąta populacji kraju. Miasto jest jednym z największych, urbanistycznych wyzwań i wciąż walczy o przetrwanie. Zakorkowane ulice, trzęsienia ziemi i problemy ekologiczne. Położone na wysokości 2240 metrów nad poziomem morza. Założone nad jeziorem osuszonym przez hiszpańskich konkwistadorów, w XX wieku miasto dosłownie eksplodowało, znacznie wykraczając poza swój historyczny rdzeń. Obecnie jest metropolią rozciągającą się na przestrzeni ponad dwóch i pół tysiąca kilometrów kwadratowych. Największą na całej zachodniej półkuli. Jeśli chcesz zamieszkać w Meksyku, sam musisz zbudować sobie dom. Niesamowite, że ponad połowa tutejszej architektury powstała bez oglądania się na podstawowe zasady sztuki budowlanej. Przeciętny mieszkaniec Meksyku na dojazd do pracy poświęca średnio dwie i pół godzinny dziennie. Meksyk jest pełen niespodzianek. W tym mieście samochody ustępują miejsca rowerom, nad samodzielnie stawianymi domami z gracją suną wagoniki kolejki linowej, a przedmieścia przyjaźnią się z drapaczami chmur. Może i trwa tu codzienna walka z naturą, ale odporni, przedsiębiorczy i pełni optymizmu mieszkańcy z determinacją zmierzają ku zwycięstwu. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 10. KUSTURICA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Trochę lewak, trochę nacjonalista i ksenofob. Pół Bałkanów go uwielbia, druga połowa ma o nim znacznie mniej pochlebne zdanie. No i kręci świetne filmy. W tym odcinku wybierzemy się śladami filmowymi po bajecznym świecie znanego reżysera. Kustendorf to drewniane miasteczko wybudowane na potrzeby scenograficzne, aktualnie stało się kulturalnym centrum Serbii. Belgrad w świecie Kusturicy to mieszanka kultur, sprawdzimy, czy tak jest naprawdę. Ostatnim punktem będzie miasteczko Andrićgrad z Mostu na Drinie. W 1992 roku działy się tu dantejskie sceny, paramilitarne oddziały bośniackich Serbów dokonywały egzekucji na lokalnej społeczności. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 10 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku Stefan Tompson zabierze nas do jednego z najstarszych grodów Litwy, malowniczej miejscowości Troki. Miasto to było stolicą Litwy do czasu, gdy Wielki Książę Giedymin przeniósł stolicę do leżącego nieopodal Wilna. Odległość, jaka dzieli te dwa miasta, to niespełna 30 kilometrów. W XIV w. został wzniesiony imponujący zamek na środku jeziora Galve. Historia tej twierdzy skrywa wiele tajemnic. Kto i dlaczego zamordował Zygmunta I Kiejstutowicza? Kim są tajemniczy Karaimowie? Jaki związek z tym miejscem miała Rzeczpospolita? Na najbardziej nurtujące pytania odpowie Stefan Tompson w swojej podróży śladami polskiej historii w Trokach. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 131 ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Katarzyna Kamińska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ząbkowice Śląskie to miasteczko, które skrywa w sobie zaskakująco wiele zabytków i ciekawych historii. Znajdziemy tu tajemnicze ruiny nigdy niedokończonego zamku, a kilkaset metrów dalej Krzywą Wieżę - równie ciekawą co ta w słynnej włoskiej Pizie. Miasto wybudowano w miejscu, gdzie krzyżowały się ważne drogi handlowe: trakt z Wrocławia do Pragi oraz droga z biskupiej Nysy do Świdnicy. Malowniczym miejscem jest Rynek, gdzie znajdziemy odnowione, kolorowe kamienice i zabytkowy ratusz. W swoim współczesnym kształcie, ratusz to neogotycka, trzykondygnacyjna budowla, postawiona na planie kwadratu i zwieńczona wieżą o wysokości 72 metrów. Najpopularniejszą budowlą i symbolem Ząbkowic Śląskich jest Krzywa Wieża wysoka na 34 metry. Wiadomo, że od XV wieku aż do II wojny światowej, pełniła funkcję dzwonnicy. Jej pochylenie po raz pierwszy zaobserwowano w 1590 roku. Z Krzywej Wieży rozciąga się piękna panorama Sudetów, a nieco bliżej widać ruiny ząbkowickiego zamku książęcego, którego początki sięgają czasów Bolka I Świdnickiego. Dziś w jego ruinach widać pozostałości zarówno gotyckiego, jak i renesansowego stylu. Ząbkowice to również miasto związane z doktorem Franeksteinem. Podobno mroczne wydarzenia, które rozegrały się tutaj, zainspirowały Mary Shelley do wykreowania postaci osławionego doktora. A konkretnie XVII - wieczny proces sądowy grabarzy ząbkowickich, którzy zostali oskarżeni o przeprowadzanie makabrycznych eksperymentów. 19:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. - KRZYSZTOF MAGOWSKI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Krzysztof Magowski. 20:10 SEN O WARSZAWIE Film dokumentalny, 106 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Zdjęcia: Maciej Magowski Biograficzny film o Czesławie Niemenie, ikonie polskiej muzyki rozrywkowej, powstał w 10. rocznicę śmierci artysty. Opowiadają o nim przyjaciele, członkowie rodziny, krytycy, dziennikarze muzyczni, autorzy biografii (Roman Radoszewski, Marek Gaszyński i Dariusz Michalski). Wyłania się sylwetka utalentowanego muzyka, który nie wahał się - w imię swoich ideałów - zrezygnować w różnych momentach życia z odcinania kuponów od własnej popularności. Był uwielbiany przez swoją publiczność i raczej odrzucany przez ówczesne władze komunistyczne. Nagrywał nie tylko w Polsce, ale również w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji, USA, we Włoszech i ZSRR. Twórcy filmu śledzą losy Czesława Niemena od jego miejsca urodzenia, w 1939 r. w Starych Wasiliszkach, gdzie spędził dzieciństwo i młodość i gdzie stawiał swoje pierwsze muzyczne kroki w przykościelnym chórze. W ramach wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich, w 1958 r. jako repatriant trafił do Polski. Film pokazuje także cenę, jaką Czesław Niemen musiał zapłacić za swoją karierę i niepoddawanie się określonym rygorom. 22:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - EWA WIŚNIEWSKA Magazyn, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć-Burzyńska Tym razem lata dzieciństwa oraz początki drogi zawodowej wspomina popularna aktorka, Ewa Wiśniewska, 22:40 WIĘZI Film dokumentalny, 18 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Zofia Kowalewska Zdjęcia: Weronika Bilska Muzyka: Krzysztof Ridan, Julia Goreczky - Torhan Barbara i Zdzisław są małżeństwem z 45 - letnim stażem. Osiem lat temu Zdzisław zostawił Barbarę i zamieszkał z kochanką. Niedawno zdecydował się wrócić do żony. Barbara przyjęła go z powrotem. Powrót do wspólnego życia w jednym mieszkaniu okazuje się jednak dla małżeństwa trudny. Zdzisław proponuje zorganizowanie jubileuszu ich związku. (filmpolski.pl) 23:15 BIAŁORUŚ - OSTATNI ZAŚCIANEK Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Sentymentalna podróż do kraju pradziadów, zesłanych na Sybir za Powstanie Styczniowe, skończy się udziałem w antyrządowych zamieszkach przeciw dzisiejszemu dyktatowi w Mińsku. 00:15 ŚWIAT MOICH WUJKÓW Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Paweł Doerffer był synem Karla Julisa, ewangelickiego pastora, który ożenił się z przyjaciółką hrabiostwa Mycielskich - Polką, katoliczką, noszącą nazwisko Szafarska. Ich syn Paweł, całkiem już spolonizowany, w 1886 roku objął administrację dóbr wwielkopolskich Pawłowicach. Syn Stefan, zdobywszy odpowiednie wykształcenie, poszedł w jego ślady i 21 lat później został w Pawłowicach plenipotentem. Administrował dobrami obejmującymi trzy klucze - w Pawłowicach, Łęce Wielkiej i Mchach. Wchodzące w ich skład majątki i folwarki to ponad 10 tysięcy ha gruntów uprawnych, obory, stajnie, gorzelnie, krochmalnie, młyn, tartaki, cegielnie... Stefan Doerffer miał siedmioro dzieci. Wśród nich - syna Stefana, który już jako chłopiec fotografował, a z czasem jego pasją stało się filmowanie. Kupił w Poznaniu amerykańską kamerę Cine Kodak i utrwalał na taśmie sceny z życia rodziny. Kiedy wybuchła wojna, film, kamerę i projektor ukryto w konwi na mleko. W 1946 roku Stefan Doerffer wyjął pamiątki ze skrytki i przechowuje je do dziś. W 1998 roku rodzina zdecydowała, że film można zaprezentować publicznie. Miał się tym kto zająć: pasję Stefana przejawił po latach jego siostrzeniec, Krzysztof Magowski, dziś reżyser filmowy. I oto Magowski, rekomendując i wykorzystując film wujka, wprowadza widza w tamten odległy świat. Pod okiem współczesnej kamery sędziwy dziś Stefan wędruje po dawnych śladach, w czym towarzyszą mu równie wiekowi bracia - Jerzy i Antoni. Starsi panowie wjeżdżają w dzieciństwo i młodość lśniącym studebackerem, jakby wyjętym z sepiowych kadrów kręconych sześćdziesiąt lat temu. Niezbyt pewnie, podpierając się laseczkami, przemierzają wnętrza, wspinają na schody, zatrzymują w alejach, po których biegali jako dzieci, a jako nastolatkowie pędzili z hukiem na swoich ukochanych motocyklach. Przekomarzają się i strofują, szukając w pamięci szczegółów, wspominają dawne zdarzenia i anegdoty z przeszłości, do której powracają z sentymentem i radością, bo - jak mówią - żyli w bardzo udanej i szczęśliwej rodzinie. Ze wzruszeniem i rozbawieniem oglądają razem film Stefana i w dzisiejszym pejzażu Pawłowic, Łęki, Brzostwoni, Żytowiecka i Księża Wielkopolskiego starają się odnaleźć ślady tamtych ujęć, powtórzyć sceny, przywrócić ich atmosferę. Pałac w Pawłowicach szczęśliwie nadal stoi, równie piękny i okazały, służąc dziś Zootechnicznemu Zakładowi Doświadczalnemu. Zachowano też dawne parowe maszyny - takie same jak te, które Stefan uwiecznił na polach ojca. Stoi też pałac w Łęce, gdzie psotni chłopcy uczyli kury latać. Trwa Brzostownia - do której rodzina przeniosła się w 1933 roku, kościół w Żytowiecku, gdzie Doerfferowie chrzcili dzieci. Jest i stacja w Księżu Wielkim, z której Jerzy w sierpniu 1939 roku odjeżdżał, by podjąć studia na Wydziale Okrętowym Uniwersytetu w Glasgow. Jego pies biegł jakiś czas za pociągiem, a potem usiadł na torach - zardzewiałych dziś i zarośniętych trawą, bo nieużywanych od 1996 roku - i żegnał pana wyciem, jakby czując, że już go nigdy nie zobaczy... Jest też komórka w Księżu, w której Niemcy zamknęli ich ojca, by wkrótce potem rozstrzelać - za to, że nie chciał podpisać volkslisty. Choć wszystko to trwa, to jednak tylko materialnie. Nie ma już świata, który Stefan utrwalał na taśmie. Mimo że przecież jakiś ciąg dalszy nastąpił... 00:55 POZNAŃSKIE POWSTANIE 1956 Dokument fabularyzowany, 26 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Zdjęcia: Mirosław Skrzypczak Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Zdzisław Wardejn Inscenizowany dokument, który koncentruje się na okresie walk, do jakich doszło podczas poznańskiego powstania 1956 r. Narratorem jest Zdzisław Wardejn aresztowany i osadzony w obozie filtracyjnym na poznańskim lotnisku Ławica (z nr 532). Autorzy filmu próbują opisać z jednej strony bohaterstwo poznaniaków, z drugiej - udział sowieckich generałów w pacyfikacji miasta. Po wkroczeniu trzech dywizji pancernych Śląskiego i Pomorskiego Okręgu Wojskowego do stolicy Wielkopolski, jeden czołg przypadał na tysiąc mieszkańców. Film prezentowany w Jedynce jest wersją skróconą na potrzeby emisji. W realizacji dokumentu pomogło wojsko, policja i władze miasta. 01:25 ŻOŁNIERZE GENERAŁA MACZKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Rafał Geremek Film dokumentalny przybliżający prawdziwe historie żołnierzy podległych generałowi Stanisławowi Maczkowi w czasach drugiej wojny światowej. 02:30 ŚLADAMI POTOPU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2006 Reżyseria: Beata Hyży-Czołpińska Rok 2006 był Rokiem Sienkiewiczowskim i to, można powiedzieć, Rokiem podwójnie Sienkiewiczowskim. Pisarz urodził się bowiem w 1846 roku, a zmarł w roku 1916. Napisano już tomy rozpraw naukowych o osobie pisarza stworzonych przez niego dziełach, ale ciągle niepokoi on profesorów i historyków literatury, którzy chcieliby zdefiniować źródła fascynacji nim milionów czytelników, i to nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Skąd to niezwykłe powodzenie, stała obecność na rynku? Co prawda, pokolenie współczesne zna "Trylogię" bardziej z ekranizacji, niż z kart powieści, ale przecież Sienkiewicza się zna, cytuje się jego powiedzenia. Jest to lektura, która godzi ludzi z różnych światów, profesorów, i bezrobotnych. Bo Sienkiewicz jest symbolem tego wszystkiego, co polskie, co dawne i do czego tęsknimy. Rok 2006 był najlepszym czasem, by wrócić do Sienkiewicza. Bo jest on nie tylko głosem z przeszłości, ale i głosem przyszłości. Zadaje bowiem nieustannie pytanie: kim my właściwie jesteśmy i jacy jesteśmy? To są najważniejsze pytania zadawane dzisiaj nam, Polakom. Może właśnie teraz, bardziej nawet niż kiedyś, powinniśmy przypomnieć sobie system norm i wartości, które kierowały postępowaniem, uczuciami i myślami Sienkiewiczowskich bohaterów? Może pochwała męstwa, dochowanie wierności i miłość ojczyzny ciągle są nam potrzebne jako wzorce? Film złożony jest z kilku warstw merytorycznych i artystycznych. Najważniejszą z nich, i do tej pory nieznaną, jest dotarcie do ludzi mieszkających na Laudzie (miejscu akcji powieści Henryka Sienkiewicza w XVII wieku), którzy uważają się za potomków bohaterów Sienkiewiczowskiej powieści. Kolejne elementy konstrukcji filmu to fragmenty filmu Jerzego Hoffmana pt. "Potop", urywki powieści Henryka Sienkiewicza i pokazanie widzom miejsc, w których rozgrywa się jej akcja oraz wypowiedzi najwybitniejszych polskich i litewskich znawców literatury, historii i wojskowości.