TVP Historia Czwartek, 19.05.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 MAJA. ODC. 567 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1674 - Jan Sobieski królem polskim; 1965 - zmarła pisarka Maria Dąbrowska; 1979 - pierwszy raport Konwersatorium "Doświadczenie i Przyszłość" inspirowany przez Stefana Bratkowskiego; 1983 - wyrok w sprawie Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu "Solidarności"; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 4/24 Serial historyczno-sensacyjny, 51 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Cezary Pazura, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Jacek Kałucki, Andrzej Herder, Witold Skaruch, Barbara Sołtysik, Piotr Siejka, Edward Warzecha, Miłogost Reczek, Maciej Kozłowski W Poznaniu Franek jako korespondent wojenny zdobywa informacje o polskich liniach umocnień. Stara się też dowiedzieć od chłopców i Doroty o miejscu pobytu Czarka. Tymczasem w Podgajach Czarkowi udaje się zdobyć plan koncentracji oddziałów nieprzyjaciela pod Lesznem, a także ich dokładny stan osobowy oraz wykaz jednostek. Przypadkiem z wypowiedzi Raffela dowiaduje się, że koncentracja sił wroga nastąpi 24 maja o świcie. W stolicy Wielkopolski wrze. Trwają przygotowania do walki zbrojnej. Voraczek spotyka się z Frankiem. Informuje Felkego, że Krauze został złapany z jego meldunkiem i Kaleta zaczyna coś podejrzewać. Czarek natomiast ma już pewność: Franek jest niemieckim szpiegiem. Niestety, nie udaje się go schwytać. Na domiar złego w strzelaninie ginie Dorota - dziewczyna, o której względy Czarek z Frankiem długo rywalizowali. 08:35 HISTORIA POLSKI - TAŚMY CHROMIŃSKIEGO Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Reżyseria: Jerzy Lubach Scenariusz: Andrzej Ślązak, Jerzy Lubach Zdjęcia: Andrzej Ślązak, Mateusz Skalski Muzyka: Tomasz Bajerski Film powstał wokół odkrytych przez reżysera materiałów archiwalnych z okresu tworzenia się Brygady Karpackiej w czasie II wojny światowej. Materiał został nakręcony przez Tadeusza Chromińskiego, amatora filmowca, który dokumentował zarówno ważne wydarzenia z historii Brygady, jak również okruchy życia żołnierzy w czasie wolnym i na służbie. Na ekranie zobaczyć można miedzy innymi generała Władysława Sikorskiego, pułkownika Stanisława Kopańskiego i generała władysława Andersa. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 10:35 KAZIMIERZ GÓRSKI. PODRÓŻ SENTYMENTALNA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Anna Popek Wykonawcy: Anna Popek (prowadząca) Legendarny trener, który przyczynił się do sukcesów polskiej reprezentacji w piłce nożnej w latach 70. Prywatnie był skromnym i pogodnym człowiekiem. Z okazji setnej rocznicy urodzin legendy polskiej piłki, Telewizja Polska wraz z przedstawicielami trzech pokoleń rodziny Górskich, wybrała się w podróż pociągiem. Kazimierz Górski relacji Rzeszów - Szczecin, przebywając drogę, którą nasz mistrz pokonał z rodziną zaraz po wojnie. Odwiedziliśmy również warszawskie mieszkanie, w którym mieszkał z żoną i dziećmi. Syn oraz wnuczka przy herbacie opowiedzą nam o tym, jak żyło się z ojcem i dziadkiem. A opowieści przysłuchiwać się będzie najmłodszy z członków rodziny, czyli Kazimierz Górski, imiennik "pana Kazia". Reportaż o Kazimierzu Górskim - trenerze wszech czasów - przygotowany w 15. rocznicę jego śmierci. 11:00 TRYKOT Z ORŁEM Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński, Marek Szczepanek Film dokumentalny opowiada o kulisach pierwszego oficjalnego meczu polskiej reprezentacji w piłce nożnej, który został rozegrany z Węgrami w Budapeszcie, w grudniu 1921 r. Występują w nim polscy i węgierscy dziennikarze oraz historycy futbolu. W filmie można zobaczyć miejsca w Budapeszcie związane z pobytem polskich piłkarzy i działaczy ponad 100 lat temu. W 1921 r. odbyły się również pierwsze oficjalne rozgrywki ligowe w Polsce, a mistrzem została Cracovia. Uczestnicy filmu przybliżają specyfikę ówczesnych meczów piłkarskich, prezentujemy także unikalne fotografie z tamtego okresu oraz sprzęt piłkarski. 11:25 HISTORIA MEDIÓW - MEDIA STORY - POKAŻ WIADOMOŚĆ! Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Skwirtniańska, Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski, Wiktor Szymborski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący rozmawiają o tym, jaką rolę w przekazywaniu wiadomości pełniły średniowieczne herby i pieczęcie. 11:50 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 12 PAŃSTWO W PAŃSTWIE Serial historyczny, 57 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Jerzy Bińczycki, Witold Pyrkosz, Joanna Żółkowska, Witold Dębicki, Maciej Góraj, Anna Nehrebecka, Wiktor Grotowicz, Piotr Machalica, Jan Łopuszański, Lech Ordon, Krzysztof Stroiński, Henryk Talar, Jerzy Tkaczyk, Wojciech Wysocki, Andrzej Żółkiewski Wicekanclerz Posadowsky zleca poufną misję profesorowi Bernhardowi, wybitnemu ekonomiście niemieckiemu. Chodzi o zahamowanie i uniemożliwienie rozwoju polskich spółek kredytowych. 13:00 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY - ŚRODKOWE CHINY CZYLI EKWILIBRYSTYKA (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny, trzyczęściowy poświęcony przyrodzie Chin. Seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i gigantyczne pandy. Wreszcie trafimy na obrzeża miasta, gdzie ludzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 14:05 HISTORIA BRONI - BROŃ MIOTAJĄCA. ODC. 1/10 (HISTORY OF WEAPONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. "Historia broni" to 10 - odcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów broni, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 15:05 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 16:35 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 5/24 Serial historyczno - sensacyjny, 61 min, Polska 1990 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Berlin 1923 rok - Franek Relke zostaje koordynatorem przygotowań do uruchomienia w Polsce placówek niemieckiego wywiadu. Wyjeżdża do Gdańska i uruchamia oddział w gmachu miejscowej policji. Szefem mianuje radcę Wettera, który od razu zdobywa wiele materiałów obciążających w oczach polskich władz porucznika Konrada Piątkowskiego. Wykorzystując jego skłonność do hazardu i alkoholu, szantażuje go i zmusza do zostania płatnym niemieckim informatorem. Chełmno 1923 rok - Czarek Adamski ulega namowom majora i angażuje się w pracę polskiego kontrwywiadu. Argumentem, który pomógł Czarkowi w podjęciu decyzji, jest wiadomość o pracy Franka w niemieckim wywiadzie. Pierwszym zadaniem Adamskiego jest rozszyfrowanie anonimowego informatora, którym jest prowokator pracujący przy sprawie Konrada. 17:40 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA POLSKO - ROSYJSKA 1654 - 1667 Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1654 roku w granice Rzeczpospolitej, pod pretekstem pomocy Bohdanowi Chmielnickiemu i poddania terytorium Hetmanatu carowi rosyjskiemu na podstawie ugody perejasławskiej oraz rzekomej obrony ludności prawosławnej w Rzeczypospolitej, wkroczyły wojska moskiewskie. Liczyły one - według różnych źródeł - od 70 tysięcy do ponad 150 tysięcy żołnierzy. Na czas trwającej z przerwami niemal 14 lat wojny przypada także potop szwedzki i najazd Rakoczego. Wojna ta, nazywana także drugą wojna trzynastoletnią zakończyła się rozejmem w Andruszowie w 1667 roku. Na jego mocy Polska utraciła Smoleńsk, Kijów i Ukrainę Zadnieprzańską. Co było pretekstem do wkroczenia armii rosyjskie w granice Rzeczypospolitej? Jakie szanse dla siebie widziała Moskwa w rebelii Chmielnickiego? Potencjał militarny Rzeczpospolitej na początku wojny z Moskwą. Polska polityka wewnętrzna w momencie zawarcia umowy w Perejasławiu. Jak została ona przyjęta przez Jana Kazimierza? Przebieg walk do czasu zawarcia rozejmu w Niemieży. Czy groziło nam panowanie Aleksa I Romanowa? Jak do tego nie doszło? Potop szwedzki - co z wojskami moskiewskimi? Działania Janusza Radziwiłła w zatrzymaniu Rosjan. Działania z przewagą Rosjan do 1660 roku - sytuacja odwraca się po bitwie pod Płonką i Cudnowem. Rokosz Lubomirskiego. Pokój w Andruszowie 1667. Na jakich warunkach został zawarty? Co Rzeczpospolita straciła? Bilans wojny. Porównanie strat poniesionych w walkach ze Szwecją i Rosją. Starcie dwóch odmiennych cywilizacji. Goście: dr hab. Konrad Bobiatyński - Instytut Historyczny PAN, dr Przemysław Gawron - Instytut Historyczny UW, dr Piotr Kroll Instytut - Historyczny UW. 18:15 POLSKA ŚRÓDZIEMNOMORSKA - ODC. 7 - POMORSKA GĘŚ Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Muzyczuk Scenariusz: Michał Muzyczuk Wykonawcy: Jolanta Kleser (prowadząca) Magazyn kulinarny, w którym dowiemy się, jak połączyć lubianą, śródziemnomorską kuchnię z lokalnymi, rdzennie polskimi produktami. W każdym odcinku razem z prowadzącą, Jolą Kleser odwiedzimy inny region Polski, w którym dowiemy się, jak używać dobrych, lokalnych i dobrze nam znanych produktów do przygotowania dań kuchni śródziemnomorskiej. Kontynuujemy naszą podróż po Pomorzu. Dowiemy się co nieco o kulturze i historii Kaszub oraz oczywiście spróbujemy czegoś pysznego. Kulinarnie zainspiruje nas tradycyjnie hodowana w tym regionie gęś. 18:50 HISTORIA POLSKI - SEANS Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2003 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Michał Bukojemski W lecie 1946 roku powstał we Włoszech film fabularny pt. "Wielka droga". Główne role zagrali: Irena R. Anders, występująca wówczas jako Renata Bogdańska, i Albin Ossowski. Film opowiadał historię trudnej, wojennej miłości pary młodych ludzi, których wydarzenia na przemian to rozdzielały, to znów łączyły. Przy produkcji tego obrazu korzystano z największych ówczesnych studiów filmowych - Cinecitta w Rzymie. Cel produkcji był jasny: łączący sceny studyjne i przekazy dokumentalne film miał utrwalić pamięć o tragicznych i bohaterskich losach Polaków, którzy przez łagry i Bliski Wschód dotarli do Włoch i walczyli u boku wojsk sprzymierzonych z hitlerowcami. "Wielka droga" nigdy nie doczekała się premiery w Polsce. Wymowa filmu była bowiem jasna: "wielka droga" Polaków nie skończyła się na Zachodzie, czeka ich jeszcze w przyszłości powrót do ojczyzny, ale aby do niej wrócić, przyjdzie im, być może, jeszcze walczyć. I oto po 57 latach od chwili powstania tego filmu jego dwoje głównych bohaterów spotyka się ponownie, aby w roku 2003 zobaczyć go jeszcze raz. W ten sposób dokument Marii Dłużewskiej zyskuje dodatkową przestrzeń czasową, a właściwie trzy dodatkowe przestrzenie: poza scenami ze współczesnego Londynu widzowie mają możliwość poznać wcześniejsze, prywatne losy Ireny Anders i Albina Ossowskiego. Oboje wspominają okoliczności powstawania "Wielkiej drogi", łącząc te wspomnienia z opowieściami o swych osobistych dziejach. Losy Albina Ossowskiego dopełniają polską historię pokolenia wojny: walka w podziemiu w Warszawie, pobyt w Oświęcimiu, wyzwolenie obozu przez Amerykanów, pielgrzymka do 2. Korpusu. Irena Anders wspomina swoją drogę z armią gen. Andersa, a także okoliczności powstania "Czerwonych maków na Monte Cassino". Teraz, po wielu latach, tamte wydarzenia należą już do przeszłości, ale wciąż potrafią wywołać na twarzach nostalgiczny uśmiech i łzy wzruszenia. 20:05 OD HALLERA DO PATTONA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Monika Mazanek - Wilczyńska Scenariusz: Monika Mazanek - Wilczyńska Film przedstawia historię polskich żołnierzy pracujących dla armii amerykańskiej, we Francji, w latach 1945 - 1967. Były to przede wszystkim oddziały transportowe oraz lotnicze przy lotniskach. Opowieść zaczyna się od historii polskich żołnierzy, którzy za czasów Hallera przybyli do Francji, potem nawiązuje do historii polskich żołnierzy we Francji w czasie II wojny światowej, a na koniec przedstawia losy Polaków w armii amerykańskiej we Francji, którzy dbali o to, by pamięć o żołnierzach polskich z czasów Hallera i II Wojny Światowej nie uległa zapomnieniu we Francji. Amerykanie przywieźli Polaków do Francji w 1945 roku nielegalnie, w ciężarówkach. Ciekawostką jest fakt, że polscy żołnierze we Francji przekazywali pieniądze kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu na utrzymanie polskiego Kościoła w czasach PRL - u. 21:00 GIGANCI HISTORII - POLSKI WYWIAD W WALCE Z TRZECIĄ RZESZĄ Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Zdobywali informacje, które przyczyniały się do zwycięskich operacji aliantów, dotkliwie uderzając w niemieckie siły. Prowadzili wojnę, której nie widać, a przynajmniej takie było założenie. Na kartach historii nasi agenci zapisali się wielkimi literami. Przez wielu uznawani za najlepszych w Europie. Według Brytyjczyków ich działania skróciły największy konflikt zbrojny w historii ludzkości nawet o kilka lat. W 1943 roku polskie służby dysponowały trzydziestoma siatkami szpiegów w okupowanych i neutralnych państwach starego kontynentu. Agenci w służbie Rzeczpospolitej mogliby zawstydzić nawet asa jej Królewskiej Mości - Jamesa Bonda. Kradzież tajnych nazistowskich dokumentów w przebraniu generała Wehrmachtu? To tylko jedna z wielu widowiskowych akcji jednego z polskich superszpiegów, wśród których były też kobiety. Ta najsłynniejsza, by ukryć tożsamość, wcielała się w różne role, między innymi dziennikarki. Z rąk gestapo wyrwała się, udając chorą na gruźlicę. Polski wywiad w walce z III Rzeszą to temat, z którym zmierzymy się w tym odcinku teleturnieju Giganci historii. 23:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W tym odcinku o tytule - "Ciąg dalszy nastąpił" - to dla nas wielki dzień. Kilka miesięcy temu z podziemi dawnego banku w Krośnie wydobyliśmy ważący prawie trzy tony silnik stacjonarny, który napędzał kiedyś rezerwowy generator prądu. Milczał, bo nie był potrzebny przez prawie siedemdziesiąt lat. Został również pozbawiony wielu istotnych części. Przez cztery miesiące uczniowie i nauczyciele ze szkoły technicznej w Krośnie remontowali go. O tym remoncie opowiemy w programie i oczywiście podejmiemy próbę uruchomienia silnika. Nasza wyprawa w okolice Boguchwały i Czudca ma także za zadanie uczulić widzów na zabytki techniki, które ciągle można odnaleźć w naszym otoczeniu. Pierwszym przykładem będzie zabytkowy most - jeden z tych nielicznych ocalałych po wojnach, który został zbudowany w technice nitowania na gorąco. Dziś mało kto pamięta, że byliśmy liderami w budowie nowoczesnych mostów i że jako pierwsi zaczęliśmy je budować metodą spawania. Tę piękna kartę historii techniki przypomnimy. Pokażemy również liczącą ponad sto lat starą cegielnię i jej urządzenia techniczne. 24:00 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 00:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego największej operacji desantowej, mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. W nagraniu unikatowe materiały archiwalne.