TVP Historia Piątek, 20.05.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 MAJA. ODC. 568 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1498 - Vasco da Gama dotarł do Indii; 1944 - AK przejęło niewypał V2; 1983 - wyizolowano wirus HIV; 1991 - Krzysztof Kieślowski dostał nagrodę krytyki na festiwalu w Cannes za "Podwójne życie Weroniki"; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 5/24 Serial historyczno - sensacyjny, 61 min, 24 odc. , Polska 1990 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Berlin 1923 rok - Franek Relke zostaje koordynatorem przygotowań do uruchomienia w Polsce placówek niemieckiego wywiadu. Wyjeżdża do Gdańska i uruchamia oddział w gmachu miejscowej policji. Szefem mianuje radcę Wettera, który od razu zdobywa wiele materiałów obciążających w oczach polskich władz porucznika Konrada Piątkowskiego. Wykorzystując jego skłonność do hazardu i alkoholu, szantażuje go i zmusza do zostania płatnym niemieckim informatorem. Chełmno 1923 rok - Czarek Adamski ulega namowom majora i angażuje się w pracę polskiego kontrwywiadu. Argumentem, który pomógł Czarkowi w podjęciu decyzji, jest wiadomość o pracy Franka w niemieckim wywiadzie. Pierwszym zadaniem Adamskiego jest rozszyfrowanie anonimowego informatora, którym jest prowokator pracujący przy sprawie Konrada. 08:10 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. CO BYŁO, A NIE JEST. KUCHNIA NIEISTNIEJĄCA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na ozór z sardelami w sosie chrzanowym według przepisu Marii Disslowej, oraz śledziowe mlecze w muszelkach. Drugi przepis pochodzi z książki Marii Gałeckiej, wydanej w Warszawie w1916 roku, "Jak przyrządzać ryby morskie smacznie i tanio. 70 przepisów zebranych z najlepszych źródeł...". 08:40 HISTORIA POLSKI - OD HALLERA DO PATTONA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Monika Mazanek - Wilczyńska Scenariusz: Monika Mazanek - Wilczyńska Film przedstawia historię polskich żołnierzy pracujących dla armii amerykańskiej, we Francji, w latach 1945 - 1967. Były to przede wszystkim oddziały transportowe oraz lotnicze przy lotniskach. Opowieść zaczyna się od historii polskich żołnierzy, którzy za czasów Hallera przybyli do Francji, potem nawiązuje do historii polskich żołnierzy we Francji w czasie II wojny światowej, a na koniec przedstawia losy Polaków w armii amerykańskiej we Francji, którzy dbali o to, by pamięć o żołnierzach polskich z czasów Hallera i II Wojny Światowej nie uległa zapomnieniu we Francji. Amerykanie przywieźli Polaków do Francji w 1945 roku nielegalnie, w ciężarówkach. Ciekawostką jest fakt, że polscy żołnierze we Francji przekazywali pieniądze kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu na utrzymanie polskiego Kościoła w czasach PRL - u. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Margaretha Gertruda Zelle, szerzej znana pod scenicznym pseudonimem Mata Hari, została aresztowana pod zarzutem szpiegostwa i następnie rozstrzelana 15 października 1917 r. Choć od egzekucji Maty Hari minęło już niemal 100 lat, jej szpiegowska działalność wciąż budzi wiele niejasności. Najsłynniejsza femme fatale XX wieku, kobieta, która za życia stała się egendą, urodziła się w 1876 r. w Holandii. Z Amsterdamu wygnał ją w wieku 18 lat skandal wywołany jej romansem z dyrektorem szkoły. Wyszła wcześnie za mąż za znacznie starszego od siebie oficera wojsk kolonialnych MacLeoda. Małżeństwo szybko się rozpadło. Jego rozpad przyśpieszyła tragiczna i tajemnicza śmierć synka oraz hulaszczy tryb życia kapitana. Margaretha chyba też nie była bez winy, skoro mąż pewnego dnia zabrał córkę i odszedł, zostawiając żonę bez środków do życia. Trzy lata później Margaretha znalazła się w Paryżu, gdzie zamierzała spróbować szczęścia jako modelka. Za pośrednictwem francuskiego dyplomaty trafiła na salony, gdzie zaczęła występować jako tancerka. Z Paryża przeniosła się do Berlina. Szokowała zarówno odwagą artystyczną, jak i obyczajową. Wśród jej kochanków byli: ambasador Francji w Berlinie, prefekt berlińskiej policji oraz szef kontrwywiadu niemieckiego. Te znajomości przyniosły Macie Hari kosztowności, towarzyskie uznanie i wystawne życie, ale równocześnie wciągnęły w niebezpieczną grę, której wygrać nie mogła. Gdy w 1914 r. wybuchła wojna, Matę Hari niewiele to obeszło. Nie interesowała się polityką, ale polityka zainteresowała się nią. Władze niemieckie potrakowały ją jako obywatelkę wrogiego państwa i zagroziły internowaniem. Podobno zarekwirowano jej futra i kosztowności, co miało niemały wpływ na jej późniejsze decyzje. Udało się jej wrócić do Holandii, skąd wyjechała niebawem do Paryża. Wojna, która zapowiadała się na kilkutygodniowy konflikt, przeciągnęła się na miesiące, a później lata. W 1916 r. , najbardziej krwawym, lecz nieprzynoszącym żadnych rozstrzygnięć na frontach, zaczęły nasilać się działania pozamilitarne. Mata Hari, uznana za niemieckiego szpiega, była stale śledzona. Chcąc zdobyć milion franków na wygodne życie u boku młodego rosyjskiego arystokraty, Wadima Masloffa, którego kochała, a którego rodzice nie zgadzali się na ich ślub, Mata Hari przyjęła propozycję pracy szpiegowskiej na rzecz Francji. Jej pierwszą misją miało być uwiedzenie i wydobycie ważnych informacji od niemieckiego następcy tronu. Miała mu być przedstawiona na zamku w Pszczynie. Nie zwróciła uwagi na poważny sygnał ostrzegawczy. W widowisku "Sensacje XX wieku" fascynujące kreacje stworzyli Danuta Stenka i Adam Ferency. 11:20 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 13 ZWYCIĘSTWO BEZ WODZÓW Serial historyczny, 91 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Henryk Machalica, Marek Siudym, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Mieczysław Voit, Wiesław Rudzki, Kazimierz Kaczor, Piotr Machalica, Anna Nehrebecka, Joanna Źiółkowska i inni Zbliża się koniec I wojny światowej - niepodległość Polski jest coraz bardziej realna. W zaborze pruskim rozwija sie konsiracja. Frankowscy i Gieruszowie uczestniczą w tym ruchu. Wkrótce wybucha powstanie. Jednym z przywódców jest Wojciech Korfanty. W Poznaniu odbywają się wybory Polskiej Rady Ludowej i delegatów na sejm dzielnicowy. Michał Połturzycki pomaga Polakom w zdobyciu koszar i przystępuje do oddziałów powstańczych. Giną Bogumił i Katarzyna Frankowska. Przemówienie Korfantego pod ratuszem w Poznaniu, wywieszenie flagi z orłem. 15:10 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 16:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 6/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Miłogost Reczek, Dariusz Siatkowski, Janusz Sadowski, Tadeusz Somogi, Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Jacek Domański Współpracownik polskiego wywiadu w gdańskiej policji niemieckiej, Hubert, ujawnia Czarkowi istnienie przecieku w sztabie WP. Radca Wetter, jego zastępca Voraczek i wysłannik berlińskiej centrali, porucznik Relke, w komórce Abwehry w Gdańsku czekają na tajny dokument ze sztabu WP. Jego cenę ustalono z polskim oficerem na 10 tys. dolarów. Dowodem prawdomówności Huberta jest kopia jednego z dawnych dokumentów sztabu WP, rozesłanych do jednostek. W którejś z nich zaginął? Tropy wiodą do jednostki w Chełmnie. Dowodzi nią por. Sarna, wśród oficerów jest por. Konrad. Czarek i Sarna zastawiają pułapkę. Aresztowany Konrad usiłuje popełnić samobójstwo. Jego nieświadomym wspólnikiem okazuje się porucznik Rubanek. Zdezorientowana niestawieniem się Konrada na spotkanie Abwehra szuka przecieku w komórce gdańskiej. 18:00 HISTORIA BRONI - BROŃ MIOTAJĄCA. ODC. 1/10 (HISTORY OF WEAPONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. "Historia broni" to 10 - odcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów broni, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 19:00 HISTORIA POLSKI - LONDYŃSKIE DNI GENERAŁA SIKORSKIEGO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2003 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński Zdjęcia: Jacek Grzelak Wykonawcy: Kazimierz Bobowski, Adam Dobroński, Jarosław Zoń, Krzysztof Czerwiecki Opowieść o życiu i pracy generała Władysława Sikorskiego, obejmująca jego działalność wojskową i polityczną w okresie brytyjskim oraz w czasie ewakuacji władz RP po kapitulacji Francji do katastrofy gibraltarskiej. 20:00 TEATR HISTORII - "WIELKI FRYDERYK" Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Kazimierza Karabasza "Fryderyk Wielki" z 1981 r. , w reżyserii Józefa Grudy, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. "Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie Piotr Zaremba (historyk, dziennikarz, publicysta, pisarz, krytyk teatralny). "Wielki Fryderyk"Adolfa Nowaczyńskiego w interpretacji Józefa Grudy, to przede wszystkim wnikliwy portret genialnego satrapy, świetnie oddający ducha Prus, kultu porządku i bezlitosnego egzekwowania politycznej hegemonii. Na tym tle tym mocniej wybrzmiewają polskie wady i narodowe bolączki, które doprowadziły do upadku I Rzeczypospolitej. Spektakl celnie oddaje polityczne credo Fryderyka II, ukazuje przy tym niezmienność pruskiej polityki, trwałość zasad i konsekwencję władcy. Unaocznia to scena dialogu tytułowego władcy z następcą tronu - gdy Fryderyk Wilhelm próbuje przedstawić królowi swoje demokratyczne i republikańskie poglądy, bardzo szybko zostaje postawiony do pionu. Sztuka Adolfa Nowaczyńskiego jest w istocie rozprawą o rozumieniu polityki jako brutalnej i cynicznej gry, gdzie najważniejszy jest efekt dominacji nad słabszymi. Zupełnie inną postawę reprezentuje biskup warmiński Ignacy Krasicki. Jednak to Fryderyk II uosabia w tej sztuce polityczną trzeźwość, zaś bp Krasicki - naiwne rozumienie politycznych gier króla Prus. Spektakl Grudy w zasadzie się nie zestarzał, wciąż może stanowić istotny głos w historiozoficznej dyskusji o tym, czy cel uświęca środki. 20:15 TEATR TELEWIZJI - WIELKI FRYDERYK Teatr, 134 min, Polska, 1981 Autor: Adolf Nowaczyński Reżyseria: Józef Gruda Realizacja tv: Joanna Wiśniewska Zdjęcia i scenografia: Xymena Zaniewska Występują: Jan Świderski (Fryderyk II), Ignacy Machowski (Hans von Zieten), Jerzy Kamas (Biskup Ignacy Krasicki), Leonard Pietraszak (Fryderyk Wilhelm), Zdzisław Tobiasz (Hertzberg), Edmund Fetting (Bismarck), Piotr Pawłowski (Rohdich), Bohdan Ejmont (Bischofswerder), Katarzyna Łaniewska (Skórzewska), Wojciech Malec (Lucchesini), Mirosław Konarowski (Tadeusz von Krasicky), Jerzy Bończak (Krystian Zieten), Jerzy Przybylski (Gockowsky), Lech Ordon (Mowiński), Tatiana Sosna - Sarno (Justyna), Monika Goździk (Kunegunda) i inni "Lekcja z paru przedmiotów: patriotyzm, racja stanu, świadomość obywatelska i narodowa, zdolność krytycznej oceny rzeczywistości, dojrzałość polityczna, myślenie historyczne i perspektywiczne. Popis: aktorstwa teatralnego, o jakim prawie już się zapomina. Tylko dzięki niemu możliwa jest przejrzystość, głębia i bolesność tej lekcji. Lekcję zawdzięczamy Adolfowi Nowaczyńskiemu - autorowi i Józefowi Grudzie - adaptatorowi i reżyserowi. Popis jest dziełem odtwórcy roli głównej - Jana Świderskiego oraz jego ideowego protagonisty - Ignacego Machowskiego" - pisała recenzentka "Kultury" po premierze "Wielkiego Fryderyka" w stołecznym Teatrze Ateneum w roku 1977. Spektakl, o którym mowa, był zaledwie drugą inscenizacją tego dramatu po wojnie. Pierwsza miała miejsce rok wcześniej w Łodzi. W czasach PRL Adolf Nowaczyński był przez długi czas konsekwentnie rugowany z obiegu kulturalnego. "Zawiniły" radykalnie endeckie poglądy, którym dawał niejednokrotnie wyraz za życia. Sława Nowaczyńskiego - publicysty politycznego i paszkwilanta - przesłoniła po wojnie jego dorobek dramatopisarski, daleko mniej napastliwy i cieszący się w latach międzywojennych sporym powodzeniem. "Car Samozwaniec", "Pułaski w Ameryce", "Komendant Paryża", "Nowe Ateny", "Cyganeria Warszawska" doczekały się wówczas licznych wystawień, nierzadko w doborowej obsadzie. Napisany w 1909 roku "Wielki Fryderyk" nie stanowił wyjątku. Odniósł znaczny sukces sceniczny, a główna rola Ludwika Solskiego zapisała się złotymi zgłoskami w dziejach polskiego teatru. Podobnie stało się z kreacją Jana Świderskiego, którą - tak jak i legendarne przedstawienie z Ateneum - utrwalono na taśmie telewizyjnej. Reżyser Józef Gruda znakomicie "przykroił" nieco rozwlekły tekst Nowaczyńskiego dla potrzeb sceny, nadając mu większą zwartość i dynamikę. Zachował przy tym ideową wymowę oryginału. W zamierzeniu Nowaczyńskiego "Wielki Fryderyk" to bowiem nie tylko wnikliwy portret genialnego satrapy, lecz także bezlitosne napiętnowanie polskich wad narodowych, uosabianych zwłaszcza przez biskupa Ignacego Krasickiego. Efekt ten osiągnął autor "Gór z piasku" w bardzo prosty sposób. Umiejscowił akcję sztuki na zamku Sans - Souci, kilka lat po pierwszym rozbiorze Polski. Gospodarzem w pałacu jest oczywiście Fryderyk Wielki, mocno podstarzały, lecz ciągle inteligentny, przebiegły i wyrachowany. Otaczają go najbliżsi dworacy i polscy luminarze, którzy po rozbiorze siłą rzeczy stali się poddanymi pruskiego władcy. Najważniejsi wśród nich to biskup warmiński Ignacy Krasicki i generałowa Skórzewska. Oboje próbują zyskać przychylność Fryderyka dla ożenków córek niemiecko - polskiego fabrykanta Gockowsky'ego z żołnierzami jego królewskiej mości. W despotycznym państwie pruskim zgoda monarchy na ślub jego żołnierza jest bowiem niezbędna. Jednak mimo starań biskupa i generałowej, sprawa nie wygląda dobrze. W wyniku intryg dworskich Gockowsky staje na granicy bankructwa. Małżeńskim rachubom nie sprzyja też niechęć i pogarda, jaką Fryderyk od lat żywi dla Polaków. 22:45 GŁÓD PRAWDY (HUNGER FOR TRUTH: THE RHEA CLYMAN STORY.) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Andrew Tkach Zdjęcia: Alexey Terehoff Film o prawdzie w realiach dezinformacji. Historia Rhey Clyman (1904 - 1981), młodej, kanadyjskiej dziennikarki i reporterki. W wieku 24 lat przemierzała sowiecki kraj za rządów Stalina, który doprowadził do wielkiego głodu i spustoszenia Ukrainy. Rhea Clyman urodziła się w Polsce, ale rodzice przeprowadzili się do Kanady, gdy jeszcze była dzieckiem. W tym filmie podróż głównej bohaterki w latach trzydziestych XX w. przeplata się ze współczesnym konfliktem we wschodniej Ukrainie. 23:40 WOSKOWE IMPERIUM MADAME TUSSAUD (MADAME TUSSAUD: A LEGEND IN WAX) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Reżyseria: Anthony Malamatenios Scenariusz: Nina Barbier, Fanny Burdino, Lindsay Shapero Dokument poświęcony Marie Tussaud, artystce, która zasłynęła z wykonywania rzeźb z wosku. Tussaud tworzyła portrety najsłynniejszych artystów swojej epoki, takich jak filozof Jean - Jacques Rousseau, Benjamin Franklin i Voltaire. 00:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ŚCIEŻKACH PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W tym odcinku pt. "Na ścieżkach pamięci" głównym bohaterem opowieści jest generał broni Stanisław Szeptycki, jedna z najciekawszych postaci wojska II Rzeczpospolitej. Karierę zaczynał w c.k. armii austrowęgierskiej, ale w momencie narodzin Legionów natychmiast poprosił o przeniesienie do nich. 4 listopada 1918 roku Rada Regencyjna mianowała go generałem dywizji i inspektorem generalnym broni oraz powierzyła mu tymczasowo dowództwo nad wszystkimi oddziałami Wojska Polskiego na obszarze byłej okupacji austro - węgierskiej, a także tej części Galicji, która znajdowała się pod polską władzą. 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski mianował go szefem Sztabu Generalnego. Dalej w karierze zaliczył stanowisko ministra Spraw Wojskowych, a co ciekawe po II Wojnie, już w wieku niemal 80 lat, ciągle działał społecznie w PCK. Był świetnym żołnierzem i wielkim patriotą. W Korczynie planujemy poszukiwania na terenie pałacowych ogrodów, a znalezione przedmioty będą zalążkiem ekspozycji muzealnej w gnieździe rodowym wielkiego generała. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Margaretha Gertruda Zelle, szerzej znana pod scenicznym pseudonimem Mata Hari, została aresztowana pod zarzutem szpiegostwa i następnie rozstrzelana 15 października 1917 r. Choć od egzekucji Maty Hari minęło już niemal 100 lat, jej szpiegowska działalność wciąż budzi wiele niejasności. Najsłynniejsza femme fatale XX wieku, kobieta, która za życia stała się egendą, urodziła się w 1876 r. w Holandii. Z Amsterdamu wygnał ją w wieku 18 lat skandal wywołany jej romansem z dyrektorem szkoły. Wyszła wcześnie za mąż za znacznie starszego od siebie oficera wojsk kolonialnych MacLeoda. Małżeństwo szybko się rozpadło. Jego rozpad przyśpieszyła tragiczna i tajemnicza śmierć synka oraz hulaszczy tryb życia kapitana. Margaretha chyba też nie była bez winy, skoro mąż pewnego dnia zabrał córkę i odszedł, zostawiając żonę bez środków do życia. Trzy lata później Margaretha znalazła się w Paryżu, gdzie zamierzała spróbować szczęścia jako modelka. Za pośrednictwem francuskiego dyplomaty trafiła na salony, gdzie zaczęła występować jako tancerka. Z Paryża przeniosła się do Berlina. Szokowała zarówno odwagą artystyczną, jak i obyczajową. Wśród jej kochanków byli: ambasador Francji w Berlinie, prefekt berlińskiej policji oraz szef kontrwywiadu niemieckiego. Te znajomości przyniosły Macie Hari kosztowności, towarzyskie uznanie i wystawne życie, ale równocześnie wciągnęły w niebezpieczną grę, której wygrać nie mogła. Gdy w 1914 r. wybuchła wojna, Matę Hari niewiele to obeszło. Nie interesowała się polityką, ale polityka zainteresowała się nią. Władze niemieckie potrakowały ją jako obywatelkę wrogiego państwa i zagroziły internowaniem. Podobno zarekwirowano jej futra i kosztowności, co miało niemały wpływ na jej późniejsze decyzje. Udało się jej wrócić do Holandii, skąd wyjechała niebawem do Paryża. Wojna, która zapowiadała się na kilkutygodniowy konflikt, przeciągnęła się na miesiące, a później lata. W 1916 r. , najbardziej krwawym, lecz nieprzynoszącym żadnych rozstrzygnięć na frontach, zaczęły nasilać się działania pozamilitarne. Mata Hari, uznana za niemieckiego szpiega, była stale śledzona. Chcąc zdobyć milion franków na wygodne życie u boku młodego rosyjskiego arystokraty, Wadima Masloffa, którego kochała, a którego rodzice nie zgadzali się na ich ślub, Mata Hari przyjęła propozycję pracy szpiegowskiej na rzecz Francji. Jej pierwszą misją miało być uwiedzenie i wydobycie ważnych informacji od niemieckiego następcy tronu. Miała mu być przedstawiona na zamku w Pszczynie. Nie zwróciła uwagi na poważny sygnał ostrzegawczy. W widowisku "Sensacje XX wieku" fascynujące kreacje stworzyli Danuta Stenka i Adam Ferency. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku.