TVP Historia Poniedziałek, 24.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - oddano do użytku Most Brookliński; 1953 - mistrzami Europy w boksie zostali Chychła, Drogosz, Kruża, Kukier, Stefaniuk, walcząc głównie z bokserami sowieckimi; komentarz Marii Dąbrowskiej na ten temat; 1969 - prymas Wyszyński piechotą udał się do Zbroszy Dużej na poświęcenie kaplicy; 1977 - początek głodówki działaczy KOR w warszawskim kościele św. Marcina; 07:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 14/24 Serial historyczno - sensacyjny, 60 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1928. Wywiad polski donosi o działaniach Niemców przy granicy. Badania wykazują, że Niemcy złamali polski system szyfrowy stosowany w lotnictwie. Mają wszelkie informacje na jego temat. Czarek i Kaleta uruchamiają błyskawiczną akcję zmontowania nowego szyfru łatwego do złamania, aby szybko podrzucić Niemcom możliwie dużo informacji sprzecznych z dotychczasowymi. Akcja udaje się. Niemcy łamią szyfr dzięki kontrolowanym przeciekom, a szyfranci w lotnictwie polskim konstruują nowy szyfr. W departamencie lotnictwa Kaleta i Czarek umieszczają swojego człowieka, który będzie kontaktem wykrytego podczas akcji szpiega - zwolnionego kiedyś z armii majora lotnictwa Haszewicza. 09:05 WOJTEK, NIEDŹWIEDŹ KTÓRY POSZEDŁ NA WOJNĘ (VOYTEK THE SOLDIER BEAR) Film dokumentalny, 59 min, Polska/Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Will Hood, Adam Lavis Scenariusz: Pinny Grylls Muzyka: Will Hood Jest to historia Wojtka - żołnierza niedźwiedzia. Ten okazały 200 - kilogramowy brunatny niedźwiedź walczył podczas II wojny światowej u boku polskich żołnierzy 22. Kompanii Zaopatrywania Artylerii Armii Andersa. Dzielił się z nimi piwem i papierosami, był największym przyjacielem i "dobrym żołnierzem". Brał udział w bitwie pod Monte Cassino, wraz ze swymi towarzyszami broni przenosił skrzynie z amunicją. Wojtek stracił rodziców jako mały niedźwiadek, sierotę przygarnęli polscy żołnierze, któzy znaleźli go w pobliżu Hamadanu w Iranie, w 1942 r. Oddziały te były cześcią 1, 7 miliona Polaków deportowanych do Rosji po inwazji sowieckiej we wrześniu 1939 i uwolnionych po zawarciu układu Sikorski - Majski. Ich niezwykły exodus jest jedną z niedopowiedzianych historii II wojny światowej. Po demobilizacji w listopadzie 1947 r. Wojtek został oddany do edynburskiego zoo, gdzie spędził ostatnie dni swego życia. Odwiedzali go dziennikarze i żołnierze. Wojtek niedźwiedź odszedł w grudniu 1963 r. Przeżył 22 lata. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 11:10 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 2. LATO (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: John Shier Muzyka: Edmund Butt Przez pół roku w Yellowstone panuje bezlitosna zima. W świecie skutym lodem muszą sobie radzić wszystkie zwierzęta, zarówno te ścigające, jak i ścigane. W kwietniu liczne oznaki na górskim zboczu nareszcie zwiastują zmianę pory roku, choć widać jeszcze ślady ciężkiej zimy. Słońce powoli odzyskuje swoją moc. W rzekach i strumieniach zanika gruba warstwa lodu. Teraz zaczyna się wyścig o odrobienie zimowych strat. To czas, by się bawić, uczyć i rozmnażać. Po krótkotrwałej wiośnie nastaje równie krótkie lato. Nie tak łatwo więc będzie przetrwać w tej nieprzewidywalnej krainie. W Yellowstone zima trzyma szczególnie długo. W samym środku na wysokości dwóch tysięcy czterystu metrów n. p. m. znajduje się płaskowyż otoczony wierzchołkami Gór Skalistych. Po pięciu miesiącach snu w górach wyłania się potężny drapieżnik. Samica niedźwiedzia grizzly obudziła się wcześnie, żeby wyszukać pożywienie dla swoich młodych. Cieplejszymi równinami i dolinami, które otaczają płaskowyż, wędrują zwierzęta roślinożerne. Opuściły one wysoko położone tereny, by uniknąć najcięższego okresu zimy. Teraz rozpoczynają długą wyprawę ku centralnej części Yellowstone, gdzie spędzą lato. Wśród roślinożerców znajdują się przedstawiciele najstarszego gatunku amerykańskich przeżuwaczy widłorogi, jedne z najszybszych zwierząt świata. Lato ukazało niezwykłą różnorodność Yellowstone. Wkrótce jednak znów wszystko pokryje zimowa powłoka. Na przygotowanie się do zimy zostało już niewiele tygodni. To czas jeszcze jednej, ostatniej eksplozji życia w Yellowstone. Nadchodzi najkrótsza, ale za to najpiękniejsza pora roku - jesień. 12:05 16 MM HISTORII - DO ZIEMI TORELLA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Kolejny odcinek cyklu "16 mm historii" dotyczy polskich wypraw badawczych na Spitsbergen. Opiera się na fragmencie filmu z 1959 roku "Mały reportaż spod bieguna" w reżyserii Jarosława Brzozowskiego. Film to dokumentalna rejestracja polskiej wyprawy polarnej z 1958 roku pod kierownictwem docenta dr. Stanisława Siedleckiego. Prace ekspedycji wpisały się w obchody przypadającego wówczas Międzynarodowego Roku Geograficznego i przyniosły zapisy i dane z wielu różnych dziedzin nauki. 12:30 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 8 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Paweł Ławrynowicz, Krzysztof Franieczek, Kamil Szeptycki odc. 8 Witka niepokoi brak wieści od siostry. Do spółdzielni, w której od niedawna pracuje Ewka, wpadają gestapowcy. Alfons w pośpiechu przekazuje Ewce broń, którą ona ukrywa pod spódnicą. Knyst wzywa Irkę. Okazuje się, że przechwycił jej raport. Kiedy wychodzi na jaw, że kurier nie ma żadnych meldunków z Tomaszowa, Ewka i Witek jadą sprawdzić sytuację. Zawiadowca stacji wyznaje, że oddał list Knystowi. Marysia wsiada do czarnego samochodu, w którym czeka Kleim. Wypytuje on o jej kontakty z Dietrichem. Nakazuje, by zdawała mu relacje ze wszystkich spotkań Dietricha. Marysię bacznie obserwuje Jurek. W Tomaszowie Witek i Ewa spotykają się z Knystem. Porucznik informuje, że ich znajome wyjechały. Bierze Witolda na rozmowę do gabinetu. Ewa zostaje na zewnątrz z ludźmi Knysta (Grywałd i Smutny). To od nich dowiaduje się, że Irka i Brodzka zostały uwięzione. Dochodzi do strzelaniny, w wyniku której Knyst zostaje zastrzelony przez mieszkańca okolicznej wioski. Witek wraca z dziewczynami do domu. 13:30 40 KARABINÓW (40 GUNS TO APACHE PASS) Western, 91 min, USA 1967 Reżyseria: William Witney Scenariusz: Mary Willingham, Willard W. Willingham Aktorzy: Audie Murphy, Kenneth Tobey, Michael Keep, Michael Burns, Kenneth MacDonald, Byron Morrow Arizona, rok 1868. Po zakończeniu wojny secesyjnej olbrzymie terytoria Arizony stają się terenem walk Apaczów, którymi dowodzi Cochise. Znany ze swej bezwzględności kapitan Bruce Coburn wraz ze swym oddziałem otrzymuje zadanie eskortowania białych osadników. Próbując dotrzeć do obozu, zostają zaatakowani przez Apaczów. W starciu z Indianami ginie jeden z osadników, Harry Malone. Jego dwaj synowie Mike i młodszy Doug zaciągają się do oddziału Coburna. Żołnierze, którym brakuje broni czekają na transport 40 nowoczesnych karabinów. Najpierw jednak muszą przedrzeć się przez tereny opanowane przez Apaczów i zrobić wszystko, by broń nie dostała się w ręce wroga. Misji podejmuje się Coburn wraz z grupą ochotników. Niedoświadczeni w bojach bracia Molone mają zostać na czatach przy koniach. Mike pali się jednak do walki i postanawia na własną rękę pokonać Apaczów. Kiedy jest w opałach, prosi o pomoc Douga, ale okazuje się, że ten stchórzył. W końcu oddziałowi udaje się przejąć transport broni. W drodze powrotnej do obozu jeden z żołnierzy Coburna, kapral Bodine i czterech innych wiarusów wykradają karabiny, by je sprzedać i zdezerterować do Meksyku. Wściekły Coburn chce wyruszyć z odsieczą, ale sprzeciwia się temu pułkownik Reed, który nie chce narażać więcej swoich żołnierzy, do tego grozi kapitanowi sądem wojskowym za niepowodzenie misji. Mimo wyraźnego zakazu Coburn rusza jednak przeciwko Bodine'owi, który tymczasem usiłuje wymienić z Apaczami skradziną broń na złoto. Nieoczekiwanie z pomocą kapitanowi przychodzi Doug, który chce zmyć z siebie piętno tchórza. 17:05 ŚNIĄC O OJCZYŹNIE DALEKIEJ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jolanta Roman - Stefanowska Opowieść o Polakach z Kazachstanu. Dramatyczne losy zesłańców i ich potomków poznajemy przez pryzmat losów głównego bohatera, jego rodziny i przyjaciół. Michał Szyszkowski urodził się i wychował w północnym Kazachstanie. Marzeniem jego było przyjechać na studia do Polski i tu zostać. Udało się to kilka lat temu. Ukończył Politechnikę Gdańską. W Polsce założył rodzinę i właśnie urodziło mu się trzecie dziecko. Z dumą mówi o sobie, że jest repatriantem. Dodaje, że jest także szczęściarzem. Jemu udało się to, o czym marzą tysiące młodych Polaków na Wschodzie. Bohater oprowadza nas po polskich wsiach Kazachstanu, pokazuje warunki, w jakich się tu żyło i żyje. Opowiada o walce o utrzymanie polskości i wiary katolickiej. Film jest wzruszającą opowieścią o ludziach, których okrutny wiatr historii i stalinowskie represje rzuciły w bezludny step, by tam zginęli. Oni jednak przeżyli. I każdego dnia śnią o Ojczyźnie dalekiej. 17:40 CHODŹCIE Z NAMI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Żmigrodzka - Zwolińska, Krzysztof Zwoliński Scenariusz: Ewa Żmigrodzka - Zwolińska, Krzysztof Zwoliński 1 maja 1982 roku w Gdańsku i innych miastach odbył się kontrpochody. Skalą wydarzenia były zaskoczone nie tylko władze partyjne, ale także podziemna "Solidarność", która pochodu nie organizowała. Jednym ze spontanicznie wyłowionych organizatorów pochodu był Edward Janus. 35 lat po tamtych wydarzenia warto przedstawić Edwarda Janusa i innych uczestników kontrpochodu pierwszomajowego z 1982 roku. 18:10 PO PRLU - ŚWIAT TRÓJMIEJSKIEJ MAFII LAT 90. Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gościem, Jerzym Jachowiczem, znanym dziennikarzem śledczym, rozmawia o działającym na Wybrzeżu w latach 90. XX wieku świecie przestępczym, a także o zabójstwie Nikodema Skotarczyka ps. Nikoś, trójmiejskiego bossa mafijnego. Działający w Gdańsku układ mafijny doskonale ilustruje funkcjonowanie zorganizowanej przestępczości w początkach III RP. 18:40 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 15/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1932. W Gdańsku mnożą się prowokacje wobec Polaków, widoczna jest koncentracja szturmowców z SA. W Sopocie instaluje się Relke, nowy szef aktywizującej się komórki Abwehry. Planuje się przeszkolenie oddziałów SA, by były gotowe do zaatakowania w każdej chwili wyznaczonych obiektów. Polski kontrwywiad łamie szyfr Kriegsmarine. Z przechwyconych depesz wynika, że Niemcy mają dobry przeciek z polskiej floty. Pracuje dla nich "Stokrotka" z Gdańska, obłaskawiany jest pracownik floty polskiej "Zenon". Czarek dociera do "Stokrotki". Jest nią Helga Witte, pracownica gdańskiej kolei. Jej narzeczony, porucznik Nachowski z Oksywia, zaopatruje składnicę wojskową na Westerplatte. "Stokrotka" ma skłonić "Zenona" do współpracy z Niemcami. Czarek próbuje dotrzeć do "Zenona". 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - DANTON. BRACIA DO BRONI! (DANTON) Film dokumentalny, 107 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel To filmowa opowieść o jednym z najważniejszych przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Georges Danton wielki patriota, kierujący się zarówno ideałami demokratycznymi, jak i osobistymi ambicjami i własnym interesem - był postacią kontrowersyjną. Ten dynamiczny przywódca, obdarzony niezwykłym darem wymowy, umiejący pociągnąć za sobą tłumy, był jednocześnie wielkim sybarytą - miłośnikiem kobiet i przyjemności, uwikłanym w korupcję. Jego konflikt z przywódcą jakobinów - Maksymilianem Robespierre ' em, kosztował go utratę głowy. Program prezentuje Dantona poprzez pryzmat kluczowych momentów rewolucji Francuskiej: wynalezienie gilotyny, króla Ludwika XVI w więzieniu świątynnym, masakrę więźniów klasztoru karmelitów, powstanie Trybunału Rewolucyjnego i zwycięską bitwę pod Valmy. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire), to program francuskiej telewizji France 3, prezentowany przez znanego dziennikarza Stphane ' a Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej wielkiej postaci historycznej. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY NA KREMLU Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 4 lipca 1610 roku pod Kłuszynem doszło do starcia pomiędzy oddziałami polskimi dowodzonymi przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego, a armią moskiewską pod dowództwem kniazia Dymitra Szujskiego oraz szwedzkimi posiłkami dowodzonymi przez Jacoba Pontussona De la Gardie. Zwycięska bitwa otworzyła Żółkiewskiemu drogę do zajęcia Moskwy. W obliczu klęski bojarzy zdetronizowali cara Wasyla Szujskiego i złożyli przysięgę na wierność królewiczowi Władysławowi, synowi Zygmunta III Wazy. Polski garnizon wojskowy zajął moskiewski Kreml. Polacy przebywali tam ponad dwa lata. 7 listopada 1612 roku opuścili Kreml. Goście: prof. Teresa Chynczewska - Hennel, Uniwersytet w Białymstoku, prof. Mirosław Nagielski, Uniwersytet Warszawski oraz dr Przemysław Gawron, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 22:40 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 4/5 ZŁOTO NAZISTÓW (ODC. 4/5 NAZI GOLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Kiedy alianci przekraczali wschodnią granicę Niemiec, naziści pośpiesznie chowali zrabowane skarby z okupowanych krajów. Najczęściej chowali je w podziemnych sztolniach i ukrytych bunkrach. Część z nich alianci odnaleźli, ale duża cześć przepadła. Co stało się z bogactwami zrabowanymi przez Niemców w czasie II wojny światowej? Jaka część z nich powróciła do prawowitych właścicieli? 00:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MILICJANTA DROGÓWKI Z DONIECKA Reportaż, 25 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Jeden dzień z życia milicjanta drogówki w Doniecku, na Ukrainie. Reportaż pokazuje warunki pracy ukraińskiej drogówki i problemy, z jakimi się styka: pijani kierowcy, kradzione samochody. Jest to jeden z najbardziej korupcyjnych zawodów ze względu na bardzo niskie płace milicji i częste przewinienia kierowców. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PETAIN Magazyn, 18 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek przedstawia sylwetkę marszałka Philippe'a Petaina - bohatera I wojny światowej, który, gdy stanął na czele rządu Vichy, stał się symbolem kolaboracji z okupantem niemieckim. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.