TVP Historia Poniedziałek, 31.05.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1957 - zmarł Leopold Staff; 1978 - zmarła Maja Berezowska; 1986 - SB aresztowała Zbigniewa Bujaka; 1988 - Światowa Organizacja Zdrowia ustanowiła Dzień bez Tytoniu; 07:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 19/24 Serial historyczno - sensacyjny, 58 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Hrabią Georgiem interesuje się Relke, który chce doprowadzić do aresztowania osób przekazujących tajne informacje z kancelarii Guderiana. Systematyczne zbieranie dowodów pozwala Frankowi Relke stwierdzić, że działalność Georga opłacają Polacy i że ma on powiązania z baronówną von Nitzner. Pracownicy Abwehry przygotowują pułapkę: zostaje wydane polecenie napisania ważnego i oczywiście ściśle tajnego memoriału Kriegsmarine. Zdobycie jego kopii może się łączyć z dużym niebezpieczeństwem. Czarek zawiadamia Georga, że jest rozpracowywany przez Abwehrę i powinien natychmiast uciekać, najlepiej do neutralnej Szwajcarii. Ale lubiący ryzyko Georg chciałby przedtem dostać od Ireny kopię memoriału. W sprytną pułapkę, jaką zorganizował Relke, wpadają Irena i Renata - nieświadome, że pomysł z napisaniem memoriału miał służyć do rozpoznania i aresztowania osób przekazujących informacje. Przekupiony przez Abwehrę służący Georga ułatwia zatrzymanie swego pana w chwili, gdy ten - z memoriałem i fałszywym paszportem - w towarzystwie hrabiny Benity zamierza uciekać. 09:00 ŚWIADECTWO DROGI - STEFAN KARDYNAŁ WYSZYŃSKI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2002 Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Jacek Knopp Dokument zawierający relacje osób duchownych i świeckich, które miały okazję znać, współpracować i towarzyszyć prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu w jego duszpasterskiej posłudze. Znalaźli się wśród nich m.in. prymas Józef Glemp, który pracował w Sekretariacie Prymasa Polski; ks. Zdzisław Peszkowski - kapelan Rodzin Katyńskich; siostrzenica prymasa - Danuta Sułek oraz panie ze świeckiego Instytutu Pomocnic Maryi Jasnogórskiej - ściśle współpracujące z prymasem. Relacje świadków ilustrowane są licznymi zdjęciami z prywatnych zbiorów Instytutu Prymasowskiego. Autor starał się ukazać Stefana Wyszyńskiego nie tylko jako wielką postać historyczną, ale jako zwykłego człowieka, który potrafił się śmiać, cieszyć i martwić, który miał swoje pasje i zainteresowania, a także drobne słabostki. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 11:00 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 3. JESIEŃ (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Stephen De Vere Muzyka: Edmund Butt Yellowstone - cudowna wulkaniczna kraina, to blisko dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych naturalnego środowiska w samym sercu Ameryki Północnej. W czasie letnich upałów życie w niezwykłym parku toczyło się na pełnych obrotach. Przez kilka miesięcy Yellowstone rozkwitało. Teraz to miejsce się zmienia. Za kilka tygodni znów zapanuje tu zimowy krajobraz. Zwierzęta przygotowują się do nadejścia chyba największych zmian w ciągu całego roku. W całym parku samce wapiti zgłaszają gotowość do walki o dominację. To charakterystyczne odgłosy jesieni w Yellowstone. Jelenie wapiti muszą jednak przewędrować na niżej położone tereny, zanim śnieg zacznie padać na dobre. Niektóre zejdą w pobliskie doliny, inne wyruszą dalej, nawet poza granice Yellowstone. We wrześniu słońce wędruje coraz niżej na horyzoncie. Osiki, topole i klony zaczynają przygotowywać się do zimy. Drzewa rozkładają zielony barwnik z liści, by odzyskać wszystkie substancje odżywcze i odprowadzić je do pnia i korzeni. W efekcie tego procesu liście zmieniają kolor. Powstają charakterystyczne barwy jesieni. 12:35 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 13 Serial wojenny, 42 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska, Beata Fido, Bartosz Szczerbiak odc. 13 Ewce udaje się uciec z transportu. Znajduje kryjówkę u Nawrota, dawnego kumpla złodzieja, który mieszka w Otwocku. Okazuje się, że wraz z nim mieszka Rozi, schroniła się u niego po egzekucji kochanka gestapowca. Marysia, szukając pracy w kawiarni Europejska, spotyka dawnego nauczyciela muzyki. Tymczasem kierowca Margarete, Herman, na rozkaz swojej pracodawczyni poszukuje Marysi. Witold, Irka i Marysia cieszą się ze szczęśliwego powrotu Ewki. Nie mogą jednak dłużej zostać w Warszawie, sytuacja staje się zbyt niebezpieczna. Witold organizuje ich transport na wieś. Margarete szantażuje Marysię, żąda zwrotu zdjęć kompromitujących jej brata. Po odzyskaniu fotografii Margarete rozkazuje Hermanowi zabić Marysię. Joachimowie muszą natychmiast uciekać. Marysia zostawia rodzinę w nieczynnej zajezdni, gdzie wcześniej spotykali się z dowództwem i udaje się do profesora muzyki po pomoc. Niestety, zostaje zatrzymana podczas łapanki. Tymczasem ciężarówka z pozostałymi dojeżdża do zaprzyjaźnionego majątku na wsi. Na miejscu Stefan prosi parobka o wodę. To Kamil, który jednak nie rozpoznaje dawnego kolegi i twierdzi, że nazywa się Filip Socha. 13:30 REWOLWEROWIEC (GUNMAN`S WALK) Western, 90 min, USA, 1958 Reżyseria: Phil Karlson Scenariusz: Frank S. Nugent Muzyka: George Duning Aktorzy: Van Heflin, Tab Hunter, Kathryn Grant Rewolwerowiec z 1958 roku to amerykański szerokoekranowy western w technikolorze, reżyserowany przez Phila Karlsona, z Vanem Heflinem i Tabem Hunterem w rolach głównych. Wpływowy farmer zawsze broni swojego dorosłego, ale nieokrzesanego syna, płacąc za dokonane przez niego zniszczenia i przekupując świadków. W pewnym momencie jego wybryki okazują się jednak zbyt poważne. 15:20 DZIKIE KRAINY AUSTRALII. WYSPA DIABŁA (AUSTRALIA’S WILD PLACES.) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Między Australią a Antarktydą, smagana przez Ryczące Czterdziestki, leży Tasmania - największa i najdziksza wyspa przybrzeżna Australii. Nawet w środku lata silny wiatr zachodni wiejący wokół Antarktyki może przynosić sztormy, a niekiedy opady śniegu. Wyspa trwa tu jednak niewzruszenie, jakby na przekór niszczycielskim żywiołom. Urwiste góry tworzą wyjątkowe środowisko, w którym do dziś przetrwały pozostałości zaginionego świata. Tasmania powstała wskutek ruchu płyt tektonicznych, kiedy 45 milionów lat temu Australia odłączyła się od Antarktydy, co zakończyło rozpad superkontynentu Gondwany. Ponad jedną trzecią powierzchni wyspy zajmują parki narodowe, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stare doliny porośnięte lasem deszczowym strefy umiarkowanej zostały objęte ochroną. Duża wilgotność i łagodne temperatury sprawiły, że korony drzew utworzyły niemal w pełni zamknięte sklepienie, funkcjonujące jak dach cieplarni. Wokół rozlegają się głosy dziwacznych zwierząt. W pierwotnym lesie jakby zatrzymał się zegar ewolucji. Żyją tu jedne z najbardziej osobliwych gatunków zwierząt na świecie: składający jaja ssak z dziobem kaczki, czteronogi mięsożerny torbacz o pysku psa i pręgach jak u tygrysa, i wreszcie istny diabeł. Torbacz, który żywi się mięsem, pokrzykuje jak upiór i jest nienasycony jak wampir. Wciąż panuje mit, że diabeł tasmański to dzika bestia, która zaatakuje nas w lesie. Wszyscy tak mówią, ale to nieprawda. Tymczasem na każdej fotografii czy w filmie diabeł tasmański ma otwarty pysk i złowrogo ryczy. W rzeczywistości to bardzo płochliwe zwierzę. Większość ludzi nigdy nie zobaczy go w naturalnym środowisku W 1922 roku na tym niemal dziewiczym obszarze utworzono Park Narodowy Cradle Mountain - Lake Saint Clair, który ciągnie się od bazaltowych szczytów Cradle Mountain po leżące na południu Jezioro Saint Clair. To zupełnie wyjątkowe miejsce. 17:15 BOGUMIŁ KOBIELA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1979 Wykonawcy: Marcin Sławiński, Jerzy Szczotkowski Aktorzy: Bogumił Kobiela Program dokumentalny poświęcony wybitnemu aktorowi Bogumiłowi Kobieli. 18:10 PO PRLU - MODA I STYL W III RP Dysk./wywiad/debata, 28 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Moda i styl w III RP. Program "Po PRL - u" analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi: Moniką Małkowską, krytykiem sztuki, dziennikarką i publicystką, oraz z Wiganną Papiną, stylistką współpracującą m.in. z TVP, rozmawia o tym, jak zmieniał się sposób ubierania w pierwszych latach III RP. Jaki wpływ miał odradzający się w Polsce wolny rynek na styl i modę. 18:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 20/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Piotr Grabowski, Witold Dębicki, Piotr Konieczyński, Marta Klubowicz Różycka, Stanisław Jaskułka, Zbigniew Buczkowski, Marian Glinka, Dariusz Jakubowski, Jan Monczka, Mirosław Kowalczyk Admirał Canaris żąda informacji o stanie floty polskiej i rozmieszczeniu wojska na Oksywiu. Radca Voraczek dostarcza Relkemu listę potencjalnych informatorów. Wybór pada na kolejarza Mamela, który ma znajomego w Sztabie Marynarki. Obserwacja kolejarza prowadzona przez Niemców pozwala ustalić Relkemu i Voraczkowi, że w ich siatce nastąpił przeciek. Mamel regularnie odwiedza mieszkanie Ewy Leber pracującej w sztabie niemieckiego dowództwa. Kolejarz jest niewątpliwie łącznikiem między Ewą a polskim wywiadem, któremu dziewczyna dostarcza informacji z dowództwa. Voraczek oraz jego agenci aresztują Ewę i przygotowują zasadzkę na kolejarza. Zatrzymany przez Niemców Mamel zgadza się z nimi współpracować. Ma nadal udawać łącznika Ewy, aresztowanej w sekrecie. Czarek dostaje od niej kartkę z prośbą o szybkie spotkanie, ale brak na kartce umówionych znaków wzbudza jego nieufność. Jedzie do Królewca, lecz pójście do mieszkania Ewy zleca bagażowemu, który chętnie zarobi parę marek. Sam w przebraniu obserwuje, jak agenci Voraczka wyprowadzają jego posłańca od Ewy. Podwójny agent "Hubert" informuje Czarka, że Mamel pracuje dla Niemców i jest przez ich agentów pilnie strzeżony. By go zatrzymać, Polacy organizują misterną akcję, która kończy się powodzeniem. Z Berlina nadchodzi wiadomość, że aresztowany Georg otrzymał wyrok dożywocia, natomiast Benita i Renata - obywatelki niemieckie - karę śmierci. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CICHA PRZYSTAŃ MARII ANTONINY (MARIE ANTOINETTE) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Bohaterką kolejnego odcinka francuskiej serii "Historia w postaciach zapisana" jest Maria - Antonina. Kiedy przybyła do Paryża z dworu Habsburgów w Wiedniu, by poślubić Ludwika XVI, miała zaledwie 14 lat. Niestety młoda królewska para bardzo szybko straciła popularność. Budżet Francji poważnie ucierpiał w wyniku nieudanych reform finansów państwa oraz wydatków związanych z długotrwałymi wojnami. Winą za to obarczono młodą królową - oskarżono ją o rozrzutność i okrzyknięto Madame Deficit. Wypadki rewolucyjne doprowadziły do stracenia jej małżonka - króla Ludwika XVI, a sama Maria Antonina została uwięziona i skazana przez stronniczy trybunał rewolucyjny na śmierć na gilotynie. Do ostatniej chwili, mimo wielu poniżających ataków i upokorzeń, zachowała niezwykłą królewską godność. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to seria programów historycznych, realizowanych przez francuską telewizję publiczną. Gospodarzem cyklu jest znany dziennikarz Stephane Bern, którego przodkowie pochodzą z Polski. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej postaci historycznej oraz prezentuje skarby kultury - miejsca i zabytki stanowiące część europejskiego dziedzictwa. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLITYKA DYNASTYCZNA JAGIELLONÓW Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Władysław II Jagiełło, pierwszy władca z dynastii Jagiellonów, panował blisko pół wieku. W tym czasie udało mu się stworzyć wielonarodową i wielowyznaniową monarchię, która przetrwała kilka wieków. Jagiellonowie zasiadali na tronach sąsiednich państw, a jagiellońskie córki powinny być pożądanymi partiami w Europie. Jednak Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać posiadanych atutów. Przegrali z Habsburgami, którzy wyrośli na główną dynastię w Europie środkowej. Jak do tego doszło? Czy w ogóle można mówić o polityce dynastycznej Jagiellonów? A jeśli tak, to dlaczego była ona nieskuteczna? Polityka dynastyczna, czyli co? W jakim kierunku zmierzali Jagiellonowie? Gdzie widzieli swoje miejsce? Jaką wizję polityki dynastycznej miał Jagiełło? Dopiero w czwartym małżeństwie doczekał się synów - Władysława i Kazimierza; przywileje jedlneńsko - krakowskie - to m.in. w ten sposób zapewnił przejęcie tronu przez Władysława II. Jaką pozycję w tym czasie, rządów Jagiełły, mieli Habsburgowie? Dlaczego Jagiellonowie nie potrafili dobrać żon sobie i swoim synom, które budowałyby dynastię? Walka o tron czeski po śmierci Zygmunta I Luksemburczyka. Dlaczego Jagiellonowie przegrali z Habsburgami? Unia polsko - węgierska 1440 - 1444. Dlaczego Jagiellonowie nie osadzili po śmierci Warneńczyka innego przedstawiciela dynastii i pozwolili Habsburgom przejąć Węgry? Ostatecznie królem Węgier został Władysław Jagiellończyk w 1492 r. Jan Olbracht zasiadł na polskim tronie. Na Litwie władał Aleksander, ich brat. Jagiellonowie władają w tym czasie Polską, Litwą, Czechami i Węgrami. Zjazd w Lewoczy 1494 r. Celem zjazdu było podjęcie decyzji w sprawie Mołdawii, którą starano się zdobyć dla Zygmunta [przyszły Zygmunt I Stary]. Córki Kazimierza Jagiellończyka - za kogo zostają wydane za mąż? Zjazd w Wiedniu 1515 r. Dlaczego Habsburgowie całkowicie pobili Jagiellonów w dziedzinie polityki dynastycznej? Goście: Jarosław Gawron, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego i prof. Konrad Bobiatyński Uniwersytet Warszawski. 22:45 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 00:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA CYGANÓW W MOŁDAWII Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Autor: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow Ten odcinek przybliży widzom środowisko kibiców ukraińskiego klubu piłkarskiego Dynamo Kijów. Oglądamy je oczyma jednego z nich, 23 - letniego Żeni - magistra ekonomii i jednego z przywódców tzw. Żylety. "Szalikowcy" pojawili się na Ukrainie już w latach 80. , ale wtedy nikt o nich nie słyszał, bo radziecka propaganda skrzętnie ten fakt skrywała. Odkąd zmienił się system, działają jawnie i jest ich coraz więcej, choć nie tak dużo jak w Polsce. Są na wszystkich meczach swojej drużyny. Dla jednych rozróby stanowią sposób na rozładowanie frustracji, dla innych - sens życia. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KURSK CZ. 1 Magazyn, 23 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący), Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego bitwie o Kursk.