TVP Historia Środa, 02.06.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 02 CZERWCA ODC. 581 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - patent na odkurzacz; 1953 - koronacja Elżbiety II; 1961 - nowe zasady nauczania w PRL; 1979 - początek pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 21/24 Serial historyczno-sensacyjny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Janusz Bukowski, Olaf Lubaszenko, Piotr Krukowski, Maciej Dobaniewicz, Maria Probosz, Andrzej Staszczyk, January Brunow, Maciej Orłoś, Maciej Robakiewicz, Andrzej Konic, Gustaw Lutkiewicz, Tomasz Budyta, Bohdana Majda Rok 1937. W Świnoujściu Niemcy planują budowę ośrodka do badań nad nową bronią rakietową. Materiałów dostarcza bytomska huta, a odpowiedzialnością za terminowe wykonanie konstrukcji stalowych wysyłanych do Swinemunde zostaje obarczony inspektor Kriegsmarine Alex Radisch. Macket, informator Czarka, przekazuje mu wiadomości o działalności Radischa. Czarek postanawia zdobyć dokumenty dotyczące nowej broni. Na jego polecenie agentka Hilda bez trudu uwodzi Aleksa i spędza z nim noc. Niebawem Polacy mają zdjęcia kompromitujące Radischa oraz fotokopie tajnych dokumentów z jego teczki. Zawierają one wykaz fabryk na Penemunde. Z informacji, jakie zdobył Czarek, wynika że przodkowie Radischa pochodzili z Wielkopolski, on sam Polaków darzy sympatią, a w Szamotułach mieszka jego kuzyn Robert Walter. Czarek odnajduje Roberta i proponuje mu pracę dla polskiego wywiadu, co wiązałoby się z wyjazdem do Berlina i nawiązaniem kontaktu z Aleksem. Zdjęciami szantażuje Radischa, który też przystaje na współpracę. Dwaj kuzyni działają w Berlinie bardzo sprawnie. Wkrótce wywiadowi polskiemu wiadomo, że Swinemunde jest tylko zapleczem dla tajnego ośrodka badań, jaki powstaje w głębi wyspy, w Penemunde. Ma nim kierować dr Riedel, naukowiec z instytutu prof. Wanderaw Jenie. Czarek odnajduje swojego kolegę Rajmunda, który robił doktorat u prof. Wandera, i prosi go o nawiązanie kontaktów ze znajomymi niemieckimi naukowcami. 08:05 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - STATUTY, KOBIETY I BANKIERZY Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na duszonego kurczaka ze śliwkami, imbirem i winem według przepisu bankiera Lewki. Drugą potrawą są gruszki w syropie z przyprawami korzennymi. Przepis pochodzi z XIV wieku, a jego autorem jest izraelski kucharz Yotam Ottolenghi. 08:40 PAMIĘTNY ROK 1989 CZ. 1 Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ireneusz Engler, Andrzej Zajączkowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Film dokumentalny ukazujący najważniejsze wydarzenia, jakie miały miejsce w Polsce w roku 1989 - upadek komunizmu, nowe wybory. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 10:45 PRZYJAŹŃ W CIENIU KREMLA Film dokumentalny, 65 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Grabysa, Wojciech Jachymiak Inspiracją dla twórców filmu stało się słynne przemówienie śp. Lecha Kaczyńskiego wygłoszone w Tbilisi w 2008 roku podczas inwazji rosyjskiej na Gruzję. Te słowa szczególnie dziś wydają się prorocze w kontekście wojny toczącej się na Ukrainie i odradzającego się rosyjskiego imperializmu. Jak dzisiaj to przemówienie postrzega Michaił Saakaszwili? (w 2008 r. Saakaszwili byl prezydentem Gruzji i przyjacielem ś.p. Lecha Kaczyńskiego). Jak dzisiaj to przemówienie postrzegają Gruzini, dziennikarze, aktywiści i politycy zaangażowani w obronę Gruzji przed rosyjską inwazją w 2008 roku? 12:30 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 15 (SERIA II ODC. 2) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Joanna Balas, Maria Dębska, Katrin Buhring, This Maag, Marek Ślosarski, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Dariusz Majchrzak Major Powała przesłuchuje Kamila Brodzkiego. Nie wierzy, że porucznik cierpi na całkowitą amnezję. Do pokoju wchodzi niespodziewanie Irka, podbiega do Kamila, lecz on jej nie poznaje. Irka ma żal do brata, że ukrywał przed nią prawdę. Witek mówi siostrze, że Kamil może zostać oskarżony o zdradę i oddany pod sąd. Do domu Nawrota przychodzą Niemcy, z którymi Rozi robi interesy. Kobieta częstuje ich bimbrem. Do pijanych Niemców docierają odgłosy na piętrze, znajdują ukrytych Konstantego i Zoję. Niezauważona do tej pory Marysia oddaje do Niemców dwa celne strzały. Na folwarku Grudzińskiego Irce udaje się wejść podstępem do pokoju Kamila. Dziewczyna tłumaczy narzeczonemu sytuację, w jakiej się znalazł i przekonuje o konieczności ucieczki do Warszawy. Powała, dowiedziawszy się o ucieczce obojga, wycofuje Witka z akcji i daje mu rozkaz zameldowania się w Warszawie u komendanta rejonu. Po wpadce u Nawrota, Marysia z rodziną znajduje schronienie u profesora Wójtowicza. Irce z Kamilem pomaga w Warszawie Ewka, która lokuje ich w konspiracyjnym mieszkaniu. Andrzej pomaga Marysi w znalezieniu bezpiecznego mieszkania. Lokuje ją u swojej znajomej sprzed wojny - Natalii Wieleżyńskiej. Margarethe udaje się do Abwehry w Sulejówku, gdzie proponuje Brennerowi współpracę. Informuje Niemca, iż ustaliła, że Kamil Brodzki żyje. 13:20 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 1. OD ŹRÓDEŁ WISŁY DO UJŚCIA DUNAJCA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. W trakcie filmu przemierzamy blisko 1000 km wzdłuż biegu Wisły w towarzystwie dwóch przewodników duchowych. Poprzez pryzmat ich widzenia odkrywamy rzekę, jej piękno i jej problemy. Jednym z nich jest hydrolog naukowiec, który przemierza całą Wisłę i pobiera próbki wody do przeprowadzenia analiz jej jakości; drugim zaś jest ryba łosoś. Ryba ta wyginęła z wód Wisły w 1985 r. , a obecnie jest przedmiotem wieloletniego projektu reintrodukcji prowadzonego w dopływach Górnej Wisły. W pierwszym odcinku widzimy, jak narybek łososia zostaje wypuszczany przez członków WWF (World Wild Fund for Nature) do krystalicznych wód dopływu Górnej Wisły, następnie śledzimy rozwój aż do momentu, kiedy zacznie spływać do morza. 14:20 DOKTOR FREMONT NA TROPIE (WORLD WAR I UNDER THE MICROSCOPE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jean - Franois Meplon Kiedy lekarz sądowy zostaje wezwany, żeby zbadać ludzkie szczątki, zwykle mamy do czynienia ze sprawą kryminalną. Ale nie w Verdun we Francji, gdzie takie przypadki należą do rutynowych. Rutynowych, ale jednak niezwykłych. Doktor Bruno Fremont, który od ponad trzydziestu lat pracuje w miejskim szpitalu, wie, czego się w takich sytuacjach spodziewać: najprawdopodobniej znaleziono szczątki żołnierza z czasów pierwszej wojny światowej i trzeba go zidentyfikować. 15:25 GIGANCI HISTORII - ODC. 34. KRZYSZTOF KOLUMB - ODKRYCIE AMERYKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Genialny nawigator, wielki żeglarz. Obsesją wielkiej podróży do Indii przez Zachód żył wiele lat, zanim zdołał znaleźć królewskie poparcie dla swojego planu. Nigdy się nie poddał, bo wierzył, że misję powierzył mu sam Bóg. Płynął po skarby. Spełnił marzenie o sławie i bogactwie, ale doświadczył też kajdan i więzienia. Kim był Krzysztof Kolumb i jak dokonał wielkiego odkrycia nowych kontynentów? Jak wyglądało spotkanie ludzi starego i nowego świata? I jak odkrycia, które przerosły najśmielsze wyobrażenia tamtej epoki, zmieniły wszystko? Nie pierwszy to, i nie ostatni błąd w obliczeniach, który zmienił bieg światowej historii. Pomyłce Kolumba zawdzięczamy choćby to, że rdzennych mieszkańców Ameryki do dziś nazywamy Indianami. Krzysztof Kolumb - odkrycie Ameryki to temat tego odcinka teleturnieju Giganci historii. 16:45 POLSKIE 100 LAT - ROK 1989 CZYLI DRUGI CUD NAD WISŁĄ Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Wraz z objęciem władzy w Związku Radzieckim przez Michaiła Gorbaczowa, w latach 1985 - 86, zaczęły zachodzić głębokie zmiany. Główny nurt "Solidarności" z Lechem Wałęsą opowiadał się za osiągnięciem porozumienia z władzą PZPR. W 1988 roku w maju i sierpniu Polskę ogarnęła fala strajków. Głównym ośrodkiem "Solidarności" stał się powołany w grudniu 1988 roku ponadstuosobowy Komitet Obywatelski. Obrady w Magdalence miały doprowadzić do "okrągłego stołu". Dla strony solidarnościowej zasadniczą wartością były wolne wybory. Obrady Okrągłego Stołu toczyły się w Pałacu Namiestnikowskim przez dwa miesiące. 4 czerwca odbyły się wybory, które zakończyły się miażdżącym zwycięstwem "Solidarności". 17:25 PAMIĘTNY ROK 1989 CZ. 2 Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1991 Scenariusz: Ireneusz Engler, Andrzej Zajączkowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Film dokumentalny ukazujący najważniejsze wydarzenia, jakie miały miejsce w Polsce w roku 1989 - upadek komunizmu, nowe wybory. 18:25 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY NA KREMLU Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 4 lipca 1610 roku pod Kłuszynem doszło do starcia pomiędzy oddziałami polskimi dowodzonymi przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego, a armią moskiewską pod dowództwem kniazia Dymitra Szujskiego oraz szwedzkimi posiłkami dowodzonymi przez Jacoba Pontussona De la Gardie. Zwycięska bitwa otworzyła Żółkiewskiemu drogę do zajęcia Moskwy. W obliczu klęski bojarzy zdetronizowali cara Wasyla Szujskiego i złożyli przysięgę na wierność królewiczowi Władysławowi, synowi Zygmunta III Wazy. Polski garnizon wojskowy zajął moskiewski Kreml. Polacy przebywali tam ponad dwa lata. 7 listopada 1612 roku opuścili Kreml. Goście: prof. Teresa Chynczewska - Hennel, Uniwersytet w Białymstoku, prof. Mirosław Nagielski, Uniwersytet Warszawski oraz dr Przemysław Gawron, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 19:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 22/24 Serial historyczno-sensacyjny, 60 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Andrzej Staszczyk, Bogdan Ferenc, Jacek Sobala, Zbigniew Borek, Witold Bieliński, Joanna Ciemniewska, Paweł Galia, Mariusz Gorczyński, Małgorzata Kaczmarska, Ewa Serwa, Ewa Wawrzoń Dawny kolega Czarka, prof. Rajmund Wolta, na prośbę wywiadu polskiego jedzie do Jeny. Ma się zorientować, czym zajmuje się jego dawny instytut. Obserwuje go polski agent mający łączność z Czarkiem. Rajmund, jak go pouczono, przedstawia się w telefonach przezwiskiem z doktoranckich czasów: Schwarzkopf. Pozostawia jednak wszędzie tropy. Mieszka w dawnym pensjonacie, wydzwania do Instytutu w poszukiwaniu prof. Wandera i innych naukowców. Wander od dawna pozostaje w areszcie domowym. Weissinstitut jest pilnie strzeżony i "prof. Schwarzkopf" zostaje natychmiast zauważony przez gestapo oraz Relkego. Rajmund nic nie dostrzega zajęty poszukiwaniami wycofanych prac Wandera. W uniwersyteckiej bibliotece znajduje omówienia wszystkich opatentowanych odkryć naukowych. Widziany przez mnóstwo osób nie wie, że właśnie został rozpoznany w rejestrach doktorantów instytutu jako Rajmund Wolta. Czarek, na wezwanie swojego agenta, przyjeżdża do Jeny i ratuje Rajmunda przed aresztowaniem. 20:20 AMSTERDAM, LONDYN, NOWY JORK. WSPANIAŁA TRÓJKA - SZOK NOWOCZESNOŚCI. LATA 1800 - 1880. ODC. 3/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Pod koniec XVI wieku w Amsterdamie zainaugurowano spółkę akcyjną, giełdę, masową produkcję statków handlowych, a miasto rozwinęło się wokół uporządkowanego planu urbanistycznego - pierwszego w Europie. Na handlu przyprawami z Azją zbudowało swój dobrobyt i postawiło stopę w Ameryce wraz z wyprawą Henry ' ego Hudsona - Anglika, który wyruszył na podbój świata pod sztandarem Zjednoczonych Prowincji. Londyn, w okresie między rewolucją, wojną domową i odbudową położył fundamenty pod dobrobyt gospodarczy, który umożliwił mu wyprzedzenie Amsterdamu w następnym stuleciu. 21:25 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 22:25 DOBRY, ZŁY I BRZYDKI (THE GOOD, THE BAD AND THE UGLY / IL BUONO, IL BRUTTO, IL CATTIVO) Western, 171 min, Włochy/Hiszpania 1966 Reżyseria: Sergio Leone Scenariusz: Age - Scarpelli, Luciano Vincenzoni Zdjęcia: Tonino Delli Colli Muzyka: Ennio Morricone Aktorzy: Clint Eastwood, Eli Wallach, Lee Van Cleef, Aldi Giuffr, Mario Brega, Luigi Pistilli, Rada Rassimov, Enzo Petito i inni Zmarły w 1989 r. Sergio Leone nie wymyślił ani europejskiego, ani nawet włoskiego westernu, bowiem naśladownictw tego gatunku próbowano na Starym Kontynencie już od dawna. Grzeszyły one jednak brakiem polotu i nieudolnością. Także i Leone, podejmując w 1964 r. jako początkujący reżyser realizację filmu "Za garść dolarów", na wszelki wypadek, w obawie przed niepochlebnymi recenzjami, umieścił w czołówce nie swoje prawdziwe nazwisko, ale pseudonim Bob Robertson. Uczynił słusznie, gdyś krytyka zmiażdżyła jego spaghetti - western, pierwszy z trylogii, na którą złożyły się także "Za kilka dolarów więcej" z 1966 r. i właśnie "Dobry, zły i brzydki". Ponieważ jednak tamten pierwszy film odniósł oszałamiający sukces komercyjny, Sergio Leone poszedł za ciosem: nie tylko nakręcił dwa kolejne westerny, ale już śmiało się pod nimi podpisał. We wszystkich trzech jedną z głównych ról zagrał Clint Eastwood, z którego trylogia Sergia Leone uczyniła gwiazdę ekranu. Bohater serialu "Rawhide" pewnie jeszcze długo terminowałby w amerykańskiej telewizji, gdyby nie propozycja włoskiego reżysera. Jego pozycja rosła z każdym tytułem. Z wynoszącego ponad milion dolarów budżetu "Dobrego, złego i brzydkiego" (więcej niż wydano na dwa poprzednie filmy razem) aż jedną czwartą pochłonęło honorarium Eastwooda. Po trzech udanych rolach wrócił do Hollywood w glorii sławy, zajmując należne miejsce obok Johna Wayne'a i Steve'a McQueena. Westernowa trylogia nie zakończyła też przygody Sergia Leone z tym gatunkiem filmowym. Reżyser jeszcze wielokrotnie do niego wracał, realizując m.in. "Dawno temu na Dzikim Zachodzie" czy "Garść dynamitu". Tytułowi dobry, zły i brzydki nie tworzą w filmie zgodnej grupy: zdecydowanym przeciwnikiem jasnowłosego, sprytnego i "dobrego" gringo Joego (Eastwood) oraz pochodzącego z meksykańskiej biedoty brzydkiego Tuco (Wallach) jest okrutny i bezwzględny Setenza (Van Cleef). Żaden z nich nie staje jednak w obronie prawa i porządku, wszyscy trzej chcą się obłowić. W ogarniętym wojną secesyjną kraju wydaje się to stosunkowo łatwe. Oto bowiem w wojennym zamęcie przepada gdzieś skrzynia ze skradzionymi dwustoma tysiącami monet dolarowych. Szuka jej, nie przebierając w środkach, Setenza, nie wie jednak, gdzie znajduje się skarb. Tymczasem Joe i Tuco zawiązują spółkę, próbując inaczej się wzbogacić. Zdobywają pieniądze za pomocą sprytnej sztuczki: Joe wydaje szeryfom Tuco, za którego głowę wyznaczono nagrodę, a zgarnąwszy pieniądze, oswobadza wspólnika i obaj uciekają do kolejnego miasteczka, powtarzając ten sam numer. Gdy za którymś razem Tuco o mało nie przypłaca fortelu życiem, postanawia pozbyć się Joego. Ponieważ Joe zabija trzech nasłanych na niego rewolwerowców, Tuco chwyta go sam i wywozi na pustynię na powolną śmierć z gorąca i pragnienia. "Blondie" ratuje skórę wyznając Meksykaninowi, że zna miejsce ukrycia skrzyni z dolarami. Obaj znów ruszają w drogę, ale wkrótce wpadają w ręce Setenzy. 02:15 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 03:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego największej operacji desantowej, mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. W nagraniu unikatowe materiały archiwalne.