TVP Historia Piątek, 04.06.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 04 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1798 - zmarł Giacomo Casanova; 1953 - prymas Wyszyński w kazaniu: "Gdy Cezar siada na ołtarzu, to mu mówimy krótko: nie wolno!"; 1989 - masakra na placu Tienanmen; 1989 - pierwsze na poły wolne wybory w powojennej Polsce; 07:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 23/24 Serial historyczno - sensacyjny, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1938. Franz Relke otrzymuje wiadomość, że w polskiej prasie ukazały się sformułowania z tajnej instrukcji gauleitera Forstera dotyczące postępowania z Polakami w Gdańsku. Przeciek nastąpił w gdańskim oddziale NSDAP, którego szefem jest Willy Neumann. Z nim właśnie Franz ma współpracować, aby znaleźć agenta Polaków. Podejrzany jest Rutkowski, nierzucający się w oczy polski kolejarz mający rozległe kontakty wśród Niemców. Przez agenta NSDAP Geibla, pracującego dla Czarka, Rutkowski przekazuje Polakom informacje. Gestapowcy Neumanna zabijają kolejarza. Czarek otrzymuje wiadomość, że jego informator zginął na skutek zdrady Wernera, polskiego celnika będącego konfidentem gestapo. Postanawia "wrobić" Wernera we współpracę z Polakami i skierować na niego podejrzenia Neumanna. Polscy wywiadowcy podrzucają Wernerowi sfałszowane dokumenty. Neumann daje się nabrać na "zdradę" Wernera i razem ze swoimi ludźmi jedzie go aresztować. W mieszkaniu gestapowcy znajdują sfałszowane dokumenty, pieniądze oraz tajną instrukcję Forstera. Zaskoczony Werner wpada w pułapkę i w czasie ucieczki ginie. 08:25 WOLNOŚĆ PO POLSKU Reportaż, 7 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Nowak Reportaż na temat Funduszu Patriotycznego - programu, który powstał z inicjatywy prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego. Powołanie funduszu poprzedziły kilkumiesięczne przygotowania, które nadzorował wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotr Gliński. Operatorem tego programu jest Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. 08:40 WYSZYŃSKI. WRÓG NR 1 Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Tarasiuk Scenariusz: Jacek Tarasiuk Nakreślenie sylwetki Prymasa Wyszyńskiego na tle trudnych wydarzeń XX wieku. Przypomnienie głównych aspektów nauczania Prymasa Wyszyńskiego. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 10:40 GIGANCI HISTORII - ODC. 34. KRZYSZTOF KOLUMB - ODKRYCIE AMERYKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Genialny nawigator, wielki żeglarz. Obsesją wielkiej podróży do Indii przez Zachód żył wiele lat, zanim zdołał znaleźć królewskie poparcie dla swojego planu. Nigdy się nie poddał, bo wierzył, że misję powierzył mu sam Bóg. Płynął po skarby. Spełnił marzenie o sławie i bogactwie, ale doświadczył też kajdan i więzienia. Kim był Krzysztof Kolumb i jak dokonał wielkiego odkrycia nowych kontynentów? Jak wyglądało spotkanie ludzi starego i nowego świata? I jak odkrycia, które przerosły najśmielsze wyobrażenia tamtej epoki, zmieniły wszystko? Nie pierwszy to, i nie ostatni błąd w obliczeniach, który zmienił bieg światowej historii. Pomyłce Kolumba zawdzięczamy choćby to, że rdzennych mieszkańców Ameryki do dziś nazywamy Indianami. Krzysztof Kolumb - odkrycie Ameryki to temat tego odcinka teleturnieju Giganci historii. 11:30 WOJOWNICY CZASU - SPŁACONY DŁUG, CZYLI AMERYKANIE POD LWOWEM Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Obraz ogromnej małpy wiszącej na iglicy Empire State Building i oganiającej się od samolotów zagościł w naszej zbiorowej wyobraźni prawie sto lat temu. Mało kto jednak wie, że wiąże się on z wydarzeniami, jakie miały miejsce na froncie rozpętanej w 1919 roku polsko - bolszewickiej wojny. A jednak! Stało się to za sprawą pilota, który w finale filmu o King - Kongu pruł ze swoich kaemów do monstrualnego goryla, a wcześniej rozpędzał pułki czerwonej kawalerii Budionnego. Lotnikiem tym był Merian C. Cooper - jeden z amerykańskich lotników, którzy tworząc lotniczą eskadrę, postanowili bić się za Polskę. 12:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 16 (SERIA II ODC. 3) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska W Warszawie Witek z Ewką udają się do konspiracyjnego mieszkania, w którym mają się zatrzymać. Ewka odkrywa, że żona właściciela jest w obozie w Auschwitz. Zdenerwowany mężczyzna przyznaje się do zdrady, mówi, że Niemcy obiecali uwolnić jego żonę w zamian za wydanie ich. W ostatniej chwili zakochani uciekają przed obławą zorganizowaną przez Margarethe. Po kontakcie z Alfą, Ewka i Witek trafiają do Dowódcy Wydziału Łączności przy Komendzie Głównej. Okazuje się, że jest tam była dziewczyna Witka pseud. Leokadia oraz kurier podziemia pseud. Orsza. Leokadia zleca Ewce zadanie polegające na kradzieży niemieckiego formularza Marschbefehl (rozkaz wyjazdu), który jest niezbędny kurierowi udającemu się w niemieckim mundurze do Londynu. Kasia Wieleżyńska, która podkochuje się w doktorze Andrzeju i jest zazdrosna o Marysię, przeszukuje rzeczy przebywającej u nich dziewczyny. Odkrywa że jest ona Żydówką. Próbuje namówić matkę, by pozbyły się jej. Irka organizuje w stacji krwiodawstwa spotkanie Kamila z jego matką licząc, że ona pomoże mu w odzyskaniu pamięci. Na widok matki Kamil doznaje szoku, ucieka w panice z budynku i oszołomiony wpada na niemiecki patrol. Irka przedstawia Niemcom zaświadczenie potwierdzające oddanie krwi przez Kamila dla żołnierzy niemieckich. Odchodzą wolni. Przy budynku z burdelem Ewka otrzymuje wiadomość od prostytutki - Niny, która pomaga organizacji, wyciągając ważne informacje od pijanych Niemców. Z informacji wynika, że Kamila Brodzkiego poszukuje niemiecki kontrwywiad. Ewka przedstawia Leokadii swój plan kradzieży niemieckiego dokumentu. Do akcji włącza Irkę i Marysię. Pomaga im koleżanka Irki - Zuzia, która jest kelnerką w Hotelu Europejskim, gdzie zatrzymują się Niemcy. 12:55 NIEWIDZIALNE MIASTA STAROŻYTNOŚCI - ODC. 1/3 (ANCIENT INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Chris Granlund Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący), Darius Arya (prowadzący), Kacper Kaliszewski Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o najstarszych miastach świata. Historycy i archeolodzy badają najbardziej ukryte zakamarki i legendy, aby odnaleźć tajne przestrzenie i ukryte skarby. Kair, Ateny i Stambuł - trzy starożytne miasta, które ukształtowały ludzką cywilizację na przestrzeni wieków, każda z własną, unikalną historią. Ten serial oferuje świeże spojrzenie na te miasta. W każdym mieście zespół schodzi pod ulice i starożytne ruiny. Wyposażeni w zaawansowaną technologię, w tym skanery 3D, zdjęcia w wysokiej rozdzielczości i przełomową fotogrametrię lotniczą, ujawniają tajne przestrzenie. Nowy obraz wspaniałej, bizantyjskiej katedry w Hagia Sophia, tunele pod rzymskim hipodromem, labirynty wewnątrz Wielkiej Piramidy w Gizie, unikalny rzymski port na Nilu, Cytadela Saladyna, enigmatyczna struktura Egiptu Sfinks, podziemne akwedukty w Atenach, sekrety Akropolu. To jest starożytny świat, jakiego nigdy wcześniej nikt nie widział. 13:50 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (EP. 1) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć filmu ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 14:55 NORMANDIA. OSTATNI BOHATEROWIE DESANTU - ODC. 1/2 (THE LAST HEROES OF D - DAY) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Tim Dunn Jedną z dat, która zmieniła bieg historii, jest 6 czerwca 1944 - D - Day. Stawką była wolność świata zachodniego. W dwuczęściowej serii Dan Snow bada, jak dwa lata skrupulatnego planowania, szpiegowania i analizy milionów trójwymiarowych zdjęć lotniczych rozpoznawczych wpłynęło na ten dzień. D - Day to również opowieść o heroizmie, poświęceniu i determinacji i to jest być może ostatnia szansa, by usłyszeć niezwykłe świadectwa z pierwszej ręki tych, którzy ryzykowali życie, by uratować świat od nazistowskiej tyranii. Bezprecedensowy dostęp do tysięcy tajnych zdjęć szpiegowskich. 16:55 BŁĘKITNA ARMIA 1917 - 1919 Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2017 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Fręśko Muzyka: Rafał Rozmus Film dokumentalny fabularyzowany o Błękitnej Armii utworzonej we Francji. Film dotyczy lat 1917 - 1919, od powstania do powitania Armii w Polsce. Film przedstawia zapomniany fragment polskiej historii: utworzenie, organizację, wyszkolenie i wyposażenie, a także użycie bojowe w czasie I wojny światowej oddziałów Armii Polskiej, utworzonej we Francji dekretem prezydenta Republiki Raymonda Poincare z 4 czerwca 1917 roku, dzięki staraniom Komitetu Narodowego Polskiego. Dowódcą tej armii, zwanej od koloru żołnierskich mundurów Błękitną Armią, Komitet Narodowy Polski mianował gen. bryg / dyw. Józefa Hallera, przedwojennego instruktora scoutingu i towarzystwa Sokół we Lwowie, a później dowódcę 2. Brygady Legionów Polskich oraz 2. Korpusu Polskiego w zbolszewizowanej Rosji. Błękitna Armia, licząca ok. 70 tysięcy żołnierzy i wyposażona w nowoczesne uzbrojenie oraz sprzęt bojowy (w tym ponad 1000 pojazdów mechanicznych, 120 najnowocześniejszych czołgów lekkich Renault 17 FT, a także 90 samolotów) zapisała bohaterską kartę w walce z Niemcami (i ich sprzymierzeńcami) na ziemi francuskiej (m.in. w Szampanii i w rejonie Wogezów), a po przejeździe transportami kolejowymi do Polski w kwietniu czerwcu 1919 roku, broniąc Ojczyzny przed inwazją bolszewickiej Rosji. Oddziały Błękitnej Armii, wcielone w skład Wojska Polskiego, decydowały o wyzwoleniu Lwowa i Borysławsko - Drohobyckiego Zagłębia Naftowego z rąk ukraińskich. 18:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 24 (OST.) Serial historyczno-sensacyjny, 58 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Jan Pęczek, Lech Łotocki, Sławomir Matczak, Stanisław Jaskułka, Marian Glinka, Miłogost Reczek, Piotr Krukowski, Jarosław Tyrański, Andrzej Jakubas, Grażyna Jakubecka, Krystyna Chmielewska, Iwona Słoczyńska, Zbigniew Buczkowski Rok 1939. W imieniu wywiadów polskiego i niemieckiego Czarek i Relke uzgadniają wymianę agentów. Polacy chcą wydostać Ewę i "Georga". Na prośbę Relkego Czarek wiezie go do matki, z którą nie widział się przez dwadzieścia lat. Widok syna wzrusza ją, ale nie chce go spotkać nigdy więcej. Ewa ma zaawansowaną gruźlicę. Jerzy już na granicy zostaje przez Polaków aresztowany jako podejrzany o współpracę z Abwehrą. Rozkaz ten wydano bez wiedzy Kalety i Czarka, pewnych niewinności Jerzego. Zbuntowany Czarek ma zostać zawieszony, ale pułkownik Kaleta grozi zwierzchnictwu swoją dymisją. Meldunki polskich wywiadowców są jednoznaczne: wojna jest przesądzona. Czarek rozdaje współpracownikom fałszywe paszporty, żegna się z rodzicami. Ma przydział do armii "Poznań" generała Kutrzeby. Gdy Schleswig-Holstein atakuje Westerplatte, Relke z Voraczkiem piją w Gdańsku szampana. Szpital zawiadamia Czarka o śmierci Ewy. Na Warszawę nadciąga pierwszy nalot. 20:20 PRACOWNIA KRAWIECKA Teatr, 79 min, Polska, 2000 Autor: Jean Claude Grumberg Reżyseria: Wojciech Pszoniak Przekład: Bogusława Frosztęga Zdjęcia: Bogdan Stachurski Obsada: Ewa Dałkowska (Helena), Maria Ciunelis (Simone), Ewa Konstancja Bułhak (Gisle), Anna Maria Mucha (Marie), Halina Łabonarska (Pani Laurence), Edyta Olszówka (Mimi), Wojciech Pszoniak (Leon), Jerzy Radziwiłowicz (Prasowacz), Andrzej Mastalerz (Jean), Krzysztof Globisz (Maks), Damian Walczak (Chłopiec) Epicki dramat Jeana - Claude'a Grumberga (ur. 1939), francuskiego dramatopisarza, scenarzysty i aktora, autora ponad 20 sztuk teatralnych (m.in. "Dreyfus", "Zone libre", "Rever peut - etre", "Adam et Eve"), a także scenariuszy telewizyjnych i filmowych ("Mała apokalipsa" w reżyserii Costy Gavrasa, współautor "Ostatniego metra" Truffauta i "Lata jak sandwicze" Boutrona). "Pracownia krawiecka" wystawiona po raz pierwszy w paryskim Odeonie w 1979 r. (autor był zarazem współreżyserem i odtwórcą głównej roli) otrzymała m.in. Nagrodę Ibsena i Grand Prix de la Ville de Paris. Sztuka zrodzona z doświadczeń rodzinnych i własnej pamięci "paryskiego Żyda bez korzeni", którego dziadkowie uciekli przed pogromami z Galicji i Rumunii, a ojciec, paryski krawiec, został w czasie wojny deportowany i zesłany do obozu zagłady - stała się wielkim sukcesem Grumberga. Po 20 latach"Pracownię krawiecką"wystawiono w nowej inscenizacji Gildasa Bourdeta w Marsylii i wkrótce w Paryżu. Krytyka i publiczność przyjęły spektakl entuzjastycznie, a Jean - Claude Grumberg w maju 1999 r. odebrał prestiżową francuską Nagrodę Moliera dla najlepszego autora roku. Na deskach słynnego paryskiego Teatru Hebertot wielki sukces w roli Leona odniósł Wojciech Pszoniak. "Leon w pierwszej inscenizacji poruszał się tanecznym krokiem Jeana - Claude'a Grumberga. Gildas Bourdet powierzył rolę tego pyskacza Pszoniakowi. Pałeczka została przejęta w wielkim stylu. Pszoniak zadaje sobie ból, zadaje nam ból. Cały czas oscyluje między przenikliwością i cynizmem. Powściągliwy aż do bólu, potrafi nagle wybuchnąć prawdą, obnażyć jakieś mroczne zakamarki. I ten jego podskórny upór, aby nie ustawać w pracy, by życie za wszelką cenę toczyło się dalej" - pisał "Le Monde". W nagranej dla "Dialogu" rozmowie Wojciech Pszoniak wyznał, że w roli Leona szczególnie pociągała go wielowymiarowość - "ta rola ma wymiar pełnego człowieka, choć żyje on w jakimś malutkim świecie. Za pośrednictwem tego człowieka mamy okazję - my, jako twórcy, i myślę, że ludzie na sali - zastanowić się nad czymś bardziej uniwersalnym w życiu. To jest bardzo ciekawy teatr i autor; przez tych ludzi prostych, bardzo prostych, coś nam pokazuje wielkiego". Utwór Grumberga przedstawia losy kilku kobiet zatrudnionych w pracowni krawieckiej prowadzonej w Paryżu przez Żyda z Polski. Akcja sztuki rozpoczyna się zaraz po wojnie, w 1945 roku, a ostatnia scena rozgrywa się w roku 1952. Każda z bohaterek ma swoją historię, problemy, tajemnice. W ciągu rozmów prowadzonych w tej samej pracowni przez lata odkrywają przed widzami swoje marzenia i cierpienia. Sztuka obfituje w sceny humorystyczne i liryczne, porusza jednocześnie bardzo bolesny problem deportacji Żydów z Francji w czasie wojny. Rok 1945. Wczesnym rankiem w pracowni zjawiają się szwaczki. Helena, żona właściciela, przedstawia kolejno przybywającym kobietom nową koleżankę, Simone. Panie pracują, plotkują, prawią sobie drobne złośliwości, mocno zachrypnięta Mimi opowiada o swej niefortunnej przygodzie z Amerykańcami. Wszystkich zaskakuje wiadomość, że nie ma pracy - Leon nie dostał materiału, czas zbierać się do domu. Rok 1946. Pracownia znowu działa. Kobiety narzekają, że żyje się ciężko, chleba jest mniej niż w czterdziestym trzecim, ale wtedy była wojna. Za oknem uliczny grajek śpiewa smutną piosenkę o chłopcu, matce i białych różach. Simone opowiada o jakimś typie, który za nią łaził wczoraj, koleżanki udzielają jej dobrych rad.Leon kłóci się z żoną o Prasowacza, który nie zjawił się w pracy. Helena nie znosi milczącego olbrzyma, Leon marzy o takich pracownikach, z żelaza. Ci, co wrócili stamtąd, wiedzą, co to praca. To jest właśnie naturalna selekcja. Rok 1947. Marie wkrótce wychodzi za mąż, szwaczki przygotowały małą uroczystość. Między panią Laurence a pyskatą Mimi wybucha gwałtowna awantura, dostaje się też innym, nawet szefowi, od wszystkich. Leon przynosi gramofon, nastawia płytę, tango śpiewane w jidysz. Simone rozumie słowa, przyznaje się, że jest Żydówką. Zdumiona Gisle pyta, o co tak naprawdę szło między Żydami a Niemcami w czasie wojny, bo szwagier twierdzi, że przed wojną byli jak jedna para kaloszy. Simone zwierza się Prasowaczowi, że najgorsza jest niepewność - może jej mąż gdzieś sobie żyje, skoro w prefekturze nie chcą wydać aktu zgonu, to chyba jest jakaś nadzieja... Dostała jedynie zaświadczenie, że w marcu czterdziestego trzeciego opuścił Drancy. To tutaj utworzono obóz dla Żydów, stąd wywożono ich do obozów zagłady na terenie Polski. Prasowacz, który szczęśliwie nie trafił od razu "pod prysznic", wie z autopsji, co się dalej z nimi działo. Leon nie może uwierzyć, że mężczyzna odważył się powiedzieć nieszczęsnej prawdę. Oczywiście, zagubionych trzeba szukać nie na jakichś listach, ale na półkach niemieckich gospodyń, wśród zapasów szarego mydła. Wychylając kieliszek za kieliszkiem, Leon opowiada o swoim życiu w Paryżu, przez całą wojnę, z lewymi papierami, w ukryciu, w ciemnościach, jak kret. I o pierwszym, dramatycznym spotkaniu z żołnierzami francuskiego ruchu oporu. Powtarzał sobie, że jest człowiekiem wolnym, ale całe jego ciało wbrew niemu przepraszało wszystkich wokół. Rok 1948. Simone, wciąż sama z dwoma synami, stara się o uznanie męża za zmarłego, by dostać rentę. Leon twierdzi, że jej się nic nie należy, renty dają Francuzom, a nie bezpaństwowcom rumuńskiego pochodzenia. Zresztą kogo dzisiaj obchodzi przeszłość. Rozwścieczony niedbałością szwaczek, pyta: czy my pracujemy dla umarłych, czy dla żywych... Rok 1949. Simone otrzymuje zaświadczenie, że mąż zmarł w Drancy. Tu został po nim ostatni ślad, zanim wyjechał "w kierunku Majdanka koło Lublina". Helena, żydowska Niemka, nie może pogodzić się z fałszowaniem przeszłości. Może nikogo nie wywieźli do obozu, nikt nigdy nie wsiadał do tamtych wagonów, nikogo nie spalono, skoro wszyscy po prostu zmarli w Drancy, Compiegne czy Pithiviers. Leon uspokaja żonę. Tu jest pracownia krawiecka, tu się szyje, a nie filozofuje. A życie toczy się dalej. Za wszelką cenę. 21:55 RYSOPIS SKOLIMOWSKIEGO Film dokumentalny, 43 min, Polska, 1992 Reżyseria: Jerzy Kołat Scenariusz: Jerzy Kołat Zdjęcia: Waldemar Kolsicki Filmowa biografia twórcza Jerzego Skolimowskiego nakręcona przy okazji realizacji przez bohatera adaptacji powieści Witolda Gombrowicza "Ferdydurke". Narracja filmu oparta jest na wzajemnym uzupełnianiu materiałów-wykopiowań z filmów fabularnych reżysera /"Rysopis", "Walkower", "Bariera", "Ręce do góry"/ z dokumentalną relacją z kilku wybranych planów filmu "Ferdydurke" paradoksalnie tworzących syntetyczny /także jednostkowy/ portret zmagań twórcy na tle przeżytych doświadczeń historycznych. W warstwie formalnej film "Rysopis Skolimowskiego" przełamuje funkcje konwencjonalności znaczeń gatunków filmowych: źródłem dokumentacyjnym są fragmenty filmów fabularnych Jerzego Skolimowskiego, dokumentalne zdjęcia z planu "Ferdydurke" i z biennale w Wenecji. 22:50 STULECIE NA TAŚMIE FILMOWEJ - POCZĄTEK WIEKU PEŁNEGO TRAGEDII. ODC. 1/6 (A CENTURY ON FILM) Film dokumentalny, 52 min, Japonia, 2019 Seria przedstawia wiele ciekawych wątków z historii burzliwego XX. wieku. Dzięki dostępowi do rzadkich materiałów archiwalnych z czasów pierwszej wojny światowej, z antywojennych protestów w Wietnamie, propagandowych materiałów niemieckich z czasów II wojny światowej czy obrazujących powstanie globalnych organizacji terrorystycznych autorzy uchwycili najważniejsze momenty tego dramatycznego dla ludzkości stulecia. Odc. 1 Początek stu lat tragedii 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 221 Magazyn, 23 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W tym odcinku dwie historie: ŻOŁNIERZE - POWSTAŃCOM Lipniak - wioska położona pomiędzy bagnami - ostatnie miejsce ucieczki przed najeźdźcami dla mieszkańców lubelskiego Polesia. W czasach Powstania Sstyczniowego, niezdobyta nigdy przez Rosjan leśna forteca. Dziś zadanie bojowe brzmi: powstańczy cmentarzyk. Wraz z żołnierzami WOT upamiętniamy miejsce dawnego obozowania powstańców styczniowych. Na skraju tego obozu zostały mogiłki, o których pamiętali miejscowi. Palili świeczki, postawili krzyż. My przeprowadziliśmy badania, które wyraźnie wskazały pięć mogił. Było to 12 lat temu. A dziś szczęśliwy finał tej historii. ŚLADAMI JEDNEGO Z WIELU Odwiedzamy pomnik poległych w roku 1920 w gminie Wiecznia. To tu w wojnie polsko - bolszewickiej walczył Jerzy Krępski, patriota i oficer marynarki wojennej. Przypomnimy jego sylwetkę. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - SYNDYKAT ZABÓJCÓW Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Andrzej Zieliński, Sławomir Orzechowski, Andrzej Szopa, Magdalena Wójcik Ręce dyktatora sięgały daleko. Nawet na drugą półkulę. W 1940 roku z rozkazu Kremla zginął przebywający na emigracji w Meksyku Lew Trocki, człowiek numer dwa - tuż po Leninie w hierarchii władzy wczesnych lat bolszewickiej Rosji. Zabójca zatłukł skłóconego ze Stalinem bohatera rewolucji toporkiem do kruszenia lodu. Stalin zmarł w roku 1953, nie bez dyskretnej pomocy najbliższych współpracowników. Wprawdzie żaden z akolitów nie ośmielił się podnieść świętokradczej ręki na generalissimusa, ale też nikt nie wyciągnął pomocnej dłoni, gdy pozbawiony opieki medyków wódz przez wiele godzin konał w swej podmoskiewskiej daczy. Walkę o schedę po Chorążym Pokoju wygrał Nikita Chruszczow. Wkrótce ujawnił wybranym i wypróbowanym towarzyszom zbrodnie byłego przywódcy, potępił też surowo metody stosowane przez siepaczy z NKWD. Nie bez racji; korzystanie ze sprzętu użytku domowego do wykonywania wyroków na przestępcach politycznych jest nienowoczesne, często nieskuteczne (Trocki nie zginął na miejscu) i zdecydowanie nieprofesjonalne. Wrogowie Kraju Rad mieli być odtąd likwidowani metodami naukowymi. Niestety, naukowo opracowany zamach na Gieorgija Okołowicza, przewodniczącego jednej z emigracyjnych organizacji rosyjskich w Niemczech, nie udał się, bowiem niedoszły zabójca "wybrał wolność", oraz pokazał dziennikarzom swą broń - ukryty w papierośnicy minipistolet strzelający zatrutymi pociskami. Mniej szczęścia od Okołowicza miał Lew Rebet, jeden z prominentnych działaczy ukraińskiej organizacji nacjonalistycznej rezydującej w Monachium. Morderca użył z powodzeniem nowego wynalazku specjalistów z KGB - niemal niewykrywalnego gazu trującego zatrzymującego akcję serca ofiary. Udoskonalony, dwustrzałowy model miotacza gazowego posłużył w październiku 1959 roku do zabójstwa Stepana Bandery, przywódcy OUN - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Realizatorzy widowiska przedstawiają też inne akcje agentów Biura Zadań Specjalnych. Celem tej placówki, działającej w strukturze radzieckiej służby bezpieczeństwa, była fizyczna likwidacja niewygodnych dla Kremla liderów emigracyjnych ugrupowań antysowieckich, dysydentów, zbiegów i innych "zdrajców ojczyzny". 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku.