TVP Historia Wtorek, 22.06.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1634 - Rembrandt poślubił Saskię, wielokrotnie później przez niego portretowaną; 1792 - król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari; 1941 - atak Niemiec na Związek Sowiecki (początek "Fall"Barbarosa"); 1966 - SB aresztowała kopię obrazu jasnogórskiego pielgrzymującą po kraju; 07:00 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 11/21 - WOJENNY SIEW Serial przygodowy, 56 min, Polska 1969 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Stanisław Wohl Zdjęcia: Romuald Kropat Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Małgorzata Niemirska, Witold Pyrkosz, Tadeusz Fijewski, Stanisław Jasiukiewicz i inni Załoga czołgu "Rudy" spędza noc w opuszczonym zamku. W nocy niemiecki oddział łapie i zabija polskich zwiadowców z pobliskiego oddziału. Rankiem "Rudy" rusza w dalszą drogę. Niespodziewanie załoga spotyka niemieckiego chłopca, którego rodzice zginęli podczas ewakuacji. Czołgiści zabierają go ze sobą i docierają do folwarku, gdzie stacjonują polscy żołnierze i byli więźniowie z wyzwolonych obozów. Niespodziewanie wieś atakują Niemcy. Do akcji wkracza "Rudy" i oddział kawalerii wachmistrza Kality. 07:55 HISTORIA I FILM - CZTEREJ PANCERNI I PIES, ODC. 11 - DYSKUSJA Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2008 Autor: Roman Wróbel Scenariusz: Roman Wróbel Kolejny odcinek serialu skomentuje Piotr Szubarczyk, publicysta historyczny z Biura Edukacji Publicznej z IPN Oddział w Gdańsku, który spróbuje odpowiedzieć na pytanie, jak naprawdę wyglądało zagospodarowywanie tzw. Ziem Odzyskanych przez wojsko polskie oraz przejmowanie terenów Pomorza przez polską administrację z rąk Armii Sowieckiej? 08:40 PALMIRY - POLSKI KATYŃ Reportaż, 15 min, Polska, 2012 Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Ładek Lipski Film zrealizowany z okazji 72. rocznicy mordu w Palmirach. 08:55 MISTRZ TONÓW I MĄŻ STANU Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2001 Reżyseria: Bohdan Rączkowski Zdjęcia: Hubert Waliszewski Film dokumentalny przedstawiający portret Ignacego Jana Paderewskiego, artysty, polityka, dobroczyńcy pozostającego w żywej pamięci ludzi w wielu krajach świata. Legendarny wirtuoz fortepianu, koncertujący na słynnych scenach świata. Grał przed królową Wiktorią, był premierem Polski i ministrem spraw zagranicznych, znał osobiście siedmiu prezydentów Stanów Zjednoczonych. 09:35 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 10:25 ZŁOTY POCIĄG. Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Reżyseria: Wojciech Malinowski Scenariusz: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Michał Garrett, Piotr Sędzikowski Historia i poszukiwanie pociągu zaginionego podczas II wojny światowej. "Złoty pociąg" wzbudza silne emocje i rozpala wyobraźnię. Słowa te rozgrzały do czerwoności Dolny Śląsk, a wraz z nim dziesiątki dziennikarzy na całym świecie. Spekulacje o możliwym ukryciu tutaj w ostatnim okresie wojny złota Wrocławia, zaginionych dzieł sztuki i nawet Bursztynowej Komnaty powodują, że potencjalne odkrycie jest tak gorączkowo komentowane i wyczekiwane. Film Wojciecha Malinowskiego z TVP Wrocław opowiada o tych poszukiwaniach w rejonie Wałbrzycha i Zamku Książ, czyli w okolicach jednej z przygotowywanych kwater Hitlera. I nawet jeśli "złotego pociągu" nie ma to i tak warto przyjrzeć się interesującym faktom z końca istnienia III Rzeszy, które miały miejsce właśnie na Dolnym Śląsku. Pociąg miał ponoć wyjechać z oblężonego Wrocławia w stronę Wałbrzycha. Wszelki ślad jednak po nim zaginął. 11:30 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 11. BANK Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik W tym odcinku "Czasu pieniądza" opowiemy historię instytucji banku - od pierwszych instytucji bankowych, które powstały już w starożytności po nowoczesne banki, których dzieje sięgają średniowiecza i zakładanych przez Kościół banków pobożnych, czyli montes pietatis. Udzielały nieoprocentowanych pożyczek, które były, jakbyśmy dzisiaj powiedzieli, pożyczkami konsumpcyjnymi. Nie dawały natomiast pożyczek inwestycyjnych, a przecież władcy czy kościół potrzebowali pieniędzy na budowę świątyń czy prowadzenie wojen lub wypraw krzyżowych. Tę lukę wypełnili lichwiarze pożyczający pieniądze na wysoki procent, czemu Kościół ostro się sprzeciwiał. Mimo to np. Templariusze pożyczali pieniądze królowi Filipowi Pięknemu, co miało ogromny wpływ na upadek zakonu. Początków współczesnej bankowości poszukamy we Włoszech, sama nazwa bank pochodzi od włoskiego słowa banco oznaczającego ławę, na której odbywały się transakcje pieniężne. Rozwojowi bankowości sprzyjały podboje kolonialne. Opowiemy o tym, jak banki rozwijały się na świecie i jakie były początki polskiej bankowości u schyłku I Rzeczpospolitej oraz jak instytucje bankowe na ziemiach polskich rozwijały się aż do współczesności. Przypomnimy historię najstarszych i najbardziej znanych polskich banków - Banku Polskiego i NBP, PKO, Banku Handlowego czy Banku Gospodarki Żywnościowej. 12:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 28 (SERIA III ODC. 2) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Przed podjęciem misji polegającej na podszywaniu się pod niemiecką arystokratkę, Marysia postanawia odwiedzić Zosię, która jest już w zaawansowanej w ciąży. Podczas wizyty, Irka z Lesiem stoją na czatach przed budynkiem. Po chwili okazuje się, że niemiecki oddział przeszukuje kolejne kamienice. W ostatnim momencie kobietom udaje się uciec. Kamil wraz z oddziałem spadochroniarzy ląduje na terenie Polski. Ma tajną misję do przeprowadzenia ale o jego powrocie nie może wiedzieć nikt poza dowództwem. W jednym z konspiracyjnych mieszkań przypadkowo wpada na niego Ewka, nie może jednak powiedzieć o tym przyjaciółkom. Witek w fabryce w Radomiu nadal oczekuje przybycia tajemniczego gościa. 13:05 LWÓW - MIASTO I LUDZIE NIEPODLEGŁEJ RZECZYPOSPOLITEJ - ODC. 5/9 Reportaż, 19 min, Polska, 2018 Zdjęcia: Tomasz Smyk Odc. 5 Odcinek serii opowiada o tradycjach malarskich Lwowa. Romantyczna miłość Artura Grottgera w willi Zaświecie, obrazy Jana Matejki i Jacka Malczewskiego, Panorama Racławicka Kossaka i Styki. Kamera pokazuje willę Jana Styki, współautora Panoramy Racławickiej. To miejsce, gdzie najprawdopodobniej powstało dzieło. Fragment audycji z Radia Lwów, w której aktor cytuje z lwowskim zaśpiewem opis Panoramy, autorstwa Kornela Makuszyńskiego. Następnie prof. Lechosław Lameński, historyk sztuki z KUL - u, opowiada o dziele Kossaka i Styki, o tym, że zostało ono wykonane na Światową Wystawę, zbudowano specjalną rotundę (istnieje do dziś). Po II wojnie Panorama znalazła się we Wrocławiu. Kolejna sekwencja zaczyna się ujęciami filmowymi wili Zaświecie i restauracji Pod kopułą. To w willi miał miejsce romans Wandy Monn i Artura Grottgera. Ponadto historia rodziny jej córki Maryli Wolskiej i jej syna Ludwika, dla którego poeta Władysław Bełza napisał Katechizm polskiego dziecka w prezencie na chrzest. Opowiada o tym Beata Pacan - Sosulska (przewodnik po Lwowie i restauratorka). Restauracja to małe muzeum związane nie tylko z dawnymi właścicielami, ale w ogóle kulturą przedwojennego Lwowa. Ujęcia ikonograficzne, m.in. dzieła Grottgera. Ekipa filmowa pokazuje też grób Grottgera na Cmentarzu Łyczakowskim. Następnie Lwowską Galerię Malarstwa, gdzie znajduje się wiele dzieł polskich artystów. Narrator, prof. Lechosław Lameński, opowiada o nich skupiając się na obrazach Jacka Malczewskiego i Jana Matejki, a także innych artystów polskich. Wiktoria Malicka (pełnomocnik Ossolineum we Lwowie) opowiada o zbiorach przedwojennego Muzeum Lubomirskich, które było częścią Ossolineum, a także o tym, że zbiory rozproszyły się po różnych muzeach lwowskich, ale są często pokazywane. Ilustracją są materiały ikonograficzne i archiwalne. 13:35 LWÓW - MIASTO I LUDZIE NIEPODLEGŁEJ RZECZYPOSPOLITEJ - ODC. 6/9 Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Zdjęcia: Tomasz Smyk Odcinek 6 - Jechać do Lwowa - w środku nocy Tytuł odcinka nawiązuje do wiersza Adama Zagajewskiego Jechać do Lwowa. Bohaterami tego odcinka serii są pisarze, poeci, dramaturdzy związani ze Lwowem: Fredro, Konopnicka, Zapolska, Lem, Herbert, Makuszyński, Hemar, Zagajewski. Narracja zawiera ich literackie opowieści o mieście, a także o tęsknocie do niego. Zdjęcia filmowe przedstawiające miejsca związane z życiem i twórczością literatów są montowane z bogatym materiałem ikonograficznym. Reportaż zaczyna się od fragmentu audycji Radia Lwów, gościem jest urodzony we Lwowie Adam Zagajewski, który wspomina historię swojej rodziny związaną ze Lwowem. Dr Joanna Pacan - Świetlicka (przewodnik po Lwowie i muzykolog) oraz Alina Wozijan (dziennikarz Kuriera Galicyjskiego) opowiadają o literackich tradycjach Lwowa. Alina Wozijan skupia się na losach Fredy i jego romansie zakończonym rozwodem i małżeństwem z żoną hrabiego Skarbka, co również miało swoje odbicie w twórczości pisarza. Joanna Pacan - Świetlicka opowiada o kobietach - pisarkach, przede wszystkim o Marii Konopnickiej i Gabrieli Zapolskiej. Następnie w programie sekwencja na temat Katechizmu polskiego dziecka Władysława Bełzy, a także J. K. Ordona, bohatera z poematu Adama Mickiewicza. Kamera pokazuje m.in. groby pisarzy na Cmentarzu Łyczkowskim. Kolejna scena przypomina "Moralność Pani Dulskiej" - to fragment audycji z Radia Lwów i filmowe obrazy kamienic, w których mogłaby dziać się akcja dramatu Zapolskiej. W następnej odsłonie Ossolineum - kamera pokazuje współczesne ujęcia placówki: czytelnię, katalogi, magazyny. Wiktoria Malicka, pełnomocnik Ossolineum we Lwowie, przedstawia znaczenie tej placówki przed II wojną światową oraz współcześnie. Alina Wozijan cytuje fragmenty "Wysokiego zamku" Stanisława Lema, a kamera przybliża miejsca, o których wspomina pisarz. Kapela Lwowska Fala wykonuje popularną piosenkę "Tylko w Lwowie", a następnie jej solista Edward Sosulski prezentuje gwarę lwowska, a Alina Wozijan tłumaczy jej pochodzenie. Dziennikarka Anna Gordijewska oprowadza widzów po redakcji Kuriera Galicyjskiego, a dziennikarz Krzysztof Szymański opowiada o swojej pracy - zajmuje się wyszukiwaniem ciekawych historii przedwojennego Lwowa i publikuje je na łamach pisma. Sekwencję kończą ujęcia ukazujące miasto, a towarzyszy im piosenka "Sen o Lwowie". Na koniec Alina Wozijan przywołuje obraz Lwowa zapisany przez Zbigniewa Herberta, który potraktował miasto metaforycznie i nie wymienia nawet jego nazwy. Mówi też o Marianie Hemarze, który tęsknotę do Lwowa zawarł w piosenkach pisanych już na obczyźnie. 14:05 ŚWIADECTWO URODZENIA Film wojenny (3 nowele), 100 min, Polska, 1961 Reżyseria: Stanisław Różewicz Scenariusz: Stanisław Różewicz, Tadeusz Różewicz Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Lucjan Kaszycki Aktorzy: Henryk Hryniewicz, Wojciech Siemion, Barbara Rachwalska, Mieczysław Stoor, Janusz Kłosiński, Krystyna Feldman, Edward Mincer, Andrzej Banaszewski, Paweł Różewicz, Stanisław Milski, Józef Nalberczak, Tadeusz Schmidt, Beata Barszczewska, Zofia Małynicz, Zdzisław Mrożewski Trzy nowele opowiadające o czasach wojny. W każdej, dziecko znajduje się w sytuacji przerastającej jego doświadczenie. 1. Na drodze Kampania wrześniowa. Żołnierz z rozbitego pułku wiezie bezwartościowe dokumenty, przekonany, że mają szczególną wagę. W podróży towarzyszy mu przypadkowo spotkany chłopiec. Niemiecka kolumna pancerna przecina im drogę. Żołnierz zaczyna strzelać, a przerażony chłopiec rzuca się do ucieczki. 2. List z obozu Trzej bracia całe dnie spędzają w pustym pokoju. Ich matka zajmuje się szmuglem, a ojciec, jeniec stalagu, przesyła im listy pełne otuchy. Pewnego dnia z pobliskiego obozu ucieka jeniec radziecki. Przypadkiem trafia do mieszkania chłopców. Otrzymane od nich jedzenie i ubranie umożliwia mu dalszą ucieczkę. Wkrótce obóz zostaje zlikwidowany. 3. Kropla krwi Z czystki dokonanej przez hitlerowców w żydowskiej kamienicy ratuje się tylko mała Mirka. Nie może zostać w domu aryjskiego lekarza i zaopatrzona w świadectwo chrztu, nauczona katolickiego pacierza, trafia do sierocińca na prowincji. Tam wytypowana przez niemiecką komisję, ma zostać wywieziona do Rzeszy i zniemczona. Nagrody filmowe 1961 - Stanisław Różewicz Wenecja (MFF dla Dzieci i Młodzieży) - Lew św. Marka 1962 - Stanisław Różewicz Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia 1962 - Stanisław Loth Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia 1962 - Stanisław Różewicz Cannes (MFF dla Młodzieży) - Grand Prix 1962 - Stanisław Różewicz Cannes (MFF dla Młodzieży) - nagroda FIPRESCI 16:30 MARZYCIELE - ŚWIĘTA UŚMIECHNIĘTA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Urszula Ledóchowska (1865 - 1939) była córką rotmistrza huzarów austriackich i wnuczką generała powstańca listopadowego. Jako siostra zakonna, urszulanka, prowadziła internat przy polskim gimnazjum w Petersburgu. Po wybuchu I wojny światowej wydalona z Rosji, wyjechała do Szwecji i Danii, gdzie opiekowała się sierotami po polskich emigrantach. Współpracowała także z założonym przez Henryka Sienkiewicza Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny, starając się uwrażliwić Skandynawów na sprawę niepodległości Polski. W 1920 r. wróciła do niepodległej Polski i osiedliła się w Pniewach pod Poznaniem, gdzie z petersburskimi urszulankami założyła Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego (urszulanki szare). Tam kontynuowała pracę wychowawczą z dziećmi i młodzieżą, uruchomiła przedszkole, technikum, świetlicę i dom pielgrzyma. Była osobą pełną pogody ducha. Uśmiech - pisała - rozprasza chmury nagromadzone w duszy. W okresie II Rzeczypospolitej została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości i Złotym Krzyżem Zasługi. Zdjęcia do odcinka nagrano we dworze Ledóchowskich w Lipnicy Dolnej (k. Bochni), w Krakowie na Starowiślnej (urszulanki) oraz w Pniewach. 17:10 MARSZ WYZWOLICIELI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2009 Reżyseria: Grzegorz Braun Scenariusz: Grzegorz Braun Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Grzegorz Ruzik, Józef Szymura Autor dokumentu kontynuuje temat podjęty w "Defiladzie zwycięzców". Swoistą lekcję historii prowadzi Wiktor Suworow, historyk, były oficer GRU, radzieckiego wywiadu wojskowego. Zostały przedstawione w nowym świetle kulisy II wojny światowej, w rozpętaniu której nie mniejszy udział miał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W zrealizowanym dwa lata później "Marszu wyzwolicieli" prezentowane tezy Suworowa ponownie zostały poddane weryfikacji. Nawiązując do Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, którą zapoczątkował atak Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku, autor szuka odpowiedzi na pytanie: jakie były prawdziwe przyczyny bezprecedensowej druzgocącej klęski wojsk radzieckich? Dokument obnaża prawdę o roli stalinowskiej Rosji, o Stalinie, który unicestwił miliony ludzi i doprowadził do wybuchu krwawej wojny, by w ten sposób objąć panowanie nad całym światem. Znamienne jest, że największa w historii koncentracja Armii Czerwonej została rozbita w przededniu "wyzwolicielskiego marszu na Zachód". W filmie nie zabraknie świadków historii pochodzących (jak w "Defiladzie zwycięzców") z okolic Brześcia n/Bugiem. Obrona twierdzy brzeskiej jest bowiem jedną z legend sowieckiej propagandy - jednym z kluczowych elementów mitu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Rozwiązanie zagadki 1941 roku może przynieść - za Suworowem - wyjaśnienie przyczyn obecności w brzeskiej twierdzy funkcjonariuszy 132. Batalionu Konwojowego NKWD (jednostki do działań zafrontowych). Twórcy dokumentu wykorzystali fragment wystąpienia prezydenta Rosji, Dmitrija Miedwiediewa. W 2009 roku najwyższe władze Rosji zapowiedziały stanowczą walkę z rewizjonizmem w historii, a zwłaszcza ściganie wszelkich prób umniejszania wkładu Związku Radzieckiego w zwycięstwo nad faszyzmem. Ilustracją są archiwalia filmowe i ikonograficzne. 18:15 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - ELŻBIETA DUŃSKA - KRZESIŃSKA Reportaż, 14 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterką odcinka jest Elżbieta Krzesińska (1934 - 2015). Nazywana była Złotą Elą, a to z tej racji, że na igrzyskach olimpijskich w Melbourne w 1956 roku zdobyła złoty medal w skoku w dal. Cztery lata później, w Rzymie, została wicemistrzynią olimpijską. Była też rekordzistką świata w tej lekkoatletycznej konkurencji. Urodzona 11 listopada, 26 lat po odzyskaniu przez Polską niepodległości zawsze twierdziła, że data urodzenia szczególnie ją zobowiązuje do umiłowania Ojczyzny, wykazywania się patriotyzmem. Była niezwykle uzdolniona sportowo, jako kilkunastoletnia dziewczyna zawsze zostawiała w tyle swojego brata i kolegów na Młocinach, gdzie się urodziła i wychowywała. Szczególną traumę w okresie okupacji wywołał u niej bestialski mord Niemców na człowieku, któremu kazano wykopać głęboki dół, po czym wrzucono do niego granat, rozrywając człowieka na strzępy. Podczas Powstania Warszawskiego, gdy miała niespełna 10 lat, z rodzicami i braćmi wyjechała z Warszawy, a gdy po Powstaniu wrócili na Młociny, okazało się, że jej rodzinny dom legł w gruzach. Ojciec z braćmi ruszył więc na Ziemie Zachodnie, zatrzymując się ostatecznie w Elblągu. Po pewnym czasie dołączyła do nich Ela z mamą. W Elblągu kończyła więc szkołę podstawową, a gdy groziła jej dwójka z wuefu i nauczyciel zarządził dla niej sprawdzian, okazało się, że ma niesamowity talent lekkoatletyczny. Po krótkim czasie skakała na poziomie reprezentantek Polski. Wysłano ją na igrzyska olimpijskie 1952 roku do Helsinek. Do legendy przeszedł tam jej skok, który powinien dać jej drugie miejsce i srebrny medal. Doszło wtedy do niezwykle kontrowersyjnej decyzji sędziów, którzy zmierzyli ten skok do śladu, jak pozostawił na piasku jej długi warkocz, kradnąc w ten sposób Krzesińskiej ok. 60 centymetrów. Zawsze była rogatą duszą, przeciwstawiając się często trenerom i działaczom służbistom, ślepo wykonującym polecenia partyjne. Często i ciągle podkreślała swoje niezależne poglądy, za co spotykały ją czasem nieprzyjemności. Trenując i startując w najważniejszych zawodach, skończyła stomatologię na Akademii Medycznej w Gdańsku. Przez wiele lat pracowała w dwóch rolach: dentystki i trenerki. 18:40 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 12/21 - FORT OLGIERD Serial przygodowy, 56 min, Polska 1969 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Maria Przymanowska, Stanisław Wohl Muzyka: Adam Walaciński Zdjęcia: Romuald Kropat Wykonawcy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Małgorzata Niemirska, Tadeusz Fijewski, Witold Pyrkosz i inni Podczas nasłuchu Lidka przechwytuje zaszyfrowaną przez Niemców wiadomość. Gustlik odczytuje ją, ale nawet przyjaciele z załogi nie chcą uwierzyć w jej treść. Dopiero gdy nad ranem grupa niemieckich żołnierzy dokonuje desantu, okazuje się, że Ślązak miał rację. Niemcy udają się w stronę opuszczonego folwarku, gdzie wcześniej ukryli czołgi. Janek zawiadamia dowództwo, a następnie wraz z Tomkiem i Gustlikiem schodzą do niemieckiego bunkra. Odkrywają w nim fabrykę części do nowego rodzaju bomb. To właśnie po nie przyjechali Niemcy. Rozpoczyna się walka. 19:35 HISTORIA I FILM - CZTEREJ PANCERNI I PIES ODC. 12 - DYSKUSJA Dysk./wywiad/debata, 16 min, Polska, 2008 Autor: Roman Wróbel Scenariusz: Roman Wróbel Po serialu rozmowa z Piotrem Szubarczykiem, publicystą z Biura Edukacji Publicznej IPN - Oddział w Gdańsk o partyzantce i konspiracji antykomunistycznej na Pomorzu Gdańskim. 22:00 WICHRY KOŁYMY (WITHIN THE WHIRLWIND) Dramat, biograficzny, 106 min, Niemcy/Polska/Belgia 2009 Reżyseria: Marleen Gorris Scenariusz: Nancy Larson Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Emily Watson, Pam Ferris, Ian Hart, Ben Miller, Ulrich Tukur, Benjamin Sadler, Agata Buzek Scenariusz filmu powstał na podstawie wstrząsających wspomnień Eugenii Ginzburg z lat poniewierki w stalinowskich więzieniach i obozach pracy. Rosyjska pisarka żydowskiego pochodzenia, ofiara wielkiego terroru w ZSRR, opisała w tejże książce swoje dramatyczne losy, dając tym samym jedno z najważniejszych świadectw obozów Kołymy. Jest rok 1937, od trzech lat w Rosji trwa wielka czystka. Stalin likwiduje wszystkich przeciwników, dochodzi do licznych aresztowań. Główna bohaterka filmu, Eugenia Ginzburg, wykładowczyni literatury na uniwersytecie w Kazaniu, ideowa komunistka, wiedzie dostanie życie wraz z mężem, wysokim działaczem partyjnym. Kiedy zostaje aresztowany jej bliski przyjaciel, profesor literatury, Eugenia nie wyrzeka się znajomości z nim, przez co również znajdzie się niespodziewanie w kręgu podejrzanych. Pewna swego, chce bronić swoich racji i postanawia interweniować w Moskwie, na samej górze. Napotkana w pociągu sympatia z dawnych lat, doradza jej ucieczkę, ale Żenia nie zamierza rezygnować z walki o prawdę i sprawiedliwość, za co przyjdzie jej zapłacić wysoką cenę. Po miesiącach tortur i niekończących się przesłuchań Eugenia dostaje wyrok 10 lat zesłania na roboty w obozie pracy. Wraz z innymi towarzyszkami niedoli trafia na Kołymę. Upokorzone i wyniszczone śledztwem kobiety początkowo mają nadzieję, że tam odmieni się ich los. Głód, potworne warunki w bydlęcym wagonie, którym są przewożone, to jednak dopiero początek piekła, które czeka więźniarki. Będą musiały się zmierzyć z twardym systemem obozów pracy przymusowej i stoczyć rozpaczliwą walkę o przetrwanie w okrutnej obozowej rzeczywistości. 01:35 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JAPONIA Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1995 Reżyseria: Bogusław Wołoszański "Jeśli pragniesz zaatakować przeciwnika, uczyń to o trzeciej nad ranem, w oślepiającej zamieci śnieżnej..." Japończycy z pewnością studiowali pilnie idee klasyka strategii chińskiej, Sun - tsu. Jednak wymogi techniki i dwudziestowiecznej sztuki wojennej sprawiły, że dopiero o godzinie szóstej samoloty z lotniskowców grupy uderzeniowej admirała Magumo zaczęły zapuszczać silniki. Mimo zwłoki atak zaskoczył amerykańską Flotę Pacyfiku: po nalocie w Pearl Harbor zostały ruiny, wraki i zgliszcza. Dalsze wydarzenia potoczyły się zgodnie ze scenariuszem opracowanym przez głównodowodzącego Połączonej Floty, admirała Yamamoto. Japońskie lotnictwo rozniosło w strzępy brytyjskie siły morskie pod Kuantanem, padły amerykańskie bazy Guam, Wake i Tarawa, poddał się Singapur, Sprzymierzeni wycofali się z Filipin i Indii Holenderskich. Srogie cięgi przyjęła flota amerykańska w bitwie na Morzu Koralowym. Kolejnym etapem japońskiego blitzkriegu był Midway, atol leżący na zachód od Wysp Hawajskich, zgodnie z nazwą - w połowie drogi ze Stanów Zjednoczonych do Japonii. Do zajęcia wyspy Japończycy wyznaczyli ogromne siły zahartowane w bojach z przeciwnikiem. Amerykanie przeciwstawić im mogli zaledwie trzy lotniskowce, w tym jeden prowizorycznie naprawiony stolarskimi metodami, po ciosach na Morzu Koralowym, i kilka krążowników. Początek bitwy pod Midway, przełomowego etapu zmagań na Zachodniej Półkuli, nie był dla Sprzymierzonych obiecujący. Kolejne eskadry lotnicze atakujące flotę japońską, ginęły w ogniu japońskiej osłony. I nagle zdarzył się cud: kilkanaście powolnych samolotów torpedowych zespołu kapitana McCluskiego zaskoczyło siły przeciwnika podczas przezbrajania maszyn pokładowych z bomb na torpedy lotnicze. W ciągu paru minut dumne lotniskowce cesarskiej floty przemieniły się w płonące wraki. Środek Drogi - Midway - stał się symbolem przełomu w wojnie na Pacyfiku.