TVP Historia Środa, 23.06.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1868 - patent na pierwszą maszynę do pisania; 1888 - urodziła się Anna Achmatowa; 1947 - Stanisław Mikołajczyk w Sejmie podsumował wyniki oszukańczych wyborów; 1983 - Jan Paweł II spotkał się z Lechem Wałęsą; 07:20 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 12/21 - FORT OLGIERD Serial przygodowy, 56 min, Polska 1969 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Maria Przymanowska, Stanisław Wohl Muzyka: Adam Walaciński Zdjęcia: Romuald Kropat Wykonawcy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Małgorzata Niemirska, Tadeusz Fijewski, Witold Pyrkosz i inni Podczas nasłuchu Lidka przechwytuje zaszyfrowaną przez Niemców wiadomość. Gustlik odczytuje ją, ale nawet przyjaciele z załogi nie chcą uwierzyć w jej treść. Dopiero gdy nad ranem grupa niemieckich żołnierzy dokonuje desantu, okazuje się, że Ślązak miał rację. Niemcy udają się w stronę opuszczonego folwarku, gdzie wcześniej ukryli czołgi. Janek zawiadamia dowództwo, a następnie wraz z Tomkiem i Gustlikiem schodzą do niemieckiego bunkra. Odkrywają w nim fabrykę części do nowego rodzaju bomb. To właśnie po nie przyjechali Niemcy. Rozpoczyna się walka. 08:15 HISTORIA I FILM - CZTEREJ PANCERNI I PIES ODC. 12 - DYSKUSJA Dysk./wywiad/debata, 16 min, Polska, 2008 Autor: Roman Wróbel Scenariusz: Roman Wróbel Po serialu rozmowa z Piotrem Szubarczykiem, publicystą z Biura Edukacji Publicznej IPN - Oddział w Gdańsk o partyzantce i konspiracji antykomunistycznej na Pomorzu Gdańskim. 08:40 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - NOWA JEROZOLIMA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na cebularz lubelski oraz bajgle. 09:10 MARSZ WYZWOLICIELI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2009 Reżyseria: Grzegorz Braun Scenariusz: Grzegorz Braun Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Grzegorz Ruzik, Józef Szymura Film dokumentalny, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Braun Autor dokumentu kontynuuje temat podjęty w "Defiladzie zwycięzców". Swoistą lekcję historii prowadzi Wiktor Suworow, historyk, były oficer GRU, radzieckiego wywiadu wojskowego. Zostały przedstawione w nowym świetle kulisy II wojny światowej, w rozpętaniu której nie mniejszy udział miał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W zrealizowanym dwa lata później "Marszu wyzwolicieli" prezentowane tezy Suworowa ponownie zostały poddane weryfikacji. Nawiązując do Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, którą zapoczątkował atak Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku, autor szuka odpowiedzi na pytanie: jakie były prawdziwe przyczyny bezprecedensowej druzgocącej klęski wojsk radzieckich? Dokument obnaża prawdę o roli stalinowskiej Rosji, o Stalinie, który unicestwił miliony ludzi i doprowadził do wybuchu krwawej wojny, by w ten sposób objąć panowanie nad całym światem. Znamienne jest, że największa w historii koncentracja Armii Czerwonej została rozbita w przededniu "wyzwolicielskiego marszu na Zachód". W filmie nie zabraknie świadków historii pochodzących (jak w "Defiladzie zwycięzców") z okolic Brześcia n/Bugiem. Obrona twierdzy brzeskiej jest bowiem jedną z legend sowieckiej propagandy - jednym z kluczowych elementów mitu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Rozwiązanie zagadki 1941 roku może przynieść - za Suworowem - wyjaśnienie przyczyn obecności w brzeskiej twierdzy funkcjonariuszy 132. Batalionu Konwojowego NKWD (jednostki do działań zafrontowych). Twórcy dokumentu wykorzystali fragment wystąpienia prezydenta Rosji, Dmitrija Miedwiediewa. W 2009 roku najwyższe władze Rosji zapowiedziały stanowczą walkę z rewizjonizmem w historii, a zwłaszcza ściganie wszelkich prób umniejszania wkładu Związku Radzieckiego w zwycięstwo nad faszyzmem. Ilustracją są archiwalia filmowe i ikonograficzne. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 11:10 SZLAK SNÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2020 Reżyseria: Zbigniew Maćków Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Artur Stroiński, Piotr Marcjasz Wykonawcy: Edwin Petrykat Większość z nas kocha kino. Mamy swoje ulubione filmy, seriale, bohaterów. Ale czy kiedykolwiek zadaliśmy sobie pytanie, co to jest w ogóle film? Jaka jest jego istota? Czy film to tylko kronika dokumentująca historię? Czy może film, jak sugerował Wojciech Jerzy Has, jest niczym sen? Czy wiemy jednak, co to w ogóle sen? A może film to jakaś magia - jak chcą niektórzy? Albo tylko iluzja? Czy lubimy zatem być oszukiwani? A może film to podróż? Podróż bohatera i widza wyruszających razem ku przygodzie w tajemniczym filmowym świecie? Historia Wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych, historia zrealizowanych w niej filmów oraz piękne plenery Dolnego Śląska są dla nas pretekstem, by spróbować odpowiedzieć na wyżej postawiony problem, odkrywając jednocześnie historię polskiej kinematografii na Dolnym Śląsku oraz piękne plenery tego regionu. W podróż po Dolnym Śląsku, szlakiem filmów zrealizowanych we Wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych, wyrusza aktor Edwin Petrykat. Odwiedzi miejsca, w których realizowane były pamiętne sceny ze znanych i tych mniej znanych, filmów takich jak: "Sami swoi", "Wielki Szu", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Pętla", "Popiół i diament", "Jańcio Wodnik", "Stawka większa niż życie", "Mała Moskwa" i wiele innych. Poprzez fragmenty tych filmów będziemy przypominać miejsca Dolnego Śląska, gdzie kręcone były sceny. Nie pomijamy również wspomnieć o współczesnych realizacjach filmowych. Na swojej drodze przez Dolny Śląsk i świat filmu Edwin poprowadzi widza w stronę istoty tego, czym film jest i dlaczego, jako widzowie, znajdujemy w filmach coś, co jest częścią nas samych. Film poprzez tworzenie światów iluzorycznych paradoksalnie ukazuje nam prawdę o nas samych, a na Dolnym Śląsku pomagał Polakom w procesie zadomawiania się w nowym miejscu po II wojnie światowej. 12:05 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 6 ŻYĆ JAK SŁOWIANIN Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski W tym odcinku dowiemy się, jak trudne było przetrwanie w brudnej i zimnej słowiańskiej chacie, w której na dodatek roi się od robactwa? Radosław Kotarski na własnej skórze przekonuje się o tym, przeprowadzając się do zrekonstruowanego domostwa sprzed ponad 1000 lat. W ten sposób lepiej poznaje codzienne życie naszych przodków i problemy, z którymi mogli się zmagać. Poza tym odkrywa dawne wierzenia, sposoby polowania i obyczaje wczesnych Słowian. 12:40 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 29 (SERIA III ODC. 3) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Marysia rozpoczyna swoją akcję we Lwowie. Zatrzymuje się w hotelu Grand, gdzie umawia się z wysokim rangą oficerem SS. Podczas kolacji z Niemcem lokalny oddział podziemia przeprowadza akcję, dzięki której Marysia uwiarygadnia swoją fałszywą tożsamość. Irkę coraz bardziej męczy jej bezczynność. Jako jedyna z dziewczyn nie ma misji do wykonania. Dowództwo powierza jej zadanie w Instytucie Żywienia. Kamil spotyka się z Aloszą na cmentarzu. Tożsamość szpiega jest dla niego wielkim zaskoczeniem. 13:40 Z NURTEM ŻYCIA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Kotaś, Krzysztof Sarapata Film dokumentalny jest podróżą w głąb Małopolski. Pokazuje piękno polskiej przyrody oraz magiczne zakątki rzeki Skawy na tle nowo budowanego zbiornika wodnego w Świnnej Porębie. Opowiada historię natury i człowieka. Jednakże to nie człowiek jest tu głównym bohaterem, tę role przejmują zwierzęta - te dobrze nam znane, jak i te nieco bardziej płochliwe, zamieszkujące w głębi lasu czy nad brzegiem rzeki, doskonale unikające ludzi, a równocześnie egzystujące tuż obok nas, a jest ich ponad 80 gatunków. To pierwszy Polski dokument realizowany w technologii RAW. Fenomenalne obrazy dopełniają wysublimowane dźwięki przyrody wraz z muzyką, która skomponowana jest specjalnie na potrzeby filmu. Podczas realizacji zdjęć starano się uchwycić jak najwięcej piękna i różnorodności naszych rodzimych terenów Małopolski, które poprzez ingerencję człowieka już niedługo znajdą się pod wodą. Zamknięci w kadrach rdzenni mieszkańcy doliny, którzy nie mają prawa głosu i nie mogą obronić swego domu, przegrywając z planem zagospodarowania przestrzennego. Powstała pamiątka dla przyszłych pokoleń, jak również wspomnienie dla znających i odwiedzających te urokliwe i pełne rozmaitych gatunków flory i fauny miejsca. Film był pokazywany w kinach. Premierę miał 22 kwietnia 2017 roku. Został nagrodzony na wielu prestiżowych, międzynarodowych festiwalach filmów dokumentalnych. 15:40 HISTORIA DOMINIKA SZAJNERA Film dokumentalny, 19 min, Polska, 2019 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zamojski Hans Klos. Podczas II wojny światowej uratował zabytkowe dzwony z katedry zamojskiej od przetopienia na potrzeby niemieckiego przemysłu zbrojnego, a przede wszystkim uratował setki mieszkańców Zamojszczyzny od wysiedleń, wykradając i przekazując do skopiowania niemieckie plany wysiedleń ludności. Mowa o ppłk. Dominiku Szajnerze - mieszkańcu Zamościa, przedwojennym podoficerze pułku lotniczego i wywiadowcy Armii Krajowej. 16:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - NIEZŁOMNA BATERIA Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Ty razem przedmiotem naszego historycznego śledztwa są nieznane karty bojowe 10. Pułku Artylerii Lekkiej, który szczególnie chwalebnie zapisał się w bojach nad Wartą, w okolicy Sieradza. Skutecznie utrudniał Niemcom zdobycie mostów, a tym samym ratował odwrót polskich jednostek w kierunku Warszawy. Zaczniemy od poszukiwań terenowych, okopów i działobitni, druga zaś grupa naszych kolegów już prowadzi badania archiwalne i rozpoznanie terenowe szukając śladów tych wydarzeń w lokalnej pamięci. Jeden z wątków jest szczególnie interesujący. Oto po walkach nad Wartą sztandar 10. PAL został ukryty i do dzisiaj nie odnaleziony. Nasze badania to w jakimś sensie przygotowanie do jego poszukiwań. 17:10 PŁOCKI CZERWIEC 1976 Magazyn, 27 min, Polska, 2009 Autor: Adam Sikorski Scenariusz: Sławomir Poleszak Wykonawcy: Artur Kalicki To opis w skali jednego wielkoprzemysłowego środowiska, jakim był w PRL Płock, próby sił, którą PZPR przegrała. W czerwcu 1976 r. kierownictwo partyjne zorientowało się, że kryzys ekonomiczny nabrał takich rozmiarów, iż gospodarce grozi krach. Zastosowano tradycyjną metodę przekładania kłopotów ekonomicznych na barki najbiedniejszych, podnosząc ceny. 24 czerwca premier Piotr Jaroszewicz ogłosił podwyżki podstawowych produktów o 80 - 100 %. Nazajutrz kraj eksplodował. Władza spodziewała się takiego obrotu spraw w środowiskach tradycyjnie zbuntowanych, ale nieoczekiwanie zdarzenia o największej skali miały miejsce w środowiskach dotąd w miarę spokojnych: w Radomiu, Ursusie i Płocku. To ostatnie miasto odmieniło się bardzo po wybudowaniu Petrochemii. Z sennego środowiska emerytów i rencistów stało się dużym konglomeratem robotniczym. O dniu 25 czerwca 1976 r. w tym mieście opowiada autor ciekawej książki na ten temat Jacek Pawłowicz, a towarzyszą mu w wędrówce szlakiem zbuntowanego tłumu dwaj uczestnicy zdarzeń. To było zjawisko niezwykłe - zakład od centrum miasta dzieli 7 kilometrów, a pochód, na początku milczący, 300 robotników, posuwał się tą trasą i potężniał. Dołączali do niego płocczanie, pracownicy innych zakładów. Tłum udał się pod komitet wojewódzki partii i rozpoczął pertraktacje z I sekretarzem. Bez większego efektu. Część uczestników protestu wdarła się do gmachu partyjnego, a władza sięgnęła po milicję i wojsko. Kres położyło odwołanie przez centralną władzę podwyżek, ale uczestników zajścia z Płocka dotknęły surowe represje. 17:45 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - RYSZARD PARULSKI Reportaż, 14 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Wykonawcy: Krzysztof Miklas (pProwadzący) Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterem odcinka jest Ryszard Parulski (1938 - 2017). Warszawiak z dziada pradziada, urodzony i wychowany na Starym Mieście, przy Zakroczymskiej. Mając 6 lat, przeżył niezwykłą traumę. Na Jego oczach zginęła w Powstaniu Warszawskim pod walącymi się gruzami matka. Ojciec, wywieziony po kampanii wrześniowej na Syberię, szczęśliwie dostał się do Armii gen. Andersa, przechodząc z nią cały szlak bojowy. Ranny pod Monte Cassino, zakończył wojnę w Bolonii, ale do kraju wrócił po tułaczce i politycznych wątpliwościach w 1947 roku. Do tego czasu małego Ryszarda wychowywała ciotka. Po skończeniu szkoły podstawowej wysłano go do zawodowej szkoły optycznej na Grochowie, gdzie zdobył zawód szlifierza szkła. Jego ambicje były jednak o wiele większe. Pracując w PZO, ukończył wieczorowe liceum ogólnokształcące i za pierwszym razem dostał się na prawo na UW. Jednocześnie trenował szermierkę, marzenie swojego dzieciństwa, w klubie Marymont, któremu pozostał wierny do końca sportowej kariery. Był niezwykle utalentowanym i wszechstronnym szermierzem. Jako jedyny szermierz na świecie zdobył tytuły mistrza świata we wszystkich trzech broniach. Dwukrotny medalista olimpijski. Po skończeniu prawa i aplikacji został wybitnym adwokatem. Jednocześnie cały czas działał w sporcie. Niezwykle wrażliwy na ludzką krzywdę i nieszczęścia. powołał do życia Fundację Gloria Victis, której od początku do końca był prezesem. Fundacja pomogła wielu byłym sportowcom, których dotknęło nieszczęście lub zwyczajna bieda. Powołał do życia Towarzystwo Olimpijczyków Polskich, którego od powstania do samej śmierci był prezesem, będąc jednocześnie wiceprezesem Polskiego Komitetu Olimpijskiego. W 1992 roku zrodził mu się pomysł zorganizowania letnich igrzysk olimpijskich 2012 roku w Warszawie. Do tej idei przekonał swojego przyjaciela, niegdyś wybitnego szablistę i znakomitego architekta, prof. Wojciecha Zabłockiego. Wspólnie opracowali szczegółowy projekt igrzysk olimpijskich w Warszawie, którego osią miała być Wisła. Niestety, ta idea nie spotkała się z wyraźną aprobatą władz Warszawy i kraju. Zmarł w wieku 78 lat, jest pochowany na Powązkach. 18:00 CZERWIEC '76 Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Kuciński Scenariusz: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj W obiegowej opinii Czerwiec '76 to Radom, Ursus i - rzadziej wspominany - Płock. Mało kto pamięta, że tamtego gorącego lata do dużego strajku i zamieszek doszło w Gdańsku. Bezpośrednim powodem buntu była ogłoszona przez premiera Piotra Jaroszewicza drastyczna podwyżka cen żywności. Mięso miało zdrożeć o 69 proc. , nabiał - 50 proc. , warzywa - 30 proc. , a cukier o 100 proc. Podwyżkę zapowiedziano wieczorem 24 czerwca 1976 r. Rankiem 25 czerwca, w szeregu polskich miast, robotnicy porzucili pracę. Najpoważniejsze protesty miały miejsce w województwach: warszawskim, radomskim, elbląskim, łódzkim, gdańskim i szczecińskim. W obawie przed rozlaniem się fali strajkowej władze ograniczyły łączność telefoniczną i teleksową. Pracę przerwało 80 tys. ludzi. Należy podkreślić, że tylko w Radomiu, Ursusie i Płocku robotnicy opuścili zakłady i wyszli na ulice, co doprowadziło do starć z milicją, zniszczeń oraz śmierci dwóch manifestantów. Gdański protest miał zupełnie inny charakter. Tutejsi robotnicy dobrze pamiętali masakrę z 1970 r. Bojąc się prowokacji ze strony Służby Bezpieczeństwa, woleli nie wychodzić na miasto i rozpoczęli strajk okupacyjny. Do strajku przystąpiło 20 tys. pracowników Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Gdański strajk był największym w kraju i upamiętniał też wydarzenia poznańskie z 1956 roku. Paradoksalnie, obraz "milczącego" w 1976 r. Wybrzeża utrwalił niewygodny dla władz komunistycznych "Człowiek z żelaza" w reżyserii Andrzeja Wajdy. W jednej ze scen pani Hulewiczowa wspomina, iż Maciej Tomczyk - główny bohater filmu - dowiedziawszy się, że "w Radomiu i Ursusie były wystąpienia robotników", postanowił zorganizować solidarnościowy strajk w Stoczni Gdańskiej: "I wtedy coś go poderwało. Chciał zrobić w stoczni jakiś protest, ale ludzie za dobrze pamiętali swój własny grudzień, nie ruszyli się". Scena ta jest bardzo wzruszająca, lecz kompletnie nieprawdziwa. 18:25 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 13/21 - ZAKŁAD O ŚMIERĆ Serial przygodowy, 56 min, Polska, 1969 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Maria Przymanowska, Stanisław Wohl Zdjęcia: Romuald Kropat Aktorzy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Małgorzata Niemirska, Tadeusz Fijewski i inni Załoga czołgu 102 oczekuje wraz z całą brygadą na przeprawę. Janek i Wichura jadą do Marusi. W tym samym czasie Gustlik i Grigorij kończą naprawę czołgu. Postanawiają wypróbować uszkodzone wcześniej działo, oddając kilka strzałów. Podczas kontroli żandarmerii okazuje się, że Janek nie ma przepustki. Ostatecznie, po interwencji w sztabie dywizji, zostaje uwolniony i wkrótce dołącza do kolegów. Załoga Rudego zostaje odznaczona orderem Zasłużonego na polu chwały, gdyż próbne strzały trafiły w niemieckie składy amunicji. Nadchodzi dzień przeprawy, ale we mgle Rudy gubi drogę i wpada w ręce Niemców. Wrogowie domagają się od załogi współpracy. Polacy początkowo się na nią zgadzają. Korzystają jednak z nadarzającej się okazji i uciekają pośród ostrzału nieprzyjacielskich dział. Niestety, jeden z pocisków trafia w czołg. 19:25 HISTORIA I FILM - CZTEREJ PANCERNI I PIES, ODC. 13 - DYSKUSJA Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2008 Autor: Roman Wróbel Scenariusz: Roman Wróbel Po serialu rozmowa z prof. dr hab. Cezarym Królem, z Polskiej Akademii Nauk o ustalaniu zachodnich granic Polski. 19:45 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - SKRZYDŁA NAD POLSKĄ CASA C - 295M Reportaż, 9 min, Polska, 2013 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zdjęcia: Tadeusz Arciuch, Zdzisław Najda, Grzegorz Marciniak, Łukasz Kasprzycki CASA C - 295M jest samolotem transportowym będącym na wyposażeniu Polskich Sił Powietrznych od 2003 roku. Świetnie sprawdza się w lotach na małych wysokościach, co jest szczególnie ważne w operacjach powietrznych w warunkach wojennych. Samolot jest wykorzystywany rutynowo do wsparcia logistycznego oddziałów polskich sił zbrojnych działających poza granicami naszego kraju. W filmie występuje mjr pil. Krzysztof Dzido z bazy lotnictwa transportowego w Krakowie. 20:50 GUŁAG - SZCZYT I UPADEK. ODC. 3/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 22:05 KRÓTKI DZIEŃ PRACY Film polityczny, 73 min, Polska 1981 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Hanna Krall Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Wacław Ulewicz, Lech Grzmociński, Tadeusz Bartosik, Elżbieta Kijowska, Marek Kępiński, Paweł Nowisz, Barbara Dziekan, Wojciech Pilarski Scenariusz powstał na podstawie reportażu Hanny Krall "Widok z okna na pierwszym piętrze". Film jest oparty na wydarzeniach autentycznych, ale wszystkie występujące w nim postaci są fikcyjne. Dzieło wyreżyserowane przez twórcę "Dekalogu" i cyklu "Trzy kolory" łączy w sobie archiwalne materiały dokumentalne z fabularyzowaną relacją z jednego dnia "radomskich wypadków". W następstwie tych dramatycznych wydarzeń zaczęła się tworzyć "Solidarność". Akcja filmu rozgrywa się w ciągu zaledwie kilku godzin. Obserwujemy rozterki partyjnego dygnitarza, który, próbując uspokoić wzburzonych robotników i zażegnać niebezpieczeństwo, dzwoni po instrukcje do swoich zwierzchników w Warszawie, a także spotyka się ze swoimi podwładnymi i działaczami. Powodem wystąpienia zdeterminowanych robotników było przemówienie premiera, w którym zapowiedział podwyżkę cen mięsa i jego przetworów średnio o 69 procent. 25 czerwca 1976 roku, nazajutrz po ogłoszeniu drastycznych podwyżek, do I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR dzwoni dyżurny, meldując o niepokojach w zakładach metalowych. Pierwsza zmiana nie przystępuje do pracy, trwają gorące dyskusje całej załogi. Najpierw ludzie wychodzą na dziedziniec, potem przed bramę fabryki. Wkrótce ruszają w kierunku gmachu komitetu. W drodze dołączają do nich robotnicy z innych miejscowych zakładów pracy. W komitecie rośnie napięcie, wyczuwa się nerwową atmosferę, którą potęguje meldunek kapitana MO o wystąpieniu 5 tysięcy ludzi. Milicja ściąga posiłki z innych miast. Na razie funkcjonariusze nie interweniują, mają czekać na rozwój wypadków. Nikt jeszcze nie zdaje sobie sprawy z powagi sytuacji. Kiedy tłum demonstrantów z hymnem na ustach i biało - czerwonymi flagami w rękach dociera przed gmach, I sekretarz próbuje przemówić robotnikom do rozsądku i załatwić sprawę polubownie. Agresja tłumu jednak narasta. Nie ma już mowy o prowodyrach i wybrykach chuligańskich, strajkuje cała klasa robotnicza. Wreszcie przyparty do muru I sekretarz KW obiecuje, że skontaktuje się z Warszawą w sprawie cofnięcia decyzji o podwyżkach cen mięsa. Wykonany telefon nie uspokaja jednak rozgniewanego tłumu. Strajkujący, których liczba rośnie, żądają natychmiastowej odpowiedzi. Sytuacja zaczyna powoli wymykać się spod kontroli. Wzburzony tłum podpala samochody, demoluje budynki, niszczy transparenty z propagandowymi hasłami, zewsząd słychać gwizdy i okrzyki: precz z władzą czerwonej burżuazji. Komendant MO wyprowadza pospiesznie I sekretarza z komitetu. Tymczasem do akcji wkracza policja. Dokonuje się pierwszych aresztowań, a co bardziej gorliwi funkcjonariusze przemawiają opornym do rozsądku pałami. "Krótki dzień pracy" I sekretarza został ukazany na tle strajku robotników, którzy żądają godziwych warunków życia. W krótkich sekwencjach twórcy filmu przedstawili również przyszłe losy kilku strajkujących, wyłowionych z anonimowego tłumu. 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - NIEZŁOMNA BATERIA Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Ty razem przedmiotem naszego historycznego śledztwa są nieznane karty bojowe 10. Pułku Artylerii Lekkiej, który szczególnie chwalebnie zapisał się w bojach nad Wartą, w okolicy Sieradza. Skutecznie utrudniał Niemcom zdobycie mostów, a tym samym ratował odwrót polskich jednostek w kierunku Warszawy. Zaczniemy od poszukiwań terenowych, okopów i działobitni, druga zaś grupa naszych kolegów już prowadzi badania archiwalne i rozpoznanie terenowe szukając śladów tych wydarzeń w lokalnej pamięci. Jeden z wątków jest szczególnie interesujący. Oto po walkach nad Wartą sztandar 10. PAL został ukryty i do dzisiaj nie odnaleziony. Nasze badania to w jakimś sensie przygotowanie do jego poszukiwań. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICE BELGIJSKICH TWIERDZ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony atakowi Niemiec na Europę Zachodnią i twierdzy Eben Emal, która broniła granic Belgii.