TVP Historia Piątek, 25.06.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 CZERWCA. Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1822 - zmarł E. T. A. Hoffmann, prekursor romantyzmu niemieckiego; 1867 - patent na drut kolczasty; 1950 - komentarz Marii Dąbrowskiej do wybuchu wojny koreańskiej; 1976 - protest czerwcowy w Płocku, Radomiu, Ursusie; 07:25 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 14/21 - CZERWONA SERIA Serial przygodowy, 57 min, Polska 1969 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Maria Przymanowska, Stanisław Wohl Muzyka: Adam Walaciński Zdjęcia: Romuald Kropat Aktorzy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Małgorzata Niemirska, Witold Pyrkosz i inni Ostrzelany przez Niemców "Rudy" jest poważnie uszkodzony. Nie nadaje się do dalszej jazdy. Jego załodze udaje się jednak opanować niemiecką placówkę, obok której znajduje się zapora wodna. Janek postanawia ją wysadzić. Tym sposobem zostałoby zalane pobliskie miasto, co zaskoczyłoby wroga i ułatwiło atak. Obie akcje trzeba jednak zsynchronizować ze sobą. W tym celu ktoś z załogi musi się przedrzeć do polskiego dowództwa. W losowaniu wybór pada na Tomka. 08:20 HISTORIA I FILM - CZTEREJ PANCERNI I PIES, ODC. 14 - DYSKUSJA Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2008 Autor: Roman Wróbel Scenariusz: Roman Wróbel Po filmie rozmowa z prof. dr. hab. Eugeniuszem Cezarym Królem, z Polskiej Akademii Nauk o wzajemnym przenikaniu się kultur na pograniczu polsko - niemieckim oraz o stratach poniesionych przez walczące w czasie II wojny światowej strony konfliktu. 09:05 DWIE STRONY BARYKADY RADOMSKIEGO CZERWCA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Po 40 latach od radomskiego czerwca nadal nie zostali rozliczeni odpowiedzialni za prowokację i represje z 1976 roku. Najaktywniejsi zomowcy i milicjanci, uczestnicy pacyfikacji Radomia, do dziś nie zostali ukarani. Kiedy ofiary buntu w końcu doczekają się sprawiedliwości? Okazuje się, że czyny oprawców, wykonujących na aresztowanych słynne radomskie "ścieżki zdrowia", uległy przedawnieniu, a kosztami procesów obciążono skarb państwa. Sady okręgowe w Radomiu i w Lublinie owych "ścieżek zdrowia" nie uznały ani za zbrodnie komunistyczne, ani za zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu. Co na to IPN? W reportażu materiał ukazujący losy ludzi uczestniczących w radomskim proteście po obu stronach barykady. O oprawcach: funkcjonariuszach MO i SB, przedstawicielach komunistycznej władzy, którzy byli organizatorami i wykonawcami tłumienia robotniczego buntu w Radomiu, a także o ofiarach tamtych wydarzeń. Okazuje się, że nikt z ówczesnych decydentów nie poniósł kary za brutalne akcje milicji, część nadal zaprzecza, że "ścieżki zdrowia" w ogóle istniały, a ofiary Czerwca '76 do dziś nie doczekały się zadośćuczynienia. Niektórzy z oprawców i decydentów żyją nadal w Radomiu, stanowiąc elitę tego miasta. Porobili kariery zawodowe, piastują lukratywne stanowiska, mają wysokie emerytury, prowadzą firmy ochroniarskie, handlują bronią i amunicją, są biznesmenami, notariuszami, komornikami, mają biura w centrum miasta, mieszkają w pięknych willach, jeżdżą luksusowymi samochodami, mają dzieci na stanowiskach, czego nie można powiedzieć o ich ofiarach, kombatantach radomskiego protestu, często schorowanych i żyjących w ubóstwie. W reportażu znajdzie się szczera i obszerna wypowiedź byłego prezydenta Radomia, który opowiada jak na spędzie robotników na radomskim stadionie był zmuszony wygłosić - czytając z kartki przysłanej z KC - słynne przemówienie o "warchołach...". 10:00 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 10:50 DZIEŃ OSTATNI, DZIEŃ PIERWSZY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Driusz Fedorowicz Scenariusz: Dariusz Fedorowicz, Przemysław Filipowicz Film przedstawia w możliwych do odtworzenia szczegółach przebieg przygotowań do wojny i walki w pierwszych dniu konfliktu na przykładzie 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Osią będzie (opowiadana linearnie i chronologicznie), historia dwóch pilotów kapitana Medweckiego i porucznika Gnysia. 11:45 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 8 ZAMEK CZY LEPIANKA - DYLEMATY ŚREDNIOWIECZA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy naprawdę ludzie w średniowieczu żyli wyłącznie w zamkach lub zimnych lepiankach? Okazuje się, że takie wyobrażenie nie ma nic wspólnego z prawdą. Rycerze i książęta na potrzeby mieszkalne budowali zagadkowe wieże, które, niestety, w większości nie przetrwały. Na szczęście takiego losu nie podzieliła unikatowa na skalę światową wieża w Siedlęcinie na Dolnym Śląsku. Radosław Kotarski odwiedza to ciekawe miejsce, by sprawdzić, w jakich warunkach żyli tam ludzie 700 lat temu. Odkrywa również tajemnicze malowidła ścienne, które przedstawiają losy dzielnego Lancelota, rycerza króla Artura. 12:25 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 31 (SERIA III ODC. 5) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Wojciech Lepianka Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Józef Pawłowski, Maria Dębska, Marcin Korcz, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Marta Żmuda-Trzebiatowksa, Seb astian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Magdalena Smalara W mieszkaniu Marysi ukrywa się jej siostra Zoja. Irka z Ewką przebywają tu w charakterze służących. Niezapowiedzianie w mieszkaniu Marysi pojawia się Martin von Shitz. Kobiety ukrywają ciężarną Zoję w szafie. Gestapowiec zabiera Marysię do swojej siedziby, celem wyjaśnienia sprawy skradzionych z lwowskiego Instytutu szczepionek. Podczas rozmowy na zapleczu antykwariatu, Kruk zabrania Kamilowi kontaktowania się z Aloszą. Dowództwo uważa, że może ona przekazywać fałszywe informacje. Do tajnego laboratorium Wolfgang kieruje młodego Niemca. Jest to Hans Rosner z Fridrich Wilhelms - Universitat. Będzie on pomagał Leonowi przy konstruowaniu nowej broni. Doktor Andrzej wchodzi na teren getta jako pracownik lwowskiego Instytutu. Wolfgang, nie informując o tym swoich przełożonych, spotyka się z Aloszą. Żąda od agentki, by się uwiarygodniła. Musi mu kogoś wystawić. Leokadia zleca Ewce nowe zadanie. Dziewczyna ma zbliżyć się do Leona po to, by go sprawdzić. 14:25 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AUSTRALIA. ODC. 2/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każda jest wyjątkowa. To nasze kontynenty. Odc. 2. Australia Australia uznawana jest za kontynent odległy i odizolowany, od zawsze. Tymczasem jej historia jest całkiem inna. Naukowcy zaglądają pod spaloną słońcem powierzchnię pustyni, by poznać przeszłość tego kontynentu, zapisaną w skałach i w ziemi, a nawet w żyjących tu zwierzętach. Te znaleziska mówią o przeszłości, kiedy Australia była całkiem inna, jak też o tym, co zdecydowało o dzisiejszym wyglądzie kontynentu, jego charakterystycznej faunie, wyjątkowych złożach naturalnych oraz o warunkach, które umożliwiły zasiedlenie tej surowej krainy. Powierzchnia Ziemi kształtuje się nieprzerwanie, więc Australia znalazła się o krok od kolejnej wielkiej zmiany. 15:30 PACYFIK W OGNIU - ODC. 1/3 (WWII IN THE PACIFIC) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Trzyczęściowa seria o wojnie na Pacyfiku. Przestawia niezwykłą historię wojny stoczonej na rozległych wodach oceanu, gdzie stosowano nowe formy walki, wykorzystywano myśliwce i bombowce. budowano dla nich pływające pasy startowe. 16:25 BYŁO, NIE MINĘŁO. - POWRÓT DO ZACNEJ PRZESZŁOŚCI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. Powrót do zacnej przeszłości. Dziś, reagując na wezwanie, odwiedzamy konstruktora silników lotniczych, który ma w swoich zbiorach zacny silnik lotniczy Walter major. Zaprojektowany w czechosłowackich zakładach silnik, produkowany na licencji w Państwowych Zakładach Inżynierii w Ursusie, był stosowany w samolotach RWD - 13. Wyprodukowano ich około 100 egzemplarzy. 2. Rodzinna historia. Następnie zaproponujemy widzom spojrzenie na historię z bardzo osobistego punktu widzenia. To zebrana po latach przez rodzinę historia chorążego pil. Hilarego Kielka, dawnego instruktora w Bydgoskiej Szkole Pilotów, walczącego w wojnie polsko - bolszewickiej, powstaniach śląskich oraz II wojnie światowej. 17:25 MIASTO Z WYROKIEM - ODWET Film dokumentalny, 40 min, 3 odc. , Polska 1996 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat Po 25 czerwca 1976 roku przez wiele dni trwały w Radomiu aresztowania. Ludzi masowo zwalniano z pracy. Na stadionie "Radomiaka", podobnie jak i w całym kraju, odbył się starannie wyreżyserowany wiec potępiający "radomskich warchołów". Zatrzymani przepuszczani byli przez milicyjne "ścieżki zdrowia", bici i torturowani podczas przesłuchń. Radom stał się miastem bezprawia, a przez kilka następnych lat pracowano nad złamaniem i upodleniem jego mieszkańców. Jeszcze bardziej pogorszyło się zaopatrzenie, wstrzymano inwestycje w sferze budownictwa komunalnego i infrastruktury społecznej, jednocześnie zaś na obrzeżach miasta wzniesiono gigantyczne obiekty nowej komendy MO. Prokuratura radomska pracowała pod bezpośrednim nadzorem Służby Bezpieczeństwa i wykonywała polecenia jej funkcjonariuszy. Podobnie zachowywali się później sędziowie podczas procesów. Terenowa Komisja Odwoławcza ds. Pracy przy prezydencie Radomia rutynowo odrzucała odwołania o przywrócenie do pracy. Druga część dokumentalnego cyklu przypomina te wydarzenia, pokazując wymiar sprawiedliwości w 1976 roku. Realizatorzy wykorzystali wspomnienia aresztowanych, torturowanych, wyrzuconych z pracy i skazanych, prokuratorów i sędziów, a także uczestników wiecu oraz dokumenty sądowe i kolegialne, listy i petycje do władz. W niektórych momentach posłużyli się inscenizacją. 18:40 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 15/21 - WYSOKA FALA Serial przygodowy, 51 min, Polska 1969 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Stanisław Wohl, Maria Przymanowska Zdjęcia: Romuald Kropat Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Włodzimierz Press, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Małgorzata Niemirska, Witold Pyrkosz, Mieczysław Czechowicz, Wiesław Michnikowski i inni Oddziały niemieckie nacierają na śluzę, której dzielnie broni załoga "Rudego". Janek, Gustlik i Grigorij ostatecznie odpierają atak. Tymczasem Tomek zostaje oczyszczony z zarzutów. Dowództwo zgadza się na jego propozycję, by wysadzenie zapory połączyć z atakiem piechoty na Ritzen. Znakiem do natarcia ma być specjalny sygnał - wystrzelone w niebo trzy czerwone race. Ale podczas próby wysadzenia śluzy okazuje się, że ktoś uszkodził kable, którymi połączono ładunki wybuchowe. Gustlik podejmuje się zniszczyć wrota zapory. W tym samym czasie miasto atakuje piechota. Wkrótce Ritzen zostaje zdobyte. 19:35 HISTORIA I FILM - CZTEREJ PANCERNI I PIES, ODC. 15 - DYSKUSJA Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2008 Autor: Roman Wróbel Scenariusz: Roman Wróbel Po serialu rozmowa z dr. Piotrem Gontarczykiem. 20:10 TEATR TELEWIZJI - CASANOVA Teatr, 84 min, Polska, 1997 Reżyseria: Maciej Wojtyszko Zdjęcia: Jacek Mierosławski Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Danuta Stenka, Aleksandra Konieczna, Justyna Sieńczyłło, Magdalena Warzecha, Brygida Turowska, Magdalena Gnatowska, Natasza Sierocka, Monika Kwiatkowska, Bogusław Linda, Marek Obertyn, Janusz Michałowski, Andrzej Zieliński, Waldemar Kownacki, Henryk Łapiński Mało znany epizod z życia słynnego włoskiego kochanka wszech czasów - Casanovy. Jego półroczny pobyt w Polsce posłużył Jerzemu Żurkowi za kanwę sztuki opisującej możliwy przebieg tej wizyty. W sztuce bohater jest już mężczyzną około czterdziestki, peruką przykrywa łysinę, gorsetem tuszuje niedostatki figury. Sprawia wrażenie człowieka zmęczonego życiem i uciechami, które rozsławiły jego imię aż w Rosji. Oczywiście, nie stroni od przyjemności, ale wie już, że życie jest sztuką rezygnacji i umie zrezygnować z najrozkoszniejszej przygody, gdy w grę wchodzi jego własne bezpieczeństwo. Legendarny przybysz z Wenecji przedstawia się jako filozof, pochłaniają go badania naukowe i propagowanie w całej Europie hodowli patata, pospolicie zwanego kartoflem. Wbrew swej woli i nie do końca świadom swojej roli Casanova zostaje uwikłany przez wysłanników carycy Katarzyny w paskudną intrygę. Ma zjawić się na dworze króla Stanisława Augusta, zaskarbić sobie łaskę i zaufanie monarchy, a następnie porwać go, co uzasadniałoby interwencję wojsk Jej Imperatorskiej Mości. W Warszawie, stolicy bardzo dziwnego kraju, Casanova przeżywa wiele nieprzyjemnych zaskoczeń. Na szczęście spotyka przyjaciółkę z dawnych lat, aktoreczkę Binetti, która wprowadza go w kręgi dworskie i obiecuje pomoc w wystawieniu jego nowej sztuki. Jednak większym powodzeniem cieszą się szarlatańskie sztuczki, które demonstruje towarzyszący Casanovie osiłek i niemowa Wasyl, i dzięki swoim "eksperymentom naukowym" badacz magnetyzmu ludzkiego ciała trafia na dwór. Wcześniej poznaje Ksawerego Branickiego, a przypadek sprawia, że dowiaduje się o kontaktach hrabiego z rosyjskim ambasadorem i planowanej zdradzie. W przyjacielskiej rozmowie król niedwuznacznie daje swemu gościowi do zrozumienia, że zna prawdziwy powód jego przyjazdu do Warszawy. Pozbawiony złudzeń monarcha zwierza się z trudów rządzenia ciemnym i zakochanym w swej ciemnocie narodem - jedyne, co poddani mogą mu darować, to baby, dlatego udaje hulakę, chyłkiem i cichcem prowadząc dzieło reform. Światły monarcha i człowiek Zachodu, w dodatku obaj równie czuli na wdzięki niewieście, szybko znajdują wspólny język. Misja Casanovy zlecona przez Rosjan staje pod znakiem zapytania. Oficerowie carycy mają jednak swoje sposoby, by nakłonić ludzi do uległości. Casanova akurat wyzywa na pojedynek zdrajcę Branickiego, którego często spotykał w buduarze pięknej Lizetty. Zabicie hrabiego byłoby wodą na młyn Rosjan - jego zwolennicy niechybnie wywołają zamieszki, król będzie zmuszony poprosić sojuszników o pomoc wojskową, a oni udzielą jej natychmiast i bezpowrotnie. 21:50 KOCHANKOWIE Z LASU Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski Dokument opowiada o trudnej miłości w czasie wojny i pierwszych latach powojennych. Mimo że działania wojenne z niemieckim okupantem dawno ustały, to w kraju nie można było marzyć o wolności. Niemiecki nazizm został zastąpiony komunizmem, co bezpośrednio przyczyniło się do powstania kolejnej konspiracji, tym razem podziemia antykomunistycznego. Tysiące żołnierzy AK, NSZ oraz WiN ciągle ukrywało się w lasach. Nie inaczej było na północnym Mazowszu, gdzie zbrojny opór trwał aż do 1954 roku. Właśnie tam rozgrywa się główna akcja "Kochanków lasu". Osią filmu jest historia miłosna pary partyzanckiej z legendarnego oddziału z 11. Grupy operacyjnej NSZ na Mazowszu. Elżbieta Kozanecka ps. Basia, licealistka płockiej Jagielonki, oraz jej ukochany Ludomir Peczyński ps. Władek, partyzant NSZ. Poznali się w czasie drugiej konspiracji. Po aresztowaniu rodziny, Basia musiała szukać schronienia w oddziale partyzanckim. Tam spotkałaa Władka. W oddziale spędzili razem prawie rok. W lutym 1949 roku we wsi Gałki k. Wyszogrodu UB oraz KBW zorganizowało potężną obławę. Basia i Władek oraz ich kolega Janek zginęli w walce. Reszta oddziału została schwytana i wywieziona do warszawskiego więzienia na Mokotowie. Dowódca oddziału Wiktor Stryjewski Cacko dostał 38. karę śmierci i jak tysiące polskich bohaterów został zamordowany i pochowany w bezimiennych grobach. Do dnia dzisiejszego większość partyzantów z oddziału Słonego, Cacka, Łupaszki i innych nie ma swojego grobu. Film jest okazją do opowiedzenia losów pokolenia, któremu przyszło dojrzewać w okresie stalinowskim. Romantyczna historia Basi i Władka jest pretekstem do pokazania innych miłosnych historii z tamtego okresu. Poznamy m.in. legendarną łączniczkę z oddziału V Brygady wileńskiej AK Lidię Lwow - Eberle, kobietę życia mjr. Łupaszki czy też historię Romualdy Przybyszewskiej - obywatelki USA. W filmie znalazły się pasjonujące relacje uczestniczki obławy w Gałkach, Janiny Samoraj ps. Celinka oraz świadków. Wypowiada się również dr Jacek Pawłowicz z warszawskiego oddziału IPN, który zaprowadzi widzów na miejsce zbrodni i opowie, jak od lat stara się odkryć tajemnicę pochówku Basi i Władka. 00:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - POWRÓT DO ZACNEJ PRZESZŁOŚCI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. Powrót do zacnej przeszłości. Dziś, reagując na wezwanie, odwiedzamy konstruktora silników lotniczych, który ma w swoich zbiorach zacny silnik lotniczy Walter major. Zaprojektowany w czechosłowackich zakładach silnik, produkowany na licencji w Państwowych Zakładach Inżynierii w Ursusie, był stosowany w samolotach RWD - 13. Wyprodukowano ich około 100 egzemplarzy. 2. Rodzinna historia. Następnie zaproponujemy widzom spojrzenie na historię z bardzo osobistego punktu widzenia. To zebrana po latach przez rodzinę historia chorążego pil. Hilarego Kielka, dawnego instruktora w Bydgoskiej Szkole Pilotów, walczącego w wojnie polsko - bolszewickiej, powstaniach śląskich oraz II wojnie światowej. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.