TVP Historia Sobota, 10.07.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1888 - urodził się włoski malarz Giorgio de Chirico; 1943 - lądowanie aliantów na Sycylii; 1962 - wystrzelenie satelity Telstar - pierwszego przekaźnika telefonicznego i telewizyjnego między USA i Europą; 1969 - śmierć Bogumiła Kobieli; 07:05 BIBLIA - ŚWIĘTY PAWEŁ, CZ. 2 (THE BIBLE - PAUL OF TARSUS P. 2) Serial religijny,43 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2000 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Johannes Brandrup, Barbara Bobulova, Giorgio Pasotti, Thomas Lockyer Fresk historyczny ukazujący życie św. Pawła od prześladowań chrześcijan, poprzez jego działalność misyjną, po uwięzienie w Cezarei i wysłanie go do Rzymu. 07:55 Z ANDRUSEM PO GALICJI - TARNOBRZEG Magazyn, 24 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Artur Andrus odwiedza najciekawsze miejsca w Tarnobrzegu. W odcinku: lekko absurdalna postać górnika, która intryguje widzów. Jego obecność w filmie zostanie wyjaśniona poprzez pokazanie tradycji górniczych Tarnobrzega: orkiestry, muzeum, jeziora w miejscu kopalni, które stało się niezwykła atrakcją turystyczną. 08:30 SKARB BYDGOSKIEJ KATEDRY Film dokumentalny, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tadeusz Syka, Maciej Syka Scenariusz: Tadeusz Syka, Maciej Syka Sensacyjnego odkrycia dokonali archeolodzy w trakcie prac prowadzonych w bydgoskiej katedrze pw. Św. Marcina i Mikołaja. Skarb można oglądać w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. 08:50 JANOSIK - ODC. 9/13 - POBÓR Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Pobór do armii austriackiej obejmuje wprawdzie synów wszystkich chłopów, ale w praktyce trafiają tam tylko ci z biednych rodzin. Bogaci górale mogą bowiem dzięki łapówkom uchronić swych synów od służby w cesarskich szeregach. Ale i na tę niesprawiedliwość Janosik znajduje sposób: porywa pachołków szlacheckich i wymienia ich za biedaków powołanych do wojska. 09:45 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KUCHNIA ROWEROWA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyrusza na rowerze na kręte ścieżki Beskidu Niskiego. Podróż rowerami przez urokliwe góry - zwłaszcza wiosną - to tylko pretekst do przeżycia przygody kulinarnej. Karol pokaże widzom co można przygotować niezwykłego w termosie na wycieczkę, a co szybko przyrządzić na biwaku po wycieczce. Danie z termosu powinno zainteresować miłośników szybkiej kuchni. Okazuje się bowiem, że nie trzeba sięgać po gotowe zupki instant, wystarczy wrzucić do termosu warzywa, pokrojone mięso z delikatnego indyka, aromatyczne przyprawy, zalać wrzątkiem, a po godzinie jazdy na rowerze mamy gotowe pyszne danie. W pięknej scenerii pokrytych wczesnowiosennymi kwiatami gór i dolin Karol przygotuje trzy potrawy dla rowerzystów. 1/ szybka sałatka z soczewicy, zielonego groszku i grillowanego bakłażana; 2/ zupa w całości ugotowana w termosie z indyka z warzywami w orientalnym stylu; 3/ grillowane mięsa z warzywami i ostrą salsą z kapusty kiszonej i orzechów. 10:25 SZLAK NADZIEI - /5/ Reality show, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki Uczestnicy wyprawy przemierzają ośnieżone góry Tien - szan w Kazachstanie. Dalsza część szlaku nadziei prowadzi grupę do miejscowości Dolinka w pobliżu Karagandy. Wizyta w jednym z największych stalinowskich łagrów stanowi dla nich ogromne przeżycie. Kolejny wieczór ekipa spędza w serdecznej gościnie u mieszkającej w Karagandzie Polonii. Wzruszające spotkanie z panem Wiktorem na długo pozostanie w pamięci całej szóstki. 12:20 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZATOPIONY LAS (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Amazonia to największy las deszczowy na naszej planecie. Dom 10% wszystkich gatunków fauny na świecie. Wygląda jak olbrzymi, tropikalny raj, ale czy na pewno tak jest? To krajobraz, w którym jest tyle samo wody, co drzew. Każdego roku, gdy las wypełnia się wodą, dochodzi do kolizji tych dwóch światów. Zieleń Amazonii kryje ogromną rozmaitość. Są lasy typu Terra Firme na wyżynach oraz zalewane lasy wzdłuż tysięcy rzek i jezior na nizinach. Drzewa oferują jadalne owoce w nagrodę za rozsiewanie ich nasion. Z drugiej jednak strony wiele z nich stosuje chemiczne środki, by chronić liście przed zjedzeniem. Toczy się niewidzialna wojna między drzewami i zjadaczami liści. Największym ścinaczem liści w Amazonii jest mała mrówka. Gdy odcina liście, jej szczęka wibruje z prędkością tysiąca razy na sekundę. Ścięte liście nie są zjadane przez robotnice, bo mogą być toksyczne, tylko zanoszone do mrowiska. Amazonia jest niewyobrażalnie rozległa. Obejmuje obszar blisko trzech i pół miliona kilometrów kwadratowych. Jest to krajobraz bardzo niejednolity: od stale zalewanego, po suchy las na wyżynach. W zielonej przestrzeni ogromna liczba zwierząt walczy o przetrwanie. Żyją tu małpy wełniaki oraz wyjące małpy, czyli wyjce, a także harpia wielka, najsilniejszy ptak drapieżny na świecie, zdolny unieść nawet wyjca. Skrzydła harpii są szerokie i zaokrąglone, co pozwala jej manewrować w koronach drzew z ogromną precyzją. Łapy harpii są grubości ręki ludzkiej, w dodatku ma największe szpony wśród drapieżnych ptaków. Może nieść w nich ofiarę o tej samej wadze, co ona sama. Amazonia jest światem pełnym tajemnic. Tu drzewa oferują owoce jednocześnie bronią liści. To świat trucizn, w którym rośliny i zwierzęta toczą niewidzialną wojnę. Rośliny i zwierzęta wspólnie zmagają się ze zmienną pogodą. Amazoński las deszczowy to dwa i pół metra opadów rocznie, a większość oczywiście przypada w porze deszczowej. Drzewa i ich liście odgrywają w tym kluczową rolę, ponieważ połowa deszczu, który spada, pochodzi właśnie z lasu. Liście wyparowują wodę, która następnie tworzy chmury i wraca w postaci deszczu. Ulewy stanowią zagrożenie dla zwierząt, np młodych harpii. Jeśli pisklę przemoknie, wychładza się i ginie. To wyjątkowo groźny czas dla jednego z najsilniejszych ptaków na naszej planecie. Deszcz przeobraża las amazoński. Woda wylewa się z koryt licznych rzek i wpływa do lasu. Ulewy są tak intensywne, że las staje się światem wodnym. Pod wodą znajduje się 250 tysięcy km kwadratowych. To obszar trzy razy większy od Austrii.Transformacja jest zupełna. Tam gdzie kiedyś przysiadały ptaki, powstają warunki sprzyjające dla całkowicie innych stworzeń. W szczycie woda sięga ponad 20 km w głąb lasu. Jest zielona od mikroskopijnego planktonu, którym żywią się wpływające tu ławice małych rybek. Im woda dalej wpływa w las, tym liczniej pojawiają się więksi drapieżcy, jak matamata. To żółw z rodziny wężoszyjnych, żyje na linii frontu w głębi lasu i ma własne metody łapania ryb. Wtapia się w tło, wyglądając jak stary pień, pokryty wodorostami. Gdy woda coraz wyżej zalewa gałęzie drzew, sprowadza się tu smukleń pryskacz i ustala swoje terytorium. Następnie zwabia samiczkę. Smuklenie są wśród ryb wyjątkowym gatunkiem, ponieważ składają jaja na liściach - nad wodą. W Amazonii pada przez 200 dni w roku. Wszystkie zwierzęta lasu muszą znosić tę wilgoć. W końcu jednak nadchodzi czas, gdy wody zaczynają się cofać. To z kolei niebezpieczny czas dla ryb. Łatwo mogą zostać uwięzione w kałużach i jeziorkach. Dzień po dniu, noc po nocy las wysycha. Wiele ryb spotyka marny los, ale nieszczęście jednego stworzenia Amazonii jest okazją dla drugiego. Np. opos wykorzystuje ten okres do poszerzenia swojego jadłospisu. Tak więc ustępowanie i zalewanie wód jednym przynosi obfitość pokarmu, a innym - głód. Deszczowe i suche pory mają wpływ na życie wszystkich stworzeń Amazonii. 13:20 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - STATUTY, KOBIETY I BANKIERZY Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na duszonego kurczaka ze śliwkami, imbirem i winem według przepisu bankiera Lewki. Drugą potrawą są gruszki w syropie z przyprawami korzennymi. Przepis pochodzi z XIV wieku, a jego autorem jest izraelski kucharz Yotam Ottolenghi. 13:50 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 12 PĘKNIĘTE SERCE Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Bohaterem tego odcinka programu jest dzwon Zygmunta bijący pięćset lat. Był czas, kiedy dzwon Zygmunt bił na chwałę Rzeczypospolitej, a kulturalny mecenat biskupa Sołtyka pozwalał docenić jej rozwój i dostatek. Ale też czas, w którym pękało serce dzwonu, i taki, gdy załamany po zsyłce biskup usuwał się, wybierając samotność. Odczytywano te wydarzenia dosłownie, ale i przypisywano im symboliczną wymowę, w której na Wawelu po raz kolejny odbijał się los Polski. 14:25 DOM - ODC. 9/25 - PO OBU STRONACH MURU Serial obyczajowy, 97 min, Polska 1982 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki i Andrzej Mularczyk Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Siostra Wiktora, Jadźka, przynosi z więzienia wiadomość, że Łukasz i Wiktor sądzą, iż siedzą z "poręki" Andrzeja. To niesłuszne oskarżenie załamuje go. W przetrwaniu trudnych chwil pomaga mu zakochana w nim Ewa. Doktor Kazanowicz, nie mogąc dłużej patrzeć na męki swojego psa, strzela do niego. Milicja udowadnia, iż z tego pistoletu został zastrzelony były kapo obozu koncentracyjnego Erwin Szulc. Lokatorzy kamienicy przy ul. Złotej organizują obronę doktora. Mecenas, były więzień obozu, odnosi sukces i Kazanowicz może wrócić do domu. W FSO sporym echem odbijają się wydarzenia czerwca 1956 w Poznaniu. 16:15 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - SAMOLOT. ODC. 2/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Nat Sharman Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z tych wynalazków zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. Bohaterem odcinka jest samolot. 17:15 SPÓR O HISTORIĘ - UNIA BRZESKA Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Podczas synodu w Brześciu Litewskim, w 1596 roku, doszło do połączenia Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeczypospolitej z Kościołem prawosławnym. Część duchownych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę swego Kościoła, przyjęła wszystkie dogmaty katolickie według ustaleń unii florenckiej, zachowała jednak własną liturgię z językiem cerkiewnosłowiańskim, kalendarz juliański, hierarchię, małżeństwa księży oraz dużą samodzielność w administracji kościelnej. Unia spowodowała rozbicie prawosławia na unitów i dyzunitów oraz długotrwałe spory i walki między obu stronami. Kościół prawosławny uważa unię brzeską za rozbicie jedności, natomiast Kościół rzymskokatolicki za największą i najważniejszą, po unii florenckiej, próbę odbudowy jedności Kościoła. Kiedy narodziła się myśl o unii z Kościołami wschodnimi? Jak się rozwijała? O recepcji Unii Litewskiej w Wielkim Księstwie Litewskim. 17:55 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 18/21 - BILET DO FRANKFURTU Serial kryminalny, 67 min, Polska 1984 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Ewa Florczak, Jerzy Rogalski, Zdzisław Tobiasz, Ewa Wrońska, Lidia Korsakówna, Cezary Kapliński, Elżbieta Kijowska, Wiktor Sadecki, Jerzy Dziewulski, Tatiana Sosna - Sarno Żona Krzysztofa Kalkowskiego, dyrektora przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, opowiada mecenasowi Sadeckiemu o zniknięciu męża. Podejrzewa, że do jego zaginięcia przyczynili się nieuczciwi współpracownicy - Kazimierz Sitek i Jolanta Czechowiczowa. Następnego dnia auto Kalkowskiego zostaje znalezione w lesie z dziurą od kuli i śladami krwi. Ciała nie ma. Podejrzany o dokonanie zabójstwa Sitek zostaje aresztowany, ale następnego dnia Kalkowski odzywa się telefonicznie. Całe opowiadanie jego żony było zmyślone, co nie oznacza, że dyrektor teraz jest bezpieczny. Sitek i Czechowiczowa, zamieszani w sprawę, próbują samolotem uciec za granicę. Widząc na lotnisku nadjeżdżające wozy MO, biorą zakładników. Do akcji wkracza brygada antyterrorystyczna. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 2 BITWA O ANGLIĘ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Jeszcze nigdy w historii ludzkich konfliktów tak wielu nie zawdzięczało tak dużo tak nielicznym. Co miał na myśli Winston Churchill, mówiąc te słowa? Tematem rozgrywki Gigantów historii jest tym razem Bitwa o Anglię! 20:00 MATA HARI - ODC. 6 (MATA HARI) Serial historyczny, biograficzny, 50 min, Rosja, 2016 Reżyseria: Julius Berg, Dennis Berry Scenariusz: Oleg Kiryłow, Igor Ter - Karapietow Aktorzy: Vahina Giocante, John Corbett, Alekisej Guskow, Ksenia Rappoport, Rutger Hauer, Christopher Lambert, Gerard Depardieu Niemiecka agentka Elisabeth Schragmüller zostaje przyjaciółką Maty Hari. Niemka wykorzystuje tragedię Margaret i organizuje spotkanie z byłym mężem i córką w Vittel. Non już nie chce jednak do niej wrócić. Od Schragmüllera Mata Hari dowiaduje się, że to hrabia Castello stoi za ucieczką MacLeod i Non z Amsterdamu. W zamian za obietnicę zemsty na hrabim Mata Hari zgadza się pracować dla niemieckiego wywiadu. 21:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - GRIMALDI. WŁADCY MONAKO (THE GRIMALDIS) Film dokumentalny, 94 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Historia władców najmniejszego księstwa Europy Monaco, z udziałem suwerennego księcia - Alberta II. Rodzina Grimaldi rządzi tu od ponad 700 lat. W połowie XIX wieku Monaco zyskało międzynarodową sławę dzięki utworzeniu kasyna w Monte Carlo, co uratowało rodzinę od bankructwa. Ale historia tego miejsca kojarzy się także z osobą pięknej hollywoodzkiej gwiazdy filmowej Grace Kelly, która poślubiła władcę Monaco, stając się księżną Monaco. Ten znakomicie zrealizowany film, to fascynująca historia znanego miejsca i mało znanych losów rodziny Grimaldi. 23:00 WOŁYŃ Dramat wojenny, Polska 2016 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Smarzowski Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Michalina Łabacz, Arkadiusz Jakubik, Vasili Vasylyk, Adrian Zaremba, Izabela Kuna, Jacek Braciak, Vasil Vasylyk, Lech Dybik, Oleksandr Zbarazkyi, Maria Sobocińska, Volodymyr Protsiuk, Oleksandr Chesherov, Roman Skorovskiy Scenariusz filmu zainspirowany zbiorem opowiadań "Nienawiść" Stanisława Srokowskiego oraz wspomnieniami świadków rzezi wołyńskiej w latach 1943 - 1944. Miejsce akcji to mała wioska w południowo - zachodniej części Wołynia, zamieszkana przez Ukraińców, Polaków i Żydów. Dokonane tam straszliwe zbrodnie ludobójstwa zostały ukazane poprzez pryzmat osobistych przeżyć i losów głównych bohaterów. Akcja "Wołynia" rozpoczyna się wiosną 1939 roku. 17 - letnia Zosia Głowacka jest zakochana z wzajemnością w ukraińskim chłopaku o imieniu Petro, mieszkającym w tej samej wsi. Ale ojciec Zosi ma inne plany związane z zamążpójściem córki. Wbrew woli dziewczyny wydaje ją za najbogatszego gospodarza, Polaka Macieja Skibę, o wiele od niej starszego wdowca z dwojgiem dzieci. We wrześniu 1939 r. wybucha wojna, na którą wyrusza Maciej Skiba. Młoda mężatka zostaje w domu i opiekuje się dziećmi męża. Życie w wiosce zmienia się zupełnie. Kiedy Maciej wraca do domu, ukrywa się przed ukraińskimi nacjonalistami. A po zajęciu Wołynia przez Armię Czerwoną, uznany za kułaka, zostaje zesłany w głąb Związku Radzieckiego. Zosia znowu zostaje sama z dziećmi. Blisko dwa lata po okupacji sowieckiej, Zachodnią Ukrainę zajmują Niemcy. Przez kolejny rok trwają brutalne mordy na Żydach. Tymczasem ukraińskie aspiracje do stworzenia niepodległego państwa, choć nie zyskały poparcia Niemców, wciąż rosną. Rośnie też napięcie między polskimi i ukraińskimi sąsiadami. Dochodzi do zatargów, znikają ludzie. Do wsi docierają wieści o krwawych zdarzeniach na Wołyniu. Latem 1943 roku dochodzi do dramatycznych wydarzeń przynoszących ogrom okrucieństwa, zniszczeń i cierpień. Oddziały UPA atakują polskie osady, a Polacy - niekiedy z równą bezwzględnością - biorą odwet na Ukraińcach. Pośród tego morza nienawiści, sąsiedzkich porachunków i zabójstw dokonywanych z zemsty, Zosia próbuje walczyć o przetrwanie i ocalenie dzieci, które ma pod swoją opieką. 02:05 JAK ZBUDOWANO NOWĄ WARSZAWĘ? Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Rafał Geremek Zburzenie Warszawy było wielką tragedią. Ale środowisku architektów zaraz po wojnie to wydarzenie wydawało się także wielką szansą. I radykalni moderniści, i władza komunistyczna chcieli stworzyć nowe miasto - stara przedwojenna Warszawa wydawała się im miastem zacofanym, w którym odpowiednim komfortem życia mogli się cieszyć nieliczni.