TVP Historia Poniedziałek, 12.07.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1870 - opatentowano celuloid; 1940 - ukazał się pierwszy numer "Dziennika Polskiego" w Londynie; 1946 - ogłoszono wyniki sfałszowanego referendum tzw. "3 x tak"; 1968 - zmarła Ada Sari; 07:20 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 4/18 - CAFE ROSE Serial przygodowy, 70 min, Polska 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Alina Janowska, Joanna Jedlewska, Barbara Klimkiewicz, Janusz Bylczyński, Jolanta Wołłejko, Edmund Fetting, Jerzy Przybylski, Mieczysław Voit, Leon Pietraszkiewicz, Eugeniusz Kamiński i inni Rok 1942 r. Hans Kloss otrzymuje rozkaz wyjazdu do Ankary, aby "rozpracować" agenta wywiadu brytyjskiego, który działa na terenie konsulatu niemieckiego w stolicy Turcji. Równocześnie polski wywiad powierza mu inne ważne zadanie szpiegowskie w tamtym rejonie. Punktem kontaktowym w obu sprawach ma być Caf? Rose, prowadzona przez Rose Arens. Nie od razu Klossowi udaje się ustalić, że szefem siatki brytyjskiej jest właściciel hotelu. Ale do wykonania pozostaje jeszcze druga, trudniejsza część zadania: trzeba znaleźć dla Niemców fałszywego agenta. Kloss ma do wyboru konsula Grandela, radcę handlowego Wittego, gruzińskiego księcia Mżawanadze i Greka Christopoulisa. 08:40 WOJOWNICY CZASU - ŁABISZYN, CZYLI POLSKA NORMANDIA 1944 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Historia i tradycje polskich zwycięstw i polskich formacji wojskowych na przestrzeni tysiąclecia odżywają dziś dzięki entuzjastom - rekonstruktorom, kolekcjonerom i poszukiwaczom. Cykl pokaże historie ludzi i przedmiotów - egzemplarzy starej broni, historii zapomnianych bitew, które teraz zyskują nowe życie. Każdy odcinek opowie historię broni lub bitwy i człowieka bądź grupy ludzi, którzy pasjonując się historią, odtwarzają ją możliwie wiernie i widowiskowo. Każda z opowiadanych historii dzięki obecności wątku historycznego zawierającego komentarz oraz ikonografię, będzie mieć, prócz wartości sentymentalnej i patriotycznej, także walor edukacyjny. 09:15 WOŁYŃ - ZAPIS ZBRODNI Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2003 Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Dariusz Jadach Muzyka: Jan Zawierski Film poświęcony tragicznym wydarzeniom, jakie miały miejsce na Wołyniu. Bohaterami są ludzie, którym udało się przeżyć. Dramat wołyńskich rodzin pozostawał przez lata objęty politycznym milczeniem. Dopiero teraz badacze zajmują się zbieraniem dowodów i opracowywaniem dokumentów. Wołyń od 1919 roku należał do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie traktatu ryskiego. Polacy stanowili tu liczną grupę, bo ponad 300 tysięcy osób. Stosunki z Ukraińcami układały się dobrze. Dlatego zaskoczeniem i szokiem stały się narastające w 1941 roku napady na Polaków, których organizatorami byli nacjonaliści ukraińscy skupieni w OUN i UPA, kierowani przez Melnyka, Bulbę i Banderę. Ich akcje cechowało niesłychane okrucieństwo połączone z rabunkiem i paleniem gospodarstw. Film zrealizowany w Polsce i na Ukrainie zaczyna się mszą w kościele w Otwocku, gdzie przed obrazem Matki Boskiej przywiezionej przez ocalałych Polaków z Wołynia spotkali się świadkowie tamtych wydarzeń. Pokazano także miejsca kaźni Polaków, prace ekshumacyjne i stan prac nad śledztwem, jakie z ramienia Instytutu Pamięci Narodowej prowadzi prokuratura. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 11:00 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZATOPIONY LAS (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Amazonia to największy las deszczowy na naszej planecie. Dom 10% wszystkich gatunków fauny na świecie. Wygląda jak olbrzymi, tropikalny raj, ale czy na pewno tak jest? To krajobraz, w którym jest tyle samo wody, co drzew. Każdego roku, gdy las wypełnia się wodą, dochodzi do kolizji tych dwóch światów. Zieleń Amazonii kryje ogromną rozmaitość. Są lasy typu Terra Firme na wyżynach oraz zalewane lasy wzdłuż tysięcy rzek i jezior na nizinach. Drzewa oferują jadalne owoce w nagrodę za rozsiewanie ich nasion. Z drugiej jednak strony wiele z nich stosuje chemiczne środki, by chronić liście przed zjedzeniem. Toczy się niewidzialna wojna między drzewami i zjadaczami liści. Największym ścinaczem liści w Amazonii jest mała mrówka. Gdy odcina liście, jej szczęka wibruje z prędkością tysiąca razy na sekundę. Ścięte liście nie są zjadane przez robotnice, bo mogą być toksyczne, tylko zanoszone do mrowiska. Amazonia jest niewyobrażalnie rozległa. Obejmuje obszar blisko trzech i pół miliona kilometrów kwadratowych. Jest to krajobraz bardzo niejednolity: od stale zalewanego, po suchy las na wyżynach. W zielonej przestrzeni ogromna liczba zwierząt walczy o przetrwanie. Żyją tu małpy wełniaki oraz wyjące małpy, czyli wyjce, a także harpia wielka, najsilniejszy ptak drapieżny na świecie, zdolny unieść nawet wyjca. Skrzydła harpii są szerokie i zaokrąglone, co pozwala jej manewrować w koronach drzew z ogromną precyzją. Łapy harpii są grubości ręki ludzkiej, w dodatku ma największe szpony wśród drapieżnych ptaków. Może nieść w nich ofiarę o tej samej wadze, co ona sama. Amazonia jest światem pełnym tajemnic. Tu drzewa oferują owoce jednocześnie bronią liści. To świat trucizn, w którym rośliny i zwierzęta toczą niewidzialną wojnę. Rośliny i zwierzęta wspólnie zmagają się ze zmienną pogodą. Amazoński las deszczowy to dwa i pół metra opadów rocznie, a większość oczywiście przypada w porze deszczowej. Drzewa i ich liście odgrywają w tym kluczową rolę, ponieważ połowa deszczu, który spada, pochodzi właśnie z lasu. Liście wyparowują wodę, która następnie tworzy chmury i wraca w postaci deszczu. Ulewy stanowią zagrożenie dla zwierząt, np młodych harpii. Jeśli pisklę przemoknie, wychładza się i ginie. To wyjątkowo groźny czas dla jednego z najsilniejszych ptaków na naszej planecie. Deszcz przeobraża las amazoński. Woda wylewa się z koryt licznych rzek i wpływa do lasu. Ulewy są tak intensywne, że las staje się światem wodnym. Pod wodą znajduje się 250 tysięcy km kwadratowych. To obszar trzy razy większy od Austrii.Transformacja jest zupełna. Tam gdzie kiedyś przysiadały ptaki, powstają warunki sprzyjające dla całkowicie innych stworzeń. W szczycie woda sięga ponad 20 km w głąb lasu. Jest zielona od mikroskopijnego planktonu, którym żywią się wpływające tu ławice małych rybek. Im woda dalej wpływa w las, tym liczniej pojawiają się więksi drapieżcy, jak matamata. To żółw z rodziny wężoszyjnych, żyje na linii frontu w głębi lasu i ma własne metody łapania ryb. Wtapia się w tło, wyglądając jak stary pień, pokryty wodorostami. Gdy woda coraz wyżej zalewa gałęzie drzew, sprowadza się tu smukleń pryskacz i ustala swoje terytorium. Następnie zwabia samiczkę. Smuklenie są wśród ryb wyjątkowym gatunkiem, ponieważ składają jaja na liściach - nad wodą. W Amazonii pada przez 200 dni w roku. Wszystkie zwierzęta lasu muszą znosić tę wilgoć. W końcu jednak nadchodzi czas, gdy wody zaczynają się cofać. To z kolei niebezpieczny czas dla ryb. Łatwo mogą zostać uwięzione w kałużach i jeziorkach. Dzień po dniu, noc po nocy las wysycha. Wiele ryb spotyka marny los, ale nieszczęście jednego stworzenia Amazonii jest okazją dla drugiego. Np. opos wykorzystuje ten okres do poszerzenia swojego jadłospisu. Tak więc ustępowanie i zalewanie wód jednym przynosi obfitość pokarmu, a innym - głód. Deszczowe i suche pory mają wpływ na życie wszystkich stworzeń Amazonii. 12:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 17 SEKRETY BROWARNEGO KOTŁA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski wyrusza do czeskich Detenic, aby przekonać się, jak w zamierzchłych czasach warzono piwo na dawnych słowiańskich ziemiach. Nie poprzestaje jednak tylko na teorii. Sam chwyta za piwowarskie wiosło i zabiera się do stworzenia tradycyjnego czeskiego piwa miłości. Używa do tego tradycyjnych receptur i aparatury, która ma prawie 200 lat. Przy tym obala wiele współczesnych i historycznych mitów związanych z piwnym napitkiem. Czy stworzone przez Radka piwo będzie smakowało gościom średniowiecznej karczmy? 12:35 DO PRZERWY 0:1 - ODC. 5/7 - UWAGA DETEKTYW Serial dla młodych widzów, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Aleksander Fogiel, Józef Nalberczak, Roman Wilhelmi, Wojciech Brzozowicz, Jan Smoliński, Marian Tchórznicki, Jerzy Porębski, Mirosław Domański, Henryk Bąk, Ryszard Pietruski, Wacław Kowalski, Stefan Friedman Paragon mieszka u swego kuratora, pana Wacka i pracuje w warsztacie samochodowym. Przypadkiem jest świadkiem rozmowy, z której wynika, że odwiedzający zakład mężczyźni są zamieszani w działalność przestępczą. Chłopak postanawia zabawić się w detektywa i wytropić przestępców. 13:05 DO PRZERWY 0:1 - ODC 6/7 - GORYCZ ZWYCIĘSTWA Serial dla młodych widzów, 27 min, Polska 1969 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz na podstawie własnej powieści: Adam Bahdaj Zdjęcia: Stanisław Loth Występują: Roman Wilhelmi, Józef Nalberczak, Marian Tchórznicki, Aleksander Fogiel, Anna Ciepielewska, Jerzy Duszyński, Wanda Łuczycka, Józef Nowak, Małgorzata Lorentowicz i inni Paragon zostaje złapany przez złodziei skór i zamknięty w komórce. Tymczasem w Warszawie rozpoczyna się mecz piłkarski jego drużyny. Chłopcu udaje się uciec i w ostatniej chwili przybyć na boisko. 13:40 NIE MA RÓŻY BEZ OGNIA Komedia, 92 min, Polska 1974 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja i Jacek Fedorowicz Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jacek Fedorowicz, Halina Kowalska, Jerzy Dobrowolski, Stanisława Celińska, Mieczysław Czechowicz, Stanisław Tym, Wiesław Gołas, Bronisław Pawlik, Jan Kobuszewski, Henryk Kluba, Wojciech Siemion, Monika Sołubianka, Jadwiga Chojnacka, Jan Himilsbach, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora, Bohdan Łazuka Janek i Wanda zajmują maleńki pokoik w starej willi i jest to jedyne mieszkanie w tym budynku - pozostałe pomieszczenia zostały zamienione na hałaśliwe biura. Stąd też Janek często bierze nadliczbowe godziny w pracy, byle tylko za wcześnie nie wracać do ciasnego lokum. Pewnego dnia małżonków odwiedza niejaki Malinowski, który przed laty mieszkał w tym samym pokoiku. A teraz chce za niego odstąpić swój przydział na nowe, dwupokojowe mieszkanie. Janek i Wanda nie mogą początkowo w to uwierzyć, ale w końcu dochodzi do zamiany. Okazuje się jednak, że w nowym mieszkaniu zadomowił się już były mąż Wandy, Jerzy. Pomimo że on i Wanda się rozwiedli, Jerzy - jako zameldowany u Wandy - ma prawo mieszkać w jej mieszkaniu. Janek próbuje więc znaleźć sposób na pozbycie się intruza. W administracji dowiaduje się, że powodem do eksmisji mogą być skargi lokatorów na zachowanie Jerzego. Pod nieobecność żony Janek przygotowuje więc libację. Skargi wpływają, tyle że na niego. Janek nie poddaje się: odnajduje niejaką Lusię, narzeczoną Jerzego, która bezskutecznie go poszukuje, i sprowadza ją do Warszawy, gdyż - jak sądzi - pozwoli mu to pozbyć się sublokatora. Fatalny zbieg okoliczności sprawia, że musi zameldować Lusię u siebie. Na dodatek okazuje się, że dziewczyna ma także drugiego narzeczonego, Zenka, który wprowadza się razem z nią, a jej ojciec zaczyna już zwozić meble do mieszkania Janka i Wandy. Pięć osób w dwóch pokojach to więcej, niż Janek może znieść. Zupełnie załamany trafia więc do szpitala dla nerwowo chorych. A tymczasem nieoczekiwanie wyjaśnia się sprawa mieszkania. Temat - kłopoty lokalowe - już wielokrotnie przedstawiany był w polskim kinie w ujęciu komediowym, np. w filmach "Skarb" czy "Człowiek z M - 3". W przypadku "Nie ma róży bez ognia" dobrą zabawę gwarantują znakomita obsada i scenariusz autorstwa Stanisława Barei i Jacka Fedorowicza. W jednym z wywiadów Stanisław Bareja mówił, że film ten "jest popisem aktorskim Jacka Fedorowicza. Ten świetny aktor, wyjątkowo sprawny i bardzo ofiarny, całkowicie żył rolą, nie korzystając niemal, mimo ryzyka, z pomocy dublerów". "Nie ma róży bez ognia" zrealizowane zostało wyłącznie we wnętrzach naturalnych, bez dekoracji. Nawet kryształy, które w ataku furii tłucze bohater, były prawdziwymi, wybrakowanymi odrzutami produkcyjnymi. 15:30 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - UROK KSIĘŻYCA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSESY 2. BEWITCHED BY THE MOON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na naszej planecie. Są domem dla majestatycznych, pięknych i dziwacznych zwierząt. Położone między Azją i Australią wyspy powstały z ognia. Niemniej istnieje tam także świat równoległy, w którym rządzi księżyc. Tu ryby, uciekając z wody, wspinają się na drzewa. Owady rozświetlają najciemniejszy mrok, a kraby tańczą. Wpływ księżyca jest najsilniejszy na wybrzeżu i na płyciznach. Każdego dnia księżyc oddziałuje na wody oceanu, tworząc pływy. Od milionów lat rośliny i zwierzęta wybrzeża rozwinęły sposoby przetrwania drastycznych zmian środowiska - od słonej wody po suchy ląd. Przypływy zalewają spore obszary przybrzeżnego lasu namorzynowego. To świat podporządkowany rytmowi, narzuconemu przez księżyc. W niektórych miejscach słone wody wpływają na kilka kilometrów w głąb lądu między drzewa, na których śpią nosacze sundajskie, zwane małpami księżyca. By zdobyć swoje ulubione pożywienie, małpy czekają na odpływ, dlatego nigdzie się nie śpieszą. Księżyc, znikając z nieboskłonu, wycofuje wody z namorzyn. W ciągu kilku godzin wodę zastępuje powietrze. Poranne przeciąganie się i drapanki to sygnał nosaczy do wyprawy. W niektórych miejscach las rozciąga się na wiele kilometrów. Przed nosaczami daleka droga na wybrzeże. W ich lesie rośnie nawet tuzin rozmaitych gatunków namorzyn. Każdy gatunek znajduje sposób na przetrwanie w ekstremalnym środowisku, które zabiłoby inne drzewa. Pień korzeniary nie sięga gruntu. Ale wyposażony w plątaninę gigantycznych korzeni, podtrzymujących drzewo w miękkim, błotnistym podłożu. Grunt cuchnie zgniłymi jajami i jest pozbawiony tlenu. Awicenia ma wyrastające pionowo w górę korzenie oddechowe. Pobierają powietrze, by zagłębione w błocie partie się nie dusiły. Tylko tak wyjątkowe przystosowanie się pozwala drzewom przetrwać w dziwnym, amfibiotycznym świecie. Choć księżyc jest siłą, to jednak mocne tropikalne słońce dyktuje roślinom i zwierzętom, jak żyć w najwspanialszych lasach na ziemi. Obejrzymy to w następnym odcinku "Odysei wysp". 17:20 TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 18:20 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - BRONISŁAW CZECH Reportaż, 14 min, Polska, 2020 Autor: Krzysztof Miklas Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Bronisław Czech, najwszechstronniejszy polski narciarz okresu międzywojennego. Trzykrotny olimpijczyk (1928, 1932, 1936) w różnych narciarskich specjalnościach. Znakomity taternik (wytyczył wiele nowych szlaków w Tatrach). Także szybownik, lekkoatleta, żeglarz, trener i nauczyciel. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku. W 1940 roku aresztowany przez gestapo, zagłodzony zmarł w Oświęcimiu w 1944 roku. 18:40 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 5/18 - OSTATNIA SZANSA Serial przygodowy, 53 min, Polska 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Występują: Stanisław Mikulski, Ewa Wiśniewska, Iga Cembrzyńska, Ignacy Gogolewski, Krzysztof Chamiec, Bronisław Pawlik, Marian Łącz, Jolanta Zykun, Sulwester Przedwojewski, Józef Zbiróg i inni Kloss otrzymuje zadanie wydobycia planów nowych konstrukcji wojskowych od przebywającego w Warszawie prof. von Henninga. Sturmbannfuehrer Lothar podejrzewa o zdradę kapitana Willego Ruperta, który pije i przegrywa duże sumy. Kloss uwodzi córkę profesora, Benitę, by w jej towarzystwie dostać się do willi. Kiedy wydaje mu się, że Benita jest pod działaniem środka usypiającego i on może już przystąpić do swojej roboty, dziewczyna bierze go na muszkę. Z pomocą przychodzi Klossowi agentka Anna, ale dotychczasowy plan się wali. Teraz trzeba wywieźć z Warszawy i Annę z planami, i Benitę, która zdemaskowała Klossa. Nieoczekiwanie pomaga im Rupert. 19:45 TWARZE SOLIDARNOŚCI - TOMASZ MOSZCZAK Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Tomasz Moszczak - strajk Stocznia Gdańska. 20:00 PRASA DONOSI - ODC. 3 Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Tematem odcinka jest sytuacja i prawa pracownicze w okresie międzywojennym. ILUSTROWANA REPUBLIKA, Łódź, 4 marca 1926 donosi: Budowa kanalizacji zacznie się od konferencji - na konferencji tej zostaną ustalone warunki pracy i płacy robotników zatrudnionych przy budowie kanalizacji. Zdenerwowany przemysłowiec podarł protokół inspektora pracy i został za to skazany na 3 dni aresztu. Inspektor pracy, uważając to za obrazę, skierował sprawę do sądu i sąd pokoju skazał przemysłowca na 3 dni aresztu. Restauratorzy nie godzą się na kompromis, trwając uparcie przy swoich postulatach. Inspektor pracy uznał słuszność stanowiska kelnerów. Strajk kelnerów dotyczył wysokości procentu wypłacanego przez restauratorów. Majstrowie podpisali deklarację, że mogą być wydaleni bez wymówienia. Ci, którzy nie podpisali tej deklaracji, zostali zwolnieni z widzewskiej Manufaktury. Nawet ci z 40 - letnim stażem. Komentarz historyka: prawo pracy, prawa pracownika - jak rozwiązywano te problemy w latach 20.? 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - HENRYK IV, KRÓL NAWARRY I FRANCJI (HENRY IV) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stphan Bern (prowadzący) Bohaterem kolejnego odcinka francuskiej serii, poświęconej sekretom historii, jest francuski król Henryk IV. Podobno, za życia prowadził politykę budowania swego wizerunku, dbał o to, by przedstawiano go wyłącznie w dobrym świetle, co mu się w dużej części udało, bo do historii przeszedł jako sprawiedliwy władca, dbający o swoich poddanych. To właśnie ten protestancki król jest autorem powiedzenia "Paryż wart jest mszy!" - dla zdobycia władzy potrafił zmienić wiarę. Za życia jednak wzbudzał wiele kontrowersji - nie wszyscy darzyli go sympatią, był obiektem... 25 prób zamachu. Niestety, ostatnia próba okazała się udana; 14 maja 1610 roku król Henryk IV został zasztyletowany. Zabójcą był Franois Ravaillac. Okoliczności tej zbrodni nie udało się nigdy wyjaśnić. Historia w postaciach zapisana (tytuł francuski: "Secrets d ' Histoire") to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Gospodarzem programu jest znany dziennikarz - Stephane Bern, którego przodkowie pochodzą z Polski. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej postaci historycznej oraz prezentuje skarby kultury - miejsca i zabytki stanowiące część europejskiego dziedzictwa. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA: WOJNY BOLESŁAWA III KRZYWOUSTEGO Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "Bolesławie, Bolesławie, ty przesławny książę panie! Ziemi swojej umiesz bronić wprost niezmordowanie! Taki książę słusznie rządy nad krajem sprawuje, który z garstką swych olbrzymie wojsko tak wojuje! Cóż by było, gdybyś wszystkie swe zgromadził, nigdy by ci cesarz z polu, bronią nie poradził." Tę pieśń o Bolesławie Krzywoustym notował Gall Anonim w swojej "Kronice polskiej". Co wiemy o wojnach prowadzonych przez Krzywoustego? Jakim był wodzem? Gdzie odniósł największe zwycięstwo? W jakich okolicznościach Bolesław Krzywousty przejął władzę? [pokonanie i wygnanie z kraju Zbigniewa w 1108 r.] Znaczenie wyprawy zbrojnej do Czech. Krzywousty realizował w ten sposób warunki przymierza z Węgrami. Zaatakowanie Czech było wsparciem Węgier, które w tym czasie zostały najechane przez wojska czeskie i niemieckie. Najazd Henryka V na Polskę. Wcześniej Henryk zażądał, aby Bolesław oddał Zbigniewowi połowę państwa i płacił Niemcom roczną daninę, tzw. trybut. Najazd nastąpił w 1109 r. Po wojnie Bolesław pozwolił Zbigniewowi na powrót do kraju; Zbigniew został oskarżony o spisek i w 1111 oślepiony z rozkazu brata; wkrótce zmarł. Bitwa na Psim Polu. Była czy nie? Bitwa pod Głogowem. Jaką politykę wobec Pomorza prowadził Bolesław Krzywousty? Wyprawy na Pomorze i chrystianizacja zajętych ziem. Jednak w 1135 r. hołd lenny w Merseburgu, ale też i obrona niezależności polskiego Kościoła przed roszczeniami arcybiskupa Merseburga, Norberta. Największe zwycięstwa Krzywoustego? Dlaczego Krzywousty podzielił kraj pomiędzy swoich synów? 23:45 WOJNA ŚWIATÓW Film dokumentalny, 81 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Talczewski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Muzyka: Krzesimir Dębski Wykonawcy: Piotr Borowiec Film dokumentalny oparty na zrekonstruowanych filmach archiwalnych z wojny polsko - sowieckiej 1920 roku, zakończonej jednym z największych sukcesów militarnych narodu polskiego. W "Wojnie światów" wykorzystane zostały również nagrania radiowe, relacje uczestników i świadków wydarzeń, a także archiwalne świadectwa materialne, które przetrwały do naszych czasów: fotografie, rozkazy oraz zapisy tajnych raportów. Telewizja Polska przeprowadziła cyfrową rekonstrukcję stuletnich, niepublikowanych dotąd archiwalnych filmów, m. in. z Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii, Czech Węgier i USA. W sierpniu 1920 roku stoczona została jedna z ważniejszych dla Polski bitew Bitwa Warszawska, zwana Cudem nad Wisłą. Wojna polsko - sowiecka zaczęła się jednak dużo wcześniej, skończyła dużo później i nie ograniczała się do obrony Warszawy; przeciwnie toczyła się na terenie od Smoleńska do Warszawy, od Płocka do Lwowa. Nie była cudem, tylko efektem znakomitej synchronizacji dowodzenia, wywiadu i waleczności żołnierzy. Jak dramatyczna była sytuacja, świadczą decyzje władz z lipca roku 1920 o ewakuacji placówek dyplomatycznych i archiwów oraz pośpieszna ucieczka części przedsiębiorców. Jednak nie wszyscy wyjechali. Warszawiacy szykowali się do obrony miasta. Wzorem pospolitego ruszenia sprzed wieków, odbywał się stutysięczny ochotniczy zaciąg. Na froncie miało zmierzyć się ze sobą ok. 450 tysięcy żołnierzy polskich z blisko milionową armią sowiecką. Sir Edgar Vincent d’Abernon, ambasador Imperium Brytyjskiego w Berlinie, w roku 1920 przewodniczący Misji Ententy w Polsce, zaliczał Bitwę Warszawską do przełomowych wydarzeń w historii świata. Postrzegał wojnę polsko - bolszewicką nie tylko w wymiarze politycznym, czyli walkę o dominację w regionie. Był to również konflikt w wymiarze ideologicznym - starcie młodego państwa budującego demokratyczne fundamenty z totalitarnym bolszewizmem, systemem zmierzającym do zburzenia starego świata. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO -Z ZIEMI WŁOSKIEJ Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Z ziemi włoskiej..." Kiedy skończyła się wojna, dla demobilizowanych żołnierzy przyszedł trudny emocjonalnie czas rozstania ze swymi pojazdami bojowymi. Podczas miesięcy spędzonych na wojnie były ich domem, ochroną, kimś na kształt druha. Załogi nadawały im imiona, obdarzały ludzkimi cechami charakteru. Te pojazdy powoli przestawały być tylko zwykłymi narzędziami walki. Z teatru wielkiej wojny jedne odjechały na lokalne fronty w różnych zakątkach świata, inne do wojskowych zakątków zapomnienia. I kiedy czasem udaje się któregoś ze stalowych weteranów odszukać, mamy uczucie, że oto powraca kolejny żołnierz tułacz. Dziś po raz pierwszy zobaczymy takiego właśnie weterana - samochód pancerny Fox, odnaleziony we Włoszech i sprowadzony do Polski przez Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 03:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OPERACJA WESERUBUNG Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiej inwazji na Norwegię. (Obraz tworzą w całości czarno - białe archiwalne materiały filmowe.)