TVP Historia Wtorek, 13.07.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1521 - pierwszy raz zabrzmiał dzwon Zygmunta; 1897 - Marconi opatentował "telegraf bez drutu"; 1923 - zainstalowano napis "Hollywood", na stoku wzgórza nad LA; 1986 - zmarł prof. Edward Lipiński, 07:20 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 5/18 - OSTATNIA SZANSA Serial przygodowy, 53 min, Polska 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Występują: Stanisław Mikulski, Ewa Wiśniewska, Iga Cembrzyńska, Ignacy Gogolewski, Krzysztof Chamiec, Bronisław Pawlik, Marian Łącz, Jolanta Zykun, Sulwester Przedwojewski, Józef Zbiróg i inni Kloss otrzymuje zadanie wydobycia planów nowych konstrukcji wojskowych od przebywającego w Warszawie prof. von Henninga. Sturmbannfuehrer Lothar podejrzewa o zdradę kapitana Willego Ruperta, który pije i przegrywa duże sumy. Kloss uwodzi córkę profesora, Benitę, by w jej towarzystwie dostać się do willi. Kiedy wydaje mu się, że Benita jest pod działaniem środka usypiającego i on może już przystąpić do swojej roboty, dziewczyna bierze go na muszkę. Z pomocą przychodzi Klossowi agentka Anna, ale dotychczasowy plan się wali. Teraz trzeba wywieźć z Warszawy i Annę z planami, i Benitę, która zdemaskowała Klossa. Nieoczekiwanie pomaga im Rupert. 08:45 TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 10:50 FRANCJA PRZY STOLE (CULINARIUS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Julia Brache Historia sztuki kulinarnej to historia niematerialnego dziedzictwa, które zawsze błyskawicznie rozprzestrzeniało się po całym świecie. Dokument przedstawia ewolucję kuchni, od starożytności po współczesne czasy: od narodzin kawiarni i restauracji, przez historię warzyw, po historie pierwszych genialnych kucharzy. A pomiędzy można znaleźć odpowiedzi na wiele interesujących pytań. W tym: w jaki sposób widelec pojawił się w naszych rękach, który król sprawił, że jedzenie zyskało wymiar polityczny? 11:45 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 18 RADEK WSTĘPUJE DO ZAKONU Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski potrafi zrobić wiele, aby poznać prawdę o dawnych czasach. Tym razem niemal dosłownie wstępuje do zakonu. Dzięki temu jest w stanie z perspektywy mnisiego habitu opowiedzieć o codziennym życiu średniowiecznych zakonów. Razem z cysterskimi braćmi opowiada o pracy, rozrywkach i kuchni odległych czasów. Jaką funkcję znajdą dla niego mnisi? 12:20 DO PRZERWY 0:1 - ODC 7/7 - POŻEGNANIE Z WAKACJAMI Serial dla młodych widzów, 27 min, Polska 1969 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz na podstawie własnej powieści: Adam Bahdaj Zdjęcia: Stanisław Loth Wykonawcy: Wiślanie 69 Aktorzy: Bogdan Baer, Józef Nalberczak, Roman Wilhelmi, Aleksander Fogiel, Mieczysław Milecki, Marian Tchórznicki, Mirosław Domański, Janusz Pomaski, Jan Smoliński, Stanisław Milski, Barbara Sołtysik Kolejna ucieczka Paragona przed złodziejami skór kończy się dla niego tragicznie. Chłopak spada z rusztowania i trafia do szpitala. W tym czasie rozpoczyna się mecz finałowy turnieju o "Złotą piłkę". 12:55 WOJNA DOMOWA - ODC. 1/15 - CIĘŻKIE JEST ŻYCIE Serial komediowy, 30 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Irena Kwiatkowska, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk, Jarema Stępowski, Irena Dziedzic Przekomiczna Irena Kwiatkowska i niezapomniany Kazimierz Rudzki jako rodzice Pawła, Alina Janowska jako pełna werwy, atrakcyjna ciotka i Andrzej Szczepkowski, dystyngowany, o wspaniałym poczuciu humoru wujek Anulki, wreszcie zabawny Jarema Stępowski, który zbierał suchy chleb dla konia - pozostali w pamięci widzów oglądających przed laty "Wojnę domową". Autorka scenariusza, Mira Michałowska - pisarka, dziennikarka, satyryk i tłumaczka literatury anglosaskiej, m. in. Hemingwaya - pod pseudonimem Maria Zientarowa publikowała w latach 50. i 60. na łamach "Przekroju" swoje opowiastki z życia dwóch rodzin. Kolejne rozdziały "prozy w odcinkach" złożyły się na książkę, później powstał scenariusz telewizyjny. Olbrzymie powodzenie pierwszej, 7 - odcinkowej serii filmów - Złoty Ekran w kategorii programów rozrywkowych, Złota Maska dla Aliny Janowskiej - skłoniły realizatorów do kontynuowania serialu i nakręcenia następnych 8 odcinków. "Wojna domowa" jest przede wszystkim komedią - mówiła autorka scenariusza. - Nie chciałam atakować młodzieży ani rodziców, ani tym bardziej szkoły, acz nie twierdzę, że właśnie ta instytucja ma być powszechnie przestrzeganym tabu. Chciałam zabawić trochę telewidzów kosztem drobnych śmiesznostek dnia codziennego... Po 30 latach staraniem oficyny "Trio" ukazało się trzecie, poprawione wydanie książki. Z tej okazji spotkali się współtwórcy sukcesu telewizyjnej "Wojny domowej". - W naszym serialu nie było bezpośrednich odwołań do polityki, ale lansowanie innych wzorców niż komsomolskie było dla władz trudne do przyjęcia. Do dziś mam w swoim archiwum wycinek z "Walki Młodych", w którym zarzucono nam, że takie nieodpowiedzialne seriale jak nasza "Wojna domowa" spowodowały ruchy młodzieżowe 1968 roku - wspominał reżyser Jerzy Gruza. Oczywiście, podobnie bezsensowne zarzuty nie zmniejszyły ani na jotę sympatii widzów wobec bohaterów serialu. Publiczność doceniła świetne aktorstwo, dowcipne dialogi, w pełni profesjonalny warsztat reżyserski i dobrą oprawę muzyczną, w tym kilka szczególnie wpadających w ucho piosenek. W pierwszym odcinku przedstawia się widzom Paweł Jankowski, trochę zbuntowany, naburmuszony nastolatek. Chłopak zwierza się pani Irenie, sąsiadce z tej samej klatki, jakie ma ciężkie życie w domu. Rodzice zrzędzą, każą mu się myć, zapędzają do odrabiania lekcji. A on nie ma głowy do takich rzeczy. Marzy o karierze aktorskiej w telewizji, jednakże ojciec stanowczo się temu sprzeciwia. Paweł na własną rękę podejmuje próbę dostania się do telewizji, ale jego kandydatura odpada. Wtedy, o dziwo, tata czuje się urażony i sam prosi, by powierzono synowi jakąś rolę. 13:30 GALICJA. MIASTA I LUDZIE - ODC. 2 Reportaż, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Natasza Ziółkowska - Kurczuk Cykl reportaży: "Galicja. Miasta i ludzie" jest niejako kontynuacją poprzedniej serii: "Lwów: miasto i ludzie Niepodległej". Cykl będzie skupiać się geograficznie na terytoriach, które określamy mianem Wschodniej Galicji (Podole i Pokucie), czyli na wschód i południe od Lwowa. W tym cyklu prześledzimy dzieje wybranych miast i regionów, historyczne i kulturotwórcze tradycje polskie, dążenia galicyjskich pokoleń Polaków do niepodległości, przedstawimy wybitnych ludzi związanych z tymi miejscami, pokażemy walory przyrody, a także dawne tradycje społeczności żydowskiej, ormiańskiej i rusińskich górali: Bojków i Huculi (te ostatnie opisywał m.in. Stanisław Vincenz) i innych. Ukazane zostaną wybitne postacie polskich historyków, społeczników, geografów, etnografów, literatów, artystów, przemysłowców, naukowców, ludzi związanych z gospodarką, krajoznawców - ich dzieła i dorobek, dążenia do niepodległości Rzeczypospolitej. Wschodnia Galicja to nie tylko Lwów, ale interesujące Podole, Pokucie czy Bukowina. Ukazane zostaną lokalne historyczne tradycje i lokalna odmienność tych ziem, a także - choć cząstkowo - losy ziemiaństwa polskiego i wielkich rodów magnackich na tych terenach. Wypowiedzi, świadectwa, opowieści, wydarzenia, twarze osób umówionych i przypadkowo napotkanych. W reportażach zastosowana zostanie metoda swego rodzaju przewodnika po tych terenach śladami Polaków, wartości kulturowych i historycznych. Będzie to też okazja do pokazania obiektów i miejsc, które pozostały po dawnej świetności. W każdym odcinku znajdą się sekwencje archiwalne i ikonograficzne dotyczące omawianych miejsc i postaci. Proponowane miasta, miejsca, postaci będą układały się w odcinki pomyślane tematycznie i geograficznie. 13:55 GALICJA. MIASTA I LUDZIE - ODC. 3 Reportaż, 24 min, Polska, 2019 Scenariusz: Natasza Ziółkowska - Kurczuk Cykl reportaży: "Galicja. Miasta i ludzie" jest niejako kontynuacją poprzedniej serii: "Lwów: miasto i ludzie Niepodległej" i będzie skupiać się geograficznie na terytoriach, które określamy mianem Wschodniej Galicji - są to tereny na na wschód i południe od Lwowa, czyli i Podole i Pokucie. W tym cyklu prześledzimy dzieje wybranych miast i regionów, historyczne i kulturotwórcze tradycje polskie, dążenia galicyjskich pokoleń Polaków do niepodległości, przedstawimy wybitnych ludzi związanych z tymi miejscami, pokażemy walory przyrody, a także dawne tradycje społeczności żydowskiej, ormiańskiej i rusińskich górali: Bojków i Huculi (te ostatnie opisywał m.in. Stanisław Vincenz) i innych. Ukazane zostaną wybitne postacie polskich historyków, społeczników, geografów, etnografów, literatów, artystów, przemysłowców, naukowców, ludzi związanych z gospodarką, krajoznawców - ich dzieła i dorobek, dążenia do niepodległości Rzeczypospolitej. Wschodnia Galicja to nie tylko Lwów, ale interesujące Podole, Pokucie czy Bukowina. Ukazane zostaną lokalne historyczne tradycje i lokalna odmienność tych ziem, a także - choć cząstkowo - losy ziemiaństwa polskiego i wielkich rodów magnackich na tych terenach. 14:30 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - SULEJMAN WSPANIAŁY (SULEIMAN THE MAGNIFICENT) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stphan Bern (prowadzący) Filmowa opowieść o XVI - wiecznym władcy Imperium Otomańskiego - sułtanie Sulejmanie Wielkim, zwanym także Wspaniałym, który rządził Turcją przez 46 lat, czyniąc z niej potęgę militarną i gospodarczą. Udało mu się skutecznie zreformować armię, administrację i prawo. Jako człowiek renesansu był miłośnikiem sztuki i architektury oraz namiętnym kochankiem. Ukochaną kobietą jego życia była żona Roksolana, niewolnica z terenów Ukrainy. Ciemną stroną jego charakteru i rządów były liczne zbrodnie, dokonywane nie tylko na wrogach, ale i na własnej rodzinie, nie wykluczając dzieci i wnuków, a także na przyjaciołach. Na tym przykładzie lepiej poznajemy, jak straszną doktryną był islam i na co zezwalało tureckie zwyczajowe prawo. 16:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICE DOLINY KACANKI Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tajemnice Doliny Kacanki. To bardzo zaskakująca cecha naszego czasu - świat coraz szerzej staje przed nami otworem, rzeczy i miejsca niegdyś niewyobrażalnie odległe okazują się osiągalne, ale jednocześnie uważniej rozglądamy się wokół i odkrywamy niezwykłość najbliższej okolicy. Tak właśnie jest ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. To ludzie różnych zawodów, połączeni wspólną pasja. Dziś razem z nimi cofniemy się w czasie do pierwszej wojny światowej, by odwiedzić zabytkową szkołę z tamtego czasu i zbadać zapomniany wojenny cmentarz. 16:35 MARZYCIELE - CHŁOPSKI MARSZAŁEK Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Maciej Rataj urodził się w niezamożnej rodzinie chłopskiej pod Lwowem. Był absolwentem filologii klasycznej Uniwersytetu Lwowskiego oraz nauczycielem łaciny i greki, posłem do Sejmu Ustawodawczego (1919 - 22) z ramienia PSL Wyzwolenie, współtwórcą konstytucji marcowej (1921) oraz marszałkiem Sejmu pierwszej kadencji (1922 - 27). Podczas zamachu majowego ustępujący prezydent Wojciechowski przekazał mu uprawnienia Prezydenta RP. W latach 1936 - 39 pełnił funkcję Prezesa Stronnictwa Ludowego. Został zamordowany przez Niemców w Palmirach. 17:10 ZAMORDOWANE DZIECIŃSTWO Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Zdjęcia: Marcin Wenzel, Robert Sitek Bohaterem filmu, a zarazem jego narratorem, jest Stanisław Srokowski - pisarz, dramaturg, poeta. Urodzony we wsi Hnilcze na Wołyniu w roku 1936, jako siedmioletni chłopiec był świadkiem zagłady swego rodzinnego gniazda, które jego przodkowie zamieszkiwali od kilku stuleci. Po latach opisał te wydarzenia w zbiorze opowiadań zatytułowanym "Nienawiść", na kanwie którego powstał wstrząsający film Wojciecha Smarzowskiego "Wołyń". Stanisław Srokowski aktywnie działa w środowisku kresowian, a podróżując z wykładami, odczytami i prelekcjami po całym kraju, dba, by pamięć o pomordowanych, o Kresach i świecie, który bezpowrotnie odszedł, nie zaginęła. Odwiedził również - przed kilkunastu laty - miejsce, w którym była jego wieś. Tu wydarzyła się rzecz absolutnie niesamowita - do pana Stanisława podszedł stary Ukrainiec i powiedział mu, że jest tym człowiekiem, który zamordował jego dziadka siekierą... 18:00 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - MARIAN KASPRZYK Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Autor: Krzysztof Miklas Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Marian Kasprzyk, urodzony 22 września 1939 roku w Kołomani koło Kielc, bokser, mistrz olimpijski z Tokio, brązowy medalista olimpijski z Rzymu, człowiek o niezwykłym życiorysie. 18:30 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 6/18 - ŻELAZNY KRZYŻ Serial przygodowy, 58 min, Polska 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Władysław Hańcza, Ignacy Machowski, Tadeusz Białoszczyński, Gustaw Lutkiewicz, Bronisław Pawlik, Seweryn Butrym, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Maciejewski, Tadeusz Kosudarski, Jerzy Braszka i inni Hrabia Edwin Wąsowski, członek polskiego ruchu oporu, uchodzi za Austriaka. Jest właścicielem wspaniałego majątku, wydaje przyjęcia i polowania, na których bywa wielu niemieckich generałów i dygnitarzy. Pewnego wieczoru Niemcy przypadkiem odkrywają u Wąsowskiego skrytkę z materiałami szpiegowskimi i dolarami. Hrabia zostaje aresztowany. Kloss daje mu do zrozumienia, że nie można go uratować, natomiast on może pogrążyć wielu Niemców. Wąsowski pojmuje to i opowiada prowadzącemu śledztwo hauptsturmfuhrerowi Loose o spisku na życie Hitlera, w którym brali udział generałowie i pułkownicy. Wszyscy zostają straceni. Za wykrycie "tajnego sprzysiężenia" Kloss otrzymuje Żelazny Krzyż. 19:35 TWARZE SOLIDARNOŚCI - JAN GĄSKA Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Jan Gąska - Stocznia Gdańska - pracował razem z Anną Walentynowicz. 21:05 W ŚWIECIE RYTUAŁÓW - KRĄG ŻYCIA ODC. 1/4 (RITUALS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Simon Bell Wykonawcy: Simon Reeve Rytuały, obecne w każdej kulturze, pokazują, co znaczy być człowiekiem. Budują jego tożsamość, łączą ludzi, pomagają im przejść przez trudy życia. Ta oszałamiająca seria, przy użyciu nowych technik filmowania, stosowanych w produkcjach fabularnych, przedstawia najbardziej niesamowite rytuały, praktykowane przez przedstawicieli różnych kultur z całego świata. Od miast Japonii, po dżungle Nowej Gwinei. Te, czasami zaskakujące rytuały, przybliżają szczególne chwile z naszego życia, które wszyscy najmocniej przeżywamy - od narodzin i śmierci, po małżeństwo i pochówek. 22:00 MATYLDA (MATILDA) Film biograficzny, historyczny, Niemcy/Rosja 2017 Reżyseria: Aleksiej Uczitiel scenariusz: Aleksandr Tieriechow Aktorzy: Michalina Olszańska, Lars Eidinger, Luise Wolfram Historia tytułowej Matyldy, rosyjskiej tancerki polskiego pochodzenia, występującej na scenach Petersburga i Moskwy, którą łączyły bliskie związki z carewiczem Mikołajem, przyszłym carem Rosji. Spotkali się w 1890 roku. On miał wówczas 22 lata, ona 18 lat i kończyła właśnie szkołę baletową. Początkowa fascynacja przerodziła się w płomienny romans. Ich związek przetrwał kilka lat, do koronacji Mikołaja w 1896 r. i jego ślubu z Aleksandrą Fiodorowną. Premiera "Matyldy" odbyła się 23 października 2017 roku w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jeszcze przed swoją premierą film wywołał skandal w Rosji. Różnymi sposobami próbowano zablokować pierwszy pokaz. Zdaniem wielu film obraża bowiem uczucia religijne i hańbi pamięć rosyjskiego cara, którego wraz z rodziną zamordowali bolszewicy w 1918 r. Po upadku komunizmu car Mikołaj II został kanonizowany na świętego cerkwi prawosławnej. W roli Matyldy wystąpiła polska aktorka, skrzypaczka i wokalistka, Michalina Olszańska (rocznik 1992), która grała m.in. u Władysława Pasikowskiego w thrillerze szpiegowskim "Jack Strong", w "Córkach dancingu" Agnieszki Smoczyńskiej i "Anatomii zła" Jacka Bromskiego, a także w dramacie biograficznym "Ja, Olga Hepnarova", w koprodukcji Czechy/Francja/Polska/Słowacja. 00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICE DOLINY KACANKI Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tajemnice Doliny Kacanki. To bardzo zaskakująca cecha naszego czasu - świat coraz szerzej staje przed nami otworem, rzeczy i miejsca niegdyś niewyobrażalnie odległe okazują się osiągalne, ale jednocześnie uważniej rozglądamy się wokół i odkrywamy niezwykłość najbliższej okolicy. Tak właśnie jest ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. To ludzie różnych zawodów, połączeni wspólną pasja. Dziś razem z nimi cofniemy się w czasie do pierwszej wojny światowej, by odwiedzić zabytkową szkołę z tamtego czasu i zbadać zapomniany wojenny cmentarz. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku o działaniach niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.