TVP Kultura Poniedziałek, 12.07.2021 11:00 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 1 PUŁKOWNIK CESARZA Serial historyczny, 55 min, Polska 1979 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Bogusz Bilewski, Wieńczysław Gliński, Grażyna Szapołowska, Jerzy Janeczek, Ewa Milde, Stanisław Niwiński, Michał Białkowicz, Aleksander Gawroński, Andrzej Grzybowski, Bogdan Łysakowski Filmowa saga ukazująca na przykładzie kilku rodzin walkę Polaków z naporem germanizacyjnym w Wielkopolsce w okresie od 1815 do 1918 roku. Wielu krytyków zaliczyło "Najdłuższą wojnę..." do "najmądrzejszych i najważniejszych polskich seriali". "Oto historia jedynej polskiej wojny w XIX wieku, konsekwentnie przeprowadzonej i do końca wygranej, o której jednak głucho w podręcznikach historii. Czy dlatego, że jej największe batalie stoczono nie na koniu i z szablą, ale w zaciętej, organicznikowskiej pracy na wszystkich polach społecznej aktywności, od handlu, bankowości i wzorowej organizacji życia gospodarczego poczynając, a na wysokiej kulturze rolnej chłopa wielkopolskiego kończąc? Czyżby ten rozdział naszej historii był wstydliwy, niedorównujący barwnością stuleci spisków, powstań i klęsk, jakie w świadomości narodowej wyżłobiła romantyczna tradycja spod znaku wieszczów? Serial Jerzego Sztwiertni likwiduje te białe plamy w społecznej świadomości" - pisał recenzent "Filmu". Twórcy serialu zastosowali znakomicie sprawdzającą się w tym gatunku metodę narracji - vie romance, biografie autentycznych bohaterów przedstawiając w formie zbeletryzowanej i umieszczając ich w tłumie postaci fikcyjnych. Dzięki temu ten gigantyczny fresk historyczny pulsuje życiem, widz równie mocno przejmuje się i wzrusza losami bohaterów wymyślonych przez scenarzystów jak i głośnych postaci, jak hr. Dezydery Chłapowski, dr Karol Marcinkowski, hr. Edward Raczyński, Walenty Stefański, Maksymilian Jackowski, Hipolit Cegielski i wielu innych, znanych z kart historii. A właściwie - nieznanych. Stefan Bratkowski, autor scenariuszy trzech ostatnich odcinków, wspomniał, że nawet jeden z członków komisji kolaudacyjnej był przekonany, iż ks. Piotr Wawrzyniak to postać fikcyjna. Niepodważalną zasługą autorów serialu jest przywrócenie narodowej pamięci zapomnianych bohaterów. "Zapis dziejów ich wojny stanowił dla mnie - pisał Stefan Bratkowski - swoisty podręcznik polskości, nieco innej niż ta znana z doświadczeń ziem Królestwa Polskiego czy Galicji, rzekłbym - polskości na inne warunki. Przeciwnik nie dawał im szans w otwartej wojnie. Miał za sobą miażdżącą przewagę siły zbrojnej, aparatu administracyjnego, pieniędzy i oświaty (...) Trafił na polskość gotową do każdego poświęcenia, ale zaradną, umiejącą wytrwale, ciężko pracować. Ci Polacy potrafili skutecznie zrównoważyć przemożną siłę fizyczyną Prus oporem, który zbudowali z mądrości i zręczności, z umiejętności i odporności nerwowej, z pogody ducha i wierności sobie. Przetrzymali w końcu nie byle kogo - Bismarcka i hakatę, wrogów silnych, zdeterminowanych, przebiegłych i zaciekłych. Udowodnili, że na ich polskość nie ma mocnych? Akcja serialu rozpoczyna się w 1815 roku. Po klęsce wojen napoleońskich do domu wraca Józef Frankowski. Gospodarstwo po ojcu przejął jego brat. Teraz robi wszystko, by pozbyć się przybysza. Dzięki pomocy swego byłego dowódcy, hr. Dezyderego Chłapowskiego, Józef zostaje zarządcą w jednym z jego majątków. Sam hrabia też postanawia zająć się gospodarowaniem. Aby pogłębić wiedzę z zakresu agronomii i leśnictwa, wyjeżdża do Anglii. Po powrocie reformuje swój majątek, dając rodakom przykład dobrze pojętego patriotyzmu. 12:10 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 2 LANCET I PŁUG Serial historyczny, 58 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Henryk Machalica, Marek Siudym, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Mieczysław Voit, Andrzej Seweryn, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Kazimierz Kaczor, Ryszard Pietruski, Anna Nehrebecka, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Henryk Boukołowski, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki i inni Połowa lat trzydziestych XIX wieku. W Poznaniu następują aresztowania młodzieży polskiej pod zarzutem dążenia do obalenia rządów pruskich. Wśród aresztowanych jest Karol Marcinkowski, późniejszy działacz Wielkopolski. Coraz więcej ludzi uważa, że najbardziej słuszną drogą i sposobem na zachowanie polskości jest podnoszenie wydajności majątków ziemskich, rozwój polskiego przemysłu i handlu. Tymczasem w zaborze rosyjskim wybucha powstanie. Chociaż hrabia Chłapowski uważał, że to powstanie nie ma większych szans, jednak wraz z Józefem Frankowskim, Karolem Marcinkowskim i wieloma innymi przedzierają się przez granicę, by wziąć udział w walce. 14:35 KOLA (KOLYA) Dramat obyczajowy, 106 min, Czechy, 1996 Reżyseria: Jan Sverak Scenariusz: Zdenek Sverak Zdjęcia: Vladimir Smutny Aktorzy: Zdenek Sverak, Andrei Chalimon, Libuse Safrankova, Odrej Vetchy, Stella Zazvorkova Starzejący się muzyk zawiera fikcyjne małżeństwo z młodą Rosjanką. Jemu potrzebne są pieniądze, a jej czeskie obywatelstwo. Wkrótce wyjeżdża do Niemiec, zostawiając u krewnej pięcioletniego Kolę. Kiedy ta umiera, opiekunem chłopca zostaje fikcyjny mąż. To obce dziecko zmienia życie zatwardziałego kawalera, jakim był Frantisek Louka. Nagrody: 1997 - Oskar - wygrana w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny 1997 - Złoty Glob - wygrana w kategorii najlepszy film zagraniczny 18:40 SERIALOWA NOSTALGIA - RODZINA LEŚNIEWSKICH - ODC. 2/7 - IMIENINY Serial familijny, 26 min, Polska, 1978 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Łęski, Krystyna Bogler Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Krystyna Sienkiewicz, Barbara Kraftówna, Tadeusz Kwinta Mama studiowała przed laty na uniwersytecie. Gdy na świat zaczęły przychodzić dzieci, zmuszona była przerwać naukę. Teraz na swoje imieniny otrzymuje najlepsze życzenia - powrotu na studia - oraz najmilszy prezent: zobowiązanie rodziny, że tata i dzieci przejmą na siebie obowiązki i troskę o dom. 19:10 SERIALOWA NOSTALGIA - RODZINA LEŚNIEWSKICH - ODC. 3/7 - DEMOSTENES Serial familijny, 25 min, Polska, 1978 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Łęski, Krystyna Bogler Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Krystyna Sienkiewicz, Barbara Kraftówna, Tadeusz Kwinta Jeden z bliźniaków, Pawełek, ma kłopoty z poprawnym artykułowaniem głoski "r". Pozostali członkowie rodziny starają się pomóc siedmiolatkowi pozbyć się uciążliwej wady wymowy. Sam Bąbel też podejmuje przeróżne próby - heroiczne i zabawne. 19:40 MUZEUM POLSKIEJ PIOSENKI - /62/ - "MURY" - JACEK KACZMARSKI Felieton, 8 min, Polska, 2015 Reżyseria: Barbara Postnikoff, Paweł Karpiński, Witold Iwaszkiewicz, Tomasz Knittel, Tomasz Nalewajek Scenariusz: Tomasz Knittel Zdjęcia: Michał Rułka, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Jacek Kaczmarski, Jacek Kaczmarski, Przemysław Gintrowski, Przemysław Gintrowski, Zbigniew Łapiński W programie historia piosenki "Mury". 20:00 WOŁYŃ Film wojenny, dramat, 142 min, Polska 2016 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Smarzowski Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Michalina Łabacz, Arkadiusz Jakubik, Vasili Vasylyk, Adrian Zaremba, Izabela Kuna, Jacek Braciak, Vasil Vasylyk, Lech Dybik, Oleksandr Zbarazkyi, Maria Sobocińska, Volodymyr Protsiuk, Oleksandr Chesherov, Roman Skorovskiy Scenariusz filmu zainspirowany zbiorem opowiadań "Nienawiść" Stanisława Srokowskiego oraz wspomnieniami świadków rzezi wołyńskiej w latach 1943 - 1944. Miejsce akcji to mała wioska w południowo - zachodniej części Wołynia, zamieszkana przez Ukraińców, Polaków i Żydów. Dokonane tam straszliwe zbrodnie ludobójstwa zostały ukazane poprzez pryzmat osobistych przeżyć i losów głównych bohaterów. Akcja "Wołynia" rozpoczyna się wiosną 1939 roku. 17 - letnia Zosia Głowacka jest zakochana z wzajemnością w ukraińskim chłopaku o imieniu Petro, mieszkającym w tej samej wsi. Ale ojciec Zosi ma inne plany związane z zamążpójściem córki. Wbrew woli dziewczyny wydaje ją za najbogatszego gospodarza, Polaka Macieja Skibę, o wiele od niej starszego wdowca z dwojgiem dzieci. We wrześniu 1939 r. wybucha wojna, na którą wyrusza Maciej Skiba. Młoda mężatka zostaje w domu i opiekuje się dziećmi męża. Życie w wiosce zmienia się zupełnie. Kiedy Maciej wraca do domu, ukrywa się przed ukraińskimi nacjonalistami. A po zajęciu Wołynia przez Armię Czerwoną, uznany za kułaka, zostaje zesłany w głąb Związku Radzieckiego. Zosia znowu zostaje sama z dziećmi. Blisko dwa lata po okupacji sowieckiej, Zachodnią Ukrainę zajmują Niemcy. Przez kolejny rok trwają brutalne mordy na Żydach. Tymczasem ukraińskie aspiracje do stworzenia niepodległego państwa, choć nie zyskały poparcia Niemców, wciąż rosną. Rośnie też napięcie między polskimi i ukraińskimi sąsiadami. Dochodzi do zatargów, znikają ludzie. Do wsi docierają wieści o krwawych zdarzeniach na Wołyniu. Latem 1943 roku dochodzi do dramatycznych wydarzeń przynoszących ogrom okrucieństwa, zniszczeń i cierpień. Oddziały UPA atakują polskie osady, a Polacy - niekiedy z równą bezwzględnością - biorą odwet na Ukraińcach. Pośród tego morza nienawiści, sąsiedzkich porachunków i zabójstw dokonywanych z zemsty, Zosia próbuje walczyć o przetrwanie i ocalenie dzieci, które ma pod swoją opieką. 22:30 POWIDOKI - ARYSTOTELES ETYKA NIKOMACHEJSKA Dysk./wywiad/debata, 11 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku prowadzący rozmawiają o "Etyce nikomachejskiej" Arystotelesa. Jest to dzieło będące najpełniejszą wykładnią poglądów etycznych, stworzonego przez niego systemu filozoficznego. Czy zawarte w niej rady mogą mieć jeszcze jakiekolwiek zastosowanie w świecie, o którym Szekspir powiedział, że wypadł z kolein? Czym jest etyka bez kodeksu, którą postuluje Arystoteles? W "Etyce nikomachejskiej" pojawia się fascynująca obserwacja. Ludziom, którzy żyją w przyjaźni, czytamy w niej, nie trzeba wcale sprawiedliwości, ludzie natomiast, którzy są sprawiedliwi, potrzebują mimo to jeszcze przyjaźni". Czy zatem przyjaźń, jaka zawiązuje się pomiędzy ludźmi, zależy od tempa zmian zachodzących w świecie? Co jeszcze może szkodzić przyjaźni? 22:45 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - JAK WCZORAJ - PETER BOGDANOVICH I ZAGINIONY AMERYKAŃSKI FILM (ONE DAY SINCE YESTERDAY: PETER BOGDANOVICH & THE LOST AMERICAN FILM) Film dokumentalny, 93 min, USA, 2014 Reżyseria: Bill Teck Dokument przedstawia sylwetkę Petera Bogdanovicha, twórcy wielkich obrazów filmowych, takich jak "Papierowy księżyc" czy "Ostatni seans filmowy". 00:35 KINO NOCNE - WYDZIAŁ ROSJA (RUSSIA HOUSE) Film sensacyjny, 117 min, USA, 1990 Autor: John Le Carre Reżyseria: Fred Schepisi Scenariusz: Tom Stoppard Zdjęcia: Ian Baker Muzyka: Jerry Goldsmith Aktorzy: Sean Connery, Michelle Pfeiffer, Roy Scheider Brytyjski wydawca Barley Blair, wolnomyśliciel i birbant, miłośnik jazzu i wysokoprocentowego alkoholu, jest sympatykiem rosyjskiej literatury. Często odwiedza Rosję, jeździ regularnie na targi książek do Moskwy. Lubi poczucie humoru Rosjan i ich egzystencjalną zadumę nad beznadziejnością. Podczas pobytu w Rosji Blair poznaje naukowca Sawieliewa, wybitnego fizyka pracującego dla przemysłu zbrojeniowego, który zebrał dane dotyczące potencjału militarnego swego kraju. Chcąc przyspieszyć rozbrojenie i pierestrojkę, Sawiliew proponuje Blairowi opublikowanie zebranych danych na zachodzie. Manuskrypt zawierający informacje o uzbrojeniu Armii Czerwonej ma przeszmuglować do Londynu Katja. 02:45 OSIEM I PÓŁ (FEDERICO FELLINI. OTTO E MEZZO) Studium psychologiczne, 133 min, Włochy 1963 Reżyseria: Federico Fellini Scenariusz: Federico Fellini, Tullio Pinelli, Ennio Flaiano i Brunello Rondi Zdjęcia: Gianni di Venanzo Muzyka: Nino Rota Wyk. Marcello Mastroianni, Anouk Aimee, Claudia Cardinale, Sandra Milo, Guido Alberti, Mario Conocchia, Cesarino Micell Nagrodzone Oscarem dla najlepszego filmu obcojęzycznego i Grand Prix na MFF w Moskwie w 1963 r. arcydzieło Felliniego, uważane za jedno z najważniejszych w historii kina. "Osiem i pół" wymyka się tradycyjnym kryteriom oceny. Jego niesłychanie bogata i skomplikowana forma dopuszcza dziesiątki różnych interpretacji. Rozgrywając akcję na kilku planach, przenikających się nieustannie i warunkujących się wzajemnie (akcja "realna", projekty scenariuszowe głównego bohatera - reżysera Guida, jego sny, wspomnienia i marzenia), Fellini snuje rozważania na temat psychologii tworzenia, bada psychikę artysty. Reżyser, proszony o interpretację swego dzieła, mówił: "Osiem i pół" jest czymś, co waha się między seansem u psychoanalityka i badaniem nieuporządkowanej samowiedzy. To film melancholijny, prawie żałobny, choć także komiczny. Pisano, że "Osiem i pół" to film autobiograficzny. Zawsze robię filmy autobiograficzne, a jednocześnie mogę zapewnić, że jest to dzieło całkowicie zmyślone, że ze wszystkich, które zrobiłem, ten film ma najmniejszy związek z faktami realnymi, z moim życiem osobistym, zawarłem w nim bowiem wiele spraw zasłyszanych, wyimaginowanych. Może jest to po prostu opowiadanie o filmie, którego nie zrealizowałem". Skąd wziął się dziwny tytuł"Osiem i pół"? Jest to po prostu numer kolejny dzieła. Wcześniej Fellini zrealizował sześć samodzielnych filmów fabularnych ("Wałkonie","Biały szejk","La strada","Niebieski ptak", "Noce Cabirii","Słodkie życie"), jeden film wspólnie z Alberto Lattuadą ("Światła variete") i dwie nowele w składankach"Miłość w mieście"oraz"Boccaccio 70"- trzy ostatnie liczone za pół filmu. Bohater"Osiem i pół"- Guido, 45 - letni reżyser filmowy, przebywa w modnym uzdrowisku usiłując napisać tam scenariusz swego kolejnego filmu. Przygotowania do realizacji trwają już w najlepsze, buduje się dekoracje, producent przedstawia kandydatów do głównych ról, a scenariusza nadal nie ma. Guido zupełnie nie ma pomysłów. Próbuje przeanalizować dotychczasowe życie, szuka źródeł swego zagubienia we wspomnieniach z dzieciństwa, w dawnych przeżyciach. Przywodzi na myśl kobiety, które kochał. Do uzdrowiska zjeżdża kolejna ekipa produkcyjna, Carla - kochanka Guida, jego żona Luisa. Dni mijają na nudnych rozrywkach, na snuciu planów z góry skazanych na zapomnienie. W pewnej chwili Guido dostrzega nową szansę dla siebie w pojawieniu się w jego życiu młodziutkiej aktorki Claudii, która wydaje mu się"dziewczyną ze snów". Tłumi jednak rodzące się uczucie przerażony dzielącą ich różnicą lat. Tymczasem nieuchronnie nadchodzi dzień rozpoczęcia zdjęć. Po premierze filmu krytycy pisali:"Po raz pierwszy udało się filmowcowi zanalizować w sposób subiektywny istotę procesu twórczego, wspólnego dla wszystkich tworców: to odstraszające poczucie niebezpieczeństwa i uczuciowej samotności artysty w świecie stale usiłującym narzucić mu własny obraz rzeczywistości. Sukcesem Felliniego jest niezrównana zręczność, z jaką wcielił się w swego bohatera i ukazał wpływy Kościoła, polityki, kobiet, lektur na swoją twórczość. A także wpływ poprzednich siedmiu i pół filmów". Światowy triumf"Ośmiu i pół"ostatecznie przypieczętował zwycięstwo filmu autorskiego, które przez następne lata respektowali nawet potężni producenci. Arcydzieło Felliniego, w nie mniejszym stopniu niż"Obywatel Kane", stało się wzorem dla filmowców 05:10 TAMTE LATA, TAMTE DNI - TERESA LIPOWSKA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuc - Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem gościem programu jest popularna aktorka Teresa Lipowska.