TVP Historia Czwartek, 22.07.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1878 - urodził się Janusz Korczak; 1894 - pierwszy wyścig na trasie Paryż - Rouen; 1944 - radio moskiewskie podało wiadomość o utworzeniu PKWN; 1983 - zniesienie stanu wojennego; 07:10 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 12/18 - ZDRADA Serial przygodowy, 63 min, Polska 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Beata Tyszkiewicz, Lidia Korsakówna, Leszek Herdegen, Ryszard Filipski, Wojciech Duryasz, Artur Młodnicki, Eugeniusz Kujawski, Adolf Chronicki, Roman Sykała, Anna Seniuk, Marek Barbasiewicz Do Berlina wyrusza łączniczka podziemnej organizacji z bardzo ważnymi informacjami. Ma je przekazać agentce - szwedzkiej aktorce Christin Kield. W rzeczywistości Christin jest agentką podwójną. Kiedy jej narzeczony, niemiecki oficer Heini, został zabity przez Polaków, Christin poprzysięgła zemstę polskiemu ruchowi oporu. Kloss musi albo ją zlikwidować, by nie wsypała łączniczki, albo przekonać Christin, że jest w błędzie: Heiniego zabili gestapowcy, gdyż pracował dla Polaków. Tymczasem z usług szwedzkiej aktorki chce skorzystać zarówno gestapo, jak i kontrwywiad. Christin zostaje porwana, a Kloss ma się natychmiast zameldować u samego admirała Canarisa. 08:20 W KOTLE HISTORII - NOC LISTOPADOWA. POWSTAŃCY I KUCHARZE. Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepisy z książki Jana Szyttlera "Kucharz dobrze usposobiony", która ukazała się w 1830 roku. Autor czerpał inspiracje zarówno z kuchni francuskiej, jak i polskiej. To książka pełna przepisów, które i dziś doskonale pasują do naszych gustów. Pierwszym daniem będzie zupa gorąca z kasztanów. Następny przepis z tej książki hołduje jego zamiłowaniu do kuchni myśliwskiej, będzie to kaczka w białym sosie. 08:50 HISTORIA JEDNEJ FOTOGRAFII Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Królikowski Film opowiada o polskiej bohaterce narodowej, Marii Kwaśniewskiej, oszczepniczce, brązowej medalistce olimpijskiej w rzucie oszczepem na XI Igrzyskach Olimpijskich, w 1936 roku w Berlinie. W filmie należne miejsce znajdzie zarówno wątek dotyczący osiągnięć sportowych jak i opowieść o dramatycznych losy i przeżyciach wojennych bohaterki. Dzięki swojej postawie, odwadze i zaangażowaniu oraz osiągnięciom sportowym Maria Kwaśniewska uratowała życie wielu osób. Pomogła ponad stu więźniom niemieckiego, nazistowskiego obozu przejściowego Dulag 121 Pruszków. Stąd, więźniowie: powstańcy warszawscy i wysiedleni mieszkańcy Warszawy, trafiali na roboty przymusowe w głąb Rzeszy lub do obozów koncentracyjnych. Skuteczną pomocą w ratowaniu więźniów okazały się zarówno osiągnięcia sportowe, w tym przede wszystkim zdobyty brązowy medal olimpijski, jak i posiadana przez Marię Kwaśniewską okolicznościowa fotografia, na której uwieczniono ją przyjmującą gratulacje od Adolfa Hitlera. Bohaterka filmu została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 2005, dwukrotnie otrzymała Order Olimpijski Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, a ponadto medal Kalos Kagathos, przyznawany wybitnym sportowcom za działalność pozasportową. 09:35 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 10:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. HENRYK MAGNUSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marek Gajczak Scenariusz: Marek Gajczak Henryk Magnuski był wybitnym polskim naukowcem, którego odkrycia miały znaczący wpływ na losy II wojny światowej, a tym samym życie milionów osób. W czasie II wojny światowej przypadkowo zostaje w Stanach Zjednoczonych. Tam rozpoczyna prace na swoimi najsłynniejszymi odkryciami: radiostacją walkie - talkie oraz latarnią naprowadzającą samoloty na lotniskowe. Po wojnie, o kimś kto pracuje dla USA, w Polsce nie można było mówić wcale. Później po latach, gdy sytuacja polityczna się zmieniła o Magnuskim zapomniano. Filmowy portret Magnuskiego ma przybliżyć zarówno polskim, jak i zagranicznym widzom jego dokonania, które znacząco zmieniły współczesny przemysł militarny, radiowy, telefoniczny oraz infrastrukturę gospodarstw domowych. 11:40 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 25 BURSZTYNOWYM SZLAKIEM Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski O istnieniu szlaku bursztynowego dowiaduje się każdy uczeń na lekcji historii, ale jak w praktyce wyglądało jego funkcjowanie? Po co kupcy przemierzali tysiące kilometrów, aby kupić nieco złota północy, jak tradycyjnie określano bursztyn? Jak radzili sobie z przechodzeniem przez rzeki? Aby to sprawdzić, Radek Kotarski jedzie do Gdańska, gdzie poszukuje bursztynu, bada jego zagadkowe powstawanie i próbuje poddać obróbce jubilerskiej. Jaki będzie efekt tych prac? 12:15 WOJNA DOMOWA - ODC. 11/15 - CO KAŻDY CHŁOPIEC... Serial komediowy, 47 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Maria Zientarowa Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Kazimierz Rudzki, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk, Alina Janowska, Andrzej Szczepkowski, Wojciech Siemion, Jarema Stępowski i inni Pani Zofia nagle uświadamia sobie, że Paweł stał się już zupełnie dużym chłopcem. Jest przerażona tym odkryciem, zwłaszcza że znajduje w kieszeni syna fotografię dziewczyny. Śledzi go podczas randki w parku, niestety, ma pecha - zostaje przyłapana przez strażnika na niszczeniu zieleni i zdemaskowana przed synem. Wyobraźnia podsuwa pani Zofii najgorsze domysły, przede wszystkim to, że zostanie babcią. Prosi więc męża, by uświadomił Pawła. Pan Kazimierz konstatuje, iż ma luki w teorii. Idzie do księgarni, gdzie kupuje wszystkie pozycje na ten temat, łącznie z "Życiem seksualnym dzikich" i broszurkami przeznaczonymi dla dziewcząt. Czyta to w kawiarni, wzbudzając sensację wśród kelnerek. W domu pan Jankowski wyprasza żonę, po czym przystępuje do edukowania Pawła. Chłopiec zaskakuje go wiadomością, że o wszystkim już nauczył się w szkole. Pani Zofia w tym czasie dokształca się u pani Ireny i Anuli. Na wszelki wypadek ojciec zakłada Pawłowi książeczkę mieszkaniową. 14:15 SZLAK NADZIEI - /7/ Reality show, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki Uczestnicy programu przemierzają Teheran śladami cywilów, którzy przybyli do Iranu z Armią Andersa. Spotykają ostatnich żyjących uczestników historycznego szlaku nadziei i zwiedzają niezwykły cmentarz z grobami Polaków, którym nie dane było powrócić do Ojczyzny. W Isfahanie poznają prastarą perską religię i stają oko w oko z irańskimi gladiatorami oraz odkrywają losy polskich dzieci w Iranie w czasie II wojny oświatowej. 16:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 16:35 16 MM HISTORII - AS PRZESTWORZY Magazyn, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Tokarczyk, Jacek Bławut Zdjęcia: Jacek Bławut, Jacek Śliwa, Lech Szybiło Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Kolejny odcinek programu "16 mm historii" zrealizowany został w oparciu o fragment 23 - minutowego filmu z 1986 roku w reżyserii Jacka Bławuta. To portret Stanisława Skalskiego - Polaka o wielkiej odwadze, sile charakteru, patriotyzmie - słynnego pilota myśliwskiego, największego asa polskiego lotnictwa, który w czasie II wojny światowej wykonał 320 lotów bojowych i w każdym z nich mierzył się ze śmiercią. Świat jego wyczyny nazwał cyrkiem Skalskiego". 17:05 100 LAT POLSKIEGO SPORTU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Film dokumentalny z okazji stulecia odzyskania niepodległości podsumowujący sto lat sukcesów polskiego sportu to historia polskich sportowców, ich osiągnięć, rekordów, zwycięstw, medali, sukcesów i porażek pokazywana na tle dziejów Polski i uwzględniająca kontekst zmian w światowym ruchu olimpijskim z jego nowym definiowaniem pojęcia idei olimpijskich i jego dostosowywaniem się do coraz bardziej skomercjalizowanej współczesnej kultury masowej. Film łączy w sobie formę klasycznego dokumentu z klipem bazującym na emocjach wynikających z pokazywania znanych wszystkim Polakom sukcesów sportowych. Jest to sentymentalna podróż przez dzieje polskiego sportu pokazywanego w jego szczytowych osiągnięciach i opowiedziana ustami głównych bohaterów. Ilustracją są archiwalne materiały filmowe. Wszystko zmontowane w płynną opowieść snutą niczym baśń. 18:05 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - EUGENIUSZ LOKAJSKI Reportaż, 14 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterem odcinka jest Eugeniusz Lokajski (1908 - 1944). Warszawiak z krwi i kości. Ukończył gimnazjum im. Mikołaja Reja, po czym podjął studia w Wyższej Szkole Handlowej, jednocześnie pracując jako urzędnik w VIII Komisariacie Policji. Po roku zrezygnował się studiów ze względu na trudną sytuację materialną (ojciec zmarł, matka, szyjąc ubranka dla dzieci, nie była w stanie utrzymać rodziny). Powołany do wojska, odbył służbę w Szkole Podchorążych w Zambrowie, kończąc ją z pierwszą lokatą (na 104 elewów) i znakomitą opinią. Po powrocie z wojska ukończył CIWF (obecny (obecny AWF) i do wybuchu wojny pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego w gimnazjum, którego był absolwentem. Lekkoatletykę zaczął uprawiać stosunkowo późno, w 1924 roku zapisując się do klubu Warszawianka, gdzie był klubowym kolegą Janusza Kusocińskiego. Uprawiał kilka dyscyplin, ale największe sukcesy osiągnął w rzucie oszczepem. Ustanowiony przez niego 31 maja 1936 roku rekord Polski 73, 27 był trzecim wynikiem w historii tej konkurencji, najlepszym rezultatem na świecie przed igrzyskami i stawiał go w gronie głównych faworytów igrzysk w Berlinie. W olimpijskim konkursie, podczas rozgrzewki doznał bolesnej kontuzji barku i w zawodach zajął siódme miejsce (prasa, nie znając szczegółów, pisała, że zawiódł). W efekcie w 1937 roku zakończył sportową karierę. W kampanii wrześniowej 1939 roku był dowódcą plutonu w 35. Pułku Piechoty. Dostał się do sowieckiej niewoli, z której szczęśliwie zbiegł i przedostał się do Warszawy. Uczestniczył w tajnym nauczaniu jako wykładowca. Jednocześnie w mieszkaniu swojej matki urządził tajny zakład fotograficzny. W styczniu 1944 roku został zaprzysiężony jako żołnierz Armii Krajowej, porucznik Brok. W Powstaniu Warszawskim był oficerem łącznikowym sztabu uprawnionym do noszenia i używania aparatu fotograficznego i filmowego. Od 30 sierpnia dowodził plutonem Koszty. Brał udział w wielu brawurowych akcjach. Wykonał około trzech tysięcy zdjęć i filmów z Powstania. Zginął 25 września pod murami kamienicy przy Marszałkowskiej 129. 18:25 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 13/18 - BEZ INSTRUKCJI Serial przygodowy, wojenny, 54 min, Polska 1968 Reżyseria: Janusz Morgensteren Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Gustaw Lutkiewicz, Witold Pyrkosz, Zygmunt Malanowski, Andrzej Bogucki, Zdzisław Maklakiewicz, Leszek Herdegen, Ryszard Kotys, Henryk Hunko, Andrzej Mrozek, Zbigniew Sawan i inni Niemcy przerzucają grupę swoich agentów do Anglii. Jeden z nich, Johann Streit, zgłasza się do brytyjskiego wywiadu i przekazuje dane o zakładach produkujących nową broń. Są to najnowsze informacje zdobyte przez Hansa Klossa. Zakłady zostają zbombardowane, jednak Kloss nie zauważa wśród niemieckich dygnitarzy żadnych oznak zdenerwowania. Powtórnie robi rozpoznanie i odkrywa, że zbombardowane zakłady były tylko makietą. Agent J - 23 odnajduje prawdziwą fabrykę, lecz nie zdąży już powiadomić o tym centrali. Musi sam podjąć decyzję o wysadzeniu laboratorium w powietrze. 19:25 TWARZE SOLIDARNOŚCI - ALEKSANDER SOLA Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Poniatowa, strajk 14 - 15 lipca, Zakłady Zmechanizowanego Sprzętu Domowego Predom - Eda. 19:45 HISTORIA ŚPIEWANA - ALE NAM SIĘ WYDARZYŁO Teledysk, 6 min, Polska, 2021 Piosenka jest zapowiedzią płyty dedykowanej KAROLOWI WOJTYLE ŚWIĘTEMU JANOWI PAWŁOWI II, na urodziny SETNE I STO PIERWSZE! 11 czerwca 1999 roku, Jego Świątobliwość Jan Paweł II złożył historyczną wizytę w Parlamencie Rzeczypospolitej Polskiej. Po zakończeniu pamiętnego wystąpienia Ojca Świętego, parlamentarzyści odśpiewali Hymn Narodowy. Papież, nawiązując do słów "Marsz, marsz Dąbrowski, z ziemi włoskiej do Polski, za twoim przewodem złączym się z narodem", zauważył: Nikt nie przypuszczał, że w takim umundurowaniu. Ale nam się wydarzyło. Wtedy zebrani odśpiewali dostojnemu Gościowi "Sto lat". Bardzo Państwu dziękuję. Niech Was błogosławi Bóg Wszechmogący, Ojciec i Syn, i Duch Święty. Wiwat Król, wiwat Naród, wiwat wszystkie stany, powiedział Jan Paweł II. 20:00 STALIN I TROCKI - WALKA NA ŚMIERĆ I ŻYCIE (STALIN - TROTSKY, A BATTLE TO DEATH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Marie - Laurence Rincé Meksyk. 20 sierpnia 1940 roku. Trocki zostaje uderzony czekanem w głowę i umiera. Wraz z jego śmiercią kończy się 20 - letni pojedynek w ścisłym gronie najwyższych przywódców ruchu komunistycznego. Stalin w końcu eliminuje swojego wieloletniego rywala. Obie główne postacie rewolucji, Stalin i Trocki, nie cofnęły się przed niczym, aby zdobyć władzę absolutną. Ich pojedynek był starciem dwóch skrajnie różnych osobowości. Pierwszy to syn gruzińskiego szewca, drugi żydowski intelektualista. Pierwszy metodyczny, przewidujący człowiek; drugi, rzutki i entuzjastyczny umysł. Pierwszy cyniczny intrygant; drugi idealista. Był to ideologiczny pojedynek dwóch wizji komunizmu; pojedynek polityczny, pojedynek o władzę, a przede wszystkim pojedynek na śmierć i życie. Eliminując Trockiego, Stalin ostatecznie osiągnął najwyższy urząd i ugruntował swoje miejsce w historii. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 13. IGNACY JAN PADEREWSKI - OJCIEC NIEPODLEGŁEJ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Nazywano go "mistrzem największym ze wszystkich", "królem pianistów", "czarodziejem klawiatury", koncertował przed królową Wiktorią i prezydentami Stanów Zjednoczonych. Był przyjacielem koronowanych głów, polityków i znakomitych artystów. Ale przede wszystkim był żarliwym patriotą. Kiedy Polska walczyła o niepodległość, wykorzystał swoją popularność i kontakty, by działać na rzecz Polski i Polaków. W niepodległej Polsce objął stanowisko premiera. Ignacy Jan Paderewski ojciec Niepoległej! To temat tego odcinka teleturnieju"Giganci historii". 22:30 DOKTOR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Hyży - Czołpińska Scenariusz: Beata Hyży - Czołpińska Zdjęcia: Jakub Klimaszewski Wykonawcy: Jarosław Perszko (prowadzący) Historię można pisać wielkimi literami, ale najbardziej fascynujące jest odkrywanie jej w losach zdawałoby się zwykłych, a przecież niezwykłych postaci, żyjących tuż obok. Jedną z nich jest Tadeusz Rakowiecki (1878 - 1965) - doktor medycyny, a jednocześnie światowej sławy astronom, krytyk literacki, lekarz wojskowy na frontach wojny rosyjsko - japońskiej, I wojny światowej i wojny z bolszewikami w 1920 r. , patriota i społecznik. Oferowano mu objęcie katedry astronomii we Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza, on jednak wybrał Hajnówkę, na skraju Puszczy Białowieskiej, liczącą 700 mieszkańców, bo twierdził, że tutaj jest bardziej potrzebny. Jego żona Pelagia towarzyszyła powstającym Legionom i była komendantką Oddziału Lubelskiego Polskiej Organizacji Wojskowej. Józef Piłsudski powierzył jej odręcznie napisany rozkaz utworzenia POW na terenie zaboru rosyjskiego, który przewiozła konno przez front do Warszawy. Przez całe życie wspierała męża w jego decyzjach. Razem działali społecznie, dla dobra tych najbardziej potrzebujących. Ich wspólną dewizą życiową było: uczciwość na pierwszym miejscu. "Moim filmem chciałabym przywrócić pamięci te, dziś nieco zapomniane osoby, bo mogą być wzorem nie tylko dla nas, ale także dla przyszłych pokoleń i zasługują na najwyższy szacunek". 23:40 HISTORIA TELEWIZJI. POLAK POTRAFI Film dokumentalny, 63 min, Polska, 1992 Reżyseria: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Scenariusz: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek Cykl dokumentalny, poświęcony historii telewizji w Polsce. Trzeci odcinek traktuje o funkcjonowaniu tej instytucji w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Ukazano kontekst społeczno - polityczny, związany z tamtym okresem. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej oraz Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 01:35 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SOJUSZNICY Magazyn, 25 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Powstaniu Warszawskiemu i 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W programie pokazano eksponaty Imperial War Museum w Duxford w Wielkiej Brytanii, wykorzystano także fragmenty filmu "Najkrótsza droga" (autor i reż. Zbigniew Jaszcz).