TVP Historia Piątek, 30.07.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - wynaleziono płatki śniadaniowe; 1967 - zmarł Aleksander Wat; 1980 - Władysław Kozakiewicz pokazał swój gest; 1988 - powstało radio Ruiny Sztuki; 07:20 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 18/18 - POSZUKIWANY GRUPPENFÜHRER WOLF Serial przygodowy, 53 min, Polska 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Józef Duriasz, Wieńczysław Gliński, Wiktor Grotowicz, Zygmunt Kęstowicz, Zbigniew Zapasiewicz, Tadeusz Pluciński, Włodzimierz Skoczylas, Ferdynand Matysik, Emil Karewicz W ostatnich dniach wojny Kloss dostaje się z wieloma innymi oficerami i żołnierzami niemieckimi do obozu dla jeńców wojennych. Ma tam odnaleźć poszukiwanego przez Rosjan, a także aliantów zbrodniarza wojennego, gruppenfuhrera Wolfa, wydającego wyroki na schwytanych żołnierzy alianckich. Wykonywaniem rozkazów Wolfa zasłania się czterech oficerów gestapo: Wernitz, Ohlers, Fahrenwirst i Lubow. Wolfa chcieliby ująć także Amerykanie, którzy weszli do miasteczka po kapitulacji Niemców. Niestety, Kloss zostaje zdemaskowany przez Brunnera, który trafia do tego samego obozu. W ostatniej chwili J - 23 ucieka. Wraca już w polskim mundurze jako członek oficjalnej delegacji i żąda wydania Wolfa. Jako jedyny rozszyfrował bowiem tajemnicę tej mitycznej postaci, ku zaskoczeniu czterech oficerów, którzy wymyślili nazwisko Wolf od pierwszych liter własnych nazwisk. 08:25 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 4. JADWIGA I JAGIEŁŁO. FUZJA JADŁOSPISÓW. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Cykl, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków... W kolejnym odcinku poznamy przepis na grzankę z resztkami wołowymi i szpikiem oraz rybę w polskim sosie. 08:55 EDWARD GIEREK - NIKT MNIE JUŻ O NIC NIE PYTAŁ Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2003 Reżyseria: Grażyna Ogrodowska, Leszek Furman Projekt budowy pomnika Edwarda Gierka oraz nadawanie jego imienia placom, ulicom i obiektom użyteczności publicznej są pretekstem do przyjrzenia się z perspektywy czasu osobie I sekretarza oraz realiom życia polityczno - społecznego lat 70. Bogate materiały archiwalne, m. in. kroniki filmowe z okresu propagandy sukcesu i spotkania przywódcy partii z robotnikami w zakładach pracy przywołują klimat epoki Gierka. Komentarzem do prezentowanych zdjęć są refleksje samego bohatera filmu zarejestrowane w 1996 roku przez Janusza Rolickiego w wywiadzie zatytułowanym "Spowiedź Edwarda Gierka". Stary już wówczas, schorowany człowiek opowiada o swojej roli w dziejach partii i kraju oraz o ideałach, w które wierzył i starał się realizować. Jego opinie uzupełnione są wypowiedziami historyka z Instytutu Studiów Politycznych PAN, działacza opozycji oraz ludzi, którzy osobiście znali I sekretarza. Ze wspomnień syna, prof. dr hab. Adama Gierka wyłania się mniej oficjalny, bardziej prywatny wizerunek tej nadal budzącej żywe emocje postaci. Poznajemy także motywy działania ludzi, którzy chcą uczcić pamięć Edwarda Gierka poprzez m. in. wzniesienie mu monumentu. "Gierek, to człowiek, który w powojennej historii kraju najwięcej uczynił dla Polski" - tłumaczy jeden z nich. Edward Gierek został mianowany I sekretarzem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w grudniu 1970 roku i sprawował tę funkcję do września 1980 roku. W pierwszej połowie jego kadencji stopa życiowa społeczeństwa wzrosła o blisko pięćdziesiąt procent. Wielu Polaków dobrze pamięta tamten okres dobrobytu i człowiekowi, który był jego sprawcą są w stanie wiele wybaczyć, nawet braki w sklepach i kartki żywnościowe. 09:50 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:40 CUD NA NOWOLIPKACH Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Góral Scenariusz: Witold Dąbrowski Film dokumentalny o wydarzeniach, które miały miejsce przy kościele św. Augustyna na warszawskim Muranowie. 7 października 1959 r. na kuli stanowiącej podstawę krzyża wieńczącego wieżę kościoła zauważono dziwne, bardzo intensywne światło. Wiele osób zobaczyło w miejscu krzyża postać kobiety w błękitnej sukni. Zjawisko powtarzało się przez trzy tygodnie, gromadząc setki tysięcy ludzi z Warszawy i całej Polski. Flm oparty na książce historyka Witolda Dąbrowskiego, który odnalazł w Instytucie Pamięci Narodowej mikrofilmy z raportami Służby Bezpieczeństwa, zawierającymi m.in. odpisy przechwyconej korespondencji zwykłych ludzi opisujących cud w listach do swych rodzin. Oprócz listów i dokumentów SB w filmie pokazano wydarzenia poprzez samych świadków. Całość tej czarno - białej sekwencji uzupełniają animacje wykonane techniką kreski ołówkowej, które w fabularyzowanych scenach pokazują stanowcze i nerwowe działania władz, w celu zlikwidowania zjawiska i zniechęcenia ludzi do gromadzenia się pod kościołem na Nowolipkach. Kolejna, barwna (w stylu kolorów z lat 60.) sekwencja to opowieść o specyfice tamtych czasów w rzeczywistości PRL. Poznajemy również historię najnowszą Muranowa i gehenny warszawskiego getta opowiadaną przez profesora Jacka Leociaka. Wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku kościół św. Augustyna jest szczególną budowlą na mapie stolicy, przetrwał zarówno powstanie w getcie, jak i powstanie warszawskie. Po wojnie zdjęcia osamotnionej w bezkresnym morzu ruin świątyni obiegły świat, ilustrując niemieckie barbarzyństwo. Jedno ze zgromadzonych przez Witolda Dąbrowskiego świadectw mówi o Żydzie, który uważał, że Matka Boża ukazała się właśnie tam, bo współczuje tragedii getta. Reakcja władz była szybka. Milicja i Służba Bezpieczeństwa aresztowały w sumie 766 osób, wiele z nich za zakłócanie porządku publicznego ukarano grzywnami i karami więzienia od jednego miesiąca do pół roku. Świadkowie wydarzenia są do dziś przekonani, że był to prawdziwy cud, mający bezpośredni wpływ na ich późniejsze życie. Nikt z nich nie ma wątpliwości co do prawdziwości tego co widzieli. Stwierdzają również, że inni stojący obok nie widzieli nic. Nie był to cud w sensie teologicznym, tłumaczy obecny proboszcz kościoła. Niezależnie od oficjalnego stanowiska Kościoła, można chyba mówić o cudownym kontekście tego wydarzenia, które oddziaływało na ludzkie losy i postępowanie, dając wielu wsparcie w tamtych trudnych czasach PRL - u. Treść listów czyta Andrzej Mastalerz, a postaciom animowanym głosu udzielili znani polscy aktorzy. 11:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 31 WŚRÓD HUCUŁÓW Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak radzą sobie ludzie w wysokich pasmach gór? Żyjący tam Huculi zafascynowali naszych dziadków swoją naturalnością i wytrwałym opieraniu się nowoczesności. Radek Kotarski rusza na połoniny, aby na własne oczy zobaczyć kulturę Hucułów. Podziwia tradycyjny, choć wyjątkowo niepraktyczny układ domów i szuka hodowli dzielnych koni huculskich. Opowiada także o luźnym podejściu Hucułów do spraw miłosnych. 12:05 WAKACJE Z DUCHAMI - ODC. 3/7 - CZŁOWIEK W PLASTIKOWEJ ZBROI Serial przygodowy dla młodych widzów, 27 min, Polska 1970 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Edward Dymek, Henryk Gołębiewski, Roman Mosior, Zdzisław Maklakiewicz, Janusz Gajos, Józef Nowak, Wanda Łuczycka, Teofila Koronkiewicz, Zdzisław Mrożewski Śledztwo prowadzone przez chłopców zaczyna przynosić nieoczekiwane rezultaty. Domorośli detektywi mają już dwóch podejrzanych. Wkrótce pojawia się trzeci. Wieść niesie, że zjawił się w zamku w poszukiwaniu skarbu, ukrytego w podziemiach. 12:40 WAKACJE Z DUCHAMI - ODC. 4/7 - TAJEMNICZY PRZYBYSZ Serial przygodowy dla młodych widzów, 27 min, Polska 1970 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Edward Dymek, Henryk Gołębiewski, Roman Mosior, Zdzisław Maklakiewicz, Janusz Gajos, Józef Nowak, Wanda Łuczycka, Teofila Koronkiewicz, Zdzisław Mrożewski W miasteczku pojawia się nowy przybysz. Bohaterowie podejrzewają, że on również jest zamieszany w niezwykłe sprawy, które dzieją się na zamku. Śledzenie tajemniczego osobnika nie przynosi jednak oczekiwanych rezultatów. 15:20 STALIN (STALIN) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2015 Reżyseria: Karl Zero, Charlotte Altschul Do momentu śmierci w 1953 roku Stalin był przez wielu żyjących traktowany jak bóstwo. Czyż nie pokonał symbolu zła - najgorszego ze wszystkich ludzi - Adolfa Hitlera? Autorzy dokumentu analizują godzina po godzinie ostatnie dni życia Stalina - jego agonii, powracają też do czasów, kiedy był określany mianem człowieka ze stali, przy okazji ujawniając wiele szczegółów z jego życia prywatnego. 16:45 POLACY NA MORZE - ODC. 7 Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz: Katarzyna Sędek Zdjęcia: Piotr Romanowski Wolne Miasto Gdańsk, powstałe na mocy Traktatu Wersalskiego, miało pogodzić interesy Polski i Niemiec. Do końca lat 20. XX wieku było dla II RP jedynym dostępnym portem. Przez cały czas istnienia było zarzewiem konfliktu i miejscem antypolskiej propagandy. O mało znanych polskich placówkach morskich opowie historyk Jan Daniluk; strukturę i organizację Wolnego Miasta przybliża dr Janusz Dargacz z Muzeum Gdańska, a dr Aneta Kwiatkowska z Biblioteki Gdańskiej PAN przedstawi kopciuszki - niewinnie wyglądające znaczki nie - pocztowe, które wcale nie były niewinne. 17:15 SEANS Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2003 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Michał Bukojemski W lecie 1946 roku powstał we Włoszech film fabularny pt. "Wielka droga". Główne role zagrali: Irena R. Anders, występująca wówczas jako Renata Bogdańska, i Albin Ossowski. Film opowiadał historię trudnej, wojennej miłości pary młodych ludzi, których wydarzenia na przemian to rozdzielały, to znów łączyły. Przy produkcji tego obrazu korzystano z największych ówczesnych studiów filmowych - Cinecitta w Rzymie. Cel produkcji był jasny: łączący sceny studyjne i przekazy dokumentalne film miał utrwalić pamięć o tragicznych i bohaterskich losach Polaków, którzy przez łagry i Bliski Wschód dotarli do Włoch i walczyli u boku wojsk sprzymierzonych z hitlerowcami. "Wielka droga" nigdy nie doczekała się premiery w Polsce. Wymowa filmu była bowiem jasna: "wielka droga" Polaków nie skończyła się na Zachodzie, czeka ich jeszcze w przyszłości powrót do ojczyzny, ale aby do niej wrócić, przyjdzie im, być może, jeszcze walczyć. I oto po 57 latach od chwili powstania tego filmu jego dwoje głównych bohaterów spotyka się ponownie, aby w roku 2003 zobaczyć go jeszcze raz. W ten sposób dokument Marii Dłużewskiej zyskuje dodatkową przestrzeń czasową, a właściwie trzy dodatkowe przestrzenie: poza scenami ze współczesnego Londynu widzowie mają możliwość poznać wcześniejsze, prywatne losy Ireny Anders i Albina Ossowskiego. Oboje wspominają okoliczności powstawania "Wielkiej drogi", łącząc te wspomnienia z opowieściami o swych osobistych dziejach. Losy Albina Ossowskiego dopełniają polską historię pokolenia wojny: walka w podziemiu w Warszawie, pobyt w Oświęcimiu, wyzwolenie obozu przez Amerykanów, pielgrzymka do 2. Korpusu. Irena Anders wspomina swoją drogę z armią gen. Andersa, a także okoliczności powstania "Czerwonych maków na Monte Cassino". Teraz, po wielu latach, tamte wydarzenia należą już do przeszłości, ale wciąż potrafią wywołać na twarzach nostalgiczny uśmiech i łzy wzruszenia. 18:20 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - STANISŁAW KRÓLAK Reportaż, 14 min, Polska, 2020 Autor: Krzysztof Miklas Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Stanisław Królak, legendarny kolarz, zwycięzca Wyścigu Pokoju 1956 roku. Następnie zdyskwalifikowany za to, że uczestniczył w pokazowych wyścigach w różnych miastach Polski. Do formy z 1956 roku już nie powrócił, choć bardzo tego pragnął. Sylwetka wspaniałego kolarza, ale także opowieść o Wyścigu Pokoju - imprezie tak sportowej, jak i wielce propagandowej, którą jednak żyła cała Polska. 18:45 KOLUMBOWIE - ODC. 1/5 - ŚMIERĆ PO RAZ PIERWSZY Serial wojenny, 54 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Krzysztof Machowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Ryszarda Hanin, Piotr Pawłowski, Ignacy Machowski, Karol Strasburger, Jerzy Trela, Alicja Jachiewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski, Wiktor Grotowicz i inni Filmowa adaptacja najlepszej, zdaniem wielu krytyków, powieści Romana Bratnego - "Kolumbowie - rocznik 20", a właściwie jej dwóch pierwszych tomów. Serial Janusza Morgensterna opowiada o polskim ruchu oporu przeciw hitlerowskim okupantom, o młodzieży lat wojny, jej codziennym życiu i walce. Głównymi bohaterami są dwudziestoletni chłopcy, wplątani nagle w dramatyczną historię narodu i zmuszeni do podejmowania trudnych, nierzadko tragicznych decyzji. Z właściwą ich wiekowi fantazją, poświęceniem, ale i ze świadomością ogromu ryzyka i odpowiedzialności, podejmują nierówną walkę z wrogiem. Początkowo jest ona spontaniczna. Z czasem przeradza się jednak w zorganizowaną i dokładnie planowaną działalność dywersyjną. Wielką zaletą filmu jest to, że reżyser nie ograniczył się do ukazania swoich bohaterów tylko w pracy konspiracyjnej. Sporo miejsca poświęcił też mniej heroicznemu obliczu okupacji. Sugestywnie ukazał osobiste dramaty i rozterki Zygmunta, Jerzego, Kolumba, Niteczki, opowiedział o ich miłościach skażonych mrocznym cieniem wszechobecnej śmierci; o drobnych i większych radościach jakby na przekór nieludzkiej rzeczywistości; o ich mężnej postawie, kiedy przyszło oddać życie na szańcach powstania. Dzięki znakomitym kreacjom Jana Englerta, Władysława Kowalskiego i Jerzego Matałowskiego ich bohaterowie podbili współczesną widownię. Potrafili przemówić do niej językiem lat siedemdziesiątych, w niczym nie zubożając swej historycznej i literackiej wiarygodności. Stanisław Dygat tak charakteryzował ten fenomen na łamach "Ekranu": "Byłem wtedy młodzieżą i spotykałem się z Kolumbami. Z tymi"prawdziwymi"z epopei Bratnego i z filmu Morgensterna też. Nie było wtedy Niemena ani Brigitte Bardot. Ani beatu, ani autostopu, ani podróży międzyplanetarnych. Nie było swobody poruszania ani swobody obyczajów, ani telewizji. Była godzina policyjna, łapanki i huk salw karabinowych. Ale Kolumbowie szli na śmierć dlatego, że tak bardzo kochali życie. Kochali je tak samo, jak kocha je młodzież dzisiejsza i starali się wykorzystać każdy urok, który mogło ofiarować. Pod tym względem nie różnili się od młodzieży dzisiejszej... Morgenstern odkrył w"Kolumbach"nowe i szerokie możliwości, jakie daje polskiemu filmowi tematyka okupacyjna. To nieprawda, że ludzie mają dosyć tej tematyki. Mają jej dosyć w wersji sfałszowanej". Innym odkryciem Morgensterna było ukazanie losów Kolumbów bez pseudopatriotycznego zadęcia i sztucznego patosu. Bez świadomości, że uczestniczą w wielkim dziejowym wydarzeniu i że po latach historia uczyni z nich bohaterów. Ten klimat filmu doskonale oddaje autentyczny, krążący po okupacyjnej Warszawie wierszyk: "Pod Rostowem od krwi ślisko / A my idziem na boisko". Cynizm? Nie, raczej postawa obronna, wisielczy humor jako odtrutka na czyhającą za każdym rogiem możliwość łapanki i nieustanne poczucie zagrożenia. Są wreszcie "Kolumbowie" dalekim echem szkoły polskiej - nurtu naszej kinematografii, który wygasł z górą dziesięć lat przed premierą dzieła Morgensterna. Stało się tak głównie za sprawą powieści Bratnego, która ujrzała światło dzienne w chwili, gdy "szkoła polska" przeżywała swe najlepsze lata. Adaptacja Janusza Morgensterna, zarówno w wersji kinowej, jak i telewizyjnej, odniosła sukces. Reżyserska wizja powieści Bratnego przypadła do gustu widowni i krytyce. Dowodem jest m. in. wielokrotne wznawianie filmu zwłaszcza na małym ekranie. W pierwszym odcinku reżyser zaznajamia widza z głównymi bohaterami. Zygmunt, Kolumb, Jerzy i Siwy tworzą grupkę dywersyjną pod dowództwem pierwszego z nich. Pewnego dnia młodzi konspiratorzy otrzymują rozkaz przerzucenia tajnej drukarni w bezpieczne miejsce. Podczas akcji dochodzi do potyczki z hitlerowcami. W jej wyniku ginie Siwy. 19:45 TWARZE SOLIDARNOŚCI - TADEUSZ CHMIELEWSKI, BOGDAN KALIŃSKI Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Elbląg, strajk 17 sierpnia, Elbląski Kombinat Budowlany - Tadeusz Chmielewski, komunikacja miejska - Bogdan Kaliński 20:00 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 3/5 DUCH U - 513 (ODC. 3/5 THE GHOST OF U 513) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Dzieje zatopionego i odnalezionego po latach niemieckiego U - Boota. Okręty podwodne były dumą i groźną siłą niemieckiej Krigsmarine. U - 513, który został wydobyty z morskich głębin, był kiedyś rekordzistą w zatopieniu alianckich jednostek. Dzisiaj jest eksponatem amerykańskiego muzeum. 20:55 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 4/5 ZŁOTO NAZISTÓW (ODC. 4/5 NAZI GOLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Kiedy alianci przekraczali wschodnią granicę Niemiec, naziści pośpiesznie chowali zrabowane skarby z okupowanych krajów. Najczęściej chowali je w podziemnych sztolniach i ukrytych bunkrach. Część z nich alianci odnaleźli, ale duża cześć przepadła. Co stało się z bogactwami zrabowanymi przez Niemców w czasie II wojny światowej? Jaka część z nich powróciła do prawowitych właścicieli? 21:55 POWSTANIE WARSZAWSKIE Dokument fabularyzowany, 82 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Komasa Scenariusz: Joanna Pawluśkiewicz, Jan Ołdakowski, Piotr Śliwowski Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Michał Żurawski (Karol), Maciej Nawrocki (Witek), Mirosław Zbrojewicz (Prezes), Agnieszka Kunikowska (Joanna), Ewa Kania - Grochowska (matka), Jacek Czyż (Witek po latach) "Powstanie Warszawskie" zapowiadano jako "pierwszy na świecie fabularny dramat wojenny non - fiction". Zrekonstruowane i pokolorowane kroniki powstańcze, obrazujące dramat owych 63 dni. Wyprodukowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego film został zmontowany w całości z materiałów dokumentalnych, autentycznych kronik filmowych kręconych w sierpniu 1944 roku w Warszawie. W archiwalne materiały został wpleciony wątek fabularny. Głównym bohaterom głosu użyczyli aktorzy, m.in. Maciej Nawrocki, Michał Żurawski i Mirosław Zbrojewicz. Historia przedstawiona oczami dwóch braci, operatorów filmowych, świadków walk oddziałów powstańczych z przeważającymi siłami niemieckimi. Realizatorzy Powstańczych Kronik Filmowych wykonują rozkazy dla Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej i zgodnie z oczekiwaniami swego dowódcy dokumentują codzienne życie cywilnej ludności powstańczej stolicy. Przygotowana przez nich kronika ma być wyświetlana w kinie Palladium. Bracia znajdują się w samym centrum dramatycznych wydarzeń i sami stają się bezpośrednimi uczestnikami powstania. Dołączają do jednego z oddziałów, z którym idą na akcję. Mają wreszcie okazję zarejestrować obraz prawdziwej wojny, o czym marzyli od początku. Rzeczywistość przerasta ich najśmielsze wyobrażenia o powstaniu. Uświadamiają sobie, że są świadkami dokonującej się apokalipsy. Muszą zatrzymać w kadrze ten obraz i za wszelką cenę ocalić dla potomnych taśmy z materiałem z powstańczej Warszawy. 2015Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepszy film dokumentalny 2015Bartosz Putkiewicz Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepszy dźwięk 23:30 W POSZUKIWANIU WIKINGÓW - ODC. 1/3 (VIKINGS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Jon Eastman Najczęściej wyobrażamy sobie wikingów jako bandę spragnionych krwi piratów niszczących chrześcijańskie klasztory... i bez wahania można powiedzieć, że to prawda. Wikingowie nie brali jeńców, wyjątkowo okrutnie rozprawiali się z wrogami i sami uznawali się za najlepszych wojowników. W trzyodcinkowej serii BBC "W poszukiwaniu wikingów", podążając szlakiem prawdziwych wikingów, odkrywamy niezwykłą historię ludzi, którzy będąc na skraju upadku, zbudowali imperium obejmujące czwartą część globu. Skąd pochodzili? Jak naprawdę żyli? Co skłaniało ich do wyruszania na wyprawy kończące się często niesamowitymi odkryciami? W poszukiwaniu prawdy o krwawych wikingach wędrujemy od Islandii po Istambuł. 01:20 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 5 Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Piąta część odcinka poświęconego obronie Helu w 1939 roku.