TVP Historia Poniedziałek, 09.08.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1516 - zmarł Hieronim Bosch; 1929 - lot okrężny po Europie Żwirki i Wigury; 1944 - stałe nadawanie z powstańczej Warszawy rozpoczęła radiostacja "Błyskawica"; 1945 - USA zrzuciły bombę atomową na Nagasaki; 07:20 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 1/13 - POWRÓT Serial historyczny, 45 min, Polska 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Lesław Żurek, Michał Żurawski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Marek Lewandowski, Marek Kalita, Marcin Tyrol i inni Serial historyczny z elementami sensacyjnymi "1920. Wojna i miłość" opowiada o jednym z najważniejszych okresów w dziejach Polski - o walce o niepodległość w 1920 r. Akcja rozpoczyna się w 1918 r. w pogrążonej chaosem Rosji, gdzie poznajemy głównych bohaterów - Bronka, Władka i Józefa. Bronek Jabłoński (Jakub Wesołowski) jest oficerem rosyjskiej armii. Wpada w ręce bolszewickiego oddziału dowodzonego przez okrutnego Tkaczenkę, ale udaje mu się zbiec. Władek Jarociński (Wojciech Zieliński) ze Śremu, żołnierz pruskiej armii i Józef Szymański (Tomasz Borkowski), matematyk ze Lwowa, oficer w austro - wegierskiej c. k. armii stają naprzeciw siebie w bitwie. Józefowi udaje się wyrwać z niemieckiego okrążenia. Władek, wbrew własnej woli, zostaje dezerterem. Wkrótce do uciekinierów dołącza Bronek. Całą trójkę zatrzymuje niemiecka żandarmeria. Trafiają do obozu internowania. 11 listopada 1918 r. przychodzi niepodległość. Trzej koledzy wyruszają w kierunku Warszawy. Los sprawia, że ich historie się przeplatają, a spotkania następują w najbardziej nieoczekiwanych okolicznościach. Młodzi ludzie, w tak dramatycznych czasach, wystawieni są na próbę odwagi i patriotyzmu. Czeka ich walka i zdrada, ale też miłość - nawet w tak trudnych latach można spotkać tę jedyną, która sprawi, że życie całkowicie się odmieni. W roli Marszałka Piłsudskiego zobaczymy Mirosława Bakę, w pozostałych rolach wystąpią m. in.: Karolina Chapko (Zosia), Monika Kwiatkowska - Dejczer (Jadwiga), Katarzyna Maciąg (Lulu), Lesław Żurek (Miecio), Karolina Nolbrzak (Pola), Michał Żurawski (Aleksander), Danuta Stenka (Teresa Olszyńska), Marek Bukowski (major Mikulicz), Eryk Lubos (Tkaczenko), Piotr Gąsowski (Lipman), Krzysztof Globisz (Lew Sribielnikow), Marek Kalita (porucznik Miłoszewski), Filip Garbacz (Leszek), Marcin Tyrol (ordynans Bocian), Ireneusz Czop (kapitan wywiadu), Małgorzata Puzio - Miękus (Sabina), Olgierd Łukaszewicz (Olszyński), Maciej Nawrocki (Teofil Olszyński), Marek Lewandowski (pułkownik sztabu generalnego), Jerzy Łapiński (Ambroży, ordynans we dworze), Tomasz Sobczak (dowódca pułku), Piotr Sobczak (Szpilman), Jagoda Pietruszkówna (Szczepanowa), Andrzej Mastalerz (Szczepan). 08:15 WOJOWNICY CZASU - SZWEDZI NA PODLASIU, CZYLI TYKOCIN 1657 Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Piotr Matuś, Igor Awdiejew, Krzysztof Ridan Rekonstrukcja historyczna jednego z mniej znanych epizodów z czasu potopu szwedzkiego, czyli oblężenia zamku w Tykocinie jest tematem tego odcinka "Wojowników czasu". Potop szwedzki, jaki spadł na Rzeczpospolitą w latach 1655 - 1660, rozlał się także na Podlasie. Wydarzenie to z 1657 roku, niezbyt wiernie zobrazowane w Trylogii, dziś powraca w historycznej rekonstrukcji. 08:50 MARSZE NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Gawlikowski Film jest opowieścią o Marszach Niepodległości, idących szlakiem I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego. 09:25 PODZIEMNE MIASTO Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2007 Autor: Jadwiga Nowakowska Reżyseria: Krzysztof Rzączyński Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Maciej Kozłowski Film z dokumentalnej serii "Tędy przeszła historia" wyprodukowanej przez European Broadcasting Union (EBU), poświęconej nieznanym, czasem tajemniczym miejscom w Europie. W międzynarodowym przedsięwzięciu brała udział również TVP. Twórcy tego odcinka, zrealizowanego przez Telewizję Polską, przedstawiają niezwykłą historię wykorzystania kanałów kanalizacyjnych podczas powstania warszawskiego. Te zazwyczaj niedostępne miejsca, w czasie walk o Warszawę w 1944 roku, zostały wykorzystane przez powstańców w niekonwencjonalny sposób - do komunikacji pomiędzy placówkami i dzielnicami. To jeden z najmocniejszych symboli powstania warszawskiego. Podziemną wędrówkę kanałami, w straszliwych warunkach, odbywali żołnierze i ludność cywilna. Tak utrzymywano łączność pomiędzy odciętymi rejonami Warszawy. Kanałami dostarczano amunicję, a także wykorzystywano tę drogę droge do ewakuacji. Do dziś żyją ostatni świadkowie i uczestnicy tamtych wydarzeń: sanitariuszki, łączniczki i żołnierze powstańczej armii oraz cywile, którzy byli ewakuowani kanałami. Większość z nich ma już po około 80 lat. To ostatnia chwila, by zapisać ich wspomnienia i przeżycia. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Pierwsza część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 roku pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety, nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 11:00 PERU - KRAINA SKRAJNOŚCI - LAS DESZCZOWY AMAZONII (PERU: EXTREME PLANET. 1. AMAZON RAINFOREST) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Jean - Thomas Renaud Miniseria dokumentalna o przyrodzie Peru. To dzieło jednego z najlepszych fotografów przyrody na świecie, Cyrila Ruoso. To pełna przygód podróż przez trzy najbardziej ekstremalne ekosystemy na naszej planecie: nieprzenikniony las deszczowy Amazonki, górskie drapacze chmur w Andach i pustynne równiny wybrzeża Pacyfiku w Peru. Ekipa filmowa podąża ze wschodu na zachód, co daje wyjątkową okazję do odkrywania wspaniałych krajobrazów i bogatych różnorodnością życia zwierząt i roślin, które zdołały dostosować się do warunków ekstremalnego klimatu upału, wilgotności, wysokości, zimna lub suszy. Podczas poszukiwania rzadkich gatunków spotykają się z naukowcami i będą odkrywać, co łączy te trzy ekosystemy ze sobą. Odc. 1 Las deszczowy Amazonii; Odc. 2 Andy i Altiplano; Odc. 3 Wybrzeże Pacyfiku 12:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 37 ATOMOWA TAJEMNICA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak w czasach zimnej wojny przygotowywano się do nadejścia atomowej katastrofy? Gdzie miały chronić się najważniejsze osoby w państwie? Jak miało wyglądać ich codzienne życie pod ziemią? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski rusza do obiektów, o których do niedawna wiedziało zaledwie kilkanaście osób w państwie, a umiejscowienie sekretnych budowli było jedną z najważniejszych tajemnic. Poza tym zastanawia się, czy na terenie Polski znajdowały się kiedyś głowice nuklearne, które mogły rozpocząć III wojnę światową. 12:35 SAMOCHODZIK I TEMPLARIUSZE - ODC. 1/5 PO PRZYGODĘ Serial dla młodych widzów, 33 min, Polska 1971 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz na podstawie własnej powieści: Zbigniew Nienacki Zdjęcia: Wacław Dybowski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Stanisław Mikulski, Grażyna Marzec, Lech Ordon, Ewa Szykulska, Zygmunt Apostoł, Tadeusz Gwiazdowski, Jan Tesarz, Roman Sykała, Michał Szewczyk, Roman Mosior, Stefan Niemirowski, Tomasz Samosionek, Danuta Szaflarska Pan Samochodzik i jego mali pomocnicy o wdzięcznych przezwiskach: Wilhelm Tell, Wiewiórka i Sokole Oko zaprzyjaźnili się, szukając wspólnie zbiorów dziedzica Dunina (powieść Zbigniewa Nienackiego "Wyspa złoczyńców" sfilmował w 1965 r. Stanisław Jędryka). Teraz wyruszają na wyprawę w poszukiwaniu skarbu templariuszy. Pan Tomasz, historyk sztuki, pracownik Centralnego Zarządu Muzeów, jest wściekły, że prasa ujawniła tajemnicę, nad którą pracował od dawna. Obawia się, że żądni przygód poszukiwacze skarbów zaczną kuć dziury we wszystkich starych zamkach. Chłopcy chcą dowiedzieć się, jakim cudem skarby zgromadzone przez rycerzy zakonnych, strzegących od XII wieku Ziemi Świętej, mogły trafić do Polski. Być może mistrz zakonu Jakub de Molay przekazał cenny depozyt wielkiemu mistrzowi Krzyżaków, a ten miał go zwrócić osobie, która będzie znała hasło: "Tam skarb twój, gdzie serce twoje". Tak przynajmniej można wnosić ze starego dokumentu, który odnalazł podczas wakacyjnych wędrówek wiejski nauczyciel na Suwalszczyźnie. Pan Samochodzik i chłopcy wyruszają niezwłocznie, kierując się w stronę Pojezierza Suwalskiego. W drodze spotykają cudzoziemców - piękną, pewną siebie pannę, jej ojca i ich polskiego towarzysza. Tłumacz zdradza, że bogaty obcokrajowiec to kapitan Petersen, słynny poszukiwacz skarbów. 13:15 SAMOCHODZIK I TEMPLARIUSZE - ODC. 2/5 FAŁSZYWY BRODACZ Serial dla młodych widzów, 31 min, Polska 1971 Scenariusz na podstawie własnej powieści: Zbigniew Nienacki Reżyseria: Hubert Drapella Zdjęcia: Wacław Dybowski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Stanisław Mikulski, Grażyna Marzec, Lech Ordon, Ewa Szykulska, Danuta Szaflarska, Zygmunt Apostoł, Tadeusz Gwiazdowski, Jan Tesarz, Roman Sykała, Michał Szewczyk, Roman Mosior, Stefan Niemirowski, Tomasz Samosionek Obawy pana Tomasza zaczynają się sprawdzać - skarbu templariuszy poszukuje coraz więcej osób. Pan Samochodzik i jego mali pomocnicy spotykają na szlaku nie tylko Karen i jej ojca, kapitana Petersena. Niespodziewanie pojawia się młoda dziewczyna, która pilnie śledzi poczynania poszukiwaczy, w pobliżu kręcą się też jakieś podejrzane typy. Petersen próbuje nawiązać kontakt z tajemniczym osobnikiem, który podobno jest w posiadaniu dokumentu umożliwiającego dotarcie do skarbu. Bogaty Anglik jest gotów sporo zapłacić, byle tylko zdobyć potrzebne informacje. Harcerze i Pan Samochodzik zamierzają zorganizować zasadzkę, jednak sprytnie obmyślony plan zawodzi. 13:55 GIUSEPPE W WARSZAWIE Komedia, 95 min, Polska 1964 Reżyseria: Stanisław Lenartowicz Scenariusz: Jacek Wejroch Zdjęcia: Antoni Nurzyński Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Elżbieta Czyżewska, Antonio Cifariello, Zbigniew Cybulski, Jarema Stępowski, Krystyna Borowicz, Aleksander Fogiel, Artur Młodnicki, Wojciech Siemion, Jan Matyjaszkiewicz i inni Już w pierwszej minucie filmu z szyn wylatuje wojskowy pociąg, którym pewien włoski żołnierz jechał na urlop. Włoch, Giuseppe Santucci, wsiada więc do pierwszego odjeżdżającego pociągu pełnego obywateli Generalnej Guberni. W czasie podróży poznaje dziewczynę ubraną, jak na konspiratorkę przystało, w skórzaną kurtkę i beret. Marysia bezskutecznie namawia go, by jej sprzedał - oczywiście za dobrą cenę - swoją broń. Do transakcji nie dochodzi, ale po przyjeździe do nieznanego mu jeszcze miasta, w trakcie zamieszania związanego z uliczną łapanką, Włoch i tak traci automat. Rozwścieczony podąża za dziewczyną, sądząc, że ma ona coś wspólnego ze zniknięciem broni. Trafia do mieszkania, które Marysia zajmuje wspólnie ze swoim bratem, Staszkiem, artystą malarzem jak najdalszym od konspirowania i wystrzegającym się jak ognia wszelkich kontaktów z wrogiem. Tymczasem Giuseppe nie ma zamiaru ruszać się z mieszkania, dopóki nie odzyska swojej broni. Tak rozpoczynają się przygody sympatycznego Włocha w okupowanej Warszawie. "Giuseppe w Warszawie" to komedia jak na lata sześćdziesiąte dosyć śmiała. Niewiele bowiem do tego czasu powstało filmów traktujących okupację na wesoło. Stanisław Lenartowicz przedstawił ją od strony obyczajowej, codziennej, zwykłej, choć także dramatycznej, pokazał, że i w tym tragicznym okresie warszawiaków nie opuszczało poczucie humoru. Film ma wartką akcję, instruktażowo wręcz wykonane zdjęcia - w poszukiwaniu "warszawskich", wojennych plenerów ekipa musiała udać się aż do Wrocławia. W roli tytułowego Giuseppe wystąpił znany z takich filmów, jak "Panienki z międzymiastowej", "Ciao, ciao bambina" czy "Rzymskie opowieści" Antonio Cifariello. Filmowe rodzeństwo zagrali Elżbieta Czyżewska i Zbigniew Cybulski. 15:40 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. TAJEMNICZE ŹRÓDŁA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE SECRET SPRINGS) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny. Trzy odcinki opowieści o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 16:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MACIEJOWICE 1794 - NIEDOPISANE KARTY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maciejowice 1794 - niedopisane karty. Dziś jest dzień wyjątkowy od czasów Przyborowskiego - szukane są groby poległych w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańców. Zakładamy, że może to być od trzech do pięciu tysięcy osób. Podążając śladami Tadeusza Kościuszki, wspierani pamiętnikarskim zapisem Juliana Ursyna Niemcewicza, analizujemy krok po kroku przebieg bitwy pod Maciejowicami i wspólnie z regionalistami szukamy mogił poległych powstańców. 17:30 ŻYCIA NIE MOŻNA ZMARNOWAĆ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Krzytsztof Tadej Scenariusz: Krzysztof Tadej Zdjęcia: Wojciech Kozłowski Wykonawcy: O. Jarosław Wysoczański OFMConv., Franciszka Joanna Strzałkowska, S. Berta Hernandez Guerra, Marek Tomaszek, Maria Kozieł, Stanisław Baczyński, O. Jan Maria Szewek Ofmconv, O. Jacek Lisowski OFMConv, kard. Juan Luis Cipriani Thorne, bp Luis Bambaren Dokument o dwóch polskich zakonnikach, franciszkanach konwentualnych zamordowanych w Peru w 1991 roku. Michał Tomaszek miał wówczas 31 lat, a Zbigniew Strzałkowski 33 lata. Zrealizowany przez ekipę TVP w peruwiańskich Andach i w Polsce film przedstawia ich życie i działalność. Ojciec Zbigniew Strzałkowski i ojciec Michał Tomaszek zostali zastrzeleni przez członków komunistycznej organizacji Świetlisty Szlak. Zostali beatyfikowani 5 grudnia 2015 r. , stając się pierwszymi polskimi misjonarzami męczennikami. W filmie widzowie zobaczą m. in. wypowiedzi ostatniego świadka porwania polskich zakonników, siostry zakonnej Berty Hernandez, a także emerytowanego biskupa, który zaprosił polskich zakonników, Luisa Bambarena, mieszkańców Pariacoto i polskich misjonarzy obecnie tam pracujących. W Polsce zostały nagrane rozmowy z rodzinami męczenników, w tym z matką Zbigniewa Strzałkowskiego, która przez wiele lat odmawiała wypowiedzi na temat tych tragicznych wydarzeń. 18:55 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 2/13 - POCZĄTEK Serial historyczny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Marzec 1920 r. Władek przenosi się do garnizonu położonego we wschodniej części Mazowsza. Tam poznaje właścicieli pobliskiego majątku w Dąbrówce, państwa Olszyńskich i ich dzieci, świetnego jeźdźca Teofila i piękną, choć wyniosłą Zosię. Bronek dzięki przyjaźni z Mieciem, człowiekiem wątpliwej reputacji, poznaje świat warszawskiej cyganerii, zakochuje się w artystce kabaretowej Lulu. Pensja oficera nie wystarcza jednak na wystawne życie, zapożycza się u Miecia, a ten zamiast zwrotu długu, proponuje wspólny interes. Józef w sztabie wywiadu poznaje nowo przyjętą sekretarkę szefa, Jadwigę. Zakochuje się w niej. Aleksander, komisarz polityczny bolszewickiego oddziału pod komendą Tkaczenki, zaprowadza rewolucyjne porządki w białoruskich wsiach. 19:45 TWARZE SOLIDARNOŚCI - JAN GĄSKA Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Jan Gąska - Stocznia Gdańska - pracował razem z Anną Walentynowicz. 20:10 BRYGADY MIĘDZYNARODOWE W HISZPANII (THE TRAGEDY OF THE INTERNATIONAL BRIGADES) Film dokumentalny, 100 min, Francja, 2016 Reżyseria: Patrick Rotman Film przedstawia prawdziwą historię Brygad Międzynarodowych, 40 000 wojowników z ponad 50 różnych krajów, którzy wsparli jedną ze stron konfliktu w hiszpańskiej wojnie domowej w latach 1936 - 1939. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Po zakończeniu I wojny światowej rozpoczęła się ewakuacja niemieckich wojsk z obszaru od Zatoki Botnickiej po Morze Azowskie. Bolszewicy uzgodnili z Niemcami, że będą zajmować opuszczane przez nich tereny. W ten sposób bez walki przesuwali się na Zachód. Niepodległa Polska stanęła wobec sowieckiego zagrożenia. 14 lutego 1919 roku w rejonie miasta Mosty nad Niemnem doszło do spotkania oddziałów wojska polskiego z wojskami sowieckimi. Sowieci wycofali się. W kolejnych miesiącach wojsko polskie przesuwało się na Wschód. Walki toczyły się do początku 1920 roku, z przerwą na jesieni, ponieważ Józef Piłsudski nie chciał zwycięstwa carskiego generała Antona Denikina nad Armią Czerwoną. Polski wywiad przywidywał, że bolszewicy zaatakują Polskę po rozstrzygnięciu wojny domowej. Józef Piłsudski liczył, że sojusznikiem w walce z bolszewikami może być państwo ukraińskie, którego powstanie miałoby osłabić Rosję. W kwietniu 1920 roku Polska zawarła układ z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej Symona Petlury. Wojska obu państw miały wspólnie walczyć. 7 maja wojska polskie i ukraińskie wkroczyły do opuszczonego przez wojska sowieckie Kijowa. Armia Czerwona wycofała się, ale nie została rozbita. Wkrótce ruszyła na Zachód. Wojsko polskie przegrało bitwy o Wilno i Grodno, załamała się linia obrony Niemna, Szczary i Kanału Ogińskiego. Polacy przegrali także na Ukrainie. 4 lipca na Białorusi ruszyła nowa, wielka ofensywa bolszewicka pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego. Wojsko polskie było od kilku tygodni w odwrocie. W połowie sierpnia front ustabilizował się na wschód od Stolicy Polski. 13 sierpnia rozpoczęła się bitwa warszawska. O zwycięstwie Polaków zdecydowały wydarzenia z 15 sierpnia i dni następnych. Armia Czerwona rozpoczęła odwrót. Polska piechota, posuwając się na północ, goniła oddziały bolszewickie nawet po czterdzieści kilometrów dziennie. Zwycięstwo Polaków w bitwie nad Niemnem przyspieszyło zawarcie traktatu pokojowego z Rosją bolszewicką w Rydze w marcu 1921 roku. 22:40 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1972 - 1992: CZTERY ROZWODY I POŻAR. ODC. 4/4 (ODC. 4/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 23:40 JAPONIA. TAJEMNICZE IMPERIUM - DROGA SAMURAJA 1/3 (JAPAN: MEMOIRS OF A SECRET EMPIRE) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2003 Reżyseria: Michael Chin Scenariusz: Gail Yasunoga Zdjęcia: Michael Chin Imponujący szoguni i samuraje, egzotyczne gejsze i wykwalifikowani rzemieślnicy. Wszyscy oni mieli swój udział w japońskim renesansie, okresie między XVI a XIX wiekiem, kiedy Japonia przekształciła się z kraju, w którym panowały chaos i przemoc, w kraj niemal rytualnego wyrafinowania i pokoju. Stabilizacja ta miała jednak swoją cenę: przez 250 lat Japonia była krajem zamkniętym na Zachód, pod absolutystycznymi rządami Szoguna. Seria "Japonia. Tajemnicze Imperium" odkrywa nieznane wątki historii i relacje z Zachodem. Ukazuje też proces kształtowania się narodu, który stał się jednym z najbardziej wpływowych na świecie. 00:45 TAJEMNICE PAŃSTWA PODZIEMNEGO - SKRYTKI PAŃSTWA PODZIEMNEGO Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Rafał Bryl Scenariusz: Witold Głowacki Wielu z nich nadal nie odnaleziono, niektóre zostały otwarte dopiero w ostatnich latach. W niejednej warszawskiej kamienicy do dziś pod podłogami lub parapetami wciąż kryją się prawdziwe historyczne skarby. Co może znajdować się w tych konspiracyjnych skrytkach? 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MACIEJOWICE 1794 - NIEDOPISANE KARTY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maciejowice 1794 - niedopisane karty. Dziś jest dzień wyjątkowy od czasów Przyborowskiego - szukane są groby poległych w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańców. Zakładamy, że może to być od trzech do pięciu tysięcy osób. Podążając śladami Tadeusza Kościuszki, wspierani pamiętnikarskim zapisem Juliana Ursyna Niemcewicza, analizujemy krok po kroku przebieg bitwy pod Maciejowicami i wspólnie z regionalistami szukamy mogił poległych powstańców. 02:00 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Pierwsza część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 roku pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety, nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 02:30 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 03:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu. W audycji wykorzystano materiały archiwalne.